Spis treści. Część pierwsza KRÓLESTWO POLSKIE. PIERWSZA RZECZPOSPOLITA

Transkrypt

1 Spis treści Wykaz skrótów 23 Przedmowa 25 Zagadnienia wstępne Znaczenie poznawcze historii ustroju i prawa Polski Powstanie państwa i prawa Podstawowe opracowania historii ustroju i prawa Polski Periodyzacja 30 Część pierwsza KRÓLESTWO POLSKIE. PIERWSZA RZECZPOSPOLITA Rozdział pierwszy. Narodziny państwowości na ziemiach polskich Pochodzenie Słowian Ustrój rodowo-plemienny Wspólnota terytorialna Pierwsze organizacje polityczne na ziemiach polskich 40 Rozdział drugi. Monarchia patrymonialna 42 I. Polskie państwo wczesnośredniowieczne Powstanie państwa polskiego Państwo polskie w X w Organizacja państwowa w X i XI stuleciu Charakter patrymonialny państwa polskiego w X-XIII w 46 II. Źródła prawa i źródła poznania prawa Polskie prawo zwyczajowe Prawo stanowione Prawo kościelne a prawo kanoniczne Prawo niemieckie na ziemiach polskich 50 III. Ustrój społeczny i jego przemiany w XI-XIII stuleciu 50 A. Kształtowanie się wielkiej własności ziemskiej i stanów Własność ziemi - podstawą stosunków społecznych Rodzaje renty gruntowej Wzrost wielkiej własności ziemskiej Immunitety: ekonomiczny i sądowy Kształtowanie się stanów 55 B. Rycerstwo-szlachta Możnowładcy i rycerze Rody możnowładcze i gniazdowe 57

2 6 Spis treści 20. Formowanie się stanu rycerstwa-szlachty Przywileje rycerstwa-szlachty 59 C. Ludność wiejska Formy uzależniania ludności chłopskiej Niewolni Rodzaje świadczeń a zróżnicowanie ludności wiejskiej Stopnie zależności ludności wiejskiej Opole Osadnictwo na prawie polskim Osadnictwo niemieckie Osadnictwo na prawie niemieckim Lokacja wsi na prawie niemieckim Sołtys Prawa i obowiązki chłopów 66 D. Miasta i ludność miejska Podgrodzia Targi Lokacje miast Zróżnicowanie społeczne i narodowościowe w miastach w XIII w. i na początku XIV w Organizacja miejska Rzemiosło miejskie: cechy Organizacja handlu 73 IV. Chrzest Polski. Powstanie i rozwój organizacji kościelnej Chrześcijaństwo religią państwową Polska prowincja kościelna Wewnętrzna organizacja Kościoła Synody Klasztory Uniezależnienie Kościoła od władzy świeckiej Uposażenie Kościoła: jego dochody 78 V. Monarcha a czynniki społeczne ^ 47. Władza monarsza za pierwszych Piastów Koronacja Centralizacja i decentralizacja Władza książęca w dobie rozbicia dzielnicowego Następstwo tronu Elekcje Prawo oporu Wiece 85 VI. Zarząd państwem Zasady zarządu Urzędy dworskie Urzędy lokalne Przekształcanie urzędów dworskich w ziemskie Powstanie urzędu starosty 8 9 VII. Organizacja wojskowa Drużyna Służba wojskowa rycerstwa 62. Obowiązki wojskowe chłopów i mieszczan 9 VIII. Skarbowość, Dań 9 1

