Spis treści Wykaz skrótów... Wykaz aktów prawnych... XV XXI Część I. Nieruchomość, działka gruntu, działka budowlana... 1 Rozdział 1. Pojęcie nieruchomości... 3 1.1. Definicje w Kodeksie cywilnym... 3 1.2. Definicje w ustawie o księgach wieczystych i hipotece... 7 1.3. Definicje w ustawie o gospodarce nieruchomościami... 9 1.3.1. Nieruchomość gruntowa, budynkowa i lokalowa..... 9 1.3.2. Nieruchomość podobna... 11 Rozdział 2. Pojęcie działki gruntu... 15 2.1. Definicje w Prawie geodezyjnym i kartograficznym... 15 2.2. Definicje w planowaniu przestrzennym... 18 2.3. Definicje w ustawie o gospodarce nieruchomościami... 18 Rozdział 3. Pojęcie działki budowlanej... 21 3.1. Definicje w planowaniu przestrzennym... 21 3.2. Definicje w Prawie budowlanym... 23 3.3. Definicje w ustawie o gospodarce nieruchomościami... 24 3.4. Definicje w Prawie geodezyjnym i kartograficznym... 29 Część II. Podział nieruchomości... 37 Rozdział 1. Rodzaje i cel podziałów nieruchomości... 39 1.1. Podział cywilny... 39 1.1.1. Podział zwany podziałem prawnym.... 39 1.1.2. Podział wieczystoksięgowy... 41 1.2. Podział do korzystania... 45 1.3. Podział rolny... 49 1.4. Podział ewidencyjno-geodezyjny... 51 1.5. Rodzaje podziałów nieruchomości uregulowane w ustawie o gospodarce nieruchomościami... 56 Rozdział 2. Podział nieruchomości rolnych i leśnych... 61 2.1. Pojęcie nieruchomości rolnych i leśnych... 61 2.1.1. Uwagi wstępne.... 61 2.1.2. Definicje w Kodeksie cywilnym... 62
VI Spis treści 2.1.3. Definicje w ustawie o gospodarce nieruchomosciami.. 63 2.1.4. Definicje w Prawie geodezyjnym i kartograficznym... 65 2.1.5. Definicje w przepisach o ochronie gruntów rolnych i leśnych... 74 2.1.6. Definicje w innych aktach prawnych... 76 2.2. Podział bez decyzji administracyjnej... 78 2.3. Zasady i warunki zatwierdzania podziału decyzją administracyjną... 85 2.3.1. Uwagi wstępne.... 85 2.3.2. Wydzielanie niezbędnych dróg... 87 2.3.3. Wydzielanie działek gruntu o powierzchni poniżej 0,3000 ha... 90 2.3.4. Wydzielanie działek o powierzchni poniżej 0,3000 ha pod drogi wewnętrzne... 94 2.3.5. Wydzielanie działek gruntu dla powiększenia sąsiedniej nieruchomości... 95 2.3.6. Wydzielanie działek gruntu dla regulacji granic między nieruchomościami... 98 2.3.7. Warunek zatwierdzenia podziału w postaci zbycia wydzielonych działek gruntu w określonym terminie.. 99 2.3.8. Wydzielanie działek gruntu na cele określone w art. 95 GospNierU... 108 Rozdział 3. Podział nieruchomości na terenach objętych mpzp... 111 3.1. Warunki zgodności podziału z mpzp... 111 3.1.1. Przedmiot podziału.... 111 3.1.2. Cel, charakter i skutki ustaleń planu miejscowego... 112 3.1.3. Zakres ustaleń mpzp... 116 3.1.4. Pojęcie zgodności podziału z mpzp... 118 3.1.5. Planistyczne zasady i warunki scalania i podziału nieruchomości wobec podziału... 124 3.1.6. Planistyczne kryteria podziału nieruchomości... 131 3.2. Warunek dostępności wydzielonych działek gruntu do drogi publicznej... 137 3.2.1. Cel i charakter dostępu do drogi publicznej.... 137 3.2.2. Bezpośredni dostęp do drogi publicznej... 140 3.2.3. Pośredni dostęp do drogi publicznej... 140 3.2.4. Proceduralne określanie dostępności do drogi publicznej w dokumentach podziałowych... 143 3.2.5. Zapewnianie dostępności do drogi publicznej po zatwierdzeniu podziału........................... 145 3.2.6. Zapewnianie dostępności do drogi publicznej w chwili dokonywania podziału... 154
