WARSZTATY EDUKACJI MIĘDZYKULTUROWEJ DLA STUDENTÓW SPRAWOZDANIE Narodowa Agencja Programu Młodzież w działaniu oraz Polsko-Niemiecka Współpraca Młodzieży przedstawiają raport z pilotażowej fazy projektu warsztatów edukacji międzykulturowej Między innymi. Warsztaty zostały przeprowadzone w roku akademickim 2011 / 2012 na uczelniach w Warszawie. Cele: Rozwinięcie przez studentek i studentów kompetencji międzykulturowej rozumianej jako: o o o wiedza dotycząca różnic kulturowych i ich wpływu na zachowanie umiejętność nawiązywania i budowania pozytywnych relacji międzykulturowych postawa tolerancji dla niejednoznaczności i ciekawość poznawcza Przygotowanie studentów pedagogiki i kierunków pokrewnych do roli multiplikatorów wiedzy i postaw związanych z edukacją międzykulturową wśród różnych grup pokoleniowych. Przygotowanie uczestniczek i uczestników warsztatów do zarządzania projektami międzynarodowymi, jak na przykład międzynarodowe wymiany młodzieży. Profil uczestników: W warsztatach uczestniczyły osoby, które w przyszłości będą pracować z dziećmi i młodzieżą - studenci i studentki pedagogiki i kierunków ze specjalizacją nauczycielską, studenci animacji i kultury, studenci resocjalizacji. Struktura warsztatów: Struktura warsztatów miała charakter modułowy, pozwalający na komponowanie i dostosowanie programu warsztatów do potrzeb i zainteresowań studentów. Składał się na nią ośmiogodzinny moduł podstawowy (stanowiący bazę dla dalszych warsztatów) oraz różne moduły komplementarne poszerzające i ugruntowujące wiedzę o kolejne aspekty i zagadnienia związane z edukacją międzykulturową.
Lista modułów: 1. Wprowadzenie do edukacji międzykulturowej moduł podstawowy. 2. Wspieranie rozwoju kompetencji międzykulturowych dzieci i młodzieży. 3. Komunikacja międzykulturowa. 4. Praca w zespole międzykulturowym. 5. Zarządzanie projektem międzykulturowym. Realizacja poszczególnych modułów: Nazwa modułu Liczba realizacji Wprowadzenie do edukacji międzykulturowej 7 Komunikacja międzykulturowa 5 Praca w zespole międzykulturowym 2 Zarządzanie projektem międzykulturowy 2 Wspieranie rozwoju kompetencji międzykulturowych dzieci i młodzieży 1 Razem 17 Uczelnie uczestniczące w projekcie: W projekcie wzięło udział pięć jednostek dydaktycznych Uniwersytetu Warszawskiego: Uczelnia / Instytut: Liczba zrealizowanych modułów Liczba uczestników i uczestniczek Kolegium Nauczycielskie 5 23 Uniwersytet Warszawski, IPSIR 4 32 Uniwersytet Warszawski, Wydział Pedagogiczny Uniwersytet Warszawski, Instytut Germanistyki 4 32 2 11 IPSIR, Studenckie Koło Naukowe 2 8 Razem 17 106
Na poszczególnych uczelniach warsztaty Między innymi miały inny przebieg. Tylko jedna z wymienionych wyżej uczelni Kolegium Nauczycielskie zdecydowała się na realizację wszystkich modułów zaproponowanych przez organizatorów w formie semestralnego kursu dla studentów i studentek, z którego została wystawiona ocena. Na pozostałych uczelniach realizowano warsztaty dwudniowe, najczęściej weekendowe. Każdy z nich składał się z dwóch części tematycznych: modułu wprowadzającego (Wprowadzenie do edukacji międzykulturowej) i jednego z modułów komplementarnych. Lista wszystkich modułów projektu została umieszczona powyżej. Ewaluacja poszczególnych warsztatów Po każdym warsztacie uczestnicy i uczestniczki wypełniali ankiety ewaluacyjne. Poniżej zawarte zostały wypowiedzi osób uczestniczących, w podziale na zagadnienia, o które organizatorzy pytali w ewaluacjach (zachowano oryginalne sformułowania oraz pisownię): CO BYŁO WAŻNE DLA UCZESTNIKÓW I CZEGO SIĘ DZIĘKI TEMU NAUCZYLI Ćwiczenie, w którym jedna osoba nie widziała i była prowadzona przez partnera. Wiem już, jak czują się osoby, które nie potrafią się kontaktować np. w tym samym języku i będę na to wyczulona. Ćwiczenie dotyczące relacji między gośćmi a gospodarzami wyspy pokazało mi, jak dużo negatywnych emocji może wystąpić oraz to, że nigdy nie ma tylko jednego wyjścia z danej sytuacji i że nie zależy to od zachowania, postępowania każdego uczestnika z osobna. Ćwiczenie, w którym spotykają się kultury zupełnie sobie nie znane. Pokazało to, jak obie strony mogą źle zrozumieć zamiary drugich i jaki to dyskomfort, przez co łatwo ocenić innych. Gra w karty pokazała mi, jak ciężkie może być wpasowanie się w inne zasady oraz, że należy je zgłębiać, aby czuć się lepiej i dogadywać. Pragnę zapamiętać, jak ważne jest budowanie właściwej = ciepłej relacji od podstaw. Pierwszy kontakt/spojrzenie/otoczenie na to wszystko zwrócę uwagę. Znaczącym ćwiczeniem dla mnie było to, które polegało na próbie komunikacji dwóch kultur. Pokazało ono na jakie problemy można natrafić we współpracy międzykulturowej. Ćwiczenie z dwiema wyspami [nauczyło mnie] jakich błędów nie popełniać w kontakcie z inna kulturą, a jak budować relację i wynieść coś z kontaktu. Stereotypy! Świetny temat. Zarówno pod kątem mojej pracy licencjackiej jak i codzienności. Chcę pamiętać jak niedaleko od stereotypu do dyskryminacji. Dużo do myślenia dało mi ćwiczenie, kiedy wczuwaliśmy się w gości i gospodarzy. To, co dla nas było zdobywaniem informacji, dla innych było naruszeniem ich intymności. Znaczące było dla mnie poszerzenie tematyki stereotypów oraz uświadomienie, iż są one naturalnym mechanizmem, na który musimy szczególnie zwrócić uwagę, uwrażliwić się.
