Prz y, a i ta, rz kaza o auto biografii Jo Wa sblata

DOI: 10.15503/onis2013-154-163 Prz y, a i ta, rz kaza o auto biografii Jo Wa sblata Anna Ciarkowska U ó. @ m l. m Sp ó j p h p, j p p l 1 m m m Nieprzewidziany wiadek (Le témoin imprévu) J W j l G ll L m-. N j j : J, 15-l, ó p m A - h. Z m l p m h m j h, ó p p l h m l. P pó ó, p m j h m m IV A h -B ; p m l p p m. Ch m J. W j l mó H l, ó p m j p p A h, j h m p l : l j, p p m j j. A l p ól h pó J. W j l m h m p ó m m h h p j. F m m j j j, ó -. O mp m m p m p m j p m p m p m l m. T h m j j l h p h p l H l m. W J. W j l l j mpl j, p ó j - f, I m, p p j j m - m. T j p, Niespodziewanym wiadku m m mó j ( ) m, ó l p j m m O l, p m j m h l ó. J. W j l 31.01.1929. l j, m j - j. M ó h. J j I W j l p h -, h j T lm p - m l m j. W 8.09.1939. m j m h, J 2. M m p j h ó m l j m, W j l l. Oj J p m l j. E I l l l m m, l l m, j m, p m m m, m j m l. N ZSRR. Mó, m ó m p T 3.T p j p -, m m m p l. F j, ó, m m p p -. W 1941., I. W j l h, p m m j l 38 l, 12-l J j m. W p j l m, m, j p p l M, m j h ó ó. P m ó p p j W l j S p 1942., J p m. K l j l p p m p j ó ó h p, ó 1 J. W j l, G. L m, Le témoin imprévu, P, 2001,. 19. 2 Rencontre avec Jo Wajsblat le 3/12/2008 h p:// l. v - l. m/ l -28343962.h ml 1.12.2012 3 J. W j l, G. L m,..,. 33 34. 154 Ogrody nauk i sztuk nr 2013 (3)

l, p l j j p j j. G 1944. 15-l h p A h, j j p j j j, - l p. W p l j h p j l L m - Gh l p m l m l j. O p j p pó l f, B m l p : p m l m m p m N m 4. G p p ó p m j, l, m. S j p : N l - p m : ó j. C j, j p j, - :»!«. P m j, m j p m» h «. Z j j ó m, ó [ j j ] l j l j, j p ó p, m l j. O j,, j m ó m j 5. P l, J A m J f M l, ó m p m, j SS-m m l l j j p ó p j m j, p l p l - j. Z p l h m l l l 6. J. W j l p m m p f B, ó- j 1945. j m. P l, J p j h Z hó, h j, ó j m j. C l m j p ó m Am, j 1948. j h E I l, l l p p. R m p p l - l m j, p ó P,, p. P p l J. W j l p ó m p m, A h -B. M l l h j h - j j, m j j, ó p l, l l j p j 7. D O m p j h p p 1963., j, j l, l j m h p h. J m l m p 1944. ó p p J. W j l Y V h m. P j j m, p p h 8, p pó m l l m l j, ó m m, p m, de facto, J. W j l p j, ó m. l m p, ó j, m, l p m, p ó - p, p m, p p j j 9. C m m p m l? W p m Nieprzewidzianego wiadka, pó - G. L m,, j f m p p p j j l j 4 T m,. 104. 5 T m,. 23. 6 J. W j l p m, h p p p j mó h, j - j ( ) l hm l l l j j p h l j. Dl, p l j p A h, J. W j l p, m l m. 7 A. U, wiadectwo, trauma, g os, K ó 2007,. 27. 8 J. K l -L, Do wiadczenie Zag ady z perspektywy dziecka w polskiej literaturze dokumentu osobistego, W 2009,. 15 17. 9 D. L C p, Psychoanaliza, pami i zwrot etyczny, [ :] E. D m (.), Pami, etyka i historia. Anglo-ameryka ska teoria historiogra i lat dziewi dziesi tych. Antologia przek adów, P 2006,. 130. Ogrody nauk i sztuk nr 2013 (3) 155

