Hydroksykwasy 1. Cele lekcji a) Wiadomości Uczeń zna: wzory kwasów: mlekowego, winowego, cytrynowego, salicylowego, pojęcia: czynność optyczna, odmiana mezo, enancjomer. b) Umiejętności Uczeń potrafi: omówić właściwości fizyczne hydroksykwasów, przedstawić za pomocą odpowiednich równań reakcji właściwości chemiczne hydroksykwasów, wyjaśnić pojęcia: chiralność, enancjomeria, odmiana mezo. 2. Metoda i forma pracy Metody: burza mózgów, eksperyment, pokaz, pogadanka. Formy pracy: praca z całym zespołem, praca w grupach, praca indywidualna. 3. Środki dydaktyczne Karty pracy dla uczniów, plansze ze wzorami kwasów, sprzęt i odczynniki niezbędne do wykonania doświadczeń. 4. Przebieg lekcji a) Faza przygotowawcza 1. Wprowadzenie w tematykę zajęć podawanie prez uczniów skojarzeń związanych z wyrażeniem spirytus salicylowy. 2. Prezentacja planszy ze wzorem kwasu salicylowego. 3. Określenie liczby i nazwy grup funkcyjnych występujących w cząsteczce kwasu.
b) Faza realizacyjna 1. Podanie tematu zajęć. 2. Omówienie budowy cząsteczki kwasu salicylowego i jego właściwości fizycznych. 3. Podział uczniów na grupy badanie właściwości chemicznych związku (załącznik 1). 4. Omówienie wyników pracy grup. 5. Badanie mocy kwasu (załącznik 2). 6. Omówienie przeprowadzonych eksperymentów - zwrócenie uwagi na wzrost mocy kwasu, wynikający z obecności grupy hydroksylowej. 7. Badanie obecności w cząsteczce kwasu salicylowego grupy hydroksylowej bezpośrednio związanej z atomem węgla pierścienia aromatycznego. 8. Projektowanie przez uczniów doświadczenia, a następnie przeprowadzenie eksperymentu (zalącznik 3). 9. Omówienie efektów pracy grup. 10. Pogadanka na temat pochodnych kwasu salicylowego i ich znaczenia. 11. Przedstawienie wzorów innych hydroksykwasów, omówienie ich budowy i właściwości (czynność optyczna, enancjomery, odmiana mezo, tworzenie poliestrów, laktonów). c) Faza podsumowująca 1. Wypełnienie przez uczniów tabelki (załącznik 4). 2. Omówienie ćwiczenia. 5. Bibliografia 1. Bogdańska-Zarembina A., Matusewicz E.I., Matusewicz J., Chemia dla szkół średnich 2, WSiP, Warszawa 1995. 2. Burewicz A., Jagodziński P. Doświadczenia chemiczne dla szkól średnich - część 2, WSiP, Warszawa 1998. 3. Czerwiński A., Czerwińska A., Jelińska-Kazimierczuk M., Kuśmierczyk K., Chemia 1, WSiP, Warszawa 2003. 6. Załączniki a) Karta pracy ucznia załącznik 1 Zaproponujcie doświadczenie potwierdzające obecność w cząsteczce kwasu salicylowego grupy karboksylowej. Narysujcie rysunek schematyczny, przeprowadźcie eksperyment, zapiszcie obserwacje i sformułujcie wniosek.
Rysunek schematyczny: Obserwacje: Wniosek załącznik 2 Przeprowadźcie doświadczenie zgodnie ze schematem podanym na rysunku, zapiszcie obserwacje i sformułujcie wniosek. OBSERWACJE WNIOSEK załącznik 3 Przeprowadźcie doświadczenie zgodnie ze schematem podanym na rysunku, zapiszcie obserwacje i sformułujcie wniosek OBSERWACJE
WNIOSEK załącznik 4 Uzupełnij tabelkę: NAZWA WZÓR WYSTĘPOWANIE ZASTOSOWANIE zwyczajowa systematyczna w kwaśnym mleku, serze, kiszonkach Kwas cytrynowy
HOOC-CH-CH-COOH OH OH 2-hydroksybutanodiowy w przemyśle farmaceutycznym (jego estry są podstawą wielu leków przeciwreumatycznych i przeciwbólowych), w przemyśle barwników, perfumeryjnym, do otrzymywania innych związków, np. fenoloftaleiny. b) Zadanie domowe Kwas 2-hydroksybenzenokarboksylowy (salicylowy) jest związkiem szeroko stosowanym szczególnie w przemyśle kosmetycznym. Zaprojektuj doświadczenie pozwalające na wykrycie tego związku w spirytusie salicylowym. Narysuj rysunek schematyczny, zapisz przewidywane spostrzeżenia i odpowiednie równania reakcji chemicznych. 7. Czas trwania lekcji 45 minut 8. Uwagi do scenariusza brak