KOMPENDIUM. Strona internetowa projektu:

KOMPENDIUM Strona internetowa projektu: www.mywayproject.eu Ten projekt został zrealizowany przy wsparciu finansowym Komisji Europejskiej. Ta publikacja odzwierciedla jedynie stanowisko ich autora i Komisja Europejska nie ponosi odpowiedzialności za umieszczoną w nich zawartość merytoryczną. Nr projektu: 2013-1-AT1-LEO05-09480

Spis treści 1. Wprowadzenie do projektu MY WAY 3 2. Ogólna analiza danych omówienie sytuacji młodzieży z grupy ryzyka w Europie 10 2.1. Informacje statystyczne dotyczące młodzieży z grupy ryzyka 11 2.2. Młodzież z grupy ryzyka w krajach partnerskich 13 2.3. Krajowe strategie edukacyjne i szkoleniowe adresowane do grupy docelowej 17 2.4. Istniejące oferty edukacyjne i zawodowe programy publiczne i prywatne 20 2.5. Dostępne oferty edukacji rówieśniczej 24 2.6. Wnioski 25 3. Dobre praktyki oferty skierowane do młodzieży z grupy ryzyka 28 3.1. Dobre praktyki z Austrii 29 3.2. Dobre praktyki z Polski 30 3.3. Dobre praktyki z Hiszpanii 31 3.4. Dobre praktyki z Malty 32 3.5. Dobre praktyki z Niemiec 33 3.6. Projekty dotyczące edukacji przeznaczonej dla młodzieży z grupy ryzyka 35 4. Austriacki model coachingu dla młodzieży 38 4.1. Proces austriackiego coachingu dla młodzieży 40 4.2. Schematy pilotażu 42 5. Edukacja rówieśnicza 47 5.1. Rówieśnicze grupy fokusowe 48 5.2. Międzynarodowe seminarium edukacji rówieśniczej 62 5.3. Krajowe warsztaty grup rówieśniczych 68 6. Rezultaty i rekomendacje 76 7. Przewodnik na temat implementacji MY WAY sugestie dotyczące transferu i wdrażania 82 Zalecane lektury 87 Bibliografia 89 Zalecane zasoby internetowe 91 Załączniki 95 2

1. Wprowadzenie do projektu MY WAY MY WAY 1 to projekt realizowany w ramach programu Leonardo da Vinci Transfer Innowacji, który jest częścią programu Unii Europejskiej Uczenie się przez całe życie, oraz odnosi się do zalecenia Rady z dn. 28 czerwca 2011 r. dotyczące strategii zapobiegania przedwczesnemu porzucaniu nauki szkolnej. Partnerstwo projektu obejmuje siedem organizacji eksperckich z sześciu krajów europejskich: 1. Austria Lebenshilfe Graz und Umgebung Voitsberg (www.lebenshilfe-guv.at) to organizacja non-profit, która oferuje swoje usługi i wspiera osoby niepełnosprawne i posiadające specjalne potrzeby edukacyjne oraz ich rodziny. 2. Polska Społeczna Akademia Nauk (www.spoleczna.pl) jest prywatną uczelnią mieszczącą się w Łodzi. 3. Hiszpania Asociación de Servicios a Empresas y Actividades Diversas de Madrid (www.adesema.org). ADESEMA to stowarzyszenie z Madrytu, zrzeszające organizacje i przedsiębiorstwa zajmujące się świadczeniem usług dla firm. 4. Malta Aġenzija Żgħażagħ (http://www.agenzijazghazagh.gov.mt) to organizacja publiczna, której zadaniem jest rozwijanie polityki młodzieżowej w dziedzinach takich jak zatrudnienie, opieka zdrowotna i edukacja oraz we wszelkich innych obszarach dotyczących młodych ludzi. 5. Niemcy Stephansstift, Zentrum für Erwachsenenbildung (www.zeb.stephansstift.de) jest regionalnym dostawcą usług w zakresie nauczania ustawicznego i edukacji osób dorosłych w Hanowerze. 6. Włochy EURO-NET (www.synergy-net.info) to organizacja non-profit, ekspert w zakresie sieci międzynarodowych i public realations. 7. Austria (partner stowarzyszony) Sozialministeriumservice, Landesstelle Steiermark (www.sozialministeriumservice.at) podlega Ministerstwu Pracy, Spraw Społecznych i Ochrony Konsumentów i zajmuje się osobami z niepełnosprawnością. SMS zajmuje się integracją zawodową osób niepełnosprawnych. SMS koordynuje i sponsoruje szeroką gamę ofert związanych z tą dziedziną. Usługi te są skierowane zarówno do pracowników, jaki i pracodawców Projekt zakłada, że partnerzy ze wszystkich krajów europejskich starają się znaleźć rozwiązania i odpowiedzi na podobne pytania dotyczące bezrobocia młodych ludzi i konsekwencji w niego wynikających. To interdyscyplinarne partnerstwo zmaga się z sytuacją, przed jaką stają młodzi ludzie w chwili trudnego dla nich wejścia na rynek pracy po zakończeniu szkoły. Ukończenie gimnazjum i wejście na rynek pracy dla wielu młodych ludzi, w szczególności posiadających specjalne potrzeby edukacyjne lub mających kłopoty społeczno-ekonomiczne, stanowi szczególnie skomplikowaną zmianę statusu społecznego. Ryzyko przerwania edukacji lub szkolenia, połączone z brakiem 1 Więcej informacji znajduje się na stronie internetowej projektu: www.mywayproject.eu 3

zatrudnienia, jest stosunkowo duże wśród tych młodych ludzi, a osoby, które przerwały edukację, ponoszą poważne konsekwencje tej decyzji przez całe życie: bardziej prawdopodobne staje się, że będą one miały niższy status społeczno-ekonomiczny przez całe życie, a fakt ten z kolei ma znaczący wpływ na rozwój społeczeństa. W Austrii Sozialministeriumservice przeciwdziała tego rodzaju trudnościom wdrażając takie koncepcje, jak Youth Coaching (coaching dla młodzieży). Jest to program rozwoju skierowany do wszystkich osób w wieku od 15 do 19 lat, przy czym wiek ten jest wydłużany do 24 lat w przypadku osób ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, które nieregularnie uczęszczają do szkoły. Youth Coaching jest oferowany w całym kraju od roku 2013 po tym, jak w 2012 r. z powodzeniem przeprowadzone zostały dwie fazy pilotażowe tego programu w dwóch regionach Austrii. Wraz z innymi elementami polityki dotyczącej rynku pracy, program ten stanowi kluczowe wsparcie dla młodych osób kończących szkołę i wchodzących na rynek pracy. Głównym celem metody Youth Coaching, która ma charakter zarówno prewencyjny, jak i interwencyjny, jest zapobieganie porzucaniu edukacji oraz zwiększanie szans młodych ludzi na rynku pracy. Pomimo, że coaching dla młodzieży z powodzeniem przyczynia się do ograniczenia przypadków przerywania nauki, wciąż brakuje efektywnych sposobów dotarcia do NEET (czyli młodzieży, która nie uczy się, nie pracuje, ani nie uczestniczy w szkoleniach - Not in Education, Employment or Training). MY WAY podejmuje to wyzwanie. W projekcie połączono program Youth Coaching z edukacją rówieśniczą, która oferuje najlepsze sposoby dotarcia do młodzieży z grupy ryzyka i jej zmotywowanie. Centralnym punktem projektu była metoda integracyjna, nastawiona na uczestnictwo. Zaangażowanie młodych ludzi jako ekspertów w zakresie spraw ich dotyczących było logiczną konsekwencją tego założenia. Do jakiej grupy docelowej skierowany jest projekt MY WAY? Jak już wspomniano, końcowymi beneficjentami projektu MY WAY jest młodzież z grupy zagrożonej wykluczeniem społecznym (dalej: młodzież z grupy ryzyka) i NEET. Te grupy młodzieży były głęboko zaangażowane w wiele faz projektu. Autorzy zdefiniowali tę grupę docelową w następujący sposób: Młodzieżą z grupy ryzyka są młodzi ludzie w wieku od 15 do 24 lat: posiadający specjalne potrzeby edukacyjne i/lub mających kłopoty społecznoekonomiczne, którzy po ukończeniu edukacji obowiązkowej nie kontynuują nauki, nie są zatrudnieni i nie uczestniczą w żadnych szkoleniach, którzy przedwcześnie przerwali edukację, 4