Spis treści VII 3.2.7. Wyłączenie obowiązku zapewniania dostępności do drogi publicznej... 155 3.3. Podział po podjęciu uchwały o przystąpieniu do sporządzenia mpzp... 156 Rozdział 4. Podział nieruchomości na terenach objętych obowiązkiem sporządzenia mpzp........................................ 163 4.1. Przypadki obowiązku sporządzenia mpzp... 163 4.2. Warunki zawieszenia postępowania podziałowego... 165 4.3. Podział niezależnie od ustaleń mpzp... 166 Rozdział 5. Podział nieruchomości na terenach nieobjętych mpzp... 169 5.1. Zgodność podziału z decyzją o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu... 169 5.1.1. Rodzaje i charakter prawny decyzji planistycznych... 169 5.1.2. Planistyczne kryteria podziału w decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu... 172 5.1.3. Alternatywność kryteriów podziału... 176 5.1.4. Skutki zawieszenia postępowania w sprawie wydania decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu 179 5.2. Niesprzeczność podziału z przepisami odrębnymi... 182 5.2.1. Cel i zakres dopuszczalności dokonywania podziału... 182 5.2.2. Pojęcie przepisów odrębnych... 185 5.3. Warunek dostępności wydzielonych działek gruntu do drogi publicznej... 189 Rozdział 6. Podział nieruchomości niezależnie od ustaleń mpzp... 193 6.1. Uwagi wstępne... 193 6.2. Poszczególne cele wydzielenia działek gruntu... 198 6.2.1. Uwagi wstępne.... 198 6.2.2. Zniesienie współwłasności nieruchomości zabudowanej 199 6.2.3. Wydzielenie działki budowlanej zabudowanej budynkiem wzniesionym w dobrej wierze przez samoistnego posiadacza.... 206 6.2.4. Wydzielenie działki nabytej z mocy prawa... 207 6.2.5. Wydzielenie działki objętej ustawowym roszczeniem o jej nabycie... 210 6.2.6. Wydzielenie działki w celu realizacji przepisów dotyczących przekształceń własnościowych albo likwidacji przedsiębiorstw państwowych lub samorządowych... 213 6.2.7. Wydzielenie działki objętej szczególną decyzją lokalizacyjną... 214
VIII Spis treści 6.2.8. Wydzielenie działki budowlanej niezbędnej do korzystania z budynku mieszkalnego................ 215 6.2.9. Wydzielanie działek gruntu na terenach zamkniętych.. 223 6.2.10. Podział nieruchomości w spółdzielni mieszkaniowej... 224 Rozdział 7. Podział budynków i nieruchomości zabytkowych.... 227 7.1. Podział budynku... 227 7.2. Podział nieruchomości zabytkowych... 232 7.2.1. Pojęcie nieruchomości zabytkowych i formy ich ochrony 232 7.2.2. Procedury podziałowe wymagające zgody konserwatorskiej 234 7.2.3. Wyłączenia obowiązku uzyskiwania zgody konserwatorskiej... 239 7.2.4. Proceduralne warunki uzyskiwania zgody konserwatorskiej 243 Rozdział 8. Postępowanie administracyjne o podział nieruchomości na wniosek... 245 8.1. Właściwość organów administracji i sądu cywilnego... 245 8.1.1. Zakres właściwości organów administracji... 