Tworzenie kultur, a zwłaszcza budowanie wspólnego mostu nauczyło mnie, że czasami muszę zrezygnować z czegoś bardzo ważnego, żeby zbudować coś nowego. Chcę w przyszłości być bardziej elastyczna i kreatywna. Zastosowałam/poszerzyłam umiejętność wchodzenia w relacje, nawet jeżeli wspólna znajomość/praca miałyby być krótkotrwałe. Dowiedziałam się, że każdy może inaczej interpretować zachowanie drugiej osoby. Poszerzyłam swoją wiedzę nt. pomocy cudzoziemcom oraz procesu adaptacji. Poszerzyłam swoją empatię, a także nauczyłam się myśleć o alternatywnych możliwościach swoich działań pomocowych. Większą empatię, spojrzenie w głąb człowieka, nieważne z jakiej jest kultury, zrozumiałam, jak ważny jest kontakt z drugą osobą. Umiejętność adaptacji w różnych warunkach, dystans do siebie. Uświadomiłam sobie, jak ważny jest początek relacji, nastawienie i otwartość. Dostrzegłam, jak ważne jest budowanie kontaktu z innymi oraz chęć poznania ich kultury, a nie nastawienie tylko na to, co znam. Warsztaty pomogły mi zrozumieć, że nie wszyscy są tacy sami, każdy ma swoją kulturę. Oraz pewność, że nie ma co się bać kontaktu z obcokrajowcami i że przyniesie to wiele zabawy, uśmiechu i refleksji. Większą wiedzę na temat różnic międzykulturowych w akceptacji inności, możliwych barier, ale i sposobów ich przekraczania, większy dystans do zachowań obcokrajowców i wyrozumiałość dla nich i dla siebie. Najbardziej wartościowe - nie ocenianie bez poznania. Poczucie uspokojenia. Praca z obcokrajowcami nie jest taka straszna. Wiele ciekawych informacji o świecie, o których nie miałem pojęcia. Wartościowe okazały się gry w karty i wyspę Malię. Dały poczucie utożsamienia się z obcokrajowcami i sprawdzenia (poczucia) jak się można czuć w kontaktach międzykulturowych. O SPOSOBIE PRACY I TRENERACH: Bardzo podobał mi się sposób prowadzenia szkolenia i postawa prowadzących. [Podobało mi się] podejście prowadzących do słuchaczy. Myślę, że prowadzący z pewnością znajdują się na swoim miejscu :-) Naprawdę było super. Dziękuję. Było super, dowiedziałam się wielu nowych, interesujących rzeczy, a przy okazji świetnie się bawiłam ocena 5! =) Świetna zabawa i zarazem nauka. Dobrze, że nie jest to tylko suchy przekaz informacji, ale jest też czas na symulacje. Bardzo ciekawe. Mogłam nauczyć się czegoś ciekawego. Jesteście panie bardzo miłe i pozytywną energią wprost zarażacie. Za to bardzo dziękuję.