którzy są niewykwalifikowani (nie posiadają kwalifikacji lub dyplomów szkolnych), którzy pozostają bez pracy przez co najmniej rok. Rezultaty i produkty projektu są skierowane do innej grupy docelowej: ekspertów i osób pracujących zawodowo na rzecz młodzieży ekspertów i osób pracujących zawodowo w sektorze kształcenia i szkolenia zawodowego ekspertów i osób pracujących zawodowo w sektorze społecznym trenerów i nauczycieli organizacji publicznych i prywatnych działających na polu zatrudniania młodzieży i na rzecz młodzieży, w sektorze społecznym rodziców zainteresowanych podmiotów i decydentów politycznych Jakie zostało zrealizowane w projekcie i jakie korzyści z tego wynikają? Konsorcjum MY WAY przeprowadziło badania i opracowało różne produkty prezentowane w niniejszym Kompendium. Poniżej znajduje się krótki opis zawartości Kompendium. Kompendium prezentuje informacje uzyskane na etapie badań analitycznych, jak i opracowane oraz przetestowane plany zajęć, a także opis Austriackiego modelu coachingu dla młodzieży. Ponieważ jednym z celów projektu jest transfer wiedzy na temat Austriackiego coachingu dla młodzieży, czytelnik otrzyma również sugestie dotyczące sposobów wdrożenia tej koncepcji. Autorzy podają również rekomendacje zebrane bezpośrednio od młodzieży uczestniczącej w projekcie. Z jednej strony dotyczą one metody Youth Coaching, a z drugiej prezentują nowych lub dodatkowe pomysłów zgłoszone przez młodzież, które ich zdaniem bardziej odpowiadają na potrzeby młodych ludzi z grupy ryzyka. Ogólna analiza danych omówienie sytuacji młodzieży z grupy ryzyka w Europie W pierwszej fazie projektu konsorcjum przeprowadziło analizę każdy z partnerów we własnym kraju dotyczącą ogólnej sytuacji młodzieży z grupy ryzyka, środków i metod wsparcia dla młodych ludzi oraz krajowych strategii zapobiegania bezrobociu wśród młodzieży i przerywaniu edukacji. Za ten pakiet zadań odpowiedzialna była Społeczna Akademia Nauk z Polski, która analizy krajowe skompilowała w jeden wspólny dokument prezentujący różne wyzwania stojące przed poszczególnymi krajami oraz ich strategie walki z nimi. W ramach analizy danych partnerzy zgromadzili również przykłady dobrych praktyk. Zestaw ten został następnie powiększony. Podsumowanie wyników ogólnej analizy danych znajduje się w rozdziale 2 niniejszego Kompendium. Część ta pozwoli zrozumieć czytelnikowi wyzwanie, jakim jest bezrobocie wśród młodzieży europejskiej, a także uzmysłowi różnice występujące pomiędzy poszczególnymi krajami. 5

Dobre praktyki oferty skierowane do młodzieży z grupy ryzyka Druga część Kompendium MY WAY zawiera przykłady dobrych praktyk dotyczących młodzieży z grupy ryzyka, oferty edukacyjne i zawodowe, metody i programy umożliwiające doskonalenie umiejętności miękkich, strategie krajowe zwalczania bezrobocia wśród młodzieży, itp. Projekty UE i przykłady dobrych praktyk zostały dobrane i przeanalizowane przez partnerstwo na podstawie określonych wcześniej kryteriów oraz zdefiniowanych punktów widzenia. Czytelnik znajdzie tu nowe pomysły i inspiracje do wdrożenia tego lub innego przykładu. Austriacki model coachingu dla młodzieży Po części opisującej przykłady dobrych praktyk zaprezentowany zostanie Austriacki model Youth Coaching. Z jednej strony pokazany tam zostanie pierwotny model, a z drugiej również informacje na temat trwających konkretnych programów pilotażowych adresowanych do różnych grup młodych ludzi: wszyscy młodzi, do których nie można dotrzeć w szkole, korzystają z Youth Coaching w Ośrodkach Młodzieżowych; Youth Coaching dla młodych osadzonych w zakładach karnych oraz Youth Coaching dla młodzieży w przedostatniej klasie (zazwyczaj coaching dla młodzieży skierowany jest do młodych ludzi należących do ostatniej klasy w ramach edukacji obowiązkowej). 6

Edukacja rówieśnicza dodatkowe sposoby pracy z młodzieżą z grupy ryzyka Jak już wspomniano, innowacją MY WAY jest metoda integracyjna, nastawiona na uczestnictwo. W związku z tym, rozwinięcie komponentu edukacji rówieśniczej było centralnym punktem projektu można powiedzieć, że doświadczenia związane z tą fazą były najbardziej ekscytujące i pouczające z całego procesu. Praca z młodzieżą została podzielona na trzy części: grupy fokusowe, międzynarodowe seminarium dotyczące edukacji rówieśniczej oraz krajowe warsztaty grup rówieśniczych. Koncepcja grup fokusowych opracowana została przez Agenzija Żghażagh z Malty, a same warsztaty odbyły się w Austrii, Polsce, Hiszpanii, na Malcie i w Niemczech. Ich celem było umożliwienie młodym ludziom głębszego spojrzenia na sytuację, w jakiej się znajdują oraz poddanie jej dyskusji i refleksji. Uczestniczy otrzymali również informacje na temat coachingu dla młodzieży. Uczestnicy zostali także poproszeni o podanie najbardziej efektywnych ich zdaniem sposobów dotarcia do młodych ludzi z grupy NEET. Najbardziej aktywne z młodych osób uczestniczących w grupach fokusowych z każdego z krajów partnerskich wzięły udział w Międzynarodowym Seminarium dotyczącym edukacji rówieśniczej. Instytucją odpowiedzialną za organizację tego wydarzenia była organizacja Stephansstift, Zentrum für Erwachsenenbildung z Niemiec. Podczas seminarium młodzież rozwijała i doskonaliła swoje umiejętności komunikacyjne i związane z autoprezentacją. Młodzi ludzie rozpoczęli również przygotowywania do warsztatów, które mieli przeprowadzać we własnych krajach. Krajowe warsztaty grup rówieśniczych również były nadzorowane przez organizację Stephansstift, Zentrum für Erwachsenenbildung z Niemiec. Opracowany został ogólny planu zajęć obejmujący wiele metod i narzędzi edukacyjnych, które mogły być wykorzystane przez młodych liderów rówieśniczych. W każdym z krajów odbyły się dwa warsztaty. W każdym z nich udział wzięło co najmniej 8 uczestników. Celem było zmotywowanie młodzieży z grupy ryzyka/neet poprzez interwencję liderów rówieśniczych do kontynuowania edukacji, szkoleń lub do poszukiwania zatrudnienia. Innym celem było zachęcenie uczestników do dyskusji na temat ich celów życiowych oraz korzyści, jakie mogliby odnieść z edukacji i pracy. Plany zajęć wszystkich trzech części edukacji rówieśniczej podane zostały w rozdziale 5. Rezultaty i rekomendacje W czasie trwania warsztatów rówieśniczych bezpośrednio pytano młodzież jak poprawić model Youth Coaching, aby był bardziej efektywny oraz zbierano nowe pomysły na sposoby wsparcia młodych osób w trudnej sytuacji. Rekomendacje te są niezwykle interesujące z punktu widzenia dalszego rozwoju wsparcia oferowanego w sektorze młodzieży. Przedstawiono je w niniejszym Kompendium, ponieważ mogą okazać się bardzo interesujące dla czytelnika. 7