3 Spis treści Daniny i służebności Domena monarsza Regalia Myta i da Mennica Dochody z kar Wydatki państwowe 96 IX. Sądownictwo Sądownictwo monarsze Sąd kasztelański Sądy dominialne Sądy kościelne Sądy prawa niemieckiego 99 X. Polska wobec cesarstwa i papiestwa Stosunek do cesarstwa Stosunek do papiestwa 101 XI. Główne kierunki rozwojowe ustroju Monarchia wczesnośredniowieczna Rozbicie dzielnicowe Zjednoczenie państwa polskiego 104 Rozdział trzeci. Monarchia stanowa 106 I. Korona Królestwa Polskiego Terytorium Królestwa Pojęcie Korony Królestwa Polskiego Utrwalenie suwerenności 109 II. Źródła prawa i źródła poznania prawa Prawo ziemskie. Statuty Kazimierza Wielkiego Prawo niemieckie 111 III. Organizacja i prawo stanów 111 A. Szlachta Zróżnicowanie wewnątrz stanu szlacheckiego Nagana szlachectwa. Nobilitacja Szlachta zagrodowa i nieosiadła Szlacheckie przywileje stanowe 113 B. Miasta i mieszczanie Ludność miejska Obywatelstwo miejskie Ustrój władz miejskich Cechy i bractwa Przywileje miast. Stanowisko miast w państwie 118 C. Chłopi Wieś polska w XIV-XV w Prawo wychodu i jego ograniczenia Sołtysi 122 IV. Kościoły i ich stanowisko w państwie Stosunek Kościoła katolickiego do państwa Spory dziesięcinne Państwo a Kościół prawosławny 124 V. Władza królewska i reprezentacja stanowa Dynastia a elekcyjność tronu Koronacja. Potwierdzenie praw 125

4 8 Spis treści 103. Zakres władzy królewskiej Rada królewska Sejm walny i sejmy prowincjonalne Powstanie sejmików ziemskich Konfederacje 129 VI. Urzędy lokalne i centralne Województwa i ziemie Urzędy ziemskie Starostowie Zarząd lokalny w Małopolsce Wiceurzędnicy Uposażenie urzędników Urzędy centralne Zakaz łączenia urzędów 136 VII. Służba wojskowa i jej organizacja Pospolite ruszenie Rozwój organizacji wojska Obowiązki wojskowe chłopów i mieszczan 138 VIII. Skarbowość Dochody skarbu za Kazimierza Wielkiego Zmiany w systemie skarbowym po 1374 r 139 IX. Uniwersytet Krakowski Organizacja Uniwersytetu; jego rola w rozwoju nauki prawa 140 X. Sądownictwo Sąd ziemski Sąd oprawcy Sądy: grodzki i podkomorski Księgi sądowe Sądy: wiecowy i sejmikowy Sąd króla Sądownictwo kościelne Sądy miejskie i leńskie prawa niemieckiego Sądy wiejskie 146 XI. Unia Polski z Litwą Wielkie Księstwo Litewskie Przemiany związku Polski z Litwą do końca XV w 147 XII. Ustrój Śląska Księstwa śląskie Stosunki społeczne i polityczne na Śląsku 149 XIII. Ustrój Pomorza Zachodniego Księstwo zachodniopomorskie Organizacja władz Systemy prawne 151 XIV. Charakter i dynamika monarchii stanowej Główne kierunki przemian 151 Rozdział czwarty. Prawo sądowe polskiego średniowiecza Charakterystyka ogólna 153 I. Prawo prywatne Zdolność prawna i zdolność do czynności prawnych 154 A. Małżeństwo i rodzina Zawarcie i rozwiązanie małżeństwa 155

5 Spis treści Posag i wiano Stosunki majątkowe między małżonkami Stanowisko majątkowe wdowy Pokrewieństwo naturalne i sztuczne. Wspólnoty rodzinne Opieka 159 B. Własność i inne prawa rzeczowe Własność w średniowieczu Dobra dziedziczne i nabyte Posiadanie Własność podzielona Niedział Ograniczenia własności Sposoby nabycia własności Zastaw Kupno renty i lichwa 169 C. Spadki Dziedziczenie beztestamentowe Testamenty Puścizna 171 D. Zobowiązania Istota zobowiązania Powstanie zobowiązań Odpowiedzialność z tytułu zobowiązania Sposoby umacniania umów Zastęp Rodzaje umów Zmiana i wygaśnięcie zobowiązania 175 II. Prawo karne 175 A. Przestępstwa Uwagi ogólne Mir Związek przyczynowy i wina Przypadki wyłączające przestępność Rodzaje przestępstw Odpowiedzialność indywidualna i zbiorowa 180 B. Kary Wróżda, odwet i pokora Zasady wymiaru kary Rodzaje kar 183 III. Postępowanie sądowe 187 A. Rozwój i charakterystyka procesu Samopomoc i ugody Postępowanie arbitralne Zasady procesu skargowego 187 B. Postępowanie przygotowawcze Ściganie podejrzanego w sprawach karnych Środki zapobiegawcze Zawieszenie lub uchylenie ścigania i karania 189 C. Postępowanie przed sądem Strony i ich zastępcy Właściwość sądu Skarga i pozew 192

