Wojciech Białek, główny analityk CDM Pekao SA Gdańsk, 8 października 2011 Perspektywy rynków finansowych.
Plan prezentacji: 1. Cykl pokoleniowy. 2. Wzorzec dekadowy. 3. Długoterminowy cykl rotacji aktywów. 4. Druga Norwegia. 5. Perspektywy rynku surowców i dolara. 6. Rotacja aktywów w ramach cyklu koniunkturalnego w gospodarce. 7. 1987. 8. Rosja, Lehman Brothers, Grecja. 9. Perspektywy krótkoterminowe. 2
Cykl pokoleniowy 3
Skoro niektórzy robią prognozy dla całego świata aż na 100 następnych lat 2050: globalna wojna pomiędzy USA, Turcją, Polską i Japonią nowymi wielkimi potęgami to zrobienie prognozy na następne kilka góra kilkanaście lat - dla tylko jednego drobnego elementu rzeczywistości rynków finansowych nie powinno być aż takie trudne. 4
Inspiracja do odkrycia pokoleniowej cykliczności: Załamanie cen akcji z lat 2007-2009 nie miało precedensu od połowy lat 70-tych i końca lat 30- tych. 5
Inspiracja do odkrycia pokoleniowej cykliczności: W marcu i kwietniu 2009 wzrost cen akcji w USA był najsilniejszy od początku 1975 roku i od połowy 1938 roku. 6
Cykl pokoleniowy na rynku akcji w USA. Każde pokolenie ma swoją hossę, swój boom, swoją bessę i swoją depresję. I swoją wojnę. 7
Data 1878 1887 1896 1905 1914 1923 1932 1941 1950 1959 1968 1977 1986 1995 2004 Aspekt geopolityczny cyklu pokoleniowego. Amerykanie wygrywają co pokolenie kluczowy konflikt militarny od prawie 250 lat. 10000 1000 100 S&P 500 po uwzględnieniu inflacji i dywidend 10 1 Rok 8
Obecna bessa (DJIA urealniony CPI) vs. bessa wzorcowa oparta na uśrednionym przebiegu realnych rynków niedźwiedzia rozpoczętych w kolejno w latach 1899, 1929 i 1966. Wzorzec pokoleniowej bessy na Wall Street sugeruje, że najbliższe kilka lat będzie chudych. Potem rozpocznie się pokoleniowa hossa. 9
Hossa na DJIA od marca 2009 na tle zwyżek, które rozpoczynały się po kryzysach z lat 1907, 1938 i 1974. Obecne pokryzysowe odbicie cen akcji na Wall Street na tle podobnych ruchów z przeszłości 10
Wzorzec pokryzysowego odbicia. Obecne pokryzysowe odbicie cen akcji na Wall Street na tle podobnych ruchów z przeszłości po ich uśrednieniu. 11
Cykl pokoleniowy na rynku akcji. Przypadek Francji. 12
P/E prof. Shillera Trzy ostatnie cykle pokoleniowe kulminowały przy średnim P/E liczonym według formuły prof. Shillera (S&P 500 do średniej z 10- letnich zysków) poniżej 10. Do tego poziomu ciągle jest daleko. 13
Cykl pokoleniowy na rynku akcji w USA. Próba prognozy. 14
Wzorzec dekadowy 15
Wzorzec dekadowy ( The Decennial Pattern ). Typowy wzorzec przebiegu notowań cen akcji w USA w okresie dekady. 16
Wzorzec dekadowy ( The Decennial Pattern ) na GPW. Ostatnia dekada XX wieku (WIG). 17
Wzorzec dekadowy ( The Decennial Pattern ) na GPW. Pierwsza dekada XXI wieku na GPW (WIRR/sWIG -80). 18
Długoterminowy cykl rotacji aktywów. 19
Lata 2000-2009. Wszystko wkładamy 1 stycznia 2000 w rosyjskie akcje. W ciągu 8 lat pomnażamy nasz kapitał 14-krotnie. Potem przytrafia nam się mały wypadek, ale dekadę zamykamy przyzwoitym ponad 600 proc. zyskiem 20
Lata 1990-1999. Wolne środki lokujemy 1 stycznia 1990 na amerykańskim rynku Nasdaq, po 10 latach sprzedajemy spółki technologiczne (zysk +795%, średnioroczna stopa zwrotu +24,5 proc.) 21
Lata 1980-1989. 1 stycznia 1980 roku kupujemy za posiadane środki japońskie akcje (Nikkei 225), po 10 latach sprzedajemy je z 890 proc. zyskiem (liczonym w USD, średnioroczna stopa zwrotu +25,8 proc.) 22
Lata 1970-1979 1 stycznia 1970 roku inwestujemy 35 dolarów kupując jedną uncję złota, sprzedajemy ją po 10 latach za 512 dolarów (średnioroczna stopa zwrotu +30,8 proc.) 23
