II Pszenżyto ozime W Polsce uprawę pszenżyta na szeroką skalę rozpoczęto w połowie lat osiemdziesiątych. Powierzchnia uprawy i zbiory tego zboża charakteryzują się dużą dynamiką zmian. Aktualnie pszenżyto ma znaczący udział w strukturze zasiewów. Wartość pokarmowa ziarna pszenżyta wynika z dość wysokiej zawartości białka, które odznacza się korzystnym składem aminokwasowym i wysokim współczynnikiem strawności, co w konsekwencji wypiera żyto z areału uprawy zbóż. Pszenżyto ozime dzięki osiągniętemu postępowi w hodowli jest od kilku lat najwyżej plonującym zbożem w doświadczeniach rejestrowych COBORU, niemniej jednak plony pszenżyta w warunkach produkcyjnych charakteryzują się bardzo dużym zróżnicowaniem w latach, wynikającym z dużej zmienności warunków klimatyczno-glebowych. Pszenżyto jest więc szczególnie przydatne dla gospodarstw mających lżejsze gleby, na których uprawa jęczmienia i pszenicy bywa zawodna. Wprowadzenie do uprawy pszenżyta w miejsce żyta może być wykorzystane do podniesienia efektywności tuczu trzody chlewnej oraz chowu innych zwierząt gospodarskich. Polska jest światowym potentatem w produkcji pszenżyta. W obecnej sytuacji, kiedy wzrasta zapotrzebowanie na ten gatunek zboża, polscy naukowcy pracują nad udoskonaleniem pszenżyta pod względem jakościowym z przeznaczeniem na cele chlebowe.
Tabela 10. Pszenżyto ozime odmiany badane w 2016 roku. Rok wpisania do: KRO LOZ 1 Pigmej 2008 2012 2 Fredro 2010 2014 3 Borowik 2011 2013 4 Agostino 2011 2014 5 Subito 2012 2014 6 Tomko 2012 2015 7 Torino 2012 2015 8 Meloman 2014 9 Rotondo 2014 10 Trefl 2015 11 Lombardo 2015 12 Panteon 2015 13 Trapero 2015 Hodowca (lub polski przedstawiciel dla odmian zagranicznych) Lantmȁnnen SW Seed sp. z o.o. 52-231 Wrocław, ul. Terenowa 6g Lantmȁnnen SW Seed sp. z o.o. 52-231 Wrocław, ul. Terenowa 6g
Tabela 11. Agrotechniczne i polowe warunki prowadzenia doświadczeń w 2016 r. Wyszczególnienie Krzyżewo Marianowo Szepietowo Podtrzcianka Stelmachowo Wszerzecz Kompleks glebowy 6 5 4 4 2 4 Klasa bonitacyjna gleby IV b IV a III b III b III b IV a ph gleby 6,1 6,0 6,0 5,3 6,3 5,7 Zasobność gleby mg/100 g P 2 O 5 K 2 O Mg 18,5 7,4 1,3 Przedplon Groch pastewny Groch pastewny Groch pastewny 14,9 10,9 2,5 24,6 11,1 7,6 16,5 12,9 3,6 Mieszanka zboż.