Przewodnik na temat implementacji MY WAY sugestie dotyczące transferu i wdrażania Ostatnia część niniejszego Kompendium powinna dostarczyć czytelnikowi kilka pomysłów na to, w jaki sposób mógłby wdrożyć coaching dla młodzieży we własnym kraju. Opracowane tu wskazówki opisują proces od początku do końca, choć wdrożenie może również przebiegać w zupełnie odmienny sposób. Odpowiedzi na najważniejsze pytania dotyczące tego zagadnienia znajdują się w rozdziale 7. Kompendium MY WAY, jako kluczowy rezultat projektu, oferuje przydatne informacje i sprawdzone narzędzia indywidualnym osobom i organizacjom europejskim, które chcą przyczynić się do poprawy sytuacji młodzieży z grupy ryzyka. Instytucje z krajów partnerskich, jak również innych, mogą wzbogacić własne, dobrze znane programy interwencji, skorzystać z doświadczeń projektu MY WAY i wypróbować nowe, skuteczne narzędzia, takie jak austriacki model coachingu dla młodzieży. Innowacyjna edukacja rówieśnicza, rekomendacje pochodzące od końcowych beneficjentów oraz Austriacki Model Coachinu dla Młodzieży mogą być dostosowany do wykorzystania we wszystkich krajach członkowskich UE. Autorzy mają nadzieję, że wraz z projektem MY WAY i niniejszym Kompendium oddają w ręce czytelnika efektywne narzędzie umożliwiające dalszy rozwój integracji społecznej młodzieży z grup ryzyka. W szczególności autorzy mają nadzieję, że przyczynili się do: podniesienia stanu wiedzy specjalistów, ekspertów i trenerów pracujących w sektorze społecznym i zatrudnienia poszerzenia programów interwencji w krajach UE skierowanych do bezrobotnej młodzieży zwiększenia świadomości dotyczącej różnych programów interwencji, potrzeb młodzieży z grupy ryzyka, możliwości dotarcia do tej młodzieży, włączenia młodych ludzi z grupy ryzyka do szkoleń lub edukacji ulepszenia koncepcji austriackiego coachingu dla młodzieży dzięki materiałom pedagogicznym i interwencjom zaczerpniętym z dobrych praktyk UE oraz rekomendacji bezpośrednich beneficjentów. 8

ROZDZIAŁ 2 Ogólna analiza danych omówienie sytuacji młodzieży z grupy ryzyka w Europie

2. Ogólna analiza danych omówienie sytuacji młodzieży z grupy ryzyka w Europie Aby uzyskać wgląd w bieżącą sytuację w krajach uczestniczących w projekcie, konieczne było przeprowadzenie analizy. Raport z analizy danych przedstawia aktualną sytuację dotyczącą podnoszenia kompetencji i możliwości zatrudnienia młodzieży z grup ryzyka we wszystkich krajach partnerskich. Przeanalizowano dane statystyczne, zebrano informacje na temat programów interwencji i przykładów dobrych praktyk, które mogłyby się przyczynić do ulepszenia austriackiego modelu coachingu dla młodzieży oraz wesprzeć opracowywanie innowacyjnego planu zajęć warsztatów dla grup rówieśniczych. Zebrane dane są instrumentami umożliwiającymi partnerstwu identyfikowanie i analizowanie istniejących programów edukacyjnych, ich metodologii i cech charakterystycznych, ale również pomagają zrozumieć potrzeby, które jeszcze nie zostały zaspokojone w tym obszarze, a także potrzeby związane ze szkoleniem młodzieży z grupy ryzyka w każdym z krajów partnerskich. Zaprezentowano również przykłady najlepszych praktyk dotyczących szkoleń adresowanych do tej grupy docelowej istniejące w krajach partnerskich. 10

2.1. Informacje statystyczne dotyczące młodzieży z grupy ryzyka W EU28 w 2012 r. żyło około 57,5 milionów osób w wieku od 15 do 24 lat, 18,8 miliona z nich pracowało, 5,6 miliona było bezrobotnych (co daje całkowitą siłę roboczą składającą się z 24,4 miliona osób), a 33,0 miliony były nieaktywne ekonomicznie. Wysoka liczba nieaktywnej młodzieży tłumaczona jest głównie faktem, że wiele z tych osób nadal uczestniczy w programach edukacyjnych. Udział młodych ludzi zaangażowanych w edukację stopniowo maleje wraz ze wzrostem wieku, a jednocześnie rośnie odsetek młodzieży obecnej na rynku pracy.stopa bezrobocia wśród młodzieży w EU28 wynosiła w roku 2012 23,0% pokazywała, że więcej niż dwoje z dziesięciorga młodych ludzi zdolnych do pracy pozostawało bez niej, natomiast wskaźnik bezrobocia wśród młodzieży wynoszący 9,7% oznaczał, że jeden na dziesięciu młodych ludzi w całkowitej populacji w wieku od 15 do 24 lat pozostawał bez zatrudnienia. Ponieważ nie każdy młody człowiek należy już do siły roboczej, stopa bezrobocia wśród młodzieży nie pokazuje udziału wszystkich młodych ludzi pozostających bez pracy. W tym sensie stopa bezrobocia wśród młodzieży często jest błędnie interpretowana. Poniższe wykresy oparte zostały na założeniu, że wspomniana stopa bezrobocia pokazuje liczbę osób w wieku od 15 do 24 lat pozostających bez zatrudnienia, jako odsetek aktywnej populacji w wymienionym wieku. Osoby bezrobotne to: (1) osoby nie posiadające zatrudnienia, (2) osoby mogące rozpocząć pracę w ciągu najbliższych dwóch tygodni, (3) osoby, które aktywnie poszukiwały pracy w dowolnym momencie w czasie ostatnich czterech tygodni. Aktywna populacja to suma wszystkich osób bezrobotnych i posiadających zatrudnienie. Niniejszy wskaźnik oparty został na wynikach Badania siły roboczej w UE. 11

