Ekonomia rozwoju wykład 2 Ubóstwo, nierówność i niedorozwój dr Piotr Białowolski Katedra Ekonomii I
Plan wykładu Metody pomiaru nierówności i ubóstwa Ubóstwo i nierówności a dobrobyt i wzrost gospodarczy Ubóstwo w wymiarze bezwzględnym i względnym zasięg i skala występowania Grupy narażone na występowanie problemów ubóstwa Rodzaje możliwych do zaimplementowania polityk przeciwdziałania ubóstwu
Metody pomiaru nierówności i ubóstwa Wskaźniki zróżnicowania skrajnych części rozkładu Górne 20% do dolnych 20% Górne 10% do dolnych 10% Górne 20% do dolnych 40% (Kuznets ratio) Współczynniki koncentracji (nierównomierności) rozkładu dochodów Współczynnik Giniego
Krzywa Lorentza Krzywa Lorenza jest zdefiniowana jako funkcja, której argumentem jest skumulowany procent lub odsetek gospodarstw uporządkowanych niemalejąco, zaś wartościami skumulowane procenty lub odsetki ich dochodów. Jeżeli funkcja ta w punkcie np. 10% osiąga wartość 3%, oznacza to, że 10% najbiedniejszych jednostek dysponuje w sumie 3% łącznego dochodu populacji.
Krzywa Lorentza 1 0,9 0,8 0,7 0,6 0,5 0,4 skumulowany rozkład dochodów rozkład idealnie równomierny 0,3 0,2 0,1 0 0 0,1 0,2 0,3 0,4 0,5 0,6 0,7 0,8 0,9 1
Współczynnik Giniego (1) G 1 n = n y i=1= 1 ( y) 1 ( 2( n i) + 1), y 2 i gdzie yi dochód i-tego gospodarstwa domowego, y przeciętny dochód gospodarstw domowych, przy czym: n 1 y = y i n i= 1
Współczynnik Giniego (2) Relacja zielonego pola do pola trójkąta ABC
Współczynnik Giniego (3) współczynnik Giniego przyjmuje wartości z przedziału [0; 1] wartość zerowa współczynnika wskazuje na pełną równomierność rozkładu dochodów wzrost wartości współczynnika oznacza wzrost nierówności dochodowych wartość jeden współczynnik Giniego przyjąłby w sytuacji gdyby tylko jedno gospodarstwo domowe posiadało wszystkie dochody
Przykład liczbowy
Co złego w nierówności i ubóstwie??? Empatia i dbałość o innych dlaczego jednak stosujemy relatywne miary ubóstwa? Największe odsetki dochodów na oszczędności przeznacza klasa średnia brak klasy średniej, to niska stopa oszczędności. Najbogatsi kupują często dużo dóbr importowanych nie przyczyniając się do wzrostu gospodarczego. Nieefektywna alokacja zasobów zbyt duża koncentracja np. ziemi, co prowadzi do występowania efektów związanych z niekorzyściami skali Uwaga!!! Dążenie do całkowitej równość jest również nieefektywne
Ubóstwo i nierówności a dobrobyt i wzrost gospodarczy hipoteza Kuznetsa odwróconego U 33 32 współczynnik Ginie ego 31 30 29 28 27 26 25 24 Krytyka hipotezy Kuznetsa dotyczy faktu, że większość krajów Ameryki Południowej o dużych dysproporcjach dochodów charakteryzuje się średnim poziomem PKB per capita
Dynamika wzrostu gospodarczego i nierówności dochodowe Pozostając w zgodzie z hipotezą Kuznetsa można podejrzewać, że przyspieszony wzrost będzie skutkował wzrostem nierówności. Wzrost gospodarczy niekorzystny najubożsi pominięci przez korzystne zmiany Dane wydają się jednak wskazywać, że charakter wzrostu gospodarczego przekłada się na zmiany nierówności dochodowych Przykład Korei Południowej, w której pomimo bardzo silnego wzrostu gospodarczego nie wzrosły nierówności dochodowe
Skala nierówności i wzrost gospodarczy Odwrócenie problemu Spadek nierówności przez redystrybucję - zagrożenie spadkiem oszczędności Kontrargument wydatki ubogich przeznaczone na poprawę kapitału ludzkiego Dodatkowo spadek skali ubóstwa może stymulować wzrost przez: Zwiększenie dostępu do kredytu dla najuboższych Obecni bogaci w krajach wysokorozwiniętych nie są wcale tak oszczędni jak ich odpowiednicy w przeszłości Niskie poziomy dochodów i standardu życia ubogich mogą przyczyniać się w konsekwencji do spowolnienia wzrostu gospodarczego ze względu na niski poziom produktywności tych grup
Ubóstwo w wymiarze bezwzględnym zasięg i skala występowania Klasyczne linie ubóstwa na poziomie $1 i $2 na dzień. Do redukcji ubóstwa w wymiarze absolutnym prawie zawsze dochodzi na skutek wzrostu gospodarczego. W Nigerii, Zambii odsetek żyjących poniżej $1 na dzień wynosi 60-70%, a poniżej $2 ok. 90%.