6 JQ Spis treści 184. Terminy i odroczenia Rozprawa Bliższość do dowodu Środki dowodowe Wyrok Środki odwoławcze od wyroku Postępowanie polubowne 198 D. Postępowanie egzekucyjne Egzekucja osobista Egzekucja majątkowa 199 E. Postępowanie specjalne Proces o zbiegłych poddanych 199 Rozdział piąty. Rzeczpospolita szlachecka 201 I. Forma państwa Model ustrojowy szlacheckiej Rzeczypospolitej Demokracja szlachecka Oligarchia magnacka 203 II. Inkorporacje i unie Prusy Królewskie Mazowsze dzielnicowe i jego inkorporacja do Królestwa Polskiego Księstwa oświęcimskie i zatorskie Unia polsko-litewska Wielkie Księstwo Litewskie po unii lubelskiej Unia Rzeczypospolitej z Saksonią 211 III. Źródła prawa i źródła poznania prawa Konstytucje i lauda Prąd kodyfikacyjny Prawo miejskie Prawo wiejskie Prawo mazowieckie Korektura pruska Prawo litewskie 214 IV. Ustrój społeczny 215 A. Folwark i latyfundium Folwark szlachecki Latyfundia magnackie 215 B. Szlachta i magnaci Nobilitacja, skartabelat, indygenat Równość szlachecka Magnaci i klientela szlachecka Prawno-społeczna pozycja szlachty 219 C. Miasta i mieszczanie Ograniczanie praw mieszczan i miast Stosunki narodowościowo-wyznaniowe; udział pospólstwa we władzy w miastach Cechy Organizacja handlu Warszawa - centrum państwa Miasta prywatne Jurydyki i libertacje Sytuacja prawna Żydów 224

7 Spis treści 11 D. Poddaństwo chłopów i jego formy Pańszczyzna Inne świadczenia chłopskie Prawa chłopów do gruntu Przytwierdzenie chłopa do ziemi Sołectwa, ich skupywanie Zróżnicowanie majątkowe chłopów Ludzie luźni" Władza dominialna pana Gromada i urząd wiejski Olędrzy Wsie na prawie wołoskim Organizacja bartna Zbiegostwo chłopów Zbójnictwo Powstania chłopskie 231 V. Stosunki wyznaniowe Kościół rzymskokatolicki w XVI w Reformacja w Polsce Wolność wyznania Kontrreformacja i ograniczanie praw różnowierców Kościół prawosławny. Unia brzeska Nietolerancja religijna w drugiej połowie XVII i XVIII w 236 VI. Władza królewska Pozycja króla; jego kompetencje Bezkrólewie i elekcje Pakta konwenta i artykuły henrykowskie 241 VII. Sejmiki i sejmy Sejmiki i ukształtowanie się dwuizbowego sejmu Powstanie izby poselskiej; jej skład Organizacja sejmu walnego Obrady i uchwały sejmowe Kompetencje sejmu Senatorowie-rezydenci Zrywanie sejmów Rozwój sejmików w XVII w Rządy sejmikowe 249 VIII. Konfederacje Konfederacje i rokosze 250 IX. Urzędy i urzędnicy Urzędy centralne Urzędy lokalne Sprzedaż urzędów 253 X. Organizacja sił zbrojnych Upadek pospolitego ruszenia Wojska zaciężne Piechota wybraniecka Kozacy rejestrowi Strażnicy morza" i Komisja Morska Żołnierz łanowy Autoramenty narodowy i cudzoziemski Wojsko Rzeczypospolitej po reformie 1717 r 257