Wykres 1: Wskaźnik bezrobocia wśród młodzieży % aktywnej populacji w tej samej grupie wiekowej w krajach partnerujących (źródło danych: http://epp.eurostat.ec.europa.eu, pobrano 21 lipca 2014 r.). Przyglądając się bliżej wykresowi 1 można stwierdzić, że populacja młodzieży w krajach partnerskich jest bardzo zróżnicowana. Wskaźnik bezrobocia wśród młodych ludzi jest dramatycznie wysoki w Hiszpanii i we Włoszech, a w szczególności na południu Włoch. A jest on niemal o połowę niższy w Polsce i znacznie niższy na Malcie, w Austrii i Niemczech. Jeśli jednak w dwóch ostatnich krajach wskaźnik nie przekracza nawet 10%, nie oznacza to, że problem nie istnieje. Ważnymi środkami zaradczymi okazują się być tu szeroko rozpowszechnione w tych krajach programy praktyk zawodowych. Wykres 2: Młodzież, która nie uczy się, nie pracuje, ani nie uczestniczy w szkoleniach (% całkowitej populacji) (źródło danych: http://epp.eurostat.ec.europa.eu, pobrano 21 lipca 2014 r.). 12

Jak można zauważyć na podstawie wykresu 2 wskaźniki NEET ( młodzież, która nie uczy się, nie pracuje ani nie uczestniczy w szkoleniach ) są zbliżone. Jednak tym razem na pierwszym miejscu znajdują się Włochy ze swoimi południowymi obszarami, natomiast na drugim miejscu znalazła się Hiszpania. Kolejność wskaźników w pozostałych krajach jest taka sama, jak na pierwszym wykresie, co oznacza, że sytuacja młodych ludzi ponownie jest najlepsza w Austrii i Niemczech. Dane z pozostałych czterech badanych krajów są wyjątkowo alarmujące, ponieważ grupa NEET jest szczególnie zagrożona wykluczeniem społecznym. 2.2. Młodzież z grupy ryzyka w krajach partnerskich Wskaźnik zatrudnienia w grupie osób w wieku od 15 do 24 lat w Austrii w 2012 r. wynosił 54,6 procent. Z tego względu, w zestawieniu z innymi krajami europejskimi, Austria zajmuje jedno z pierwszych miejsc. Wskaźnik zatrudnienia jest wyższy jedynie w Holandii (63,3 procent) i w Danii (55 procent). Najniższe notowania w ramach tego porównania uzyskały Węgry (18,6 procent), Hiszpania (18,2 procent) i Grecja (13,1 procent). Średnia w EU-27 wynosi 32,9 procent. W roku 2012 w Austrii 25 021 młodych ludzi uczestniczyło w programach szkoleniowych i edukacyjnych prowadzonych przez Austriackie Publiczne Urzędy ds. Zatrudnienia, natomiast 40 297 młodych było zarejestrowanych jako bezrobotni lub szukający pracy. W Niemczech, podobnie jak w Austrii, kluczowym instrumentem w zwalczaniu biedy jest edukacja. Młodzi ludzie posiadający niski poziom wykształcenia, lub w ogóle nie posiadający formalnego wykształcenia, są znacznie bardziej zagrożeni biedą, niż osoby, które skończyły szkołę lub odbyły szkolenie zawodowe. Młodzież z rodzin imigranckich, która nie ukończyła żadnej formalnej edukacji, jest najbardziej zagrożona biedą. Nawet posiadając takie same wyniki w nauce jak rówieśnicy, młodzi ludzie z rodzin imigranckich mają znacznie mniejsze szanse na uzyskanie szkolenia przyuczającego do zawodu. W Niemczech jedna piąta z 13 milionów młodych ludzi dotknięta jest biedą. Raporty niemieckiego Urzędu Statystycznego wymieniają wskaźnik biedy na poziomie 21,1 % w grupie osób w wieku od 18 do 13

24 lat. Biedę w grupie młodzieży w Niemczech widać wszędzie, choć w różnych częściach kraju charakteryzuje się ona czym innym. W kraju związkowym Berlin (jedno z czterech miast w Niemczech posiadających status kraju związkowego Bundesland) większość młodzieży żyje z zasiłku Hartz IV (świadczenia finansowe łączące zasiłek dla osób poszukujących pracy i świadczenia socjalne). Najniższy wskaźnik beneficjentów zasiłku Hartz IV wśród młodych ludzi występuje w Bawarii, dużym kraju związkowym położonym na południowym wschodzie kraju. We wschodnich landach (była Niemiecka Republika Demokratyczna) bezrobocie wśród młodzieży wynosi 10,1 %, czyli dwukrotnie tyle, ile w landach zachodnich. Jednak bieda w grupie młodych ludzi nie jest problemem szczególnie rozpowszechnionym w Niemczech Wschodnich. Jest to raczej problem powiązany z miastami, również tymi na południu. W miastach, odsetek beneficjentów zasiłku Hartz IV jest niezmiennie wyższy niż w ich okolicach. Innym punktem krytycznym w kontekście biedy wśród młodzieży są słabo strukturalnie rozwinięte obszary wiejskie. Z tego względu bieda młodych ludzi musi być analizowana z uwzględnieniem regionów oraz specyficznych dla nich warunków ekonomicznych i społecznych. We Włoszech (w regionie Basilicata) do młodzieży z grupy ryzyka zaliczani są młodzi ludzie niezaangażowani w edukację, zatrudnienie lub szkolenia (NEET). Liczba bezrobotnych osób w grupie wiekowej od 15 do 24 lat wynosi 29 000. 46,8% tych osób to kobiety. Główną przyczyną powyższej niekorzystnej sytuacji z pewnością jest trudne położenie regionu. W 2010 r. 30,4% populacji i 28,3% rodzin żyło w ubóstwie. Grupa docelowa opuściła szkoły bez dyplomów, przez co nie stanowią atrakcyjnej siły roboczej dla wyspecjalizowanych przedsiębiorstw. Sytuacja ta ma wpływ na edukację i młodzież z grupy ryzyka z Basilicata. Przerywanie edukacji jest złożonym zjawiskiem, które można powiązać z wieloma czynnikami ryzyka mającymi wpływ na młodych ludzi. Można je połączyć z kilkoma przyczynami, takimi jak nieobecności w szkole, spóźnienia, nie przyjęcie na następny rok w związku ze słabymi postępami lub takimi czynnikami ryzyka jak choroby, migracja rodziny itp. We Włoszech określenie drop-out (osoba, która przerwała edukację) generalnie jest stosowane do szkół średnich, ponieważ wiele osób przerywa edukację na poziomie pierwszej i drugiej klasy liceum. 14

Bezrobocie młodzieży na Malcie jest niższe niż średnia UE, lecz i tak budzi zaniepokojenie. Malta ma nadal jeden z najwyższych wskaźników osób, które przerywają edukację oraz znaczący problem związany z młodymi ludźmi, którzy kończą edukację obowiązkową z miernymi wynikami i mogą podjąć jedynie zatrudnienie w charakterze niewykwalifikowanego robotnika lub w innych zawodach wymagających jedynie niskich kwalifikacji. Wskaźnik osób, które przerywają edukację na Malcie w 2013 r. wynosił 20,6 % i był drugim najwyższym tego rodzaju wskaźnikiem w UE. Średnia w UE z tego samego roku wynosiła 12,0 %. Zgodnie z maltańską Krajową Polityką Zatrudniania przerwanie edukacji i podjęcie pracy przez młodą osobę jest zjawiskiem, które zmniejsza perspektywy takiej osoby na stabilne zatrudnienie, a w konsekwencji podnosi zagrożenie biedą. W przeciwieństwie do innych Krajów Członkowskich, Malta nie odczuła w pełni bezpośrednich reperkusji kryzysu finansowego. Liczba osób w grupie ryzyka w Hiszpanii, w związku z sytuacją ekonomiczną, przez ostatnie kilka lat wzrosła. Według najnowszych danych z 2012 r. grupą wiekową, w której zagrożony jest największy odsetek osób, jest grupa od 16 do 29 lat, zatem młodzież jest tu najliczniej reprezentowana. W tej grupie wiekowej mężczyzn jest nieznacznie więcej niż kobiet. Pośród czynników wykluczenia społecznego, czynnik ekonomiczny jest kluczowy bieda jest więc główną przyczyną tego zjawiska. W dzisiejszym społeczeństwie wykonywanie płatnej pracy jest podstawowym narzędziem integracji. Bezrobocie sprzyja wykluczeniu społecznemu, a jednocześnie wykluczenie społeczne zwiększa zagrożenie brakiem zatrudnienia. Obecnie odsetek młodych ludzi w wieku poniżej 25 lat, którzy są wykluczeni z rynku pracy, już sięga ponad 50%, co oznacza liczbę dwukrotnie wyższą, niż w Unii Europejskiej. Wskaźnik bezrobocia w tej grupie wynosił 55,06% w czwartym kwartale 2013 r. po tym, jak w latach 2008-2013 wzrósł o 31,3 punktu. Wysoki współczynnik osób porzucających edukację, który w 2012 r. wynosił 24,9% w odniesieniu do młodzieży w wieku od 18 do 24 lat, również stanowi znaczącą przyczynę wykluczenia społecznego. Przez ostatnie dziesięć lat w Hiszpanii wskaźnik ten był wyższy, niż w pozostałych krajach Unii Europejskiej, gdzie minimalnie wynosił 13 procent, a maksymalnie był o 17 punktów wyższy. 15