Ubóstwo w wymiarze względnym zasięg i skala występowania Klasyczne linie ubóstwa 50% lub 60% mediany dochodów Do redukcji dochodzi, gdy zmniejsza się dysproporcja dochodów między grupami najzamożniejszych i najuboższych.
ZagroŜenie ubóstwem relatywne Unia Europejska
ZagroŜenie ubóstwem relatywne Polska (EU-SILC)
Wpływ transferów socjalnych na ograniczenie ubóstwa
Rozkład dochodów w Polsce (1)
Rozkład dochodów w Polsce (2) 0,8 Mediana = 1200 PLN 0,7 0,6 0,5 0,4 0,3 0,2 0,1 0 0 1000 2000 3000 4000 5000 6000 7000
Rozkład dochodów w Polsce (3) 18,9%
Grupy naraŝone na występowanie problemów ubóstwa (1) Ludność wiejska Gospodarstwa produkujące tylko na własne potrzeby. Brak środków na inwestycje i zmianę profilu działalności - w konsekwencji przerost zatrudnienia w rolnictwie. Brak środków na edukację w konsekwencji niemożność otrzymania pracy w innym sektorze gospodarki. W znacznej mierze utrzymywane jest przez politykę wspomagającą doraźną egzystencję małych gospodarstw.
Grupy naraŝone na występowanie problemów ubóstwa (2) Kobiety Gospodarstwa prowadzone przez kobiety o wiele częściej spotykają się z problemem ubóstwa. Mężczyźni zarabiają więcej, kobiety mają utrudniony dostęp do grup zawodów o wysokich płacach, kobiety prowadzą samotnie często gospodarstwa domowe o większej liczbie osób. Znaczna część prac wykonywanych przez kobiety nie podlega rynkowej wycenie, co sprawia, że nie są właściwie doceniane. Fakt, że ubóstwo częściej dotyka kobiet często przekłada się na propagowanie ubóstwa na kolejne pokolenia, gdyż dzieci częściej pozostają w finansowej zależności od matek.
Grupy naraŝone na występowanie problemów ubóstwa (3) Mniejszości etniczne Problem ubóstwa częściej dotyka gospodarstwa domowe mniejszości. Przegrywają oni w walce o zasoby i przede wszystkim pracę Mają utrudniony dostęp do zdobyczy cywilizacyjnych: edukacji i służby zdrowia, co wpływa na niższy poziom kapitału ludzkiego w tych grupach i na utrzymywanie się ubóstwa w długim okresie
Polityki przeciwdziałania ubóstwu obszary interwencji Zmiana rozkładu funkcjonalnego dochodów Wywieranie wpływu na względne ceny czynników produkcji (kapitał, praca, ew. ziemia w krajach słabo rozwiniętych) Zmiana rozkładu dochodów Dla grup o wysokich dochodach wprowadzanie progresywnego opodatkowania dochodów Dla grup o niskich dochodach wprowadzanie dodatkowych transferów socjalnych
Zmiana rozkładu funkcjonalnego dochodów Relacja wynagrodzenia kapitału i pracy jest zaburzona praca wyceniana jest powyżej ceny rynkowej, kapitał poniżej Kapitał często jest przedmiotem ulg i zwolnień podatkowych, a także subsydiowania Dochodzi zatem do substytucji pracy przez kapitał Korekta tej relacji mogłaby doprowadzić do: Zwiększenia zatrudnienia, większego udziału całej społeczności w podziale owoców wzrostu gospodarczego, mniejszej nierówności Całość ma cechy błędnego koła pensje pracowników podnoszone są w wyniku walki o zrównanie dochodów, w konsekwencji jednak rośnie rozwarstwienie
Zmiana rozkładu dochodów po opodatkowaniu i transferach W krajach rozwijających się występuje bardzo znacząca nierówność dochodów i własności kapitału Celem jej redukcji można wprowadzić progresywne opodatkowanie dochodów Podatki pośrednie nie zawsze są dobrym rozwiązaniem, gdyż stanowią większy odsetek dochodów ubogiej części społeczeństwa Subsydiowanie dochodów wydaje się mniej skuteczne niż subsydiowanie zachęt do pracy (workfare idea tych programów opiera się na zapewnieniu intensywnej pracy przy projektach publicznych i zapłacie w produktach np. żywnościowych), gdyż: Nie jest obniżana skłonność do inwestowania w kapitał ludzki i poszukiwania pracy, Brak jest skłonności do korzystania z programu przez bogatszych Zmniejsza się skala ubóstwa, a pieniądze przeznaczane są na podstawowe produkty (a nie np. alkohol i papierosy)
Następny wykład 25.10.2010