SPIS TREŚCI: Str. 1. WSTĘP CEL, ZAKRES, PODSTAWY PRAWNE OPRACOWANIA...2 2. CHARAKTERYSTYKA OBSZARU PODLEGAJĄCEGO OCENIE...7 2.1. Opis terenu objętego mapą z uwzględnieniem sposobu jego uŝytkowania...7 2.2. Identyfikacja i charakterystyka źródeł hałasu kolejowego...14 2.3. Uwarunkowania akustyczne wynikające z miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, innych dokumentów planistycznych i prawa miejscowego...16 3. CHARAKTERYSTYKA WYKORZYSTANYCH SYSTEMÓW DANYCH PRZESTRZENNYCH I NARZĘDZI DO ICH STOSOWANIA...17 4. PODSTAWOWE METODY WYKORZYSTANE DO WYKONANIA MAPY...19 5. WYKORZYSTANE BAZY DANYCH WEJŚCIOWYCH...21 6. ZESTAWIENIE WYNIKÓW BADAŃ WYKONANYCH DLA POTRZEB MAP AKUSTYCZNYCH LUB WYKONANYCH W INNYM CELU, A WYKORZYSTANYCH W OPRACOWANIU MAPY...24 7. ANALIZA TRENDÓW ZMIAN STANU AKUSTYCZNEGO ŚRODOWISKA W OTOCZENIU ANALIZOWANEGO ODCINKA LINII KOLEJOWEJ...27 8. ZESTAWIENIA TABELARYCZNE I GRAFICZNE WYNIKÓW ANALIZ...28 9. PODSUMOWANIE I WNIOSKI...34 10. CZĘŚĆ GRAFICZNA MAPY AKUSTYCZNE...36-1 -
1. WSTĘP CEL, ZAKRES, PODSTAWY PRAWNE OPRACOWANIA Niniejsze opracowanie zrealizowane zostało przez Biuro Ekspertyz i Projektów Budownictwa Komunikacyjnego EKKOM Sp. z o.o. na zlecenie PKP Polskich Linii Kolejowych S.A. w Warszawie, w oparciu o Umowę nr A/011/02a/028/00/5555/07 z dnia 23 października 2007 r. W poniŝszej tabeli (tabl. 1.1) przedstawiono dane adresowe podmiotu odpowiedzialnego za realizację i wykonawcy map. Tabl. 1.1 Dane identyfikacyjne podmiotów odpowiedzialnych za realizację map Typ jednostki Nazwa jednostki Dane adresowe i kontaktowe Podmiot odpowiedzialny za realizację map Wykonawca map PKP Polskie Linie Kolejowej S.A. Biuro Ochrony Środowiska Biuro Ekspertyz i Projektów Budownictwa Komunikacyjnego "EKKOM" Sp. z o.o. 03-734 Warszawa ul. Targowa 74 www.plk-sa.pl ios@plk-sa.pl 30-415 Kraków ul. Wadowicka 8 i www.ek-kom.pl biuro@ek-kom.pl Opracowanie dotyczy linii kolejowej Nr 001, i obejmuje odcinek Zawiercie - Łazy od km 274,227 do km 280,654 (odcinek 001r). PoniŜej, na rys. 1.1 wyróŝniono przedmiotowy odcinek linii kolejowej na tle podziału administracyjnego województwa śląskiego. - 2 -
Rys. 1.1 Lokalizacja analizowanego odcinka linii kolejowej na tle podziału administracyjnego województwa śląskiego Realizacja map akustycznych wynika z zapisów następujących aktów prawnych o charakterze podstawowym: ustawy Prawo ochrony środowiska z dnia 27 kwietnia 2001 r. (Dz. U. Nr 62 poz. 627 z późniejszymi zmianami) wraz z rozporządzeniami wykonawczymi (zwanej dalej POŚ) Dyrektywy 2002/49/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 25 czerwca 2002 r. odnoszącej się do oceny i zarządzania poziomem hałasu w środowisku (Dz. U. L. Nr 189 z dnia 18 lipca 2002 r.) (zwanej dalej Dyrektywą) - 3 -
Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 1 października 2007r. w sprawie szczegółowego zakresu danych ujętych na mapach akustycznych oraz ich układu i sposobu prezentacji (Dz.U. Nr 187, poz. 1340) (zwanego dalej Rozporządzeniem). PoniŜej zestawiono podstawowe oznaczenia oraz pojęcia i definicje stosowane w opracowaniu (na podstawie POŚ, Dyrektywy i Rozporządzenia): L Aeq równowaŝny poziom hałasu L DWN (L den ) długookresowy średni poziom dźwięku A (wskaźnik hałasu dla pory dziennej, wieczornej i nocnej) L N (L night ) długookresowy średni poziom dźwięku A wyraŝony w decybelach (db), wyznaczony w ciągu wszystkich pór nocy w roku, rozumianych jako przedział czasu od godz. 22.00 do godz. 6.00 (wskaźnik hałasu dla pory nocnej) MPZP miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego POŚ Ustawa Prawo ochrony środowiska SUiKZP studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego GIS system informacji geograficznej (Geographical Information System) GIS (GIS, ang. Geographic Information System) system informacyjny słuŝący do wprowadzania, gromadzenia, przetwarzania oraz wizualizacji danych geograficznych, którego jedną z funkcji jest wspomaganie decyzji. W przypadku, gdy System Informacji Geograficznej gromadzi dane opracowane w formie mapy wielkoskalowej (tj. w skalach 1:5000 i większych), moŝe być nazywany Systemem Informacji o Terenie (LIS, ang. Land Information System). Sporządzanie mapy hałasu (na podstawie art. 3 Dyrektywy) oznacza przedstawianie na mapie izofon lub wskaźnika hałasu, dla danych dotyczących aktualnej lub przewidywanej sytuacji w zakresie hałasu, ze wskazaniem przypadków naruszenia obowiązujących wartości granicznych dla zabudowy lub terenu, liczby - 4 -
dotkniętych osób na określonym obszarze, lub liczby lokali mieszkalnych poddanych działaniu hałasu o pewnej wartości wskaźnika na analizowanym obszarze. Strategiczna mapa hałasu (na podstawie art. 3 Dyrektywy) oznacza mapę, opracowaną do celów całościowej oceny naraŝenia na hałas zabudowy lub obszaru z róŝnych źródeł na danym obszarze, albo do celów prezentacji ogólnych prognoz dla danego obszaru. Decybel [db] - względna logarytmiczna jednostka natęŝenia dźwięku. Decybelami określa się natęŝenie dźwięków odbieranych przez ucho ludzkie. Hałas w środowisku (na podstawie art. 3 Dyrektywy) oznacza niepoŝądane lub szkodliwe dźwięki powodowane przez działalność człowieka na wolnym powietrzu, w tym hałas emitowany przez środki transportu, ruch drogowy, ruch kolejowy, ruch samolotowy oraz hałas pochodzący z obszarów działalności przemysłowej. W przypadku ustawy Prawo ochrony środowiska wprowadzana jest w art. 3 definicja ogólna hałasu, czyli dźwięki o częstotliwościach od 16 Hz do 16.000 Hz. Wskaźnik hałasu (na podstawie art. 3 Dyrektywy) oznacza wartość, stosowaną do określenia hałasu w środowisku, mającą związek ze szkodliwym skutkiem. Ocena (na podstawie art. 3 Dyrektywy) oznacza dowolną metodę stosowaną do obliczania, przewidywania, szacowania albo pomiaru wartości wskaźnika hałasu lub związanych z nim szkodliwych skutków. Poziom dźwięku - waŝona wartość poziomu ciśnienia akustycznego rozpatrywanego dźwięku, otrzymana za pomocą miernika dźwięku, o umownie przyjętych charakterystykach waŝenia. RównowaŜny poziom hałasu (zgodnie z art. 3, pkt 32 b) POŚ) rozumie się przez to wartość poziomu ciśnienia akustycznego ciągłego ustalonego dźwięku, skorygowaną według charakterystyki częstotliwościowej A, która w określonym przedziale czasu odniesienia jest równa średniemu kwadratowi ciśnienia akustycznego analizowanego dźwięku o zmiennym poziomie w czasie; równowaŝny poziom hałasu wyraŝa się wzorem zgodnie z Polską Normą. - 5 -