8 12 Spis treści 269. Wojska prywatne 257 XI. Skarbowość Organizacja skarbu Królewszczyzny Dochody skarbowe Reformy w czasach saskich Wydatki i kontrola finansowa 262 XII. Organizacja szkolnictwa Gimnazja i kolegia Szkoły wyższe 263 XIII. Sądownictwo Sądy ziemskie i grodzkie Trybunał Koronny Sąd sejmowy Sądy zadworne: asesorski, relacyjny, marszałkowski Sąd referendarski Sądy kapturowe i konfederackie Sądy polubowne Sądy miejskie Sądy dominialne 268 XIV. Lenna Lenno Prus Książęcych Inflanty i lenno Kurlandii 270 XV. Główne kierunki przemian ustroju Polityczny naród szlachecki" Hamulce rozwoju Kryzys ustrojowy 273 Rozdział szósty. Prawo sądowe Rzeczypospolitej szlacheckiej 275 I. Charakterystyka prawa sądowego Systemy prawa 275 II. Prawo prywatne 276 A. Osoby Osoby fizyczne i prawne Ustawy amortyzacyjne 277 B. Małżeństwo i rodzina Zawarcie małżeństwa i jego ważność Stosunki majątkowe między małżonkami Stosunki majątkowe między rodzicami i dziećmi w prawie wiejskim Przysposobienie; dzieci nieślubne Opieka i kuratela 281 C Własność i inne prawa rzeczowe Posiadanie Własność Ordynacje Schyłek prawa bliższości Ograniczone prawa rzeczowe na rzeczy cudzej Hipoteka 284 D s d w : : : : :.:::: : i:;::::::;::::::;:;;:;::: 305. Ograniczenie testowania i dziedziczenie beztestamentowe 285 w prawie ziemskim Miejskie prawo spadkowe " 286

9 Spis treści 13 E. Zobowiązania Powstanie i umocnienie zobowiązań Rodzaje zobowiązań 287 III. Prawo karne 287 A. Przestępstwa Przestępstwa publiczne i prywatne Związek przyczynowy i wina Okoliczności wyłączające przestępność; zwolnienie od kary Rodzaje przestępstw Udział w przestępstwie 292 B. Kary Zasady wymiaru kary Podział kar 294 IV. Postępowanie sądowe Uwagi ogólne 297 A. Zastępstwo procesowe Palestra 298 B. Postępowanie przed sądami Pozew Terminy i dylacje Środki dowodowe Rozprawa Wyrok Środki prawne przeciw wyrokom Proces w sprawach karnych Ułaskawienie i łagodzenie kary 304 C. Postępowanie egzekucyjne Egzekucja wyroków sądów szlacheckich 305 D. Procesy specjalne Proces graniczny Proces o zbiegłych poddanych Procesy o czary 307 V. Główne linie prawa sądowego w okresie od XVI do połowy XVIII wieku Kierunki przemian 308 Rozdział siódmy. Początki monarchii konstytucyjnej 310 I. Zmiany w strukturach społecznych i umysłowości Czynniki przemian Polskie Oświecenie Ruch reformatorski 312 II. Źródła prawa i źródła poznania prawa Prawo ziemskie i ogólnopaństwowe Prawo miejskie Prawo wiejskie 315 III. Pierwsze reformy Typ i forma państwa Zmiany w ustroju społeczno-ekonomicznym. Szlachta i mieszczanie Żydzi Chłopi Ludzie luźni" Stosunki wyznaniowe Program reform 318