Kto będzie Japonią lat 80-tych niedawno rozpoczętej dekady? Chiny? 24
Kto będzie Japonią lat 80-tych niedawno rozpoczętej dekady? Japonia? a może strefa euro (patrz wcześniejszy wykres CAC-40)? 25
Druga Norwegia 26
Polska drugim Kuwejtem przed Grudzień 1980: Karlino 27
i po: 28
Polska drugą Japonią przed 29
i po: 30
Polska drugą Irlandią przed 31
i po: 32
Jeśli Norwegia podzieli los Japonii i Irlandii, to celem indeksu giełdy w Oslo jest poziom o 80 proc. niższy niż w szczycie z 2007 roku. 33
Ceny akcji w Norwegii a ceny ropy naftowej. 34
WIG w drugiej Norwegii. 35
Perspektywy rynku surowców i dolara. 36
Cykl pokoleniowy na rynku surowców. Obecna pokryzysowa sytuacja na rynku surowców wydaje się być analogiczna do tej z 1979 roku. 37
Oczekiwania amerykańskich konsumentów najgorsze od lat 1979-1980 realna cena złota najwyższa od tego okresu. 38
Pomijając 2008 rok po raz ostatni realne stopy procentowe były tak niskie w USA w 1980 roku. Źródłem recesji w USA z 1982 roku tej której przyczyną nie był wcześniejszy szok naftowy było skok wysokości realnych stóp procentowych do rekordowego poziomu, który nastąpił w latach 1980-1981. 39
Rynki wschodzące kontra rynki rozwinięte. Względna siła Emerging Markets wobec Develomped Markets nie była tak wysoka od 1994 roku. 40
Polityka ilościowego poluzowania w USA i Japonii. Jeśli FED nadal będzie naśladował działania BoJ sprzed 7 lat, to wycofanie z QE nastąpi w USA po przyszłorocznych wyborach. 41
Rynki wschodzące kontra rynki rozwinięte. Ceny akcji na rynkach wschodzących pokonały poziom z 1994 roku dopiero w 2004 roku. Impulsem, który w 2004 roku uruchomił odpływ kapitału z EM było rozpoczęcie przez FED w lutym 1994 roku zaostrzania polityki pieniężnej. 42
Kryzysy meksykańskie. Z WIKIPEDII: The Latin American debt crisis was a financial crisis that occurred in the early 1980s (and for some countries starting in the 1970s), often known as the "lost decade", when Latin American countries reached a point where their foreign debt exceeded their earning power and they were not able to repay it. The 1994 Economic Crisis in Mexico, widely known as the Mexican peso crisis, was caused by the sudden devaluation of the Mexican peso in December 1994. The impact of the Mexican economic crisis on the Southern Cone and Brazil was labeled the Tequila Effect (Spanish: Efecto Tequila). w 1982 roku władze PRL zawiesiły obsługę zadłużenia zagranicznego. 43
Jak Wall Street zniosła recesje z 1980 i 1982 roku? Z godnością. W obecnych realiach powtórka tego scenariusza gospodarczego oznaczałaby 2 recesje w USA z rzędu: pierwszą w 2012 roku wywołaną skokiem cen surowców w latach 2011-2012, drugą w 2014 roku wywołaną wycofaniem się FED z QE w latach 2012-2013 44
Średnio 40-mies. cykl gospodarczy Kitchina. Joseph Kitchin (1861 1932) was a British businessman and statistician. Analysing American and English interest rates and other data, Kitchin found evidence for a short business cycle of about 40 months.[1]. His publications led to other business cycle theories by later economists such as Nikolai Kondratieff, Simon Kuznets, and Joseph Schumpeter. Źródło: http://en.wikipedia.org/w iki/joseph_kitchin
Cykl Kitchina a rynku akcji Dynamika WIG-u a dynamika produkcji przemysłowej.
Średnio 40-mies. krótki cykl koniunkturalny w gospodarce cykl Kitchina - a cykl hossa-bessa na GPW.
Czerwcowa prognoza dla WIG-u oparta na powyższych rozważaniach.