L DWN (zgodnie z art. 112 a, pkt 1, lit. a) POŚ, L den na podstawie art. 3 Dyrektywy) długookresowy średni poziom dźwięku A wyraŝony w decybelach (db), wyznaczony w ciągu wszystkich dób w roku, z uwzględnieniem pory dnia (rozumianej jako przedział czasu od godz. 6 00 do godz. 18 00 ), pory wieczoru (rozumianej jako przedział czasu od godz. 18 00 do godz. 22 00 ) oraz pory nocy (rozumianej jako przedział czasu od godz. 22 00 do godz. 6 00 ). L N (zgodnie z art. 112 a, pkt 1, lit. b) POŚ) długookresowy średni poziom dźwięku A wyraŝony w decybelach (db), wyznaczony w ciągu wszystkich pór nocy w roku (przedział czasu od godz. 22 00 do godz. 6 00 ). L Aeq D (zgodnie z art. 112 a, pkt 2, lit. a) POŚ) równowaŝny poziom hałasu dla pory dnia (przedział czasu od godz. 6 00 do godz. 22 00 ). L Aeq N (zgodnie z art. 112 a, pkt 2, lit. b) POŚ) równowaŝny poziom hałasu dla pory nocy (przedział czasu od godz. 22 00 do godz. 6 00 ). Wartość graniczna (na podstawie art. 3 Dyrektywy) oznacza wartość L den lub L night i tam, gdzie właściwe: L day i L evening, ustaloną przez Państwo Członkowskie, po przekroczeniu której właściwe władze są obowiązane rozwaŝyć wprowadzenie środków łagodzących; dopuszcza się róŝnicowanie wartości granicznych według: róŝnych rodzajów hałasu (od ruchu kołowego, szynowego, lotniczego, z działalności przemysłowej etc.), róŝnego otoczenia i róŝnej wraŝliwości mieszkańców na hałas; dopuszcza się takŝe ich róŝnicowanie w zaleŝności od istniejącej sytuacji i dla nowych sytuacji (w przypadku, gdy nastąpiła zmiana sytuacji w zakresie źródła hałasu lub korzystania z otoczenia). Plany działań (na podstawie art. 3 Dyrektywy) oznaczają plany sporządzane dla potrzeb zarządzania emisją i skutkami hałasu a w razie potrzeby działaniami dla zmniejszania poziomu hałasu. W ustawie Prawo ochrony środowiska pod tym pojęciem funkcjonuje program ochrony środowiska przed hałasem. Planowanie akustyczne (na podstawie art. 3 Dyrektywy) oznacza kontrolowanie hałasu w przyszłości poprzez wykorzystanie planowanych środków, takich jak: - 6 -
planowanie przestrzenne, inŝynieria systemów dla komunikacji, planowanie komunikacji, zmniejszenie hałasu przez stosowanie środków z zakresu izolacji dźwiękowej i przez kontrolę źródeł pod kątem hałasu. Główna linia kolejowa (na podstawie art. 3 Dyrektywy) oznacza linię kolejową oznaczoną przez Państwo Członkowskie UE, którą przejeŝdŝa rocznie ponad 30 tysięcy składów pociągów. NatęŜenie ruchu pociągów liczba składów przejeŝdŝających przez dany przekrój linii kolejowej w jednostce czasu. 2. CHARAKTERYSTYKA OBSZARU PODLEGAJĄCEGO OCENIE 2.1. OPIS TERENU OBJĘTEGO MAPĄ Z UWZGLĘDNIENIEM SPOSOBU JEGO UśYTKOWANIA Niniejszą mapą objęty został pas terenu o szerokości 1000 m (2 x 500 m po obu stronach linii kolejowej), obejmujący pełny zasięg prognozowanego zasięgu izofon o wartościach L DWN =55 db oraz L N =50 db wraz z przyjętym marginesem dodatkowym o minimalnej szerokości 100 m. Tak określony zasięg mapy uzyskano w toku jego wstępnego oszacowania (potwierdzonego następnie wynikami ostatecznego modelowania akustycznego), które przeprowadzono według następującej procedury: Faza I oszacowanie zasięgu hałasu, określonego wartościami wskaźników: L DWN =55 db oraz L N =50 db, Faza II wybór większego zasięgu z dwóch wyznaczonych w fazie I, Faza III obszar objęty mapą wyznaczony jest zasięgiem większym, wybranym w fazie II, dodatkowo powiększonym nie mniej niŝ 100m. PoniŜej przedstawiono podstawowe informacje o odcinku będącym przedmiotem niniejszej analizy (tabl. 2.1): - 7 -
Tabl. 2.1 Podstawowe dane o analizowanym odcinku linii kolejowej: Lp. Nr linii kolejowej Nr odcinka KilometraŜ początku [km] od do Długość odcinka [km] 1. 001 001r 274,227 280,654 6,427 Nazwa linii Warszawa Centralna - Katowice Nazwa odcinka Zawiercie - Łazy Powierzchnia obszaru analizy [km 2 ] 6,567 Wymieniony wyŝej obszar analizy połoŝony jest w powiecie zawierciańskim województwa śląskiego, w granicach dwóch gmin: 1. Łazy (gmina miejsko-wiejska), 2. Zawiercie (gmina miejska), charakteryzujących się następującymi danymi z zakresu statystyki ogólnej (tabl. 2.2): Tabl. 2.2 Podstawowe dane statystyczne dla gmin połoŝonych w sąsiedztwie analizowanego odcinka linii kolejowej (2006) [źródło GUS 2007] Nazwa gminy Powierzchnia [km 2 ] Liczba ludności* Zawiercie 85,24 52 789 Łazy 132,56 16 156 w tym: Łazy (obszar miejski) 8,75 7 309 Łazy (obszar wiejski) 123,81 8.847 * wg faktycznego miejsca zamieszkania w dniu 31.12.2006 Odcinek linii kolejowej będący przedmiotem niniejszego raportu wchodzi w skład linii E65 (relacji Gdynia Gdańsk Działdowo Warszawa Katowice Zebrzydowice Zwadroń), będącej elementem sieci głównych międzynarodowych linii kolejowych AGC (Umowa Europejska o głównych międzynarodowych liniach kolejowych z 31 maja 1985 r.) oraz linii C-E 65 (relacji Gdynia Tczew Inowrocław Zduńska Wola Karsznice Tarnowskie Góry Rybnik Pszczyna), będącej elementem sieci waŝnych międzynarodowych linii transportu kombinowanego AGTC (Umowa Europejska o waŝnych międzynarodowych liniach transportu kombinowanego i obiektach towarzyszących z 1 lutego 1991 r.). W skali kraju, analizowany odcinek jest częścią linii kolejowej Nr 001 relacji Warszawa Centralna Katowice, stanowiącej jeden ze szlaków kolejowych o znaczeniu państwowym (wg Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 20 marca 2007 r. w sprawie wykazu linii kolejowych o znaczeniu państwowym Dz. U. 2007, Nr 61, poz. 412). Łącząc Mazowsze ze Śląskiem, analizowana linia kolejowa stanowi jedno z najwaŝniejszych połączeń kolejowych kraju, cechujących się wysokimi - 8 -
Mapy akustyczne dla linii kolejowych o natęŝeniu ruchu powyŝej 60 000 pociągów rocznie odcinek linii kolejowej Nr 001 parametrami natęŝenia ruchu kolejowego zarówno osobowego (w relacjach regionalnych, krajowych oraz międzynarodowych) jak i towarowego. Rys. 2.1 Orientacyjna mapa lokalizacji analizowanego odcinka linii kolejowej Nr 001-9-