10 14 Spis treści 344. Zmiany w sejmowaniu Komisja Skarbowa Cła, miary i wagi, moneta Budżet Komisja Edukacji Narodowej Inne organy centralne Gabinet Królewski 322 IV. Prawa kardynalne Państwa ościenne i wzrost ich potęgi Prawa kardynalne z 1768 r Umocnienie przywilejów szlacheckich Próby ożywienia ustroju złotej wolności" 324 V. Rada Nieustająca Dążenia centralistyczne Organizacja Rady 325 VI. Zmiany w prawie sądowym Idee przewodnie Nowe idee w prawie prywatnym Spółki Prawo wekslowe Prawo karne Prawo graniczne Palestra Projekt Zbioru praw sądowych Projekt Kodeksu Stanisława Augusta 330 VII. Konstytucja 3 Maja i dalsze ustawodawstwo Sejmu Czteroletniego Przygotowanie i charakter ustawy konstytucyjnej 331 A. Ustrój społeczny ' Szlachta Mieszczanie Chłopi Stosunki wyznaniowe Naród i obywatele 335 B. Ustrój polityczny Państwo jednolite czy zacieśnienie unii? Zwierzchnictwo narodu i podział władzy Sejm ' Organizacja sejmu Sejmiki Stanowisko króla Straż Praw Komisje rządowe Komisje porządkowe Ustrój miast Organizacja sądów Skarbowość Wojsko Historyczne znaczenie Konstytucji 3 Maja 345 VIII. Upadek dzieła Sejmu Czteroletniego. Targowica i konstytucje grodzieńskie Najazd rosyjski. Targowica Konstytucje grodzieńskie 347

11 Spis treści 15 IX. Insurekcja narodowa 1794 roku Przygotowanie Akt powstania Siły zbrojne Reformy chłopskie Dozory Ustrój organów powstańczych Sądy karne 352 X. Czynniki upadku Polski Czy mogła być jedna causa efficiens? Rozbiory w świetle prawa narodów 354 Bibliografia 356 Część druga POLSKA W DOBIE ZABORÓW Rozdział pierwszy. Ziemie polskie pod zaborami do uwłaszczenia chłopów w Królestwie Polskim ( ) 371 I. Podział ziem Rzeczypospolitej Terytoria Skutki rozbiorów 372 II. Źródła prawa i źródła poznania prawa Wzrost prawodawstwa Księstwo Warszawskie Królestwo Polskie i Rosja Zabór pruski, Prusy i Niemcy Galicja, Księstwo Cieszyńskie i Austria Wolne Miasto Kraków 376 III. Księstwo Warszawskie ( ) Po stronie Napoleona Charakter Księstwa i jego instytucji 377 A. Ustrój społeczno-polityczny Równość wobec prawa a pozycja szlachty Szlachta i mieszczaństwo Żydzi Chłopi 380 B. System władzy Władza monarsza Sejm Rada Stanu 383 C. Administracja Organizacja rządu Dyrekcje, izby i rady Administracja terytorialna Samorząd terytorialny Stosunki wyznaniowe Skarbowość Wojsko Sądownictwo Próba odnowy unii polsko-litewskiej Znaczenie Księstwa Warszawskiego. Problem oceny 389 IV. Królestwo Polskie w okresie konstytucyjnym ( ) Postanowienia kongresu wiedeńskiego 391

12 16 Spis treści 29. Zasady konstytucji Królestwa Unia polsko-rosyjska. Król i namiestnik Sejm Rząd i administracja Oświata Państwo i rozwój gospodarczy. Skarbowość Organizacja sądów Wojsko 400 V. Powstanie listopadowe Wybuch powstania Władze powstania Charakter i znaczenie powstania 402 VI. Litwa i Ukraina (do 1831 roku) W czasach Aleksandra I Tradycje i odrębności 403 VII. Wielkie Księstwo Poznańskie Odrębności ustroju Usuwanie odrębności i germanizacja 405 VIII. Wolne Miasto Kraków i powstanie 1846 roku Obszar, ludność, charakter Instytucje Powstanie krakowskie 1846 r Losy powstania 408 IX. Królestwo Polskie w latach Statut organiczny z 1832 r Stan wyjątkowy i stan wojenny Likwidacja autonomii Królestwa a życie społeczeństwa polskiego Reformy Aleksandra Wielopolskiego Reformy społeczne Reforma administracji 411 X. Powstanie styczniowe Obozy polityczne Reformy agrarne Organizacja władzy Znaczenie powstania 415 XI. Autonomia Galicji Przedłużanie się feudalizmu Pierwsza fala reform Lojalizm i zabiegi o autonomię Instytucje autonomiczne. Sejm Krajowy Wydział Krajowy Rada Szkolna Krajowa Minister do spraw Galicji Autonomia i prawa wolnościowe w życiu Galicji 420 XII. Likwidacja poddaństwa i uwłaszczenie chłopów na ziemiach polskich Po I rozbiorze U początku XIX w W Księstwie Warszawskim i w Królestwie Polskim Po 1831 r Reformy agrarne w zaborze pruskim Uwłaszczenie w zaborze austriackim Reforma uwłaszczeniowa 1864 r. w Królestwie 425