p l m H l, p l, p 10. S m J h p j l p ó p m l, ó m p j, pól m p m mó h, ó m m p j j h. B E l p p m l - p h p, m h, ó m- l m m m l, ó m p p - p m p : l j p m? 11. J mó m, j, m m h, ó l : m l j W j l ó, m H ïm, ó p m m m V lv. 12, j mó :. ( ) [ ] l h. J l,? T j. Dl h j j j h M. Dl 13. S j l p, m l m m 50 l? P j p l. Kl j p m j j m p m l h ó - l. [J ] f m, ó m p p m L m. W - j, l m l j m l 14. Z p m m p m, ó p J. W j l m m l, p j j F j, ó j p ó m j p m, h l j N m- m. P m h, ó m p mó mó j p Cl L m. J. W j l m h, P m L v, ó p : ( ) m, m j h m. P, h j j : mó- h p h, j m m.( ) Dl j? Dl ól p h h l, m h - p? 15. Op l p j h h m p j p j I, ó p ó m. J m m,, ó h, p p. B m l. B mó 16. S ól p l m, m f, j h p j, de facto p j. J. W j l m l m j l, l j, ó -, j m p p,. W m Nieprzewidzianego wiadka J : N m, m j 17. W j, j l m, H l j m l m 18, l -. O p m, j p p, l, p p l, m j J. W j l ój, m p p -, p j. O J, j,, 10 J. W j l, G. L m,..,. 14. 11 B. E l, Zag ada i pami, W 2001,. 226 228. 12 Entretien avec Joseph Wajsblat, déporté survivant d Auschwi, h p://. /j /27_j / m / j l.p f,1.12.2012. 13 T m. 14 J. W j l, G. L m,..,. 11. 15 P. L v, Czy to jest cz owiek, W 1996,. 66 67. 16 K. S j, Ocaleni z Holocaustu w oczach psychiatry, [ :] T. M j, A. Z l J (.), Pami Shoah. Kulturowe reprezentacje i praktyki upami tnienia,, ó 2009,. 581. 17 J. W j l, G. L m,..,. 159. 18 A. U,... 27. 156 Ogrody nauk i sztuk nr 2013 (3)

p l m l h ó f h j ó. K h p m m j j. W j m, l m l- p, m l p p, 1944. W m, ó p l j p, f m j j, p l j m p m, - 19, j l, m, m j l, l p 20. J m f m h p p m p p m pl, p, ó m j, j p p H l, m p m m p l j f m, j p m mp j 21? P l, j, J. W j l, j j m l h h ó. W p m p j l j p j j j j j m p j, m j pól p ó, -, j m. W p p l m m j pól-. L m Gh, p A h -B m pól h, l, M l, p, p l l, j j, mó. N - p,, p j p m m p. mó p, f. T p m p j ; l, p j, p j j ój 22 p p h K f S j, m p j, l l, l p j ; p, j p p j m j m, p p m j m, m p p p. W p j l j m m l j l m m J J B H m G l. T p m, ó l l p l p p p m, ó p l p 23. J. W j l p j j j, j, ó - m l m p 1944.; ó l h h, l j j. T l G. L m L F. G. L m, m j j ó J. W j l, p h,, J, j h, m m, m m, mó m p ó p p m, ó j m J. W j l m. J G. L m l l j m 24,, ó p j, j p, j f 25, jm j j m j p,, ó h, j j, l. O m, j m j jm j J. W j l j p j ó pó, p - j j, ól, G. L m m 19 L C p,... 127 128. 20 T m,. 130. 21 F. A m, Reprezentacja historyczna, [ :] E. D m (.), Narracja, reprezentacja, do wiadczenie. Studia z teorii historiogra i, K ó 2004,. 383. 22 K. S j,.,. 581. 23 D. L C p,..,. 129. 24 P.. Kto jest autorem? [ :] P. L j (.), Wariacje na temat pewnego paktu. O Autobiogra i, K ó 2007. 25 T m,.. 160 162. Ogrody nauk i sztuk nr 2013 (3) 157

