"Społeczeństwo winno jednoczyć idee i środki, aby osiągnąć ów cel nieodzowny: jest nim udostepnienie pracy osobom upośledzonym zgodnie z ich możliwościami, gdyż tego domaga się ich godność jako ludzi i jako podmiotów pracy" /Jan Paweł II, Encyklika "O pracy ludzkiej"/ Załącznik nr 9 Wewnątrzszkolny System Doradztwa Zawodowego Gimnazjum Specjalnego w Specjalnym Ośrodku Szkolno Wychowawczym im. Janusza Korczaka w Szymbarku Podstawa prawna: 1. Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (z późniejszymi zmianami); 2. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 17 listopada 2010 r. w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach; 3. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 21 maja 2001 r. w sprawie ramowych statutów publicznego przedszkola oraz publicznych szkół. Opracowali: 1. mgr Urszula Nowak - psycholog-pedagog 2. mgr Bożena Cieniawa Motyka nauczyciel 3. mgr Anna Fiter nauczyciel 4. mgr inż. Michał Machniewicz nauczyciel 1
Ilekroć w dokumencie pojawi się zapis: rodzice należy przez to rozumieć także prawnych opiekunów ucznia, orientacja zawodowa należy przez to rozumieć wszystkie działania wychowawcze szkoły, rodziców i innych osób, grup i instytucji mające na celu przygotowanie młodzieży do planowania kariery zawodowej, której ważnym elementem jest podejmowanie kolejnych decyzji wyboru szkoły i zawodu, doradztwo zawodowe należy przez to rozumieć świadczenie pomocy w dokonywaniu kolejnych decyzji wyboru szkoły, zawodu lub pracy w formie indywidualnej porady zawodowej, poprzez analizę pola problemowego jednostki i udzielanie jej informacji zawodowych, podawanie wskazówek, sugestii oraz instrukcji, informacja zawodowa obejmuje zbiory danych potrzebnych jednostce do podejmowania kolejnych decyzji zawodowych oraz związanych z zatrudnieniem. Zakres treści, metod i kanały przekazywanych informacji są dostosowane do etapu rozwoju zawodowego jednostki oraz rodzajów podejmowanych decyzji, poradnictwo zawodowe należy przez to rozumieć system długofalowych i wieloetapowych działań wychowawczych towarzyszących jednostce w trakcie rozwoju zawodowego. Obejmuje ono całokształt zadań związanych z udzielaniem uczniom i dorosłym pomocy w planowaniu, tworzeniu i rozwoju kariery zawodowej, przynoszącej jednostce satysfakcję i zawodowy sukces. 1. Wewnątrzszkolny System Doradztwa Zawodowego w Gimnazjum Specjalnym w Specjalnym Ośrodku Szkolno Wychowawczym im. J. Korczaka w Szymbarku obejmuje ogół działań podejmowanych przez szkołę w celu przygotowania uczniów do wyboru dalszego kierunku kształcenia i zawodu, wejścia na rynek pracy oraz optymalizacji startu zawodowego młodzieży. 2. Organizacją Wewnątrzszkolnego Systemu Doradztwa Zawodowego w Gimnazjum Specjalnym w Specjalnym Ośrodku Szkolno Wychowawczym w Szymbarku zajmują się: dyrektor, wychowawcy klas i psycholog - pedagog. 3. Praca nauczycieli w ramach Wewnątrzszkolnego Systemu Doradztwa Zawodowego ma charakter planowych działań obejmujących indywidualną i grupową pracę z uczniami, rodzicami i nauczycielami. 4. Wewnątrzszkolny System Doradztwa Zawodowego obejmuje: 1) w ramach pracy z uczniami: a) uświadamianie konieczności własnego rozwoju, w tym w dziedzinie zawodowej jako drogi podnoszenia poziomu jakości życia, b) wdrażanie uczniów do samopoznania i samooceny, c) kształcenie umiejętności analizy swoich mocnych i słabych stron, w kontekście planowania dalszej nauki i pracy zawodowej, d) rozwijanie umiejętności pracy zespołowej, funkcjonowania w ramach zdrowej rywalizacji, e) przełamywanie barier emocjonalnych, w tym wynikających z niepełnosprawności oraz niewłaściwych wzorców środowiskowych, f) wyrabianie szacunku dla samego siebie, wiary we własne możliwości i kompetencje, 2