Początek odcinka wchodzącego w skład opracowania map akustycznych rozpoczyna się w km 274,227 przed peronem stacji kolejowej w Zawierciu, i kończy w km 280,654 w obrębie stacji kolejowej w miejscowości Łazy (ryc. 2.1). W otoczeniu opisywanego odcinka linii kolejowej bardzo duŝy udział w zagospodarowaniu terenu mają tereny leśne, co jest charakterystyczne dla środkowej części odcinka. Z uwagi na fakt, iŝ północny i południowy fragment analizowanej linii stanowią przejścia przez miasto (część północna przejście przez Zawiercie, część południowa przejście przez Łazy) w jej bezpośrednim otoczeniu występują zróŝnicowane formy zagospodarowania terenu, z przewagą zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej i jednorodzinnej, oraz znaczącym udziałem funkcji usługowych (fot. 2.1 2.6). Zaznaczyć naleŝy takŝe fakt, iŝ zabudowa typu jednorodzinnego dominuje przede wszystkim na obszarach podmiejskich, a udział z zabudowie budynków mieszkalnych typu wielorodzinnego jest największy w centralnej części Zawiercia (zwłaszcza po wschodniej stronie linii). Z uwagi na duŝe znaczenie transportowe analizowanego odcinka linii kolejowej, w sposobie uŝytkowania gruntów połoŝonych w jej bezpośrednim sąsiedztwie wysoki udział przypada w szczególności na tereny urządzeń technicznych komunikacji a takŝe ściśle powiązanych z funkcją transportową terenów o charakterze składowym. Oprócz ośrodków miejskich, jakimi są Zawiercie i Łazy, w obszar analizy wchodzą takŝe tereny wsi Kazimierówka (po zachodniej stronie linii) oraz Kuźnica Masłońska (po stronie wschodniej) (ryc. 2.1). Zaznaczyć równieŝ naleŝy, Ŝe analizowany odcinek linii kolejowej znajduje się w obrębie węzła komunikacyjnego - w odległości ok. 20 km połoŝony jest międzynarodowy port lotniczy w Pyrzowicach, zaś w bezpośrednim otoczeniu obszaru analizy droga krajowa Nr 78 (relacji Chmielnik - Jędrzejów Zawiercie Siewierz Gliwice Rybnik przejście graniczne w Chałupkach) i dwie drogi wojewódzkie: Nr 796 (relacji Zawiercie Dąbrowa Górnicza) i Nr 790 (relacji Pilica Ogrodzieniec Dąbrowa Górnicza). Obszar, dla którego wykonano mapy akustyczne jest generalnie terem równinnym, połoŝonym w środkowej części WyŜyny Krakowsko-Częstochowskej u źródeł Warty. W ukształtowaniu powierzchni terenu nieznacznie tylko zaznaczają się obniŝenia dolinne dwóch rzek: Warty (na północnym skraju obszaru analizy) oraz Czarnej Przemszy, przepływającej na kierunku wschód-zachód przez środkową część analizowanego terenu. W opisie uwarunkowań przyrodniczych otoczenia linii naleŝy wyraźnie podkreślić istnienie wspomnianego juŝ wcześniej zwartego - 10 -
kompleksu lasów (głównie iglastych), połoŝonych po obu stronach analizowanego odcinka pomiędzy terenami zurbanizowanymi Zawiercia i Łazów. - 11 -
Fot. 2.1 Typowy przykład miejskiej zabudowy wielomieszkaniowej w Zawierciu (osiedle przy ul. Kardynała Wyszyńskiego) Fot. 2.2 Zabudowa wielorodzinna w bezpośrednim sąsiedztwie linii kolejowej Fot. 2.3 Przykład obiektu szkolnego jako obiektu szczególnej ochrony przed hałasem (Szkoła Podstawowa Nr 4 w Zawierciu, ul. Powstańców Śląskich) Fot. 2.4 Widok na dominującą zabudowę jednorodzinną w miejscowości Łazy Fot. 2.5 Widok na zabudowę centralnej części miasta w bezpośrednim sąsiedztwie stacji PKP Łazy Fot. 2.6 Przykład róŝnorodności zagospodarowania terenu: obiekty handlowo-usługowe i budynki wielorodzinne w miejscowości Łazy - 12 -
Zarówno w ujęciu ogólnym, jak i uwzględniając specyfikę otoczenia linii kolejowej ze względu na warunki propagacji hałasu zauwaŝyć naleŝy, Ŝe w sąsiedztwie analizowanego odcinka zdecydowanie przewaŝają obszary zamknięte, przy niewielkim udziale terenów o charakterze otwartym i półotwartym. W kaŝdym z tych przypadków propagacja dźwięku w środowisku zewnętrznym silnie zaleŝy nie tylko od gradientu temperatury czy składu powietrza, ale takŝe od prędkości oraz kierunku wiatru. Tego typu warunki meteorologiczne znajdują ścisłe powiązanie z ukształtowaniem oraz charakterem zagospodarowania terenu. Na obszarach otwartych i półotwartych występujących wzdłuŝ analizowanego ciągu, udział czynników meteorologicznych jest największy. Wynika on z następujących zjawisk fizycznych: rozbieŝności geometrycznej (duŝe odległości źródła od punktu odbioru), braku ekranowania i odbić od powierzchni pionowych na wskutek nie występowania przeszkód (brak ingerencji ludzkiej), wpływu gruntu. W obszarach zamkniętych ze względu na fakt, iŝ źródła dźwięku znajdują się blisko punktów odbioru oraz występowania obszarów leśnych, tudzieŝ gęstej i wysokiej zabudowy (wraz z uwzględnieniem ingerencji ludzkiej), zakres zmian czynników meteorologicznych zostaje znacznie zmniejszony. Tereny zurbanizowane, o gęstej zabudowie, charakteryzują się równieŝ tym, iŝ obok zjawiska ekranowania występują dodatkowe efekty odbić na fasadach budynków, pomiędzy którymi zachodzi propagacja oraz na obiektach znajdujących się w pobliŝu. W aspekcie występujących terenów przemysłowych i wielkokubaturowych moŝe zachodzić dodatkowe tłumienie na elementach i strukturach przemysłowych, które nie mogą być rozwaŝane jako ekrany. Wartość tego tłumienia zaleŝy głównie od struktury terenu. Tłumienie dźwięku jest więc w tych obszarach składową następujących czynników: tłumienia wynikającego z rozbieŝności geometrycznej, tłumienia wynikającego z pochłaniania przez atmosferę, tłumienia wynikającego z wpływu gruntu (uwzględnienie powierzchni pochłaniających oraz powierzchni odbijających), tłumienia wynikającego z obecności ekranów lub przeszkód (występowanie ekranów akustycznych, budynków itp.), tłumienia wynikającego z odbić od powierzchni (powierzchni mniej lub bardziej pionowych takich jak ściany zewnętrzne budynków itp.), - 13 -
tłumienia wynikającego z występowania długookresowych zjawisk meteorologicznych. Z kolei wpływ tłumienia zieleni ulistnionej występującej na tych terenach (środkowy odcinek pomiędzy Zawierciem a Łazami) jest znaczący tylko w przypadku silnego ulistnienia drzew i krzewów w gęstej zblokowanej zieleni, kiedy widoczność przez nią byłaby niemoŝliwa juŝ dla małych dystansów. Tłumienie takie moŝe więc mieć znaczenie tylko dla układu gęstej zieleni okalającej źródło bądź punkt odbioru. 2.2. IDENTYFIKACJA I CHARAKTERYSTYKA ŹRÓDEŁ HAŁASU KOLEJOWEGO Infrastruktura transportu szynowego przedstawiona jako źródło dźwięku charakteryzuje się następującymi cechami: liniową geometrią źródła, zmiennością wielkości emisji źródła wzdłuŝ linii kolejowej. Aby moŝna było zaadoptować do obliczeń fizyczny model hałasu, niezbędnym jest podział całej struktury źródła hałasu na źródła elementarne. Linia kolejowa zostaje więc podzielona w metodzie obliczeniowej na wycinki jednorodne. Poprzez wycinek akustycznie jednorodny rozumie się fragment linii kolejowej, dla której: emisja hałasu spowodowana przez ruch transportu szynowego nie zmienia się lub zmienia się w sposób nieznaczny, przekrój poprzeczny linii wzdłuŝ rozwaŝanego odcinka pozwala na zastosowanie tego samego sposobu podziału źródła na źródła elementarne. Linia kolejowa definiowana jest poprzez lokalizację względem otaczającego ją terenu (niweletę i przekrój podłuŝny terenu). W celu weryfikacji róŝnic emisji dźwięku w zaleŝności od prędkości pojazdów szynowych, w modelu określa się następujące rodzaje emisji: na poziomie szyn (L E bs ) 0.5 m nad torami (L E as ) 2.0 m nad torami (L E 2m ) 4.0 m nad torami (L E 4m ) 5.0 m nad torami (L E 5m ) Na potrzeby modelowania uŝywanych jest 10 kategorii pojazdów transportu szynowego: 1) pociągi pasaŝerskie z hamulcami typu klockowego, - 14 -