Trwający kryzys strefy euro odpowiednikiem kryzysu ERM z lat 1992-1993. Niestety znacznie gorsze są perspektywy strefy euro. Jej cechą charakterystyczną jest funkcjonowanie wielkich systemów bankowych w często już mocno zadłużonych - małych krajach. O ile banki w USA były zbyt duże by upaść, o tyle w Europie banki mogą okazać się zbyt duże by mogły zostać uratowane. Trwający spadek dolara wypchnie w 2010 roku euro na nowe historyczne rekordy, co wywoła w 2011 roku recesję w europejskim przemyśle. Cykliczny nawrót kryzysu finansowego wznowi procesy odśrodkowe w obrębie Europejskiej Unii Walutowej. Wobec braku perspektyw na solidarną akcję w stylu amerykańskim kapitał rozpocznie ucieczkę z małych zadłużonych krajów europejskich. W 2012 roku niemożność pozyskania finansowanie deficytów budżetowych zmusi te z nich, które nie będą gotowe zrzeczenia się kontroli nad swymi finansami, do opuszczenia Unii Walutowej. Wojciech Białek, Forbes, wrzesień 2009 49
16-letni cykl dolara. Obecna sytuacja techniczna dolara wydaje się być odpowiednikiem tej z końca lat 70-tch i połowy lat 90-tych. 50
2012=1995? Jeśli dynamika obecnego wachlarza na EUR/USD będzie podobna do dynamiki analogicznego wachlarza z poprzedniego cykli, to początku kilkuletniej fali umocnienia dolara należy oczekiwać pomiędzy wrześniem 2011 a sierpniem 2012 (średnio począwszy od kwietnia 2012). 51
Zachowanie europejskich cen akcji podczas kryzysu ERM i obecnego kryzysu strefy euro. Czy w obrębie europejskie j unii walutowej powstanie unia fiskalna? 52
Rotacja aktywów w ramach cyklu koniunkturalnego w gospodarce. 53
Każda faza cyklu koniunkturalnego w gospodarce ma swoją preferowaną klasę aktywów, która w tej właśnie fazie zwykle wykazuje najwyższe stopy zwrotu Inflacyjna faza ożywienia gospodarczego Maksimum tempa wzrostu PKB Inflacyjna faza spowolnienia gospodarczego SUROWCE GOTÓWKA Minimum tempa inflacji Dezinflacyjna faza ożywienia gospodarczego AKCJE OBLIGACJE Minimum tempa wzrostu PKB Maksimum tempa inflacji Dezinflacyjna faza spowolnienia gospodarczego 54
WIG a dynamika PKB. w dezinflacyjnej fazie ożywienia gospodarczego są to akcje (fundusze akcyjne), 55
Ceny surowców (w złotych) a dynamika CPI. w inflacyjnej fazie ożywienia gospodarczego są to surowce (fundusze inwestycyjne i ETF-y inwestujące w surowcowe),.. 56
Stopy procentowe a dynamika PKB. w inflacyjnej fazie spowolnienia gospodarczego jest to gotówka (depozyty bankowe, bony skarbowe fundusze rynku pieniężnego), 57
Obligacje skarbowe a dynamika CPI. i wreszcie w dezinflacyjnej fazie spowolnienia gospodarczego są to długoterminowe obligacje skarbowe o stałym oprocentowaniu (fundusze obligacji). 58
Alokacja aktywów od 22 czerwca 2011 i od 1 października 2011. Alakacja aktyw ów Akcje Surowce Gotówka Obligacje skarbowe Przyszłe zmiany w kolejnych kwartałach będą polegały na zwiększaniu udziału gotówki kosztem znajdujących się w portfelu akcji. Alokacja aktyw ów Akcje Surowce Gotówka Obligacje skarbowe 59
Wykres dnia z 1 lutego 2011: Sygnał przegrzania koniunktury w USA. Styczniowa wartość ISM Manufacturing mierzącego opinie amerykańskich przedsiębiorców na temat koniunktury w tamtejszym przemyśle przetwórczym osiągnęła najwyższy poziom od połowy 2004 roku. Indeks osiągnął wartość 60,8 pkt. wobec 60,4 pkt. w kwietniu tego roku. Ten odczyt można zinterpretować jako niezbyt korzystny dla rynku akcji - sygnał przegrzania koniunktury w przemyśle USA. Warto jednak zwrócić uwagę, że nie zawsze tego typu sygnał przekłada się na rychłe załamanie cen akcji na Wall Street, tak jak to się stało jesienią 1987 roku (największy jednodniowy spadek cen akcji w USA w historii w październiku 1987) czy też wiosną ub. r. ( Flash Crash 6 maja 2010). 60
Szczyt dynamiki wzrostu gospodarczego ustanowiony już w lutym. Model oparty o dane miesięczne GUS. 61
Szczyt ożywienia gospodarczego wypadł wcześniej niż to sugerowała dynamika OECD-owskiego CLI dla Polski. Dynamika roczna indeksu wskaźników wyprzedzających liczonego dla Polski przez OECD sugerowała kontynuację fazy ożywienia gospodarczego do okolic czerwca 2011 roku. 62