245 8.1.2. Zakres właściwości sądu cywilnego... 249 8.2. Podmioty uprawnione do wnioskowania o podział... 250 8.2.1. Podmioty mające interes prawny... 250 8.2.2. Zarząd drogi publicznej jako wnioskodawca podziału.. 254 8.2.3. Podmioty nieuprawnione do wnioskowania o podział... 255 8.3. Strony postępowania podziałowego... 257 8.3.1. Przysługiwanie przymiotu strony.... 257 8.3.2. Nieprzysługiwanie przymiotu strony... 260 8.4. Wniosek o podział nieruchomości i jego załączniki... 262 8.5. Opiniowanie proponowanego podziału nieruchomości... 271 8.6. Pozwolenie wojewódzkiego konserwatora zabytków... 277 8.7. Dokumentacja podziałowa oraz inne czynności dokonywane w toku postępowania podziałowego... 278 8.7.1. Uwagi wstępne.... 278 8.7.2. Wstępny projekt podziału nieruchomości... 279 8.7.3. Przyjmowanie granic do podziału nieruchomości... 283 8.7.4. Mapa z projektem podziału... 292 8.8. Decyzja o zatwierdzeniu podziału nieruchomości... 295 8.9. Warunkowe zatwierdzenie podziału nieruchomości... 303 8.10. Koszty postępowania podziałowego... 308 8.11. Opłata adiacencka przy wzroście wartości nieruchomości w wyniku jej ewidencyjnego podziału... 311 8.11.1. Przesłanki ustalenia opłaty.... 311 8.11.2. Podmioty zobowiązane do uiszczenia opłaty... 314 8.11.3. Procedura ustalania i pobierania opłaty... 318
Spis treści IX 8.11.4. Wycena nieruchomości dla potrzeb ustalenia opłaty... 321 8.11.5. Rozliczenie opłaty... 324 Rozdział 9. Postępowanie administracyjne o podział nieruchomości z urzędu... 327 9.1. Przypadki wszczęcia postępowania z urzędu... 327 9.1.1. Uwagi wstępne.... 327 9.1.2. Podział służący realizacji celów publicznych... 328 9.1.3. Podział nieruchomości o nieuregulowanym stanie prawnym... 339 9.1.4. Podział nieruchomości stanowiącej własność publiczną. 342 9.1.5. Podział służący wydzieleniu nieruchomości powstałej z mocy prawa oraz w celu realizacji roszczeń do jej części 346 9.2. Strony postępowania podziałowego... 347 9.3. Dokumentacja postępowania podziałowego... 349 9.4. Decyzja o zatwierdzeniu podziału nieruchomości i jej skutki prawne 354 9.5. Koszty postępowania podziałowego... 356 Rozdział 10. Podział nieruchomości bez decyzji podziałowej... 359 10.1. Przypadki określone w ustawie o gospodarce nieruchomościami 359 10.2. Przypadki określone w innych ustawach... 366 Rozdział 11. Wydzielanie działek gruntu pod drogi publiczne... 375 11.1. Rys historyczny... 375 11.1.1. Uwagi wstępne.... 375 11.1.2. Parcelacja nieruchomości przed II wojną światową... 377 11.1.2.1. Stan prawny obowiązujący do końca lipca 1936 r. 377 11.1.2.2. Stan prawny obowiązujący po lipcu 1936 r.... 380 11.1.3. Podział geodezyjny nieruchomości po II wojnie światowej... 385 11.1.3.1. Stan prawny obowiązujący do 1.9.1972 r.... 385 11.1.3.2. Stan prawny obowiązujący od 1.9.1972 r. do 1.8.1985 r.... 396 11.1.3.3. Stan prawny obowiązujący od 1.8.1985 r. do 1.1.1998 r.... 401 11.1.3.4 Stan prawny obowiązujący od 1.1.1998 r. do 22.9.2004 r.... 408 11.2. Współczesne regulacje prawne... 418 11.2.1. Uwagi wstępne.... 418 11.2.2. Cel nacjonalizacji działek gruntu wydzielanych pod drogi publiczne... 427 11.2.3. Kryteria nacjonalizacji działek gruntu wydzielanych w podziale nieruchomości pod drogi... 430