- strączkowa 31,9 13,8 6,0 Pszenica ozima Data siewu 23.09 23.09 24.09 29.09 22.09 01.10 Data zbioru 27.07 14.08 08.08 20.08 05.08 19.08 Nawożenie N na poziomie a 1 kg/ha 100 92 128 105 118 90 N na poziomie a 2 kg/ha 140 132 168 145 158 130 P 2 O 5 kg/ha 50 40 60 40 60 60 K 2 O kg/ha 75 60 90 90 90 90 Nawożenie dolistne l/ha ADOB Cu 1,5 l. Plonvit- 3kg. Humus Active- 7 l. Wuxal Ascofol 3 l. Wuxal Top 36 5 l. Wuxal Grano 4 l. Basfoliar 36 3 x12 l. Mantrac 0,7 l. Plonowit Z 1,5 l. Plonowit Opti 1 l. Insektycydy Karate Zeon 050 CS 0,1 l. Sumi Alpha EC 0,25 l. Cyperkill 0,3 l. Herbicydy dawka Fungicydy dawka Legato Plus 600 SC 1,3 l. Tomigan 250 EC 0,8 l. Wirtuoz 520 EC 1 l. Chefara 330 EC 0,5 l. Trinity 590SC 2,5 l. Falcon 460EC 0,6 l. Reveller 280SC 0,9 l. Lexus 50WG 20 g. Huzar Activ 387 OD 1 l. Sekator 125OD 0,15 l. Boogie Xpro EC 1,25 l. Boogie Xpro 400EC-1,25 Fandango 200 EC 1,0 l. Fandango 200 EC-1,0 l. Soligor 425 EC 0,6 l. Soligor 425 EC 0,6 l. Lancet Plus + Dasoil 0,2 l + 0,5 l. Topsin 1 l. Fandango 1 l. Boogie 1,5 l. 10,8 11,3 6,9 Ziemniaki Basfoliar Extra 10,0 l. Basfoliar Extra 10,0 l. Komplet 560 SC 0,5 l. Boogie Xpro 400EC 1,2 l. Fandango 200 EC 1,0 l. Falcon 460 EC 0,6 l. Antywylegacz poziom a 2 Moddus 250 EC 0,6 l. Cerone 480 SL 1 l. Cerone 480 SL 1,0 l. Cerone 480 SL 1,0 l. Cerone 1,0 l. Cerone 480 SL 0,75 l.
Krzyżewo Marianowo Szepietowo Podtrzcianka Stelmachowo Wszerzecz Średnia poprawiona Odchylenie od wzorca (dt) % wzorca A2 A1 (dt) Tabela 12. Plon ziarna pszenżyta ozimego w 2016 r. (dt ha -1 ) na poziomie a 1. Wzorzec dt ha -1 50,2 94,2 79,6 56,4 66,7 53,2 66,7 x x 13,7 1 Fredro 55,5 81,8 69,1 56,2 52,9 49,7 61,2-5,5 92 15,3 2 Meloman 50,7 98,5 82,0 62,4 76,0 53,2 70,5 3,8 106 18,0 3 Trefl 44,5 102,3 87,8 50,6 71,1 56,7 68,4 1,7 103 17,9 4 Pigmej 53,1 102,3 100,8 60,9 32,3 53,9 66,5-0,3 100 12,0 5 Agostino 19,8 53,9 61,4 33,2 38,9 51,5 45,5-21,3 68 8,7 6 Borowik 41,5 93,4 91,4 46,5 64,8 53,5 65,9-0,8 99 17,3 7 Subito 42,4 95,7 91,1 57,5 71,1 54,4 68,9 2,2 103 13,8 8 Tomko 61,1 109,7 96,2 60,8 71,7 50,8 73,8 7,1 111 15,7 9 Torino 37,7 37,6 68,7 62,7 0,1 60,4 48,1-18,6 72 2,2 10 Rotondo 63,4 95,7 90,6 61,7 78,1 44,2 70,1 3,4 105 18,9 11 Lombardo 39,3 76,4 78,7 54,3 63,5 55,3 62,9-3,9 94 13,0 12 Panteon 59,6 105,8 92,0 67,6 67,0 49,3 72,5 5,8 109 20,6 13 Trapero 61,2 106,2 87,7 70,2 67,2 56,2 73,9 7,2 111 15,8 14 Fredro + Subito +Torino 58,5 89,5 59,8 65,2 55,1 71,1 4,4 107 17,5 15 Pigmej + Tomko 51,9 77,6 62,2 73,3 52,3 69,0 2,2 103 15,2 Odmiany wzorcowe zaznaczono pogrubioną czcionką.