g) planowanie własnego rozwoju na różnych polach, w tym zawodowym, h) konfrontację samooceny z wymaganiami szkół i zawodów, i) poznanie możliwych form zatrudnienia w swoim środowisku oraz w dalszym, j) zdobycie umiejętności przygotowania i pisania dokumentów niezbędnych do podjęcia dalszej nauki, k) zdobycie umiejętności pozytywnej autoprezentacji, l) zdobycie umiejętności przeprowadzenia rozmowy kwalifikacyjnej, ł) rozszerzenie zasobu informacji na temat sposobów poszukiwania pracy, m) poznanie możliwości dalszego kształcenia, doskonalenia zawodowego i terapii, n) kształtowanie właściwej postawy wobec swojej niepełnosprawności. 2) w ramach pracy z rodzicami: a) podniesienie umiejętności komunikowania się ze swoimi dziećmi, b) wypracowania form wspierania swoich dzieci w wyborze ich dalszej drogi życiowej. 3) w ramach pracy z nauczycielami: a) wsparcie i pomoc w pracy wychowawczej w ramach orientacji i doradztwa zawodowego, b) rozpoznanie potrzeb uczniów, ich poglądów, oczekiwań wobec szkoły i rynku pracy, c) nakreślenie dalszego kierunku pracy z rodzicami i młodzieżą. 4) osoby odpowiedzialne: 1) dyrektor szkoły, 2) pedagog szkolny, 3) psycholog szkolny, 4) nauczyciele i nauczyciele wychowawcy. 5) osoby i instytucje współuczestniczące: 1) wychowawcy klas, grup wychowawczych, rodzice, 2) instytucje zajmujące się pomocą w planowaniu i realizacji rozwoju zawodowego: PUP, MHP, PCPR, MOPS, GOPS, KRUS itp. 6) postanowienia końcowe 1) Szczegółowa tematyka zawodoznawcza realizowana w poszczególnych klasach podlega corocznemu zatwierdzeniu przez Dyrektora Specjalnego Ośrodka Szkolno Wychowawczego im. J. Korczaka w Szymbarku. 2) Wewnątrzszkolny System Doradztwa Zawodowego Gimnazjum Specjalnego w Specjalnym Ośrodku Szkolno Wychowawczym im. J. Korczaka w Szymbarku będzie podlegał ewaluacji oraz ocenie i może ulegać zmianom. 3
Realizacja Wewnątrzszkolnego Doradztwa Zawodowego w Specjalnym Ośrodku Szkolno Wychowawczym im. Janusza Korczaka w Szymbarku opiera się na trzech modułach: I. Samopoznanie II. Rynek edukacji i pracy III. Podejmowanie decyzji TEMATYKA ZAWODOZNAWCZA REALIZOWANA W KLASACH I III GIMNAZJUM I. Samopoznanie Materiał nauczania Cele edukacyjne zajęć Osiągnięcia uczniów Temat: Poznanie siebie warunkiem własnego rozwoju. 1.Znajomość swoich danych personalnych. 2.Określanie zainteresowań. 3.Uświadomienie własnych uzdolnień. 4.Formułowanie swoich mocnych i słabych stron. Uczeń poznaje swoje: - zainteresowania, - uzdolnienia, - umiejętności, - mocne i słabe strony, - temperament. Uczeń: - analizuje własny potencjał pod kątem planowania dalszej kariery, - rozwija poczucie własnej wartości, - dostrzega znaczenie pozytywnego myślenia i samoakceptacji. Uczeń potrafi określić swoje: - zainteresowania, - uzdolnienia, - mocne i słabe strony oraz planować sposoby rozwijania każdej z nich, Uczeń rozumie znaczenie pozytywnego myślenia i samoakceptacji w swoim życiu. Uczeń aktywnie uczestniczy w analizie własnego potencjału pod kątem planowania dalszej kariery. 4