W Polsce osoby w wieku poniżej 25 lat stanowiły 18,3% całkowitej liczby bezrobotnych (385,2 tysięcy). Udział zarejestrowanych osób bezrobotnych nie posiadających kwalifikacji zawodowych wynosił 29,9% całkowitej liczby zarejestrowanych osób, 9,2% osób samotnie wychowywało dziecko (poniżej 18 lat), a 5,2% były to osoby z niepełnosprawnością. Pod koniec drugiego kwartału 2013 r. udział kobiet w całkowitej liczbie osób bezrobotnych wynosił 50,5%. Większość bezrobotnych zarejestrowanych w urzędach pracy to osoby posiadające względnie niski poziom edukacji. Dwie największe grupy wśród bezrobotnych stanowią osoby z podstawowym wykształceniem zawodowym oraz osoby, które ukończyły gimnazjum, szkołę podstawową lub nie ukończyły edukacji na poziomie podstawowym (ich udział wynosi odpowiednio: 27,9% i 27,4% całkowitej liczby bezrobotnych zarejestrowanych pod koniec czerwca 2013 r.). Obydwie te grupy łącznie stanowiły 55,3% całkowitej liczby bezrobotnych. 22,1% tej liczby posiadało dyplomy ukończenia szkoły policealnej i zawodowej, 11,1% bezrobotnych ukończyło licea ogólnokształcące, natomiast absolwenci szkół wyższych stanowili 11,5%. Podział kobiet pod względem edukacji był inny niż mężczyzn: 54,7% bezrobotnych posiadało wykształcenie średnie i wyższe, natomiast odsetek osób posiadających takie wykształcenie wśród mężczyzn wynosił 34,5% 2. Szczególną cechą biedy w Polsce jest jej juwenalizacja. Juwenalizacja biedy oznacza, że wskaźnik ubóstwa wśród dzieci i młodzieży (osoby w wieku od 0 do 17 lat) jest wyższy niż wśród dorosłych. Ta kategoria wiekowa jest najliczniejsza w populacji osób biednych w stosunku do udziału, jaki ma w ogólnej populacji Polski. Spośród beneficjentów ośrodków pomocy społecznej 28% młodzieży w wieku od 16 do 18 lat nie kontynuuje nauki. W roku 2012 młodzież NEET stanowiła 0,6% grupy osób w wieku od 15 do 17 lat w Polsce (co było wartością pięć razy niższą, niż średnia w UE), jednak w starszych grupach wiekowych odsetek ten rośnie. W grupie osób w wieku od 15 do 24 lat młodzież NEET stanowiła 11,8% (o około 1,5 procent mniej, niż w UE). W grupie wiekowej 15 29 lat 15,7% (0,2 punktu mniej, niż w UE). Oznacza to, że niemal 1,2 miliona młodych ludzi w wieku od 15 do 29 lat nie uczyło się, nie pracowało i nie uczestniczyło w szkoleniach. W załączniku 1 znajduje się arkusz zawierający informacje na temat raportów z badań dotyczących młodzieży z grupy ryzyka w krajach partnerskich. 2 http://www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/gus/pw_bezrobocie_rejestrowane_2kw_2013.pdf 16

2.3. Krajowe strategie edukacyjne i szkoleniowe adresowane do grupy docelowej Poza zapewnieniem miejsca na rynku pracy, jednym z najważniejszych celów strategii związanych z rynkiem pracy, skierowanych do młodzieży, jest zapewnienie kwalifikacji zgodnych z indywidualnymi predyspozycjami. Dobra edukacja lub szkolenie są kluczowe dla integracji z rynkiem pracy; wsparcie w zakresie szkoleń zawodowych, nadrobienie zaległości szkolnych oraz zaawansowane kwalifikacje to najważniejsze działania polityki rynku pracy adresowanej do młodych ludzi. 3 Kraj Strategia krajowa Publiczne Urzędy ds. Zatrudnienia pośredniczenie pomiędzy pracownikami a pracodawcami dysponującymi wolnymi posadami na rynku pracy oferowanie osobom szukającym pracy porad, informacji i programów na temat zdobywania kwalifikacji wspieranie osób szukających pracy i firm, również finansowo zapewnienie specjalnych działań wspierających młodzież z grupy zagrożonej wykluczeniem w zakresie zdobywania pozycji na rynku pracy. AUSTRIA Aktion Zukunft Jugend zapobieganie długim okresom bezrobocia wśród młodzieży (trwającym ponad pół roku) wdrażanie działań pozwalających osiągnąć ten cel młode osoby, które nie mogą przebić się na rynku pracy, niezwłocznie otrzymują indywidualnie dla nich dobrane informacje o możliwości zdobycia kwalifikacji lub są ponownie integrowane z rynkiem pracy poprzez specjalne zawodowe świadczenia finansowe, udzielane w ramach pierwszych sześciu miesięcy od zarejestrowania w Publicznym Urzędzie ds. Zatrudnienia 3. Youth Coaching Wspieranie propozycji adresowanych do młodzieży będącej w okresie przejściowym po zakończeniu edukacji obowiązkowej, mających na celu zapewnienie im trwałej integracji z rynkiem pracy. 3 http://www.sozialministerium.at//cms/site/attachments/8/6/6/ch0023/cms1238575260831/090401_ presseunterlage_aktion_zukunft_jugend2.pdf 17