Krzyżewo Marianowo Szepietowo Podtrzcianka Stelmachowo Wszerzecz Średnia poprawiona Odchylenie od wzorca (dt) % wzorca Tabela 13. Plon ziarna pszenżyta ozimego w 2016 r. (dt ha -1 ) na poziomie a 2. Wzorzec dt ha -1 60,1 110,0 95,7 87,8 82,0 66,1 83,8 x x 1 Fredro 64,5 91,9 89,3 78,9 71,6 62,6 76,5-7,3 91 2 Meloman 61,9 124,4 94,7 97,8 88,8 63,5 88,5 4,7 106 3 Trefl 57,0 113,6 103,0 86,5 85,7 72,1 86,3 2,6 103 4 Pigmej 62,5 114,0 108,0 74,6 43,9 67,6 78,4-5,3 94 5 Agostino 36,3 66,7 69,7 35,8 51,2 65,6 54,2-29,6 65 6 Borowik 57,8 101,2 108,4 89,0 75,3 67,5 83,2-0,6 99 7 Subito 54,8 108,5 98,7 70,9 92,1 71,3 82,7-1,0 99 8 Tomko 71,7 124,4 112,3 73,8 95,4 59,2 89,5 5,7 107 9 Torino 35,4 43,0 74,9 82,5 0,1 65,7 50,3-33,5 60 10 Rotondo 73,4 114,7 108,5 88,1 91,7 57,4 89,0 5,2 106 11 Lombardo 50,0 82,6 90,3 85,1 82,5 64,5 75,8-7,9 91 12 Panteon 76,3 134,9 106,5 81,6 98,3 61,3 93,2 9,4 111 13 Trapero 71,6 123,3 98,2 88,9 89,5 67,0 89,7 6,0 107 14 Fredro + Subito +Torino 66,1 108,7 89,8 86,3 65,8 88,6 4,8 106 15 Pigmej + Tomko 61,5 92,2 93,2 83,2 64,3 84,1 0,4 100 Odmiany wzorcowe zaznaczono pogrubioną czcionką.
Tabela 14. Średnie wyniki plonowania odmian pszenżyta ozimego w latach (% wzorca). Poziom a 1 Poziom a 2 Rok Lata Rok Lata 2014 2015 2016 2014-16 2015-16 2014 2015 2016 2014-16 2015-16 Wzorzec dt ha -1 77,3 76,6 66,7 73,5 71,7 100,9 91,0 83,8 91,9 87,4 1 Fredro 104 94 92 97 93 102 99 91 97 95 2 Meloman 102 106 x 104 100 106 x 103 3 Trefl 103 x x 103 x x 4 Pigmej 98 108 100 102 104 100 93 94 96 94 5 Agostino 117 102 68 96 85 114 102 65 94 84 6 Borowik 112 100 99 104 100 113 101 99 104 100 7 Subito 106 101 103 103 102 112 99 99 103 99 8 Tomko 108 104 111 108 108 101 101 107 103 104 9 Torino 106 100 72 93 86 111 98 60 90 79 10 Rotondo 99 105 x 102 95 106 x 101 11 Lombardo 94 x x 91 x x 12 Panteon 109 x x 111 x x 13 Trapero 111 x x 107 x x Liczba doświadczeń 3 4 4 3 4 4
Wysokość roślin Wyleganie przed zbiorem Masa tysiąca nasion Dojrzałość pełna Mączniak Septorioza liści Rdza brunatna Wysokość roślin Wyleganie przed zbiorem Masa tysiąca nasion Mączniak Septorioza liści Rdza brunatna Tabela 15. Ważniejsze cechy rolnicze i porażenie przez choroby w 2016 r. Poziom a 1 Poziom a 2 Choroby Choroby cm Skala 9 g L. dni od 1.01 Skala 9 Skala 9 Skala 9 cm Skala 9 g Skala 9 Skala 9 Skala 9 Wzorzec 100 9,0 47,5 x 7,6 6,6 7,3 93 9,0 45,8 8,9 8,3 8,7 1 Fredro 101 9,0 49,7 202 6,8 6,0 7,0 92 9,0 47,3 9,0 8,3 8,5 2 Meloman 100 9,0 44,9 203 8,8 7,0 7,3 93 9,0 43,6 9,0 8,3 8,8 3 Trefl 99 9,0 46,7 203 8,0 7,0 7,5 91 9,0 44,6 8,8 8,5 8,5 4 Pigmej 92 9,0 41,8 204 7,0 6,5 6,8 90 9,0 40,8 9,0 8,8 8,5 5 Agostino 84 9,0 41,0 203 7,3 6,8 7,3 82 9,0 41,8 8,3 8,8 8,5 6 Borowik 115 9,0 56,2 203 7,8 7,0 7,3 109 9,0 53,4 8,8 8,3 8,5 7 Subito 101 9,0 46,5 203 8,0 6,5 7,0 92 9,0 45,9 8,8 8,5 8,5 8 Tomko 103 9,0 44,8 204 7,8 8,0 6,8 99 9,0 45,6 8,5 8,3 8,3 9 Torino 99 9,0 40,0 201 7,0 6,8 7,8 88 9,0 43,2 8,0 9,0 9,0 10 Rotondo 88 9,0 48,8 203 8,0 7,0 6,8 86 9,0 47,9 8,3 8,3 8,8 11 Lombardo 87 9,0 47,2 202 7,3 7,3 7,0 90 9,0 47,1 8,8 8,5 8,8 12 Panteon 109 9,0 44,3 202 7,8 7,5 7,0 103 9,0 44,2 8,8 8,5 8,3 13 Trapero 105 9,0 40,4 203 6,5 6,8 7,8 95 9,0 41,7 9,0 8,5 9,0 Liczba doświadczeń 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2