Temat: Moja niepełnosprawność. Temat: Czy jestem przedsiębiorczy? 1.Cechy osobowości. 2.Temperament i cechy charakteru. 3.Cechy osobowości człowieka przedsiębiorczego. 4.Znaczenie cech osobowości w wyborze szkoły i zawodu. 5. Metody pracy nad rozwojem wybranych cech charakteru. - rodzaje i stopnie niepełnosprawności, - etiologię niepełnosprawności, - wpływ niepełnosprawności na różne dziedziny życia w tym naukę i podjęcie pracy, - dokumenty poświadczające niepełnosprawność. Uczeń rozumie: - pojęcia: temperament, osobowość, charakter, - cechy poszczególnych typów temperamentu, - własną osobowość, - typ swojego temperamentu, - wymagania odnośnie cech charakteru i temperamentu dla poszczególnych grup zawodowych, - cechy osobowości człowieka przedsiębiorczego. Uczeń poznaje metody pracy nad rozwojem cech osobowości charakteryzujące dobrego pracownika. Uczeń potrafi: - korzystać z pomocy odpowiednich instytucji, z ulg i przywilejów. - akceptować niepełnosprawność, ograniczenia i trudności, - dokonywać adekwatnej samooceny. Uczeń potrafi określić: - swoje cechy charakteru, - typ swojego temperamentu, - przydatność cech charakteru i temperamentu w poszczególnych grupach zawodowych, - cechy osobowości człowieka przedsiębiorczego, - cechy charakteru, nad którymi musi popracować. 5
Temat: Wybrane zagadnienia komunikacji interpersonalnej. 1.Efektywne porozumiewanie się. 2.Techniki komunikacji werbalnej i niewerbalnej. 3. Bariery utrudniające skuteczne komunikowanie się oraz ich pokonywanie. 4. Sposoby autoprezentacji. - zasady efektywnego porozumiewania się, - techniki komunikacji werbalnej i niewerbalnej, - rodzaje czynników utrudniających porozumiewanie się, - zasady dotyczące autoprezentacji. Uczeń potrafi: - efektywnie komunikować się, - prezentować informacje o sobie w adekwatny sposób, - rozpoznawać czynniki utrudniające komunikację i usuwać je, - dokonać autoprezentacji. Temat: Asertywność jako sposób na komunikowanie się. Zachowania asertywne jako forma: - budowania właściwych relacji między ludźmi, - wyrażania swoich potrzeb, uczuć, przekonań, myśli itp., - wyznaczania własnych granic bez uciekania się do agresji, - umiejętnego odmawiania, - formułowania próśb. - pojęcie asertywność, - zasady zachowań asertywnych, - wpływ zachowań asertywnych na budowanie właściwych relacji między ludźmi, - obszary, w których potrafi zachowywać się asertywnie, - obszary, w których nie potrafi zachowywać się asertywnie. Uczeń potrafi: - określić obszary, w których potrafi zachowywać się asertywnie, - określić obszary, w których nie potrafi zachowywać się asertywnie, - dobrać sposób asertywnego zachowania do wybranych sytuacji, - uzasadnić, że asertywne zachowanie ułatwia budowanie właściwych relacji między ludźmi. 6
II. Rynek edukacji i pracy Materiał nauczania Cele edukacyjne zajęć Osiągnięcia uczniów Temat: Rynek pracy. 1. Lokalny rynek pracy. 2. Instytucje wspomagające proces poszukiwania pracy Temat: Klasyfikacja zawodów. 1. Różne rodzaje klasyfikacji zawodów. 