X Spis treści 11.2.3.1. Przeznaczenie działki gruntu pod drogę publiczną 431 11.2.3.2. Wydzielenie działki gruntu w granicach przeznaczenia pod drogę publiczną... 443 11.2.3.3. Dokonanie podziału nieruchomości na wniosek jej właściciela... 448 11.2.3.4. Uzyskanie waloru ostateczności przez decyzję o zatwierdzeniu podziału lub waloru prawomocności przez orzeczenie sądowe.... 453 11.2.4. Ujawnienie w księdze wieczystej skutków prawnorzeczowych decyzji o zatwierdzeniu podziału nieruchomości... 457 11.2.5. Odszkodowanie za pozbawienie praw do działek gruntu wydzielonych pod drogę publiczną... 462 11.2.5.1. Pojęcie, charakter, cel i forma odszkodowania. 462 11.2.5.2. Rokowania służące ustaleniu odszkodowania. 468 11.2.5.3. Administracyjna procedura ustalenia odszkodowania... 469 11.2.5.4. Określanie wartości nieruchomości dla ustalenia odszkodowania... 471 11.2.5.5. Charakter roszczenia odszkodowawczego i przedawnienie jego dochodzenia... 478 11.2.5.6. Odszkodowanie za działki gruntu wydzielone pod drogi wewnętrzne.... 484 Rozdział 12. Połączenie nieruchomości w celu ponownego ich wydzielenia.... 489 12.1. Warunki połączenia nieruchomości i ponownego ich wydzielenia... 489 12.2. Czynności w postępowaniu o połączenie nieruchomości i ponowne ich wydzielenie... 493 12.3. Decyzja o zatwierdzeniu połączenia nieruchomości i ponownego ich wydzielenia... 495 Część III. Scalenie i podział nieruchomości.... 499 Rozdział 1. Przedmiot scalenia i podziału nieruchomości... 501 1.1. Cel i charakter scalenia i podziału nieruchomości... 501 1.2. Nieruchomości rolne i leśne... 505 1.3. Nieruchomości o innym przeznaczeniu... 509 Rozdział 2. Warunki scalenia i podziału nieruchomości... 513 2.1. Dopuszczalność scalenia i podziału nieruchomości... 513 2.2. Kryteria scalenia i podziału nieruchomości... 522
Spis treści XI Rozdział 3. Postępowanie scaleniowo-podziałowe... 525 3.1. Wszczęcie postępowania scaleniowo-podziałowego na wniosek 525 3.2. Wszczęcie postępowania scaleniowo-podziałowego z urzędu.. 529 3.3. Uchwała o przystąpieniu do scalenia i podziału nieruchomości. 531 3.4. Uczestnicy postępowania scaleniowo-podziałowego... 538 3.5. Rada uczestników scalenia... 541 3.6. Uchwała o scaleniu i podziale nieruchomości... 543 Rozdział 4. Uchwała o scaleniu i podziale nieruchomości... 551 4.1. Charakter prawny uchwały o scaleniu i podziale... 551 4.2. Zakres treści uchwały o scaleniu i podziale... 552 4.3. Skutki prawne uchwały o scaleniu i podziale... 553 4.4. Opłata adiacencka... 568 4.4.1. Przesłanki ustalenia opłaty.... 568 4.4.2. Podmioty zobowiązane do uiszczenia opłaty... 570 4.4.3. Procedura ustalania i pobierania opłaty... 571 Rozdział 5. Wydzielanie działek gruntu pod drogi... 575 5.1. Sposób wydzielania działek gruntu... 575 5.2. Skutki prawne scalenia i podziału wobec działek gruntu wydzielonych pod drogi... 579 5.3. Uprawnienia odszkodowawcze... 582 Część ΙV. Rozgraniczanie nieruchomości........................ 587 Rozdział 1. Pojęcie granicy nieruchomości i jej rodzaje... 589 1.1. Definicja granicy nieruchomości... 