SGB VIII 13 Ustawa Socjalna, tom VIII ramy prawne dla wsparcia społecznopedagogicznego związanego ze środowiskiem pracy ściśle powiązana z działaniami Federalnej Agencji Pośrednictwa Pracy NIEMCY Schulsozialarbeit System Przejścia (przejście od szkoły do pracy, lub do kształcenia i szkolenia zawodowego) Regulacje odnoszące się do pracy socjalnej w szkołach, które można znaleźć w odpowiednich regulaminach szkolnych krajów związkowych. skupia wiele zaangażowanych osób Urząd ds. Dzieci i Młodzieży (Kinder- und Jugendhilfe), Federalna Agencja Pośrednictwa Pracy wraz z podlegającymi jej Biurami Pośrednictwa Pracy, władze miejskie i szkoły, w szczególności różnego rodzaju szkoły zawodowe. WŁOCHY MALTA Region Basilicat wypromował dodatkowe działanie mające na celu przeciwdziałanie porzucaniu edukacji i poprawienie oferty edukacyjnej, skierowane do szkół średnich Krajowa Strategia Zatrudniania Młodzieży Działanie mające na celu poprawę edukacji; Działania wspierające uczniów z niepełnosprawnością; planowanie, organizowanie i wdrażanie doradztwa; Planowanie, organizowanie i rozwój nauki związanej z pracą, praktyk oraz dodatkowych zajęć szkolnych. Wsparcie, aby nie przerywać edukacji Zachęcanie do zakończenia edukacji i jej formalnego potwierdzania; Ułatwianie pomyślnej, ponownej integracji z edukacją, szkoleniami lub zatrudnieniem; Zapewnianie narzędzi do nauki, które sprawiają, że młodzi ludzie są wyposażeni w niezbędne umiejętności pomagające im zdobyć zatrudnienie; Zapewnianie trwałego wejścia młodzieży na rynek pracy. 18

Gwarancje dla Młodzieży wspieranie zatrudniania osób w wieku poniżej 30 lat działania uzupełniające standardowe usługi oferowane bezrobotnym i osobom poszukującym pracy przez Agencje Pracy uruchomiono projekt pilotażowy zatytułowany Twoja kariera twój wybór. POLSKA Krajowy Plan Działania na rzecz Zatrudnienia na lata 2012-2014 (KPDZ/2012-2014), przyjęty przez Radę Ministrów w sierpniu 2012 r. Działania skierowane do młodzieży: Organizacja biur pośrednictwa pracy, poradnictwa zawodowego oraz informacji związanych z zatrudnieniem, a także kursów szkolenia zawodowego dostosowanych do potrzeb osób zagrożonych wykluczeniem społecznym, w tym osób należących do grupy NEET; Zwiększenie dostępności poradnictwa zawodowego i informacji na temat zatrudnienia poprzez wykorzystanie sieci mobilnych centrów informacji o zatrudnieniu; wdrożenie projektu PO KL OHP jako dostawca usług związanych z rynkiem pracy, współfinansowanego z funduszu EFS, Wdrożenie projektów systemowych na rzecz młodzieży zagrożonej wykluczeniem społecznym: Nowe Perspektywy i Młodzieżowa Akademia Umiejętności 2. Krajowy Program Przeciwdziałania Ubóstwu i Wykluczeniu Społecznemu 2020: Nowy Wymiar Aktywnej Integracji, Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej, Warszawa, sierpień 2013 r. 4 Priorytet II: Zapewnienie spójności działań edukacyjnych, socjalnych i zawodowych na rzecz dzieci i młodzieży. Działania prewencyjne mają kluczowe znaczenie dla rozwoju młodych ludzi, w szczególności, gdy są oni przygotowywani do życia społecznego i zawodowego w wieku dorosłym. HISZPANIA Krajowy plan działania na rzecz integracji społecznej 2013-2016 Programas de Cualificación Profesional Inicial (Programy podstawowych kwalifikacji zawodowych) utworzone w ramach hiszpańskiego Systemu Zawodowego i Edukacyjnego. Młodzież odgrywa wiodącą rolę w pierwszym priorytecie strategicznym, którego celem jest promowanie integracji poprzez zatrudnienie. Strategia na rzecz zatrudnienia młodzieży i przedsiębiorczości została opracowana specjalnie dla nich, a w jej ramach utworzony zostanie unikalny portal pracy. Z drugiej strony, w obszarze edukacji promowane będzie tworzenie planów wspierania różnorodności w szkołach wraz ze stopniowym wprowadzeniem podwójnego kształcenia i szkolenia zawodowego. Istnieje kilka powodów, dla których niektórzy uczniowie kończą szkoły średnie bez osiągnięcia zaplanowanych na tym poziomie celów, a tym samym bez uzyskania dyplomu szkoły średniej. W tym kontekście, bardzo prawdopodobne staje się, że uczniowie będą musieli stawić czoła niepewnej sytuacji związanej z zatrudnieniem, wynikającej z braku posiadanych kwalifikacji. Zgodnie z Artykułem 30 Ustawy Organicznej 2/2006 z dnia 3 maja dotyczącej edukacji, władze szkolne powinny organizować programy podstawowych kwalifikacji zawodowych skierowane do uczniów powyżej 16 roku życia, którzy nie uzyskali dyplomu po zakończeniu edukacji obowiązkowej na poziomie średnim. 4 4 4 http://empatia.mpips.gov.pl/documents/10180/47191/kppuiws_ver_25-07-2013.pdf+%e2%80%9 19

Podsumowując, można powiedzieć, że kraje partnerskie posiadają krajowe lub regionalne strategie zapobiegania biedzie i wykluczeniu młodych ludzi, choć ich wdrożenie w praktyce jest dyskusyjne, ponieważ polityka zapobiegania marginalizacji społecznej w krajach partnerskich powinna zaadoptować kilka działań. Pierwszym z nich są uregulowania prawne umożliwiające tworzenie różnego rodzaju centrów integracji społecznej, które brałyby pod uwagę specyficzny charakter środowiska, do którego pomoc ta byłaby adresowana. W następnej kolejności należałoby podjąć działania edukacyjne i zorganizować pracę młodzieży w wieku od 15 do 24 lat. Jest więc konieczne opracowanie programu pracy z młodzieżą, dostosowanego do warunków lokalnych. 1) Utworzenie odpowiednich narzędzi mających na celu zwiększenie efektywności podejmowanych działań, aby przeciwdziałać procesowi wykluczania. 2) Opracowanie spójnego modelu pracy z młodzieżą z grupy ryzyka. 3) Wyposażenie pracowników instytucji i organizacji w nowoczesne narzędzia i metody pracy z młodymi ludźmi z grupy ryzyka. 2.4. Istniejące oferty edukacyjne i zawodowe programy publiczne i prywatne Oferty edukacyjne i zawodowe skierowane do młodzieży z grupy ryzyka w krajach partnerskich mogą być podzielone na trzy kategorie: a) Zajęcia szkolne związane z uzupełnianiem edukacji ogólnej na poziomie podstawowym, gimnazjalnym lub średnim (Austria, Niemcy, Włochy, Malta); b) Zajęcia będące częścią dalszej edukacji pozwalającej zdobyć zawód i podnieść kwalifikacje (Austria, Niemcy, Malta, Polska, Hiszpania); c) Zajęcia w zakresie umiejętności życiowych, pomagające rozwijać umiejętności społeczne (Austria, Niemcy, Włochy, Malta). Analiza zaprezentowana przez partnerów demonstruje dużą aktywność w temacie rozwijania ofert edukacyjnych skierowanych do młodzieży z grupy zagrożonej bezrobociem w krajach takich jak Austria i Niemcy. W pozostałych krajach nad działaniami prewencyjnymi dominują działania o charakterze resocjalizacyjnym. EKrajowy+Program+Przeciwdzia%C5%82ania+Ub%C3%B3stwu+i+Wykluczeniu+Spo%C5%82ecz nemu+2020.+nowy+wymiar+aktywnej+integracji/8bb47d39-c2f7-40e6-bec0-06162d330895 20

