Spis treści Do Czytelnika 5 Część I Dawne państwo polskie (do 1795) Rozdział 1. Państwo patrymonialne (połowa X w. 1320) 1.1. Początki i rozwój państwa polskiego (do 1138). Rozbicie dzielnicowe i dążenia integracyjne (do 1320) 10 1.2. Pozycja władcy za pierwszych Piastów i w czasie rozbicia dzielnicowego. Zasady następstwa tronu 18 1.3. Urzędy dworskie i lokalne. Starosta 21 1.4. Wojsko i skarb 24 1.5. Sądownictwo 26 1.6. Chrzest Polski. Organizacja Kościoła katolickiego i jego związki z państwem. Żydzi 28 Rozdział 2. Monarchia stanowa (1320-1454) 35 2.1. Korona Królestwa Polskiego. Kształt terytorialno-administracyjny Królestwa Polskiego 36 2.2. Zakres władzy monarszej. Następstwo tronu 42 2.3. Rada królewska. Urzędy centralne i lokalne 46 2.4. Kształtowanie się reprezentacji stanowej. Sejm walny. Sejmy prowincjonalne. Sejmiki ziemskie 51
2.5. Związek Królestwa Polskiego z Wielkim Księstwem Litewskim 55 2.6. Wojsko i skarbowość 58 2.7. Sąd króla. Rozwój sądownictwa stanowego 61 2.8. Rozwój organizacji Kościoła katolickiego. Stosunek państwa do Kościoła prawosławnego. Żydzi 66 Rozdział 3. I Rzeczpospolita (do 1795) 70 3.1. Ustrój państwa stanowego w okresie demokracji szlacheckiej i oligarchii magnackiej (1454-1763) 70 3.1.1. Rozwój terytorialno-administracyjny Rzeczpospolitej. Inkorporacje i unie. Lenna 72 3.1.2. Pozycja króla. Elekcje. Artykuły henrykowskie.. 87 3.1.3. Dwuizbowy parlament (1493) 94 3.1.3.1. Stany sejmujące 99 3.1.3.2. Rządy sejmikowe 101 3.1.4. Funkcje urzędów centralnych i lokalnych 104 3.1.5. Organizacja wojska i skarbowości 106 3.1.6. Zmiany w organizacji sądownictwa. Trybunał Koronny i Litewski 111 3.1.7. Stosunki wyznaniowe w wielonarodowościowej Rzeczpospolitej 117 3.1.7.1. Organizacja Kościołów chrześcijańskich. 118 3.1.7.2. Reformy Protestanckie 123 3.1.7.3. Reforma Katolicka 127 3.2. Początki państwa konstytucyjnego (1764 1795) 132 3.2.1. Reformy ustrojowe 134 3.2.1.1. Reformy z lat 1764-1766 135 3.2.1.2. Prawa kardynalne 138 3.2.1.3. Rada Nieustająca 141 3.2.2. Ustawodawstwo Sejmu Czteroletniego. Konstytucja 3 maja 143 3.2.2.1. Przygotowanie i uchwalenie konstytucji (3 V 1791) 144 3.2.2.2. Organizacja władz państwowych 150 3.2.3. Konfederacja targowicka (1792) i grodzieńska (1793) 161 3.2.4. Władze insurekcji narodowej (1794) 163 3.2.5. Zmiany w organizacji sądów 166 3.2.6. Stosunki wyznaniowe w czasach stanisławowskich 169 3.2.7. Rozbiory i upadek I Rzeczpospolitej 176
Część II Dzieje porozbiorowe (do 1918) Rozdział 1. Ziemie polskie pod obcym panowaniem 190 1.1. Zabór pruski (do 1806/1807) 190 1.1.1. Ustrój administracyjny 190 1.1.2. Organizacja sądownictwa 192 1.2. Zabór austriacki (do 1809) 193 1.2.1. Struktura władz i urzędów 193 1.2.2. Sądownictwo 195 1.3. Zabór rosyjski (do 1807) 196 1.3.1. Ustrój władz i urzędów 196 1.3.2. Organizacja sądów 197 Rozdział 2. Księstwo Warszawskie (1807-1815) 198 2.1. Utworzenie państwa, powiększenie jego terytorium (1809) i upadek 198 2.2. Geneza Ustawy Konstytucyjnej (22 VII 1807) 200 2.3. Ustrój polityczny 203 2.3.1. Pozycja monarchy 203 2.3.2. Ministrowie. Rada Ministrów i Rada Stanu... 