2) pociągi pasaŝerskie z hamulcami typu tarczowego i klockowego, 3) pociągi pasaŝerskie z hamulcami typu tarczowego, 4) pociągi towarowe z hamulcami typu klockowego, 5) pociągi napędzane silnikiem spalinowym (silnikiem diesela) z hamulcami typu klockowego, 6) pociągi napędzane silnikiem spalinowym (silnikiem diesela) z hamulcami typu tarczowego, 7) szybka kolej miejska (metro) i tramwaje dwusystemowe z hamulcami typu tarczowego, 8) pociągi pasaŝerskie InterCity z hamulcami typu tarczowego oraz pociągi typu wolnobieŝnego, 9) szybkobieŝne pojazdy szynowe z hamulcami typu tarczowego i klockowego, 10) kategoria tymczasowo zarezerwowana dla pociągów szybkobieŝnych typu ICE-3 (M) (HST East) Oprogramowanie, wykorzystujące model, oblicza w sposób automatyczny moc akustyczną źródła wykorzystując następujące dane dotyczące: liczby, rodzaju i prędkości poruszających się pojazdów szynowych, typów torowisk, sposobów łączenia szyn. Szczegółowy opis danych charakteryzujących analizowany odcinek przedstawiono poniŝej w tabeli lokalizacyjno-technicznej linii kolejowej (tabl. 2.3). Tabl. 2.3 Dane lokalizacyjno-techniczne analizowanego odcinka linii kolejowej Nr 001 Symbol ident. odcinka (ID) 1_274,3 Nr linii 001 E 65 C-E 65 Przebieg odcinka Zawiercie - Łazy Początek odcinka [km] Współrzędne geograficzne GPS Współrzędne geograficzne GPS Koniec odcinka N E [km] N E st. min. sek. st. min. sek. st. min. sek. st. min. sek. 274,227 50 28 51,5 19 25 23,3 280,654 50 25 47,5 19 23 29,9 Specyfikę źródła hałasu w zakresie jego emisji do otoczenia linii kolejowej mogą znacząco modyfikować (w tym ograniczać) ekrany akustyczne, których lokalizację i charakterystykę techniczną przyjmuje się jako dane wejściowe w procesie modelowania hałasu. W otoczeniu analizowanego odcinka linii kolejowej nie zidentyfikowano jednak w czasie inwentaryzacji tego typu urządzeń ochrony akustycznej. - 15 -
2.3. UWARUNKOWANIA AKUSTYCZNE WYNIKAJĄCE Z MIEJSCOWYCH PLANÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO, INNYCH DOKUMENTÓW PLANISTYCZNYCH I PRAWA MIEJSCOWEGO Analizowany odcinek linii kolejowej Nr 001 od km 274,227 do km 280,654, przebiega przez obszar 2 jednostek administracyjnych szczebla gminnego: Zawiercie i Łazy. Podstawowymi dokumentami określającymi prawo miejscowe w zakresie zagospodarowania przestrzennego są miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego (MPZP), które w odniesieniu do poszczególnych gmin w zróŝnicowanym stopniu pokrywają tereny tych jednostek, wchodzące w zasięg obszaru objętego zasięgiem niniejszego opracowania: w przypadku miasta Zawiercia zasięgiem obowiązującego MPZP objęty jest obszar połoŝony na zachód do linii kolejowej, pozostały teren analizy obejmuje jedynie studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego, w przypadku miasta i gminy Łazy miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego obejmuje cały obszar gminy. PoniŜej (tabl. 2.4) zestawiono wszystkie udostępnione przez gminy i obowiązujące miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego oraz studia uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego, które w przypadku braku planów stanowiły podstawę klasyfikacji planowanego uŝytkowania gruntów w otoczeniu analizowanej linii kolejowej. Tabl. 2.4 Zestawienie podstawowych dokumentów prawa miejscowego obowiązujących dla obszarów objętych zasięgiem map akustycznych Lp. Nazwa gminy 1. Zawiercie Nazwa MPZP Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego miasta część południowo-zachodnia Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta 2. Łazy Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Akt powołujący Uchwała Rady Miejskiej w Zawierciu nr XLIII/473/2002 z dnia 01.10.2002 r. Uchwała Rady Miejskiej w Zawierciu nr XVIII/172/200 z dnia 21.03.2000 r. (uchwalenie studium), oraz nr VIII/74/2007 z dnia 24.04.2007 r. (zmiana studium) Uchwała Rady Miasta Gminy Łazy nr XLII/341/06 z dn. 25.10.2006 r. - 16 -
Na podstawie art. 113 i art. 114 Ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego obowiązujących w zasięgu objętym zakresem opracowania map akustycznych wskazuje się tereny naleŝące do poszczególnych rodzajów przeznaczenia, dla których określone zostały dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku (tereny róŝnych rodzajów zabudowy mieszkaniowej, mieszkaniowo-usługowej, usług ochrony zdrowia i usług oświaty). Dla tych terenów naleŝy przyjmować poziom hałasu ustalony dla przeznaczenia przewaŝającego. Dla pozostałych terenów, zgodnie z przepisami odrębnymi nie ustala się dopuszczalnego hałasu w środowisku. Wyjątek stanowią budynki przeznaczone na stały pobyt dzieci i młodzieŝy w ramach przeznaczenia UP (tereny usług publicznych), dla których ustala się dopuszczalny poziom hałasu jak dla budynków związanych ze stałym lub czasowym pobytem dzieci i młodzieŝy. 3. CHARAKTERYSTYKA WYKORZYSTANYCH SYSTEMÓW DANYCH PRZESTRZENNYCH I NARZĘDZI DO ICH STOSOWANIA Za podstawę zapisu i analizy danych przestrzennych przyjęto do realizacji map standardy i narzędzia Systemu Informacji Geograficznej (GIS, ang. Geografic Information System), słuŝące wprowadzaniu, gromadzeniu, przetwarzaniu oraz wizualizacji danych przestrzennych, zreferowanych geograficznie. W GIS wykorzystywane są dwa podstawowe rodzaje danych przestrzennych: dane geometryczne określane współrzędnymi geograficznymi, zawierające obiekty o charakterze punktowym, liniowym i powierzchniowym oraz informację o topologii obiektów, atrybuty obiektów opisujące ich róŝne cechy ilościowe i jakościowe (np. liczbę mieszkań w budynku, liczbę mieszkańców, powierzchnię obiektów, ilość kondygnacji itp.). Dzięki moŝliwości kierowania zapytań do bazy danych GIS moŝliwe jest uzyskiwanie dodatkowych informacji, obrazów i danych o charakterze przestrzennym i atrybutowym. Do wykonania analiz, opartych na danych przestrzennych, wykorzystano oprogramowanie komercyjne ArcGIS firmy ESRI, w szczególności: - 17 -