Charakterystyka odmian (na podstawie listy opisowej odmian) LOMBARDO (2015). pastewna. Plenność bardzo dobra. Przyrost plonu na wysokim poziomie agrotechniki średni. Zimotrwałość średnia (5 ). Odporność na mączniaka prawdziwego i septoriozę plew dość duża, na pleśń śniegową, choroby podstawy źdźbła, septoriozę liści, rynchosporiozę i fuzariozę kłosów średnia, na rdzę brunatną mała. Rośliny dość niskie, o małej odporności na wyleganie. Termin kłoszenia i dojrzewania dość wczesny. Masa 1000 ziaren duża, wyrównanie ziarna średnie, gęstość ziarna w stanie zsypnym dość mała, odporność na porastanie w kłosie i liczba opadania średnie. Zawartość białka mała. Tolerancja na zakwaszenie gleby dość duża. PANTEON (2015). pastewna. Plenność bardzo dobra. Przyrost plonu na wysokim poziomie agrotechniki średni. Zimotrwałość dość duża (5,5 ). Odporność na mączniaka prawdziwego, rdzę brunatną, septoriozę liści i fuzariozę kłosów dość duża, na pleśń śniegową, septoriozę plew i rynchosporiozę średnia, na choroby podstawy źdźbła dość mała. Rośliny dość wysokie, o dość małej odporności na wyleganie. Termin kłoszenia i dojrzewania dość wczesny. Masa 1000 ziaren dość duża, wyrównanie ziarna średnie. Gęstość ziarna w stanie zsypnym bardzo duża. Odporność na porastanie w kłosie średnia, liczba opadania bardzo duża. Zawartość białka duża do bardzo dużej. Tolerancja na zakwaszenie gleby dość duża. TRAPERO (2015). pastewna. Plenność bardzo dobra. Przyrost plonu na wysokim poziomie agrotechniki średni. Zimotrwałość dość duża (6 ). Odporność na septoriozę liści duża, na mączniaka prawdziwego dość duża, na pleśń śniegową, choroby podstawy źdźbła, rdzę brunatną, rynchosporiozę, fuzariozę kłosów średnia, na septoriozę plew dość mała. Rośliny dość wysokie, o dość dużej odporności na wyleganie. Termin kłoszenia średni, dojrzewania dość późny. Masa 1000 ziaren dość mała, wyrównanie ziarna średnie, gęstość ziarna w stanie zsypnym duża. Odporność na porastanie ziarna w kłosie średnia, liczba opadania duża. Zawartość białka duża do bardzo dużej. Tolerancja na zakwaszenie gleby średnia. TREFL (2015). pastewna. Plenność bardzo dobra. Przyrost plonu na wysokim poziomie agrotechniki poniżej średniej. Zimotrwałość średnia (5 ). Odporność na mączniaka prawdziwego duża do bardzo dużej, na rdzę brunatną, septoriozę liści i fuzariozę kłosów dość duża, na rynchosporiozę i septoriozę plew średnia, na pleśń śniegową i choroby podstawy źdźbła dość mała. Rośliny dość wysokie, o małej odporności na wyleganie. Termin kłoszenia dość wczesny, dojrzewania średni. Masa 1000 ziaren duża, wyrównanie ziarna dość dobre, gęstość ziarna w stanie zsypnym dość duża. Odporność na porastanie ziarna w kłosie średnia, liczba opadania dość duża. Zawartość białka średnia. Tolerancja na zakwaszenie gleby średnia.