Jaka ścieżka spowolnienia? Model dynamiki PKB oparty na CLI OECD dla Polski w wersji amplitude adjusted. 63
Wpływ zmian kursu złotego na koniunkturę w przemyśle. Wpływ zmian kursu złotego należy ocenić jako neutralny/pozytywny w ok. 7 miesięcznej perspektywie. Każde ewentualne osłabienie złotego wywołane eskalacją kryzysu strefy euro w I kw. 2011 roku da polskiemu przemysłowi kolejny trwający 2-3 kwartały impuls wzrostowy. 64
Wpływ zmian stóp procentowych na koniunkturę w przemyśle. Wzrost krótkoterminowych stóp procentowych, który się dokonał będzie negatywnie wpływał na koniunkturę gospodarczą przynajmniej do III kw. 2012. 65
Model dynamiki produkcji przemysłowej oparty na powyższych zależnościach. Raportowana przez GUS dynamika produkcji przemysłowej okazała się w czerwcu i lipca wyraźnie gorsza od tej sugerowanej przez model oparty na powyższych zależnościach. 66
Oczekiwania gospodarcze w Niemczech a polska produkcja przemysłowa. Model dynamiki rocznej polskiej produkcji przemysłowej oparty na poziomie oczekiwań gospodarczych w Niemczech wg instytutów IFO i ZEW również zawyżał dynamikę produkcji w ostatnich miesiącach. 67
Dynamika złotowych cen metali przemysłowych a produkcja przemysłowa. Ten wskaźnik również latem wygenerował mylący sygnał. 68
Produkcja przemysłowa a zmiany rynkowych długoterminowych stóp procentowych. Zmiany rentowności obligacji sugerują początek ożywienia już wiosną 2012. 69
1987. 70
Kiedy S&P 500 spadał równie szybko jak ostatnio? 71
Co działo się po takich falach paniki? 72
Analogia z 1987 rokiem. 73
Wycena amerykańskich akcji. 74
Kiedy rentowności obligacji USA spadały tak szybko? 75
USD/CHF jak 1987 roku Równie wyprzedany w stosunku do długotermino wego trendu USD/CHF był jedynie kilkukrotnie w historii (w tym w IV kw. 1987 rok). Być może miało to związek z interwencją SNB. 76
Złoto w 1987 roku i teraz. 77
Rosja, Lehman Brothers, Grecja. 78
Kiedy WIG-20 spadał równie gwałtownie co ostatnio? 79
WIG-20 w analogiach z latami 1998 i 2008. 80
Perspektywy krótkoterminowe. 81
Grecja bankrutem? 82
10 lat temu zbankrutowała Argentyna. 83
Oznaczenie elliottowskie DAX-a (A-B-C od lutego) 84
Wachlarz na DAX i cykl 13-sesyjny. 85
Porównanie z kryzysem rosyjskim w jeszcze innym ujęciu. 86
S&P 500 - kolejna analogia. 87
S&P 500 zabawa wykresem. 88
Załamania wartości WIG-u 20 89
i co dalej? 90
S&P 500 analogia wrzesień 2011 marzec 2008. 91
WIG-20: III kw. 2011 jednym z 4 najgorszych kwartałów minionych 17 lat. Co działo się na GPW z cenami akcji po takich kwartalnych falach wyprzedaży? 92
Co po 4 kolejnych spadkowych miesiącach WIG-u? 93
Czy interwencja SNB złagodzi ewentualną wtórną falę wzrostu CHF/PLN? 94
Sytuacja na rynku walutowym i rynku obligacji skarbowych a interwencja NBP. Zachowanie złotego wydaje się być obecnie bardzo podobne do tego z wiosny 2010. Ta analogia sugeruje szczyt słabości złotego w okolicach października (luty 2009-czerwiec 2010-październik 2011?). 95
EUR/PLN jak w lipcu 2002. Zachowanie EUR/PLN do złudzenia przypomina to co działo się na rynku w momencie bankructwa firmy WorldCom latem 2002 roku. 96
Koniunktura na GPW w okresie bankructw Argentyny i firm Enron i WorldCom. 97
Kiedy dołek na EUR/USD? Domniemany 1,5-roczny cykl na EUR/USD sugeruje dołek euro w listopadzie. 98
Dolar a ceny surowców. 99
Co z surowcami? Średnioterminowy trend GSCI w USD jak do tej pory pozostał nienaruszony. 100
Krótkoterminowy cykl na rynku surowców. 101
Co z surowcami? GSCI w PLN. 102
Kiedy RPP zrobi nam hossę? W historii minionych 15 lat na GPW nie zdarzyła się hossa nie poprzedzon a obniżką stóp RPP. 103
Kiedy RPP obniży stopy procentowe? Na podstawie doświadczeń 2 ostatnich cykli można ocenić, że rynek FRAs sugeruje, że z pierwszą obniżką stopy referencyjnej RPP będziemy mieli do czynienia za 2-4 miesięcy. 104
Dziękuję bardzo za uwagę i poświęcony czas. Zapraszam na strony www.analizy.pekao.com.pl i wojciechbialek.blox.pl 105