oprogramowanie systemowe: ArcSDE (serwer danych, odpowiadający za przechowywanie i zarządzanie danymi przestrzennymi w bazie danych oraz umoŝliwiający udostępnianie danych innym aplikacjom); stanowiskowe oprogramowanie operacyjne (grupa ArcGIS Desktop): ArcView i ArcInfo (oprogramowanie analityczne GIS, o zróŝnicowanym poziomie zaawansowania funkcjonalności). Podstawowym formatem wymiany danych w środowisku ArcGIS jest format SHAPEFILE (*.shp) a wykorzystywanym układem odniesienia jest układ współrzędnych płaskich prostokątnych PUWG 2000. Platformę bazową systemu danych o przestrzeni tworzy numeryczny model terenu (NMT), uzupełniony o osie torów głównych linii kolejowej (którym przypisano parametry źródła emisji) granice administracyjne (powiatów i województw) oraz punkty pomiaru hałasu. System ten wzbogacono ponadto o dodatkowe dane, w tym m.in.: nazewnictwo miejscowe, kilometraŝ analizowanej linii kolejowej, lokalizację waŝniejszych obiektów uŝyteczności publicznej, atrybuty budynków (m.in.: adres, ilość kondygnacji, typ uŝytkowania, liczba mieszkań i mieszkańców). W opracowaniu wykorzystano numeryczny model terenu oraz ortofotomapy udostępnione z zasobów Centralnego Ośrodka Dokumentacji Geodezyjnej i Kartograficznej w Warszawie (CODGiK), uzupełniony i zaktualizowany w toku bezpośrednich pomiarów terenowych. Model wysokościowy składa się z modelu powierzchni terenu (punkty wysokościowe i linie szkieletowe), a takŝe obiektów powierzchniowych i kubaturowych mających znaczenie ze względu na propagację hałasu, w tym m.in. powierzchni cieków i zbiorników wodnych, budynków oraz kompleksów leśnych. PowyŜsze elementy NMT tworzą zwartą powierzchnię i pokrywają 100% obszaru analiz. Dokładność pozioma modelu (X, Y) jest nie mniejsza niŝ 2,0 m, dokładność pionowa (Z) nie mniejsza niŝ 2,0 m (3,0 m na terenach kompleksów leśnych). Za skalę bazową opracowania przyjęto 1:10000. Aktualność numerycznego modelu terenu określa data 30.11.2007 r. - 18 -
4. PODSTAWOWE METODY WYKORZYSTANE DO WYKONANIA MAPY Ze względu na brak krajowej metody do analiz hałasu dla map akustycznych, w metodyce przyjęto holenderską krajową metodę obliczeń ogłoszoną w Reken - en Meetvoorschrift Railverkeerslawaai 96, Ministerie Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer, 20 listopada 1996. Metodę tę określa się równieŝ w dalszej części opisu jako metodę holenderską lub RMR. W odniesieniu do danych wejściowych dotyczących emisji hałasu, metoda ta wykorzystuje wartości emisji zgodnie z tabl. 6.7. Emisje te uwzględniają róŝne stany ruchu, zarówno przy przejazdach swobodnych jak i przy przejazdach hamujących (np: przy dojazdach do stacji kolejowych, rozjazdów, wiaduktów). W metodzie opisywany jest szczegółowy proces stosowany do obliczeń poziomu hałasu w sąsiedztwie linii kolejowych, uwzględniający warunki meteorologiczne mające wpływ na propagację dźwięku. gdzie: Emisja dźwięku obliczana jest na podstawie następującego wzoru: E y y E nr, c / 10 = 10 log 10 + 10 c = 1 c = 1 10 E r, Enr,c wartość emisji od przejazdu pojazdu szynowego - w sposób swobodny, Er,c wartość emisji od przejazdu pojazdu szynowego - w sposób hamujący, c - kategoria pojazdu szynowego, y całkowita liczba istniejących kategorii pojazdów szynowych. c / 10 Z kolei wartości emisji pochodzące od poszczególnych kategorii pojazdów szynowych wyznaczane są na podstawie następujących zaleŝności: E nr, c = a c + b c lg v c + 10 lg Q c + C b, c E r, c = a r, c + b r, c lg v c + 10 lg Q r, c + C b, c W konsekwencji emisja jest poziomem dźwięku w db (A) pochodzącym od przemieszczającego się pojazdu szynowego w warunkach istniejącego ruchu kolejowego przy znanych danych: typ pojazdu szynowego, - 19 -
średnia prędkość przejazdu składu w sposób swobodny lub hamujący, liczba przejazdów pojazdów szynowych odniesiona do poszczególnych pór doby, procent pojazdów szynowych z aktywnym systemem hamulcowym. Wybór odpowiedniego oprogramowania komputerowego do wykonania obliczeń akustycznych związany jest głównie z realizacją przez to oprogramowanie algorytmu określonej wyŝej metody obliczeniowej. W chwili obecnej stosowanych jest kilka pakietów komputerowych realizujących algorytmy załoŝonej metody oraz posiadających odpowiednią funkcjonalność, z których do realizacji niniejszego opracowania wybrano pakiet programowy SoundPlan w wersji 6.4 amerykańskiej firmy SoundPLAN LLC. Pakiet ten poza standardowym modelem obliczeniowym posiada moduł do obliczeń związanych z mapami akustycznymi, spełniający wymagania Dyrektywy. W poniŝszej tabeli (tabl. 4.1) podano podstawowe dane identyfikujące uŝyte oprogramowanie obliczeniowe, zaś na rys. 4.1 ukazano schematycznie tok postępowania analitycznego, prowadzącego do wykonania map akustycznych. Lp. Tabl. 4.1 Dane identyfikacyjne oprogramowania obliczeniowego Nazwa oprogramowania 1. SoundPlan 6.4 SoundPLAN LLC. (Braunstein + Brendt GmbH D-71522 Backnang, Germany) Producent Numer licencji Właściciel licencji BABG4408.006 Biuro Ekspertyz i Projektów Budownictwa Komunikacyjnego EKKOM Sp. z o.o. - 20 -
Rys. 4.1 Ogólny schemat wykonywania obliczeń i analiz akustycznych 5. WYKORZYSTANE BAZY DANYCH WEJŚCIOWYCH Dla potrzeb wykonania map akustycznych wykorzystano materiały pochodzące z zasobów baz danych ośrodków dokumentacyjnych, jednostek administracyjnych i samorządowych, jak równieŝ baz danych powstałych na podstawie pomiarów własnych. W zakresie danych o terenie wykorzystano: a) Udostępniony fragment bazy ortofotomap lotniczych oraz numerycznego modelu terenu (NMT) z zasobów Centralnego Ośrodka Dokumentacji - 21 -