589 1.2. Granica nieruchomości według stanu prawnego... 593 1.3. Granica nieruchomości według stanu ewidencyjnego... 596 Rozdział 2. Przedmiot, cel i rodzaje rozgraniczenia nieruchomości.. 601 2.1. Przedmiot i cel rozgraniczenia... 601 2.2. Rodzaje rozgraniczenia nieruchomości... 606 2.2.1. Rozgraniczenie administracyjne... 606 2.2.2 Rozgraniczenie sądowe... 608 Rozdział 3. Inne procedury wznawiania, przyjmowania i ustalania przebiegu granicy... 613 3.1. Wznowienie znaków granicznych... 613 3.2. Przyjmowanie granicy przy podziale nieruchomości... 614 3.3. Przyjmowanie granic przy scaleniu i podziale nieruchomości.. 617 3.4. Ustalanie przebiegu granicy przy scaleniu gruntów rolnych i leśnych 618 3.5. Przyjmowanie granicy w postępowaniach ewidencyjnych... 621
XII Spis treści 3.6. Ustalanie przebiegu granicy do celów projektowych... 626 3.7. Ustalanie linii brzegu... 628 Rozdział 4. Rozgraniczenie administracyjne.... 639 4.1. Przedmiot i cel rozgraniczenia... 639 4.2. Sposoby wszczęcia postępowania... 642 4.2.1. Wszczęcie postępowania z urzędu... 642 4.2.2. Wszczęcie postępowania na wniosek................ 644 4.3. Strony postępowania rozgraniczeniowego... 647 4.3.1. Wnioskodawcy rozgraniczenia... 647 4.3.2. Pozostałe strony... 650 4.4. Upoważnienie geodety do wykonywania czynności rozgraniczenia... 652 4.5. Zakres i kolejność czynności geodety... 657 4.5.1. Czynności wstępne... 657 4.5.2. Rozprawa rozgraniczeniowa... 659 4.5.3. Wyniki czynności geodety... 663 4.6. Dokumentacja rozgraniczeniowa... 666 4.6.1. Dokumenty gromadzone do rozgraniczenia........... 666 4.6.2. Dokumenty sporządzane w rozgraniczeniu... 672 4.7. Czynności organu rozgraniczającego... 678 4.7.1. Czynności wstępne.... 678 4.7.2. Ocena czynności i dokumentów sporządzonych przez geodetę... 678 4.7.3. Czynności kończące postępowanie... 681 4.8. Rodzaje rozstrzygnięć rozgraniczenia administracyjnego... 681 4.8.1. Decyzja o rozgraniczeniu.... 681 4.8.2. Decyzja o umorzeniu postępowania rozgraniczeniowego 691 4.8.2.1. Umorzenie postępowania rozgraniczeniowego ze względów tylko procesowych... 692 4.8.2.2. Umorzenie postępowania rozgraniczeniowego ze względów materialnych... 695 4.8.3. Zawarcie ugody przed geodetą..................... 700 4.9. Koszty rozgraniczenia administracyjnego... 702 4.10. Wykonanie decyzji o rozgraniczeniu... 711 Rozdział 5. Ugoda rozgraniczeniowa... 715 5.1. Przedmiot i charakter prawny ugody... 715 5.2. Przesłanki zawarcia ugody przed geodetą... 721 5.3. Czynności geodety po zawarciu ugody przez strony... 722 5.4. Koszty postępowania zakończonego ugodą przed geodetą... 723 Rozdział 6. Rozgraniczenie sądowe... 727 6.1. Przedmiot postępowania... 727