204 2.3.3. Sejm 207 2.3.4. Podział administracyjny kraju. Administracja terytorialna 210 2.4. Organizacja sądownictwa 213 Rozdział 3. Królestwo Polskie (1815-1915) 216 3.1. Powstanie Królestwa Polskiego. Przemiany ustrojowe (od monarchii konstytucyjnej do likwidacji odrębności państwowej) 216 3.2. Ustawy zasadnicze Królestwa Polskiego (1815, 1832)... 221 3.3. Ustrój polityczny 225 3.3.1. Król 225 3.3.2. Namiestnik 226 3.3.3. Rada Stanu. Rada Administracyjna 228 3.3.4. Sejm (do 1831). Koło Polskie w Dumie Państwowej 231 3.3.5. Centralne organy zarządu krajem 236 3.3.6. Podział administracyjny i administracja terytorialna 238 3.4. Struktura sądów 242
Rozdział 4. Zabór pruski (1807-1914). Wielkie Księstwo Poznańskie 246 4.1. Przywrócenie panowania pruskiego 246 4.2. Odrębności ustrojowe Wielkiego Księstwa Poznańskiego 248 4.3. Organizacja administracji 250 4.3.1. Prowincje. Obwody rejencyjne 250 4.3.2. Powiaty. Gminy miejskie i wiejskie 251 4.3.3. Samorząd terytorialny 253 4.4. Sądownictwo powszechne i administracyjne 255 4.5. Ograniczenia w korzystaniu z praw i wolności obywatelskich 256 Rozdział 5. Wolne Miasto Kraków (1815-1846) 258 5.1. Utworzenie i przyczyny likwidacji republiki 258 5.2. Konstytucje (1815, 1818, 1833) 260 5.3. Ustrój polityczny 261 5.4. Sądownictwo 263 Rozdział 6. Zabór austriacki (1809-1914). Autonomia Galicji. 265 6.1. Stanowisko Galicji w monarchii austriackiej 265 6.2. Ustrój polityczny autonomicznej Galicji (od 1861)... 267 6.2.1. Władze krajowe 267 6.2.2. Władze rządowe 269 6.2.3. Samorząd terytorialny 270 6.2.4. Administracja szkolnictwa 272 6.3. Sądy powszechne i sądy szczególne 273 Rozdział 7. Stosunki wyznaniowe na ziemiach polskich pod zaborami 275 Rozdział 8. Ziemie polskie w czasie I wojny światowej (1914-1918) 285 8.1. Organizacja władz okupacyjnych 286 8.2. Akt z 5 XI 1916 287 8.3. Sądownictwo 290
Część III II Rzeczpospolita (1918-1939) Polska pod okupacją wojenną (do 1944/1945) Rozdział 1. Odrodzenie Państwa Polskiego (1918) 298 1.1. Przejściowe formy organizacji władzy państwowej... 298 1.2. Granice, terytorium i ludność 301 Rozdział 2. Ustrój polityczny Polski Niepodległej 306 2.1. Mała Konstytucja z 20 II 1919 307 2.2. Ustrój polityczny według Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z 17 III 1921 308 2.2.1. Organy władzy ustawodawczej 311 2.2.2. Władza wykonawcza 313 2.2.3. Wolności, prawa i obowiązki obywatelskie 315 2.3. Nowela sierpniowa (2 VIII 1926) 317 2.4. Ustrój polityczny według Ustawy Konstytucyjnej z 23 IV 1935 320 2.4.1. Prezydent 322 2.4.2. Pozycja rządu 324 2.4.3. Władza ustawodawcza 325 Rozdział 3. Organizacja administracji publicznej 328 3.1. Administracja centralna 329 3.2. Administracja terytorialna 330 3.2.1. Podział administracyjny państwa 330 3.2.2. Administracja rządowa 333 3.2.2.1. Administracja ogólna 333 3.2.2.2. Administracja specjalna 336 3.2.3. Samorządy 338 3.2.3.1. Samorząd terytorialny 338 3.2.3.2. Samorząd gospodarczy i zawodowy... 340 Rozdział 4. Wymiar sprawiedliwości 342 4.1. Zasady przewodnie sądownictwa 343 4.2. Sądy powszechne 345 4.3. Sądy szczególne 346