KRAJ OFERTA EDUKACYJNA KRÓTKI OPIS Gwarantowane szkolenia i międzyzakładowe praktyki zawodowe Szkoły wyrównawcze The Ausbildungs-Projekt Dopasowanie Federalne Ministerstwo Pracy, Spraw Socjalnych i Ochrony Konsumenta próbuje zagwarantować młodym ludziom szkolenia, wykorzystując system zastępstw mających charakter szkolenia. W 2001 r. Austria ustanowiła szkoły wyrównawcze dla młodzieży w niekorzystnej sytuacji. Nie oferują one żadnych konkretnych szkoleń, ale stanowią połączenie działań warsztatowych i metod twórczych nadzorowanych przez ekspertów posiadających przeszkolenie pedagogiczne. Młodzi uczestnicy otrzymują możliwość zdobycia podstawowych kwalifikacji i kompetencji społecznych, których im brakuje. AUSTRIA Projekt pomocy w szkoleniu zawodowym Integracyjne szkolenie zawodowe Program wspierający młodzież w czasie szkolenia zawodowego lub praktyk zawodowych. Wymaga to nawiązania współpracy z przedsiębiorstwem i podpisania z nim umowy na szkolenia, by możliwe było odbywanie praktyk. 21

Benachteiligtenprogramm Program pilotażowy JUGEND STÄRKEN: Aktiv in der Region ( Silna młodzież: bądź aktywny w swoim regionie ) Federalny, wzorowy program Jugend stärken: aktiv in der Region (Silna młodzież: bądź aktywny w swoim regionie) Program rządowy wspierający szkolenia zawodowe młodzieży mającej specjalne potrzeby edukacyjne. Nowy, odpowiednio dopasowany system, mający na celu wspieranie młodzieży znajdującej się w niekorzystnej sytuacji w chwili kończenia szkoły i rozpoczynania edukacji zawodowej lub zatrudnienia. Ustanowienie tak zwanych Agencji Kompetencji, których zadaniem jest pomoc młodzieży w radzeniu sobie w okresie przejściowym: od ukończenia szkoły do podjęcia zatrudnienia. NIEMCY Program federalny Schulverweigerung - die 2. Chance (Odrzucenie szkoły druga szansa) Wspieranie zatrudnienia (Jugendberufshilfe) Zapobieganie przedwczesnemu przerywaniu edukacji. Jak zostało to określone w SGB VIII jest to część prac społecznych z młodzieżą oferowanych przez szkoły zawodowe, Agencję Pośrednictwa Pracy oraz jej lokalne oddziały (biura pośrednictwa pracy), lokalne firmy i wolontariuszy (tak zwanych Job- Paten). Program federalny Ograniczenia edukacji i coaching na rzecz podjęcia pracy przez młodzież z grupy ryzyka w Niemczech Rok przygotowania zawodowego (Berufsvorbereitungsjahr) Jego celem jest zapobieganie porzucaniu edukacji oraz zapewnianie młodym ludziom udanego przejścia od ukończenia szkoły do rozpoczęcia edukacji zawodowej. Program szkół publicznych mający na celu przygotowanie młodzieży, która tego potrzebuje, do edukacji zawodowej. Uczestnicząc w rocznym kursie BVJ można dokończyć edukację obowiązkową i uzyskać dyplom szkoły średniej (Hauptschulabschluss) WŁOCHY Region Basilicata wypromował dodatkowe działanie mające na celu zwalczanie przerywania edukacji i poprawienie oferty edukacyjnej, skierowane do szkół średnich Percorsi integrati di istruzione e formazione professionale (Zintegrowane ścieżki edukacji i szkoleń zawodowych) Działania mające na celu poprawę edukacji; Działania mające na celu wspieranie uczniów z niepełnosprawnością; Planowanie, organizowanie i wdrażanie działań doradczych; Planowanie, organizowanie i rozwój nauki związanej z pracą, praktyk zawodowych oraz dodatkowych zajęć szkolnych. Kurs edukacji zintegrowanej ze szkoleniem zawodowym, umożliwiający zdobycie następujących umiejętności: wiedzy, którą można wykorzystać w kontekście zatrudnienia; umiejętności poznawczych i odnoszących się do nawiązywania kontaktów, umożliwiających efektywną pracę; wiedzy i umiejętności związanych z określonymi technicznymi i operacyjnymi procesami w konkretnej pracy zawodowej 22

MALTA Krajowa Strategia Zatrudniania Młodzieży Wsparcie w ukończeniu szkoły; Zachęcanie do zdobywania edukacji i jej formalnego potwierdzania; Ułatwianie pomyślnej, ponownej integracji z edukacją, szkoleniami lub zatrudnieniem; Zapewnianie narzędzi do nauki, które sprawiają, że młodzi ludzie są wyposażeni w niezbędne umiejętności pomagające im zdobyć zatrudnienie; Zapewnianie trwałego wejścia młodzieży na rynek pracy. Plan praktyk zawodowych Polityka rynku pracy oferowana przez Regionalne Urzędy Pracy Zapewnia uczniom konieczne doświadczenie praktyczne w firmie pracodawcy oraz powiązaną z nim wiedzę w instytucji kształcenia i szkolenia zawodowego. Doradztwo zawodowe Zatrudnienie Działania interwencyjne Staż Szkolenia zawodowe Szkolenia w formie praktyk POLSKA Ochotnicze Hufce Pracy Zintegrowany model wprowadzania młodzieży znajdującej się w niekorzystnej sytuacji na rynek pracy Centrum Wspierania Rozwoju (CWR) Oferta skierowana jest do młodych osób w wieku od 15 do 18 lat, które z różnych powodów chcą dokończyć edukację obowiązkową lub połączyć ją z pracą zarobkową. Zawiera bazę danych ofert szkoleniowych, ofert pracy, praktyk i stanowisk, a także sieć wsparcia dla pracodawców (przedstawiciele przedsiębiorstw regionalnych, zaangażowanych społecznie i wspierających aktywację zawodową podopiecznych), a także bazę danych zawierającą informacje na temat podopiecznych CWR (włącznie z ich profilami osobistymi). 23

Cruz Roja Española (Hiszpański Czerwony Krzyż) 5 Interwencja społeczno-edukacyjna i zatrudnienie młodzieży (Fundacion Asis) Przygotowanie do samodzielnego życia dla nastolatków i osób młodych (Fundacion Asis) Uzupełnia system edukacyjny o działania nakierowane na integracyjny model szkoły: wsparcie społeczno-edukacyjne, otwarte centra, wsparcie dla dzieci imigrantów. Wspiera młodych ludzi zagrożonych z powodu braku zasobów osobistych, rozpadu rodziny, niepowodzeń w szkole, itp., ułatwiając im uczestnictwo w szkoleniach i zdobywanie zatrudnienia. 6 Praca z nastolatkami i młodymi osobami, które uczestniczą lub uczestniczyły w systemie Fundacji Ochrony Dziecka. HISZPANIA Antena de riesgos (Antena wykrywania zagrożenia) Program nakierowany na problemy młodzieży w wieku od 12 do 21 lat, mający na celu zapobieganie i radzenie sobie z okolicznościami, które mogą stać się barierą dla integracji oraz rozwoju fizycznego i psychicznego, szczególna uwaga poświęcana jest problemowi narkotyków (zapobieganie zażywaniu narkotyków i przemocy wśród młodzieży) oraz edukacji seksualnej prowadzonej przez nieformalną edukację społeczną. 56 Podsumowując, kraje partnerskie oferują wsparcie w ponownej integracji społecznej i zawodowej młodzieży z grupy ryzyka wykorzystując do tego różnego rodzaju działania edukacyjne, które mają zapobiegać porzucaniu edukacji lub ułatwiać powrót do systemu edukacyjnego, poprawić szansę na znalezienie zatrudnienia oraz aktywować młodzież w obszarach społecznie pożądanych. Powyższe działania są wdrażane poprzez zapewnianie usług związanych ze wsparciem specjalistów (pedagogów, psychologów, terapeutów mowy, itp.), organizowanie kursów szkoleniowych odnoszących się do umiejętności życiowych i społecznych, zapobieganie patologiom społecznym, organizowanie praktycznych szkoleń zawodowych oraz oferowanie wsparcia finansowego tym, którzy tego najbardziej potrzebują. 2.5. Dostępne oferty edukacji rówieśniczej Z raportów instytucji partnerskich wynika, iż edukacja rówieśnicza to względnie nowa metoda edukacyjna w tych krajach. W Austrii, we Włoszech, na Malcie, w Polsce i Hiszpanii analiza danych nie ujawniła ofert powiązanych z edukacją rówieśniczą skierowanych do młodzieży z grupy ryzyka. Dla odmiany, w Niemczech w ostatnich latach rozwinięte zostały różne inicjatywy skierowane do młodzieży mającej trudności w chwili podejmowania szkolenia zawodowego lub zatrudnienia, w ramach których role nauczycieli pełnią wolontariusze. 5 http://www.cruzroja.es/donantes/proyectos-sociales.html http://www.cruzroja.es/portal/page?_pageid=659,12331083&_dad=portal30&_schema=portal30 6 http://www.fundacionadsis.org/es/page.asp?id=47 24