2.Cechy charakterystyczne zawodów: - informacje ogólne o poszczególnych zawodach, - warunki i środowisko pracy, - zadania i czynności, - wymagania psychofizyczne zawodu, - przeciwwskazania zdrowotne, - ścieżki kształcenia w kierunku tych zawodów, - szanse zatrudnienia, - możliwości awansu i zarobki, - zawody dostępne osobom z niepełnosprawnością intelektualną. - sytuację gospodarczą w regionie, - lokalny rynek pracy, - instytucje wspomagające proces poszukiwania pracy. - różne klasyfikacje zawodów i specjalności, - warunki i środowisko pracy w danym zawodzie, - zadania i czynności w danym zawodzie, - wymagania psychofizyczne w danym zawodzie, - przeciwwskazania zdrowotne do wykonywania danego zawodu, - ścieżki kształcenia w kierunku danego zawodu, - szanse zatrudnienia w danym zawodzie. - najważniejsze aspekty sytuacji gospodarczej w regionie, - podstawowe grupy zawodowe na lokalnym rynku pracy, - źródła informacji o potencjalnych pracodawcach, - lokalne i regionalne instytucje wspomagające proces poszukiwania pracy. - różne klasyfikacje zawodów, - warunki i środowisko pracy w danym zawodzie, - zadania i czynności wykonywane w danym zawodzie, - wymagania psychofizyczne w danym zawodzie, - przeciwwskazania zdrowotne do wykonywania danego zawodu, - ścieżki kształcenia w kierunku danego zawodu, - szanse zatrudnienia w danym zawodzie, - własne preferencje w kontekście poznanych zawodów. 7
Temat: Rynek pracy w przyszłości i jego zawody. Temat: System szkolnictwa ponadgimnazjalnego. Temat: Dokumenty potrzebne przy rekrutacji. - specyfikę lokalnego rynku pracy i analizuje zmiany na nim zachodzące, - formy aktywności zawodowej na rynku pracy, - zawody, które będą rozwijały się w przyszłości. - poszczególne typy szkół w systemie szkolnictwa ponadgimnazjalnego, - przebieg kształcenia i czas trwania nauki w poszczególnych rodzajach szkół, - zasady rekrutacji, - procedura uzyskiwania dokumentów, - możliwości realizacji kształcenia specjalnego na poziomie ponadgimnazjalnym. - sposoby sporządzania dokumentów określonych przez procedury rekrutacji do szkół ponadgimnazjalnych. - sytuację na lokalnym rynku pracy, - formy aktywności zawodowej na rynku pracy, - zawody, które będą rozwijały się w przyszłości. - typy szkół ponadgimnazjalnych, - zasady rekrutacji, - możliwości zdobycia kwalifikacji zawodowych. Uczeń potrafi: - przygotować niezbędną dokumentację określoną w procesie rekrutacji z pomocą lub pod nadzorem. 8
III. Podejmowanie decyzji Materiał nauczania Cel główny Osiągnięcia uczniów Temat: Podejmowanie decyzji. 1.Proces podejmowania decyzji. 2.Ryzyko w podejmowaniu decyzji. 3.Rola informacji w procesie podejmowania decyzji. 4.Instytucje i osoby wspierające w wyborze kierunku kształcenia i zawodu. 5.Odpowiedzialność za podjęte decyzje. Temat: Decyzje zawodowe - wybór zawodu. - proces podejmowania decyzji, - formy podejmowania decyzji, - bariery procesu podejmowania decyzji, - różne źródła pozyskiwania informacji, - instytucje i osoby świadczące pomoc przy wyborze ścieżki kształcenia lub wyborze zawodu. - czynniki warunkujące trafną decyzję zawodową i edukacyjną, - istotę procesu wyboru zawodu i planowania swojej przyszłości, - potrzebę realnego oceniania swoich możliwości, celów i wartości, - sposób planowania własnej ścieżki kariery szkolnej i zawodowej. Uczeń rozumie proces podejmowania decyzji. - formy podejmowania decyzji, - rodzaje decyzji wpływ czynników racjonalnych i emocjonalnych, - wady i zalety decyzji indywidualnych i grupowych, - przykłady decyzji racjonalnych i nieracjonalnych, - cechy użytecznej informacji, - różne źródła pozyskiwania informacji. Uczeń potrafi: - stworzyć listę czynników, od których zależy wybór zawodu, - aktywnie uczestniczyć w procesie wybierania zawodu i planowania dalszego kształcenia, - podjąć próbę oceny swoich preferencji w aspekcie wyboru szkoły i zawodu. 9