Geodezyjnej i Kartograficznej (CODGiK) w Warszawie. Przekazane dane w formacie *tiff (ortofotomapy) oraz *.ascii (NMT) stanowiły podstawę opracowania numerycznego modelu terenu uŝytego w opracowaniu. PoniŜej przedstawiono informacje dotyczące dysponenta bazy wyjściowej: Dysponent bazy Adres jednostki Dane kontaktowe Centralny Ośrodek Dokumentacji Geodezyjnej i Kartograficznej ul. śurawia 3/5 (22) 661 80 53 00-926 Warszawa www.codgik.gov.pl Informacja o odpłatności baza płatna b) Udostępniony fragment bazy danych Centralnego Rejestru Granic Rzeczpospolitej Polskiej, prowadzonego przez Centralny Ośrodek Dokumentacji Geodezyjnej i Kartograficznej (CODGiK) w Warszawie. Uzyskane dane w formacie *tiff zastosowano do prezentacji i analiz relacji przestrzennych w zakresie propagacji hałasu, rozmieszczenia ludności i lokali mieszkalnych. PoniŜej przedstawiono informacje dotyczące dysponenta bazy wyjściowej: Dysponent bazy Adres jednostki Dane kontaktowe Centralny Ośrodek Dokumentacji Geodezyjnej i Kartograficznej ul. śurawia 3/5 (22) 661 80 53 00-926 Warszawa www.codgik.gov.pl Informacja o odpłatności baza płatna c) Mapy ewidencyjne oraz mapy zasadnicze pozyskane w wersji analogowej z zasobów powiatowych i miejskich ośrodków dokumentacji geodezyjnej i kartograficznej. PoniŜej przedstawiono informacje dotyczące dysponentów bazy wyjściowej: Dysponent bazy Adres jednostki Dane kontaktowe Starostwo Powiatowe w Zawierciu Urząd Miasta w Zawierciu ul. Sienkiewicza 34 42-400 Zawiercie ul. Leśna 2 42-400 Zawiercie (32) 6710710 www.zawiercie.powiat.pl urzad@zawiercie.powiat.pl (32) 6721661 www.e-zawiercie.pl urzad@e-zawiercie.pl Informacja o odpłatności baza płatna baza płatna d) Dane o ewidencji ludności dotyczące liczby osób zameldowanych pod wskazanymi adresami udostępnione zostały w wersji papierowej i elektronicznej (format *xls) z zasobów prowadzonych przez gminne i miejskie wydziały ewidencji ludności. PoniŜej przedstawiono informacje dotyczące dysponentów bazy wyjściowej: - 22 -
Dysponent bazy Adres jednostki Dane kontaktowe Urząd Miasta w Zawierciu Urząd Miasta i Gminy Łazy ul. Leśna 2 42-400 Zawiercie ul. Traugutta 15 42-450 Łazyi (32) 6721661 www.e-zawiercie.pl urzad@e-zawiercie.pl (32) 6729422 www.lazy.pl um@lazy.pl Informacja o odpłatności baza płatna baza płatna e) Materiały planistyczne (studia uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego, miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego) uzyskane w wersji papierowej oraz w wersji elektronicznej (w formacie *tiff, *pdf, *doc oraz ze stron internetowych) z zasobów prowadzonych przez miejskie i gminne wydziały geodezji. PoniŜej przedstawiono informacje dotyczące dysponentów bazy wyjściowej: Dysponent bazy Adres jednostki Dane kontaktowe Urząd Miasta w Zawierciu Urząd Miasta i Gminy Łazy ul. Leśna 2 42-400 Zawiercie ul. Traugutta 15 42-450 Łazyi (32) 6721661 www.e-zawiercie.pl urzad@e-zawiercie.pl (32) 6729422 www.lazy.pl um@lazy.pl Informacja o odpłatności baza płatna baza płatna W zakresie danych o ruchu wykorzystano: a) Dane na temat natęŝenia ruchu pociągów uzyskano z zasobów Zamawiającego: PKP Polskich Linii Kolejowych S.A. PoniŜej przedstawiono informacje dotyczące dysponenta bazy wyjściowej: Dysponent bazy Adres jednostki Dane kontaktowe PKP Polskie Linie Kolejowej S.A. 03-734 Warszawa ul. Targowa 74 (22) 4733553 www.plk-sa.pl ios@plk-sa.pl Informacja o odpłatności baza bezpłatna W zakresie danych o hałasie wykorzystano: a) Weryfikacyjno-kalibracyjne pomiary hałasu przeprowadzone przez Wykonawcę opracowania map akustycznych w otoczeniu analizowanej linii kolejowej. Informacje te, po przekazaniu Podmiotowi odpowiedzialnemu za realizację map (PKP Polskie Linie Kolejowe S.A.) są dostępne w wersji papierowej i elektronicznej (format *pdf) i mają formę protokołów - 23 -
pomiarowych. PoniŜej przedstawiono informacje dotyczące dysponenta bazy wyjściowej: Dysponent bazy Adres jednostki Dane kontaktowe PKP Polskie Linie Kolejowej S.A. 03-734 Warszawa ul. Targowa 74 (22) 4733553 www.plk-sa.pl ios@plk-sa.pl Informacja o odpłatności baza bezpłatna W zakresie danych o meteorologii wykorzystano: a) Informacje na temat zaleŝności prędkości i kierunków wiatru ze zbioru danych Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej w Warszawie. Przekazane dane w formie analogowej stanowiły bazę do wykonania analiz udziału korzystnych warunków meteorologicznych sprzyjających propagacji dźwięku w poszczególnych porach doby. PoniŜej przedstawiono informacje dotyczące dysponenta bazy wyjściowej: Dysponent bazy Adres jednostki Dane kontaktowe Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej ul. Podleśna 61 01-675 Warszawa 022 5694388 www.imgw.pl ekspertyzy@imgw.pl Informacja o odpłatności baza płatna Zebrane i wyŝej wyspecyfikowane dane zasiliły zbiorczą bazę danych map akustycznych, wykonanej w oprogramowaniu ArcGIS jako Personal Geodatabase. Jej aktualnym dysponentem jest PKP Polskie Linie Kolejowe S.A.. Udostępnienie bazy leŝy w gestii jej aktualnego dysponenta. 6. ZESTAWIENIE WYNIKÓW BADAŃ WYKONANYCH DLA POTRZEB MAP AKUSTYCZNYCH LUB WYKONANYCH W INNYM CELU, A WYKORZYSTANYCH W OPRACOWANIU MAPY W celu weryfikacji i kalibracji modelu obliczeniowego w programie SoundPlan Wykonawca opracowania wykonał całodobowe pomiary równowaŝnego poziomu dźwięku oraz natęŝenia ruchu. Pomiary równowaŝnego poziomu dźwięku wykonywano za pomocą metody pośredniej, to jest metody pomiarów pojedynczych zdarzeń akustycznych zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 2 października 2007 r. w sprawie wymagań w zakresie prowadzenia pomiarów poziomów w środowisku substancji lub energii przez zarządzającego drogą, linią kolejową, linią tramwajową, lotniskiem, - 24 -
portem (Dz. U. 2007 Nr 192, poz. 1392). W poniŝszej tabl. 6.1 zestawiono najwaŝniejsze informacje dotyczące wykonawcy pomiarów oraz ich dysponenta. Tabl. 6.1 Podstawowe informacje o wykonawcy i dysponencie danych pomiaru hałasu Wykonawca pomiarów Adres jednostki Dane o akredytacji Laboratorium Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Krakowie Ul. Lipowa 4 30-702 Kraków Akredytacja Polskiego Centrum Akredytacji Nr AB 176 Dysponent bazy Adres jednostki Dane kontaktowe PKP Polskie Linie Kolejowej S.A. 03-734 Warszawa ul. Targowa 74 (22) 4733553 www.plk-sa.pl ios@plk-sa.pl Termin wykonania pomiarów od godz. 22:00 dn. 22.11.2007 do godz. 22:00 dn. 23.11.2007 Informacja o odpłatności baza bezpłatna Na analizowanym odcinku linii kolejowej wykonano pomiary w pięciu punktach zlokalizowanych w sąsiedztwie torowiska. Mikrofony pomiarowe zlokalizowane były na wysokości 4 m nad poziomem terenu. Dokładną ich lokalizację przedstawiono w tabl. 6.2 (koordynaty GPS). Pomiary równowaŝnego