m j m, m l 26. S j m f j, ól j p m, ó j l m p l j p. W p m G. L m j m J. W j l, j p l m, j explicite J j, l j m p l h j j p p m. G. L m l h j m l, ó m h l h m j p m p l p m p m 27, l m p -. T pól p ó m m m f, j j j lieux de mémoire, j, j j l. G. L m j ó m m, J. W j l (acting-out), m j p - l p ó. O pó l j m l m, j l m p m l j ó p j, ó. P pó -p m G. L m, ó p p p j, p j p j p m j ó j m 28, j D m L C p : ( ) m m, j m mp - m j p j ( m l m ) p 29. S, m j p m, ó j G. L m p m j h, m j m m, j j B ( m m h 1943. 30 ), p p l j h - h p m Sh h. W j l j h j : - m m, m l l 31, m, p j h J. W j l, G. L m h p m Z, m - ó p 32, ó. W p m p m p, h p m j j, mó m h, j p ó l h m, -, p. O p j p, j p ó m j p j mp j. N m l l p Sh h explicite l implicite j f m l p Th A : C m l j p j p H l? 33. L - j : p m m m, p m p l - m, m m, m m m j 34. Z p m, m ó, ó h p l l j j, j l m h, ó p j l p 35. W p p l - 26 T m,. 172. 27 T m,. 160 161. 28 D. L C p,... 129. 29 T m,. 129. 30 J. W j l, G. L m,..,. 13. 31 T m. 32 A. U,..,. 189. 33 I. K l, Estetyzowanie Holocaustu?,..pl/ m x/4139,1.12.2012. 34 A. U,..,. 17. 35 K. S, Dokumentalno a guratywno w pami tnikach dzieci Holokaustu, [ :] S. B, A. M l (.), lady obecno ci, K ó 2010,. 297. 158 Ogrody nauk i sztuk nr 2013 (3)

H l j p m, m m p m p j hic et nunc ex post,, p p m ó j 36. Ch j, m j p H l j m, ó m m f j j m l 37, p l p j p p ó h, ó j p p m, f m h p m, h h 38. Dl J. W j l p f m ó j m l p. W - m mp p,, ó p j p m l j j, p j f m. M m h p j, J. W j l, - m, p m p j, j j,. W m p p, ó j l p p j p p j - m h j p p, j m l p. R ól p m j h l m pój j, j p j ó h p p, p ó, ó h j h j h, -, m j l m m. M p p, l, l p ó p j. J m f m Nieprzewidzianego wiadka m j m, ó p m p m m p l ( ) j m j m p l -, p ó j j l, p m j m l p m, l l m, p l m, j l j h h, p m h p h p - 39. P m l m j ó h J, m j j mó l h h p h. Z j, h J. W j l, m mó m p j -, l j p h m, ó p ó l p p j f h,, l. D j j, p j l f m m h, ó m j p l m. W Ph l pp L j, m p f j j j p, ó l j j p j, f j j j p p 40, m p m - j l. T, mó, h p, m, l ( ). Al l? p M C m. C m j ( ) p - p? 41. Z j f m j m - j, p, j J. W j l p j I, j p j : W pó j, M, m m. J p h, p j l m. P P W m : J p p j, p m p. W m m j h ml ( ) 42. T h, j j p. T p j, p p p P. L j f m l j p j, 36 J. K l -L,..,. 10. 37 K. S,..,. 297. 38 A. U,..,. 191. 39 N. L m, Pami tnik, [ :] G. G, S. T -M (.), S ownik rodzajów i gatunków literackich,. K - ó 2006,. 506 509. 40 P. L j,..,. 123. 41 M. C m, Autobiogra czny trójk t: wiadectwo, wyznanie i wyzwanie, K ó 2000,. 6. 42 J. W j l, G. L m,,..,. 52. Ogrody nauk i sztuk nr 2013 (3) 159

l j m j p, j m m m p l j, ó j p j j p p p J. C l, m j m, h p, h l, ó p, j, j j - J, ó mó, l l, ó h, h l, p p. W p pl, m,, p p. S ól f j j j ó j m p - j m, m p h h ( h m ), p j m p, ó mó p - : D m l p h m p, p p m J. W p m, m- p. C? R j, p l pó j, l m. M m p l, ó p m j l B ( ). S j jm j m l, m p m p p! Z, m m - m p ( ) 43. W m l p j ó : R m 11 p 1944, p J, h m l m m h m m m l m p,, m j p. 44, : W m, p J, p l 45. T pój, j p p f m j p, j j, ó h m J mó m p j. T l p l m,, p m h pl m I, j m m m p l p m - m A h, m j j p, j j j j p p, j -. W j, mó h j j m h, j j h m, m p, p m I : W m j h h m, ó mó p m :» M m, m j p l m m j m! «. W m j m j j, ó l p l m j m p j ó. I j, ó m :»Sp ó j p!«il? N j m p 46. D m j I m j m h l m, - m m p j p l,, p ó ó, mó. W m, l f m h J p A h, p j l, p ó p ó ó h p p. T p - j m l p p, p p j h J p m, ó l j p m l, p p m m m lm j m, ó j p - m El (El ) W l Wszystkie rzeki p yn do morza: K m, l p j p m p m p j m. I p. N m, l m m 47. P p ó - l p j j M p, ó p l J m, m m m m. 43 T m,. 105. 44 T m,. 94. 45 T m,. 85. 46 T m,. 22. 47 T m,. 129. 160 Ogrody nauk i sztuk nr 2013 (3)