Bardzo ciekawie przeprowadzone zajęcia. Nie były panie zmęczone, cały czas starały się panie aktywnie i ciekawie przekazać nam wiedzę. Wiedza i profesjonalizm prowadzących!!! [...] Otworzyłam się i o dziwo zaczęłam mówić na zajęciach, bo atmosfera była bardzo miła. Podobało mi się! Może więcej takich zajęć na UW? Ogólne wnioski z pracy trenerskiej oraz rekomendacje na przyszłość: Spotkanie ewaluacyjne / podsumowujące dla zespołu trenerów i trenerek oraz przedstawicieli organizacji odpowiedzialnych za projekt odbyło się w kwietniu 2012 roku. Została wtedy podjęta decyzja, że projekt Między innymi będzie kontynuowany w roku akademickim 2012/2013. W chwili obecnej rozpoczynamy przygotowania do prowadzenia zajęć w semestrze zimowym. To, na co trenerzy i trenerki zwracali uwagę to długość warsztatów. Przy warsztatach jednomodułowych (jednodniowych) osoby prowadzące mówiły o tym, że za mało było czasu na głębokie wejście w temat - mimo tego, że warsztaty jednodniowe odbywały sie w cyklu semestralnym. Jednak przerwy między poszczególnymi spotkaniami były za długie, a osoby prowadzące zmieniały się. W związku z tym, na następny rok trwania projektu rekomendowaliśmy prowadzenie tylko warsztatów dwudniowych, tak aby grupy uczestników i uczestniczek dostały możliwość większego zanurzenia w temacie, a prowadzący i prowadzące mieli większą swobodę w planowaniu działań edukacyjnych. Zwrócono również uwagę na fakt, że przy zajęciach fakultatywnych, dodatkowych, na które studenci i studentki zapisywali się dobrowolnie, motywacja do aktywnego uczestnictwa była większa. W związku z tym pojawiło sie pytanie, czy w przyszłości nie powinno być tak, że warsztaty Między Innymi będą tylko warsztatami fakultatywnymi. Zdajemy sobie jednak sprawę z tego, że może to nie zawsze być wykonalne, biorąc pod uwagę ograniczenia programowe i organizacyjne na uczelniach. Kolejna rzecz, na którą chcemy tu zwrócić uwagę to fakt, iż w grupach wiedza dotycząca zagadnień związanych z międzykulturowością była bardzo zróżnicowana. Niektóre osoby miały już za sobą doświadczenia wyjazdów, a nawet pracy w środowisku międzykulturowym, inni/e takich doświadczeń nie mieli/ły. W związku z tym chcemy, aby w kolejnej edycji projektu przeprowadzać analizy potrzeb szkoleniowych w grupach, w których mają odbyć się warsztaty. W trakcie warsztatów, ale także w ewaluacjach zebranych od studentów i studentek pojawiało się sporo pytań dotyczących stereotypów i mechanizmu stereotypizacji. Dlatego też podjęta została decyzja o wprowadzeniu modułu poświęconego tylko temu tematowi. Zrezygnowano natomiast z modułu poświęconego realizacji projektów, gdyż uznano, że temat nie jest w tym momencie trwania projektu kluczowy.
Noty o organizatorach: Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji (FRSE) fundacja Skarbu Państwa, której głównym celem jest wspieranie działań związanych z reformą i rozwojem edukacji w Polsce. Do końca 2006 r. swój cel realizowała przede wszystkim poprzez koordynację dwóch programów Unii Europejskiej w Polsce - SOCRATES II i MŁODZIEŻ. Od 2007 r. zajmuje się realizacją programów: "Uczenie się przez całe życie" i "Młodzież w działaniu". Fundacja prowadzi także Krajowe Punkty Kontaktowe ds. Programów UE: ERASMUS MUNDUS i TEMPUS, Krajowe Biuro Programu Eurodesk oraz Centrum Współpracy z Europą Wschodnią i krajami Kaukazu SALTO EECA. Fundacja realizuje w Polsce inicjatywę wspólnotową European Language Label oraz program etwinning. Przy Fundacji działa także Polskie Biuro Eurydice - sieć informacji o edukacji w państwach europejskich. Od 2007 r. Fundacja realizuje Polsko-Litewski Fundusz Wymiany Młodzieży. Od 2008 r. FRSE prowadzi także Fundusz Stypendialny i Szkoleniowy. Więcej informacji na stronie: www.frse.org.pl. Realizowany przez Fundację program Młodzież w działaniu to program Unii Europejskiej wspierający uczestnictwo w kształceniu pozaszkolnym, czyli w edukacji pozaformalnej. Jest skierowany do młodych ludzi oraz do osób pracujących z młodzieżą. Program umożliwia nawiązywanie kontaktów międzynarodowych i wymianę doświadczeń. Zachęca do podejmowania różnorakich działań na rzecz społeczności lokalnej, służących również indywidualnemu rozwojowi. Więcej informacji na stronie: www.mlodziez.org.pl. Polsko-Niemiecka Współpraca Młodzieży (PNWM) - organizacja powołana w 1991 roku przez rządy Polski i Niemiec. Jej głównym celem jest finansowe i merytoryczne wspieranie dwui trójstronnych projektów wymian młodzieży, które mają za zadanie pogłębiać i ulepszać zrozumienie między młodymi ludźmi z różnych krajów. PNWM ma oficjalnie status organizacji międzynarodowej, a zatem znajduje się w gronie takich organizacji, jak Unia Europejska czy ONZ. Fundusze na działalność PNWM pochodzą od rządów Rzeczypospolitej Polskiej oraz Republiki Federalnej Niemiec. Oba kraje łącznie zasilają budżet organizacji rokrocznie kwotą ok. 8,9 miliona euro. Więcej informacji na stronie: www.pnwm.org.