13 Spis treści 17 Rozdział drugi. Ziemie polskie u schyłku XIX i na początku XX wieku I. Podziały i ustrój administracyjny ziem polskich Królestwo Polskie Zabór pruski Galicja Ustrój administracji rządowej. Prusy Jednostki podziału terytorialnego Administracja zespolona i niezespolona Samorząd i jego rodzaje Samorząd terytorialny 431 II. Naród i jego organizacje społeczne Rozwój narodu Emigracja zarobkowa Trzy zabory: zróżnicowanie i kontrasty Praca organiczna i polskie organizacje gospodarcze w Królestwie Organizacja przemysłu na ziemiach zachodnich Praca organiczna w zaborze pruskim Ruch spółdzielczy w Galicji W starciu z rusyfikacją Walka z germanizacją Powstanie polskich stronnictw politycznych Koła Polskie w parlamentach państw zaborczych 441 III. Kościół katolicki i inne wyznania Kościół katolicki w dobie zaborów Inne wyznania 444 Rozdział trzeci. Prawo i sąd pod zaborami Trzy płaszczyzny regulacji prawnej 446 I. Prawo cywilne Problem recepcji francuskiego Kodeksu cywilnego w Polsce Prawo cywilne w zaborze pruskim Prawo cywilne w zaborze austriackim Wpływy dawnego prawa polskiego Zasady ogólne prawa cywilnego Hipoteka i prawo hipoteczne 454 II. Prawo handlowe i gospodarcze Kodeksy handlowe Prawo gospodarcze. Zasady wolności i reglamentacji Samorząd gospodarczy 458 III. Początki prawa pracy Zasady ogólne Pierwsze normy w Królestwie Polskim Prawo pracy w zaborze pruskim Sytuacja w innych zaborach 462 IV. Prawo administracyjne Etapy rozwoju Problemy organizacji administracji Zakres prawa administracyjnego Sądownictwo administracyjne Nauki administracyjne w Polsce 466 V. Prawo karne Na przełomie XVIII i XIX w 467

14 18 Spis treści 114. W Księstwie Warszawskim i w Królestwie Polskim Kodeks kar gtównych i poprawczych z 1847 r Prawo karne i nauka o nim na ziemiach polskich w drugiej połowie XIX i na początku XX w Represje karne w zaborze rosyjskim 472 VI. Sąd i proces " Czynnik społeczny w sądownictwie Procedury Adwokatura 475 Rozdział czwarty. Ziemie polskie w latach I wojny światowej ( ) Sprawa polska i różne orientacje Udział Polaków w wojnie Królestwo Polskie w latach okupacji Akt 5 listopada i jego konsekwencje Początki administracji polskiej Samorząd terytorialny w okresie okupacji Rosja rewolucyjna i mocarstwa zachodnie wobec sprawy polskiej Rada Regencyjna 481 Bibliografia '. 482 Część trzecia DRUGA RZECZPOSPOLITA Rozdział pierwszy. Odrodzenie państwa polskiego w 1918 roku Pierwsze dzielnicowe organy państwowe Powstanie centralnych organów państwowych Międzynarodowe uznanie państwa polskiego Ustalenie granic państwa polskiego Społeczny charakter państwa polskiego Obszar, ludność i jej skład narodowościowy Obywatelstwo państwa polskiego 500 Rozdział drugi. Ustrój państwowy 502 I. Źródła prawa państwowego Ustawy konstytucyjne 502 II. Ustrój społeczny Podstawowe cechy struktury społecznej Kapitaliści....' Robotnicy Chłopi.' Rzemieślnicy i kupcy Pracownicy umysłowi Struktura społeczna w liczbach 508 III. Ustrój polityczny w latach A. Ustrój polityczny do wejścia w życie konstytucji z 17 marca 1921 roku System ustrojowy stworzony przez dekret z 22 listopada 1918 r Ustrój polityczny według Małej konstytucji z 20 lutego 1919 r 509 B. Ustrój polityczny według konstytucji z 17 marca 1921 roku Geneza konstytucji z 17 marca 1921 r Zasady ustroju politycznego Sejm i senat Prezydent Rzeczypospolitej 514