Rozdział 5. Sytuacja prawna związków wyznaniowych 349 5.1. Kościół katolicki 352 5.2. Związki wyznaniowe mniejszości religijnych 355 Rozdział 6. Państwowość polska w latach 1939-1945 357 6.1. Ustrój ziem polskich pod okupacją niemiecką 359 6.1.1. Ziemie włączone do Rzeszy 359 6.1.2. Generalne Gubernatorstwo 361 6.2. Ziemie polskie pod okupacją radziecką (do 1941) 363 6.3. Władze II Rzeczpospolitej na emigracji 365 6.4. Polskie Państwo Podziemne 369 6.5. Sądownictwo 374 6.6. Sytuacja związków wyznaniowych podczas II wojny światowej 377 6.6.1. Kościół katolicki 378 6.6.2. Mniejszości religijne 380 Część IV Polska Ludowa (1944-1989) Rozdziali. Ustrój państwa w okresie przejściowym (1944-1947) 389 1.1. Kształt terytorialno-administracyjny Polski po II wojnie światowej 389 1.2. Podstawy ustrojowe Polski Ludowej (od 1944) 395 1.3. Naczelne organy państwowe 400 1.4. Rady narodowe i samorząd terytorialny 405 Rozdział 2. Sejm Ustawodawczy (1947-1952) 409 2.1. Referendum (1946). Wybory parlamentarne (1947)... 409 2.2. Organizacja i zasady działania Sejmu Ustawodawczego.. 415 2.3. Ustrój Polski według Małej Konstytucji z 19 II 1947... 418 Rozdział 3. Ustrój konstytucyjny Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej (1952-1989) 426 3.1. Prace projektodawcze i uchwalenie nowej ustawy zasadniczej 443 3.2. Systematyka ustawy zasadniczej z 22 VII 1952 449 3.4. Nowelizacje i zmiana konstytucji 451 3.3. Naczelne zasady ustrojowe 458
3.5. Sejm 462 3.5.1. Skład i organizacja wewnętrzna 464 3.5.2. Funkcje 468 3.6. Rada Państwa 470 3.6.1. Skład 471 3.6.2. Kompetencje 472 3.7. Kontrola państwowa 474 3.8. Administracja państwowa 478 3.8.1. Rada Ministrów 478 3.8.2. Administracja terytorialna 480 3.9. Podstawowe prawa, wolności i obowiązki obywateli... 486 Rozdział 4. Wymiar sprawiedliwości 493 4.1. Ustrój sadownictwa 494 4.1.1. Sądy powszechne 495 4.1.2. Sądy szczególne 496 4.2. Prokuratura 497 Rozdział 5. Położenie prawne Kościołów i związków wyznaniowych w Polsce po II wojnie światowej 498 Część V III Rzeczpospolita (od 1989) Rozdział 1. Podstawy ustroju Polski w latach 1989-1992... 517 1.1. Okrągły stół" (1989) 517 1.2. Nowe instytucje ustrojowe 521 1.3. Uchwalenie i ogólna charakterystyka Małej Konstytucji z 17 X 1992 526 Rozdział 2. Prace parlamentarne nad Konstytucją III Rzeczpospolitej (1989-1997) 532 Rozdział 3. Ustrój polityczny według Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z 2 IV 1997 544 3.1. Systematyka ustawy zasadniczej 544 3.2. Zasady konstytucyjne. System źródeł prawa 548 3.3. Status prawny człowieka i obywatela 559 3.4. Sejm i Senat. Zgromadzenie Narodowe 569
3.5. Prezydent Rzeczpospolitej 577 3.6. Rada Ministrów. Administracja rządowa. Samorząd terytorialny 581 3.7. Władza sądownicza 588 3.8. Organy kontroli państwowej i ochrony prawa 594 3.9. Finanse publiczne 597 3.10. Stany nadzwyczajne 598 3.11. Zmiana konstytucji 600 Słowniczek wybranych pojęć i terminów nie objaśnionych w tekście 602 Wskazówki bibliograficzne.... 608 Indeks osób 611 Spis map 617 Spis ilustracji 618