poziomu dźwięku wykonano w ściśle określonych warunkach meteorologicznych. Warunki te spełniały następujące wymagania: prędkość wiatru 0-5 m/s określona na wysokości połoŝenia najwyŝszego punktu lokalizacji, brak silnej inwersji temperaturowej przy gruncie, temperatura powyŝej -5 o C, brak opadów atmosferycznych. Warunki meteorologiczne określono w drodze bezpośrednich pomiarów z uŝyciem stacji meteorologicznych. Za dopuszczalne przyjęto wykonywanie pomiaru parametrów meteorologicznych w jednym punkcie i odnoszenie jego wyników do kilku punktów pomiaru równowaŝnego poziomu dźwięku zlokalizowanych w pobliŝu siebie, tj. w granicach jednej miejscowości lub jednego rejonu linii kolejowych. Pomiary równowaŝnego poziomu dźwięku wykonywano przy uŝyciu mierników poziomu dźwięku klasy 1. Zastosowano stałą czasową FAST i charakterystykę korekcyjną A. Mierniki w chwili wykonywania pomiarów posiadały aktualne świadectwa legalizacji. Przed pomiarem wykonano kalibrację mierników za pomocą kalibratora posiadającego w chwili kalibracji aktualne świadectwo wzorcowania. - 25 -
Zestawienie wyników przeprowadzonych pomiarów równowaŝnego poziomu dźwięku przedstawiono poniŝej w tabl. 6.2. Tabl. 6.2. Zestawienie wyników pomiarów równowaŝnego poziomu dźwięku w sąsiedztwie analizowanego odcinka linii kolejowej Numer identyfikacyjny punktu pomiarowego Rodzaj punktu pomiarowego KilometraŜ punktu pomiarowego Współrzędne geograficzne Długość geograficzna Szerokość geograficzna 1 PDH 274,7 50 28 37,9" 19 25 21,6" 2 PDH 274,9 50 28 28,4" 19 25 31,4" 3 PDH 278,8 50 26 34,7" 19 24 28,5" 4 PDH 280,5 50 25 46,6" 19 23 25,0" 5 PDH 280,7 50 25 50,0" 19 23 37,0" Numer identyfikacyjny punktu pomiarowego Rodzaj punktu pomiarowego L Aeq dla pory dnia [db] L Aeq dla pory nocy [db] Uwagi 1 PDH 57.2 54.1-2 PDH 57.8 54.7-3 PDH 54.2 51.9-4 PDH 62.6 59.9-5 PDH 59.0 56.8 - W celu zweryfikowania i skalibrowania modelu obliczeniowego w programie SoundPlan wykonano prognozy w tych samych punktach, w których wykonywane były pomiary. Wyniki otrzymane z pomiarów oraz obliczeń porównano ze sobą weryfikując tym samym poprawność modelu obliczeniowego. Do kalibracji modelu wykorzystano natęŝenie ruchu otrzymane z pomiarów, wykonywanych równolegle z pomiarami hałasu. Podczas pomiarów natęŝenia ruchu wykonywano rejestrację pojazdów szynowych z podziałem na poszczególne kategorie (pociągi osobowe, pospieszne i towarowe). Wyniki pomiarów w przekrojach analizowanych odcinków linii kolejowych przedstawiono poniŝej w tabl. 6.2-26 -
Tabl. 6.3. Zestawienie wyników pomiarów natęŝenia ruchu, wykonanego w tym samym czasie co pomiary równowaŝnego poziomu dźwięku Numer identyfikacyjny odcinka KilometraŜ początkowy KilometraŜ końcowy NatęŜenie ruchu pociągów osobowych [P/d] NatęŜenie ruchu pociągów pospiesznych [P/d] NatęŜenie ruchu pociągów towarowych [P/d] Sumaryczne natęŝenie ruchu pociągów [P/d] 1_274,2 274+227 280+654 64 45 38 147 Dla potrzeb analiz akustycznych wykorzystano równieŝ dane dotyczące natęŝenia i struktury ruchu pociągów, otrzymane od Zamawiającego. Zestawienie przedmiotowych danych dla analizowanego odcinka przedstawiono poniŝej w tabl. 6.3. Tabl. 6.4 Zestawienie średniej liczby pojazdów transportu szynowego w podziale na porę dnia, wieczora i nocy (2007) dla odcinka linii kolejowej nr 001r Zawiercie - Łazy Rodzaj pociągu Rodzaj lokomotywy (napęd) Średnia liczba pociągów w czasie odniesienia (06.00 18.00) Średnia liczba pociągów w czasie odniesienia (18.00 22.00) Średnia liczba pociągów w czasie odniesienia (22.00 06.00) Osobowe Bipa E 2 1 1 Jednostki osobowe E 42 13 6 Pospieszne E 13 2 3 Ekspresowe, TLK E 5 2 4 InterCity E 9 2 5 Pociągi towarowe E/SP 26 6 14 Lokomotywy luzem SP 2 1 1 Lokomotywy luzem E 14 5 6 Technologiczne E 4 1 0 Pociągi słuŝbowe E 4 1 0 PróŜne składy E 2 1 1 Pociągi bocznicowe SP 12 2 0 7. ANALIZA TRENDÓW ZMIAN STANU AKUSTYCZNEGO ŚRODOWISKA W OTOCZENIU ANALIZOWANEGO ODCINKA LINII KOLEJOWEJ Z uwagi na brak badań stanu akustycznego środowiska, które wykonywane byłyby dotąd w otoczeniu odcinka linii kolejowej Nr 001 Zawiercie - Łazy, - 27 -
w niniejszym opracowaniu nie dokonano analizy trendów zmian warunków akustycznych na obszarze objętym zakresem map akustycznych. 8. ZESTAWIENIA TABELARYCZNE I GRAFICZNE WYNIKÓW ANALIZ Tabl. 8.1 Zestawienie liczby lokali mieszkalnych naraŝonych na hałas oceniany wskaźnikiem L DWN POWIAT ZAWIERCIAŃSKI Numer identyfikacyjny odcinka Przedziały wartości hałasu Liczba lokali mieszkalnych 001_274_2 > 75 db 0 70-75 db 0 65-70 db 3 60-65 db 11 55-60 db 44 < 55 db 1811 SUMA 1869 Liczba lokali mieszkalnych 2000 1800 1600 1400 1200 1000 800 600 400 200 0 001_274_2 Num er identyfikacyjny odcinka > 75 db 70-75 db 65-70 db 60-65 db 55-60 db < 55 db Rys. 8.1 Rozmieszczenie lokali mieszkalnych w obrębie stref imisji hałasu L DWN wzdłuŝ analizowanego odcinka linii kolejowej - 28 -
Tabl. 8.2 Zestawienie szacunkowe liczby ludności (w setkach), zamieszkującej lokale mieszkalne naraŝone na hałas oceniany wskaźnikiem L DWN POWIAT ZAWIERCIAŃSKI Numer identyfikacyjny odcinka Przedziały wartości hałasu Liczba ludności (w setkach) 001_274_2 > 75 db 0 70-75 db 0 65-70 db 0,09 60-65 db 0,31 55-60 db 1,45 < 55 db 53,53 SUMA 55,38 60 Liczba mieszkańców (w setkach) 50 40 30 20 10 0 001_274_2 > 75 db 70-75 db 65-70 db 60-65 db 55-60 db < 55 db Num er identyfikacyjny odcinka Rys. 8.2 Rozmieszczenie ludności (w setkach) mieszkającej w obrębie stref imisji hałasu L DWN wzdłuŝ analizowanego odcinka linii kolejowej Tabl. 8.3 Zestawienie liczby lokali mieszkalnych naraŝonych na hałas oceniany wskaźnikiem L N POWIAT ZAWIERCIAŃSKI Numer identyfikacyjny odcinka Przedziały wartości hałasu Liczba lokali mieszkalnych 001_274_2 > 70 db 0 65-70 db 0 60-65 db 0 55-60 db 10 50-55 db 29 < 50 db 1830 SUMA 1869-29 -
Liczba lokali mieszkalnych 2000 1800 1600 1400 1200 1000 800 600 400 200 0 001_274_2 Num er identyfikacyjny odcinka > 70 db 65-70 db 60-65 db 55-60 db 50-55 db < 50 db Rys. 8.3 Rozmieszczenie lokali mieszkalnych w obrębie stref imisji hałasu L N wzdłuŝ analizowanego odcinka linii kolejowej Tabl. 8.4 Zestawienie szacunkowe liczby ludności (w setkach), zamieszkującej lokale mieszkalne naraŝone na hałas oceniany wskaźnikiem L N POWIAT ZAWIERCIAŃSKI Numer identyfikacyjny odcinka Przedziały wartości hałasu Liczba ludności (w setkach) 001_274_2 > 70 db 0 65-70 db 0 60-65 db 0 55-60 db 0,33 50-55 db 0,93 < 50 db 54,12 SUMA 55,38-30 -