15 Spis treści Rada Ministrów (rząd) Prawa i obowiązki obywatelskie 516 C. Funkcjonowanie ustroju politycznego System polityczny i panorama partii politycznych System rządów parlamentarnych w latach IV. Ustrój polityczny w latach Zmiana konstytucji w 1926 r Pozaparlamentarny system rządów w latach V. Ustrój polityczny w latach A. Ustrój polityczny według konstytucji z 23 kwietnia 1935 roku Geneza konstytucji z 23 kwietnia 1935 r Zasady ustroju politycznego Prezydent Rzeczypospolitej Rada Ministrów Sejm i senat Prawa i obowiązki obywatelskie 535 B. Funkcjonowanie ustroju politycznego System rządów w latach Rozdział trzeci. Administracja publiczna 538 I. Struktura administracji publicznej Organizacja administracji publicznej Podstawy prawne organizacji i działalności administracji 540 II. Administracja centralna Rada Ministrów Ministrowie 541 III. Administracja ogólna 542 A. Organizacja administracji ogólnej Administracja województwa Administracja powiatu 543 B. Główne funkcje administracji ogólnej Ochrona bezpieczeństwa i porządku publicznego Kontrola prasy Nadzór nad stowarzyszeniami Nadzór nad zgromadzeniami 548 IV. Administracja specjalna 548 A. Obrona państwa Administracja wojskowa i organizacja sił zbrojnych 548 B. Szkolnictwo Administracja i organizacja szkolnictwa powszechnego i średniego Organizacja szkół wyższych 551 C. Związki wyznaniowe Sytuacja Kościoła katolickiego Sytuacja związków wyznaniowych mniejszości religijnych Organizacja i funkcje administracji wyznaniowej 553 D. Administracja gospodarcza Rola państwa w życiu gospodarczym Prawo rolne i administracja rolnictwa Prawo i administracja przemysłowa Przedsiębiorstwa państwowe 559 V. Samorząd terytorialny i gospodarczy Organizacja samorządu terytorialnego 560

16 20 Spis treści 56. Funkcje samorządu terytorialnego Organizacja i funkcje samorządu gospodarczego 562 VI. Funkcjonowanie administracji publicznej Postępowanie administracyjne Funkcjonariusze administracji publicznej 564 VII. Kontrola administracji publicznej Rodzaje kontroli Kontrola sprawowana przez parlament i opinię publiczną Sądowa kontrola administracji 566 Rozdział czwarty. Skarbowość Źródła prawa skarbowego System walutowy Budżet państwa Wydatki państwa Dochody państwa Budżet samorządu terytorialnego Administracja skarbowa Kontrola skarbowa 573 Rozdział piąty. Organizacja wymiaru sprawiedliwości Struktura organów wymiaru sprawiedliwości Zasady przewodnie sądownictwa Sądy powszechne Sądy szczególne Prokuratura Prokuratoria Generalna Adwokatura i notariat 580 Rozdział szósty. Unifikacja i kodyfikacja prawa Komisja Kodyfikacyjna Kodyfikacja prawa i postępowania karnego Kodyfikacja prawa i postępowania cywilnego Ocena prac Komisji Kodyfikacyjnej 584 Rozdział siódmy. Prawo i postępowanie cywilne Źródła prawa cywilnego Zasady prawa cywilnego Przepisy ogólne prawa cywilnego Prawo rodzinne Prawo rzeczowe Prawo spadkowe Prawo zobowiązań Prawo handlowe Prawo spółdzielcze Postępowanie cywilne 592 5^5 Rozdział ósmy. Prawo i postępowanie karne 92. Źródła prawa karnego Zasady polskiego prawa karnego Przestępstwo i kary Funkcje prawa karnego Postępowanie karne 599