Dobre praktyki opisane przez partnera z Niemiec (projekt Rówieśnik 3 wsparcie, znajomości, kwalifikacje ) wyglądają obiecująco. 2.6. Wnioski Zapobieganie wykluczeniu społecznemu młodych ludzi jest obecnie jedną z najważniejszych kwestii i celów europejskiej polityki społecznej. Strategia zrównoważonego rozwoju, dokument przyjęty w 2001 r. w ramach traktatu lizbońskiego, wskazuje, że człowiek jest najważniejszym czynnikiem rozwoju zasobem ludzkim, natomiast ograniczenie wykluczania społecznego oraz wszelkiego rodzaju sposoby zapobiegania temu zjawisku stanowią priorytetowe cele Wspólnoty. Wykluczenie społeczne, jako jedno z największych zagrożeń społecznych, którego zakres i przejawy należy ograniczyć i efektywnie wyeliminować, jest również przeciwieństwem uczestnictwa i integracji społecznej głównego czynnika rozwoju i trwałości społeczeństwa obywatelskiego. Jednym z najważniejszych zadań, przed jakimi staje nowoczesna edukacja, jest rozwijanie osobowości zorientowanych społecznie. W tym celu rozwija się umiejętności społeczne młodych ludzi umiejętności takie łączą się z zachowaniem i relacjami międzyludzkimi i pozwalają im kontrolować i kierować swoim życiem, dostosowywać się w sensie pozytywnym do środowiska społecznego oraz wprowadzać zmiany w otoczeniu zgodne z ich zainteresowaniami i potrzebami. Dlatego konieczne jest zapewnienie młodzieży z grupy ryzyka wsparcia społecznego, psychologicznego i edukacyjnego, jak również integracji społecznej. W związku z tym bardzo ważne jest wspieranie młodych ludzi w szkole, by mogli zdobywać takie kompetencje społeczne, które w znacznej mierze zwiększą ich szanse na rynku pracy. Sugerowane działania mają na celu dalsze zmiany w procesie edukacyjnym oraz promocję działań społecznych skupione wokół szkół, jak również takie, które przygotują młodzież do dorosłego życia. Jeśli chodzi o kierunki rozwoju polityki społecznej, następujące rekomendacje odnoszą się do grupy docelowej projektu: Zmniejszenie pomocy opartej na instytucjach, aby zwiększenie pomocy bazującą na społeczności; Utworzenie punktów doradztwa i informacji dla bezrobotnych, rodzin z dysfunkcjami edukacyjnymi, ofiar przemocy domowej, osób z niepełnosprawnością itp. Istnieje potrzeba poszerzenia obecnych działań w obszarze doradztwa psychologicznego, edukacyjnego i prawnego. Warsztaty dla grup rówieśniczych przeznaczone dla młodych ludzi potencjalnie stanowić mogą skuteczne narzędzie w zapobieganiu przerywaniu edukacji. Uczestniczący 25

w nich uczniowie muszą być zaangażowani w ważne z ich punktu widzenia, dobrze zaplanowane i otwarte działania. Aby doświadczyć w pełni procesu edukacyjnego, muszą także poddać refleksji swoją pomoc oferowaną innym. Wymagania te są kluczowe dla uzyskania pozytywnych rezultatów szkolenia. Wiele z wymienionych poniżej obszarów rozwoju, może być udoskonalana poprzez uczestnictwo w warsztatach rówieśniczych: rozwój osobisty, rozwój społeczny, rozwój intelektualny, postawa obywatelska, przygotowanie do wejścia w środowisko pracy. Edukację rówieśniczą można zintegrować ze strukturą organizacyjną szkoły z wykorzystaniem czterech, coraz bardziej złożonych poziomów wdrożenia: zajęć pozalekcyjnych; jednostek lekcyjnych; kursów obowiązkowych lub do wyboru; oraz integracji obejmującej całą szkołę. Warsztaty dla grup rówieśniczych mogą również odbywać się w innym otoczeniu, np. w Ośrodkach Młodzieżowych lub innych miejscach, gdzie przebywa młodzież. Najważniejszymi elementami szkolenia są przygotowanie, działanie i przemyślenia. Warsztaty dla grup rówieśniczych to metodologia nauczania, która ożywia uczniów oraz zapewnia taki rodzaj nauki i doświadczeń, którego uczniowie potrzebują, by wieść udane życie. 26

ROZDZIAŁ 3 Dobre praktyki oferty skierowane do młodzieży z grupy ryzyka

3. Dobre praktyki oferty skierowane do młodzieży z grupy ryzyka We wszystkich krajach partnerskich projektu istnieją już przykłady dobrych praktyk. Są one skierowane do młodzieży z grupy ryzyka. Zgodnie z definicją przyjętą przez partnerów, dobra praktyka (DP) to dowolny, praktyczny rezultat (np. metodologia szkolenia, kurs szkoleniowy, działania szkoleniowe, metoda, procedura, instrument, itp.), którego celem jest: motywowanie (nie ekonomiczne) młodych ludzi do udziału w działaniach, które są związane z zatrudnieniem, szkoleniem, strategią życiową itp., doradztwo, mentoring i coaching adresowane do młodych ludzi lub do młodzieży z grupy ryzyka, pokazanie wzorców, których młodzież z grupy ryzyka nie spotyka na co dzień w swoim życiu codziennym, podjęcie działań i szkoleń dotyczących umiejętności społecznych, na przykład: poczucia własnej wartości motywacji wewnętrznej odpowiedzialności nauki uczenia się komunikacji pracy zespołowej zarządzania czasem podejmowania decyzji Dobra praktyka powinna również: mieć korzystny wpływ na otoczenie; móc zostać przeniesiona w inne obszary geograficzne lub tematyczne. Zebrane wyniki zostały również wykorzystane w czasie realizacji i wdrażania projektu, w powiązaniu z wdrożeniem i transferem Modelu Coachingu dla Młodzieży, oraz aby promować postawy związane z Edukacją Rówieśniczą. 28