Indywidualne konsultacje dla uczniów Gimnazjum Konsultacje poświęcone są: 1. Poznawaniu i prezentowaniu swoich zainteresowań, uzdolnień, temperamentu, umiejętności. 2. Poznaniu swoich mocnych i słabych stron. 3. Sformułowaniu własnych oczekiwań wobec przyszłej pracy. 4. Omawianiu elementów autoprezentacji. 5. Ćwiczeniu zachowań asertywnych. 6. Poznaniu przez uczniów: 1) instytucji wspierających w wyborze kierunku kształcenia i zwodu, 2) instytucji wspomagających proces poszukiwania pracy, 3) specyfiki wybranej przez siebie szkoły, 4) specyfiki wybranego zawodu, 5) obszarów własnych zainteresowań zawodowych, 6) własnych predyspozycji zawodowych, 7) procesu podejmowania decyzji, 8) danych dotyczących aktualnej sytuacji na rynku pracy, 9) rynku pracy w przyszłości i zawodów na nim dominujących. 7. Sformułowania własnych oczekiwań wobec przyszłej pracy. Praca z rodzicami (spotkania grupowe i indywidualne) Praca z rodzicami ma na celu : prezentację założeń szkolnej pracy informacyjno doradczej na rzecz uczniów w ramach WSDZ, wspomaganie rodziców w procesie podejmowania decyzji edukacyjnych i zawodowych przez ich dzieci, włączanie rodziców jako przedstawicieli różnych zawodów do działań informacyjnych szkoły, przedstawienie aktualnej i pełnej oferty edukacyjnej, przybliżenie rodzicom specyfiki lokalnego i regionalnego rynku pracy, określenie wymagań dotyczących wybranego kierunku kształcenia i możliwości podjęcia w przyszłości pracy w danym zawodzie, 10
przekazanie informacji dotyczących możliwości zmian w wybranej ścieżce kariery, reorientacja zawodowa, wskazywanie możliwości uzyskiwania kwalifikacji zawodowych w systemie pozaoświatowym, pomoc w wyborze optymalnej drogi rozwoju i dalszej terapii w przypadku uczniów ze szczególnymi problemami zdrowotnymi, intelektualnymi, rodzinnymi, emocjonalnymi itp. Praca z nauczycielami Dotyczy realizacji działań z zakresu przygotowania uczniów do wyboru dalszej ścieżki edukacyjnej, drogi zawodowej oraz roli pracownika poprzez : zapewnienie ciągłości działania wewnątrzszkolnego systemu doradztwa zawodowego zgodnie ze statutem placówki, identyfikację potrzeb uczniów i ich rodziców oraz dostosowanie oferty edukacyjnej szkoły (w zakresie doradztwa zawodowego) do zmian na rynku pracy, określenie priorytetów dotyczących gromadzenia informacji i prowadzenia poradnictwa zawodowego w szkole w ramach programu wychowawczego szkoły, organizację współpracy z instytucjami środowiska lokalnego w celu rozwijania świadomości zawodowej. Metody pracy: pogadanki, zajęcia warsztatowe, lekcje zawodoznawcze, wycieczki do zakładów pracy, spotkania z przedstawicielami różnych zawodów w tym z osobami niepełnosprawnymi aktywnymi zawodowo, spotkania z przedstawicielami szkół ponadgimnazjalnych (uczniami i nauczycielami), spotkania z przedstawicielami instytucji m.in. PUP, MHP, PPP (Dział Doradztwa Zawodowego), KRUS, przeprowadzanie badań ankietowych, filmy edukacyjne, prezentacje multimedialne, ewentualny udział w projektach realizowanych poza szkołą mających na celu aktywizację zawodową osób niepełnosprawnych. 11