17 Spis treści 21 Rozdział dziewiąty. Prawo pracy Pojęcie prawa pracy Źródła prawa pracy Stosunek pracy Ubezpieczenia społeczne Związki pracowników Kontrola przestrzegania przepisów prawa pracy Społeczne funkcje prawa pracy 607 Rozdział dziesiąty. Charakterystyka II Rzeczypospolitej Forma ustrojowa państwa 608 Rozdział jedenasty. Polska w okresie II wojny światowej 611 I. Wojna i jej konsekwencje prawno-polityczne Wprowadzenie stanu wojennego i wyjątkowego Konsekwencje przegranej kampanii wojennej i tajnych układów niemiecko-radzieckich 612 II. Ziemie polskie pod okupacją niemiecką 614 A. Niemieckie rozstrzygnięcia w sprawie ziem polskich Podział obszarów okupowanych Uprawnienia organów okupacyjnych w świetle prawa międzynarodowego 615 B. Ziemie polskie włączone do Niemiec Prawo niemieckie na włączonych ziemiach polskich Organizacja administracji niemieckiej Organizacja policji niemieckiej Organizacja sądownictwa niemieckiego Sytuacja prawna ludności polskiej Sądowy i policyjny system terroru 622 C. Generalne Gubernatorstwo Charakter prawny Generalnego Gubernatorstwa Organizacja administracji Organizacja policji Organizacja sądownictwa Sytuacja prawna ludności polskiej Okupacyjny system terroru i eksterminacji Eksterminacja obywateli polskich pochodzenia żydowskiego Sytuacja ludności ukraińskiej Wschodnie ziemie Polski w latach III. Ziemie polskie anektowane przez ZSRR Decyzje radzieckie w sprawie anektowanych ziem polskich Następstwa prawne aneksji Radziecka polityka represji i eksterminacji Sytuacja obywateli polskich na Wileńszczyźnie Obywatele polscy w ZSRR po wybuchu wojny niemiecko- -radzieckiej 639 IV. Polskie organy państwowe na emigracji Znaczenie organów polskich na emigracji Podstawy prawne istnienia organów polskich na emigracji Prezydent Rada Narodowa RP Rada Ministrów (rząd) Wojsko Polskie 644

18 22 Spis treści V. Podziemne organizacje i organy w okupowanym kraju 645 A. Konspiracyjne życie polityczne Podziały polityczne w społeczeństwie polskim 645 B. Podziemne organizacje i organy podporządkowane rządowi na emigracji Struktura organów podziemnych Delegat Rządu na Kraj Przedstawicielstwo polityczne Armia Krajowa 647 C. Podziemne organizacje i organy obozu komunistycznego Geneza organów komunistycznych Krajowa Rada Narodowa 650 Bibliografia 651 Część czwarta POLSKA RZECZPOSPOLITA LUDOWA Rozdział pierwszy. Uwarunkowania powstania PRL Zewnętrzne i wewnętrzne uwarunkowania powstania PRL Powstanie Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego Program i działalność Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego Rząd Tymczasowy Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej 668 Rozdział drugi. Polska w nowych granicach Ustalenie granic Polski Obszar, ludność, jej skład narodowościowy Obywatelstwo państwa polskiego Forma ustrojowa państwa 676 Bibliografia 676 Spis map, tabel i wykresów 679 Indeks rzeczowy 681