60 Liczba mieszkańców (w setkach) 50 40 30 20 10 0 001_274_2 > 70 db 65-70 db 60-65 db 55-60 db 50-55 db < 50 db Num er identyfikacyjny odcinka Rys. 8.4 Rozmieszczenie ludności (w setkach) mieszkającej w obrębie stref imisji hałasu L N wzdłuŝ analizowanego odcinka linii kolejowej Tabl. 8.5 Zestawienie powierzchni obszarów eksponowanych na hałas oceniany wskaźnikiem L DWN POWIAT ZAWIERCIAŃSKI Numer identyfikacyjny odcinka Przedziały wartości hałasu Powierzchnia (w km 2 ) 001_274_2 > 75 db 0,045 70-75 db 0,123 65-70 db 0,204 60-65 db 0,336 55-60 db 0,543 < 55 db 5,315 SUMA 6,567-31 -
6,000 Powierzchnia obszarów eksponowanych na hałas 5,000 4,000 3,000 2,000 1,000 > 75 db 70-75 db 65-70 db 60-65 db 55-60 db < 55 db 0,000 001_274_2 Num er identyfikacyjny odcinka Rys. 8.5 Powierzchnia obszarów eksponowanych na hałas w obrębie stref imisji hałasu L DWN wzdłuŝ analizowanego odcinka linii kolejowej Tabl. 8.6 Zestawienie powierzchni obszarów eksponowanych na hałas oceniany wskaźnikiem L N POWIAT ZAWIERCIAŃSKI Numer identyfikacyjny odcinka Przedziały wartości hałasu Powierzchnia (w km 2 ) 001_274_2 > 70 db 0,000 65-70 db 0,115 60-65 db 0,154 55-60 db 0,288 50-55 db 0,474 < 50 db 5,536 SUMA 6,567-32 -
6,000 Powierzchnia obszarów eksponowanych na hałas 5,000 4,000 3,000 2,000 1,000 > 70 db 65-70 db 60-65 db 55-60 db 50-55 db < 50 db 0,000 001_274_2 Num er identyfikacyjny odcinka Rys. 8.6 Powierzchnia obszarów eksponowanych na hałas w obrębie stref imisji hałasu L N wzdłuŝ analizowanego odcinka linii kolejowej Tabl. 8.7 Zestawienie wynikowe oceny stanu akustycznego (L DWN ) POWIAT ZAWIERCIAŃSKI Linia kolejowa Nr 001, na odcinku Zawiercie - Łazy od km 274+227 do km 280+654 L DWN Powierzchnia obszarów zagroŝonych w danym zakresie [km²] Liczba lokali mieszkalnych w danym zakresie [tys.] < 5 db >5-10 db >10-15 db >15-20 db > 20 db Stan warunków akustycznych niedobry zły bardzo zły 0,059 0,011 0,001 0 0 0,029 0,010 0,003 0,000 0,000 Liczba zagroŝonych mieszkańców w danym zakresie [tys.] 0,102 0,028 0,009 0,000 0,000 Liczba budynków szkolnych przedszkolnych w danym zakresie Liczba budynków słuŝby zdrowia, opieki społecznej i socjalnej w danym zakresie Inne obiekty budowlane istotne z punktu widzenia ochrony przed hałasem (liczba obiektów) 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0-33 -
Tabl. 8.8 Zestawienie wynikowe oceny stanu akustycznego (L N ) POWIAT ZAWIERCIAŃSKI Linia kolejowa Nr 001, na odcinku Zawiercie - Łazy od km 274+227 do km 280+654 L N Powierzchnia obszarów zagroŝonych w danym zakresie [km²] Liczba lokali mieszkalnych w danym zakresie [tys.] >10-15 do 5 db >5-10 db >15-20 db pow. 20 db db Stan warunków akustycznych niedobry zły bardzo zły 0,038 0,008 0 0 0 0,026 0,010 0,000 0,000 0,000 Liczba zagroŝonych mieszkańców w danym zakresie [tys.] 0,087 0,033 0,000 0,000 0,000 Liczba budynków szkolnych i przedszkolnych w danym zakresie Liczba budynków słuŝby zdrowia, opieki społecznej i socjalnej w danym zakresie Inne obiekty budowlane istotne z punktu widzenia ochrony przed hałasem (liczba obiektów) 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 9. PODSUMOWANIE I WNIOSKI Mapy akustyczne wykonane w ramach niniejszego opracowania powstały dla oceny klimatu akustycznego terenów połoŝonych w sąsiedztwie odcinka linii kolejowej Nr 001 Zawiercie Łazy (od km 274,277 do km 280,654), w związku z jego wysokim obciąŝeniem ruchem pojazdów szynowych, przekraczającym wartość 60 000 składów pociągów w ciągu roku (2007). Zakresem opracowania objęto pas terenu rozciągający się na odcinku 6,427 km po obu stronach analizowanej linii kolejowej na szerokość ok. 1 km (2 x 500 m), co wraz z terenami znajdującymi się bezpośrednio pod torowiskiem tworzy łączną powierzchnię analizy na poziomie 6,567 km 2. W obszarze tym, wchodzącym w skład miasta Zawiercie oraz gminy miejsko-wiejskiej Łazy, zamieszkuje wg dokonanego oszacowania ponad 5,5 tys. osób w 1869 lokalach mieszkalnych. Analizowana linia kolejowa stanowi potencjalne źródło niekorzystnych oddziaływań akustycznych z uwagi na fakt, iŝ w swym fragmencie (w części północnej i południowej) przebiega przez tereny intensywnej zabudowy mieszkaniowej Zawiercia i Łazów. - 34 -
W ramach opracowania map akustycznych wykonano modelowanie rozprzestrzeniania się hałasu w otoczeniu linii Zawiercie Łazy (z uwzględnieniem szczegółowych danych o konfiguracji i zagospodarowaniu tego terenu), określając poziom emisji dźwięku ze źródła jakie stanowi przedmiotowa linia kolejowa (mapa emisyjna z elementami imisji) oraz modelując przestrzenny rozkład imisji dźwięku (mapa imisyjna). Dzięki nałoŝeniu otrzymanych zasięgów imisji na mapę obszarów o określonych (na podstawie analizy obowiązujących dokumentów planistycznych) dopuszczalnych poziomach hałasu (mapa wraŝliwości hałasowej) otrzymano dodatkowo wynik w postaci identyfikacji terenów zagroŝonych hałasem (mapa przekroczeń wartości dopuszczalnych). Dodatkowo określono szacunkowo liczbę ludności naraŝonej na niekorzystne oddziaływanie hałasu kolejowego (mapa rozmieszczenia ludności eksponowanej na hałas). KaŜdą z wyŝej określonych analiz wykonano osobno z uŝyciem wskaźników L DWN oraz L N (patrz definicje w rozdz. 1). W rezultacie tak przeprowadzonego postępowania analitycznego określono szczegółowo zasięgi niekorzystnych oddziaływań akustycznych analizowanej linii kolejowej oraz oszacowano: liczbę lokali mieszkalnych naraŝonych na hałas, liczbę ludności zamieszkującej lokale mieszkalne naraŝone na hałas, powierzchnię obszarów eksponowanych na hałas. Dodatkowo skwantyfikowano stan warunków akustycznych w otoczeniu linii kolejowej, co przedstawiono szczegółowo w rozdz. 8. Na podstawie dokonanej analizy naleŝy uznać obecny stan warunków akustycznych w otoczeniu analizowanej linii kolejowej za niekorzystny, co wymagać będzie działań ograniczających jej oddziaływanie akustyczne. Podkreślić jednak naleŝy, Ŝe stwierdzony zasięg przestrzenny przekroczeń wartości dopuszczalnych nie wykracza poza odległość ok. 150 m od osi linii kolejowej a maksymalne zakresy przekroczeń mieszczą się w zakresie 15 db. Niniejsze mapy akustyczne stanowią materiał wyjściowy dla dalszych ocen i przyszłych porównań warunków akustycznych środowiska oraz posłuŝą do opracowania programów ochrony środowiska przed hałasem. - 35 -