Spis treści XIII 6.2. Właściwość sądu... 732 6.3. Cywilnoprawne kryteria rozgraniczenia... 739 6.3.1. Stan prawny... 740 6.3.2. Ostatni spokojny stan posiadania... 744 6.3.3. Ugoda rozgraniczeniowa przed sądem............... 746 6.3.4. Sądowe ustalenie granicy z uwzględnieniem wszelkich okoliczności... 747 6.4. Rodzaje rozstrzygnięć... 749 6.4.1. Postanowienie o rozgraniczeniu... 750 6.4.2. Postanowienie o odrzuceniu wniosku... 751 6.5. Koszty postępowania sądowego... 752 Rozdział 7. Wznowienie znaków granicznych.... 757 7.1. Przedmiot i cel wznowienia znaków granicznych... 757 7.2. Przesłanki wznowienia znaków granicznych... 759 7.3. Czynności wznowienia znaków granicznych... 761 7.4. Koszty czynności wznowienia znaków granicznych... 765 Część V. Ewidencja gruntów i budynków podstawy prawne założenia, prowadzenia i aktualizacji danych... 769 Rozdział 1. Rodzaje ewidencji, rejestrów, zasobów i systemów w geodezji.... 771 1.1. Uwagi wstępne... 771 1.2. Państwowy rejestr podstawowych osnów geodezyjnych, grawimetrycznych i magnetycznych... 772 1.3. Państwowy system odniesień przestrzennych... 776 1.4. Ewidencja gruntów i budynków... 779 1.5. Rejestr cen i wartości nieruchomości... 781 1.6. Geodezyjna ewidencja sieci uzbrojenia terenu... 782 1.7. Państwowy rejestr granic i powierzchni jednostek podziałów terytorialnych kraju... 784 1.8. Państwowy rejestr nazw geograficznych... 787 1.9. Ewidencja miejscowości, ulic i adresów... 787 1.10. Państwowy zasób geodezyjny i kartograficzny... 794 1.11. Zintegrowany system informacji o nieruchomościach... 803 1.12. Krajowy system informacji o terenie... 805 Rozdział 2. Struktura informacyjna ewidencji gruntów i budynków. 809 2.1. Charakter i cel prowadzenia ewidencji gruntów i budynków... 809 2.2. Przedmiot ewidencji gruntów i budynków... 821 2.2.1. Uwagi wstępne.... 821 2.2.2. Dane strukturalne... 824
XIV Spis treści 2.2.3. Dane przedmiotowe... 828 2.2.3.1. Zakres danych... 828 2.2.3.2. Dane ewidencyjne dotyczące gruntów, działek, budynków i lokali... 829 2.2.3.3. Dane ewidencyjne dotyczące użytków gruntowych i klas bonitacyjnych... 833 2.2.3.4. Dane nieewidencjowane... 843 2.2.4. Dane podmiotowe... 844 2.2.4.1. Zakres danych... 844 2.2.4.2. Podstawy wprowadzania danych... 846 2.2.4.3. Władający gruntem na zasadach samoistnego posiadania... 850 2.3. Gleboznawcza klasyfikacja gruntów... 858 Rozdział 3. Procedury ewidencyjne... 867 3.1. Zakładanie ewidencji gruntów i budynków... 867 3.1.1. Struktura dokumentowa ewidencji.... 867 3.1.2. Informacyjne podstawy założenia ewidencji... 874 3.1.3. Procedura założenia ewidencji... 876 3.2. Aktualizacja danych ewidencyjnych... 879 3.2.1. Uwagi wstępne.... 879 3.2.2. Pozyskiwanie danych ewidencyjnych... 883 3.2.2.1. Ustawowe zobowiązanie sądów, notariuszy, organów administracji i innych osób i podmiotów do przekazywania danych... 883 3.2.2.2. Ustawowe uprawnienia starosty do nakładania obowiązku przekazywania danych........... 892 3.2.3. Postępowanie aktualizacyjne... 896 3.2.3.1. Sposoby wszczęcia postępowania.... 896 3.2.3.2. Formy wprowadzania zmian do ewidencji... 899 3.2.3.3. Podstawy wprowadzania zmian do ewidencji. 906 3.3. Okresowa weryfikacja danych ewidencyjnych... 918 3.4. Modernizacja ewidencji gruntów i budynków... 921 3.4.1. Charakter, przedmiot i cel modernizacji... 921 3.4.2. Procedura modernizacyjna... 923 3.5. Udostępnianie informacji ewidencyjnych... 930 3.5.1. Zakres i kryteria udostępniania informacji... 930 3.5.2. Forma i treść udostępnianych informacji... 936 Indeks rzeczowy... 945