M m p h 48, J. W j l p j - j p p, ó p p m l, l p m, p j m. P, l m J p, h h j, p p -, m j,, h p, p m J. A - m J. W j l l, j, p j j, l p,, j p j h p, j m, j p m, ó j l m, p j m p m, m j. M j mó M h G. m m l, m m l p m, l l, h m j p. m l f, j m h, ó m p h ó. Z h l, p m, l, p p p j 49. J. W j l p jm j p p p mó m,, mó p. N p l p p, ó m p - j. T m j p. Z j j j p l m j, l p 50, j j, p ó m m p m p j, l p. Z j, p J. W j l j - p p m h m p p m pl, p m m p j l. Dl ó, ó, l - p,, f m p m j l j j. J p m j p m j m j j, h m p m p, j m p m m. W h p m - J. W j l p j l j j m O m, j h m m ó. W p j j p p, l j A h p j mó, l p p jm j 51. W j, p j j m m l h, ó h j, l, m p m, ó p ó m m, 1944. P l m h m m m m j j l l j l - H l, ó j m h m. N h j l, m m j,, l j p ó l l j m p m l m j j p. P p J. W j l l p Sh h j ól, p j. Ch j h p j, ó j p ó j f, m h m, l. T, ó h j l m p m m p j p p j h. W p p Nieprzewidzianego wiadka m mó m ( ) p m, l p 48 Op j l j p P l l. 49 A. U,..,. 170. 50 T m,. 154. 51 Le témoin imprévu. L homme qui ressortit de la chambre à gaz, h p:// v -v. l. / x-1.h ml,1.12.2012. Ogrody nauk i sztuk nr 2013 (3) 161

, h m. F, h m l h p j p - j p I p j l j j, ó m h p p m m, h m p m m m 52. W p p J. W j l j j p j m - h j m, j p j h l m m m, ó h l p m m h, m. T p j l j, j l p ój J. W j l, ó p - l. W m p m m l m m m j m l m m j. Bibliografia B S., M l A., lady obecno ci, K ó 2010. C m M., Autobiogra czny trójk t: wiadectwo, wyznanie i wyzwanie, K ó 2000. C m M., Autobiogra a, G 2010. D m E., Pami, etyka i historia. Anglo-ameryka ska teoria historiogra i lat dziewi dziesi tych. Antologia przek adów, P - 2006. E l B., Zag ada i pami, W 2001. G G., T -M S. (.), S ownik rodzajów i gatunków literackich, K ó 2006. K l -L J., Do wiadczenie Zag ady z perspektywy dziecka w polskiej literaturze dokumentu osobistego, W 2009. L j P., Wariacje na temat pewnego paktu. O Autobiogra i, K ó 2007. L v P., Czy to jest cz owiek, W 1996. M j T., Z l -J A., Pami Shoah. Kulturowe reprezentacje i praktyki upami tnienia, ó 2009. U A., wiadectwo, trauma, g os, K ó 2007. W j l J., L m G., Le témoin imprévu, P 2001. N tografia Entretien avec Joseph Wajsblat, déporté survivant d Auschwi,.. /j /27_j / m / j l.p f, 01.12.2012. Le témoin imprévu. L homme qui ressortit de la chambre à gaz. v -v. l., 01.12.2012. Rencontre avec Jo Wajsblat le 3/12/2008,. l. v - l. m, 01.12.2012. Auschwi -Birkenau. Jo, quinze ans, le survivant de la chambre à gaz à Auschwi,.l m l.f /l 17- j - l.p f, 01.12.2012. I. K l, Estetyzowanie Holocaustu?,..pl/ m x/4139, 01.12.2012. Str sz z ni J W j l, A h -B, 15 l m - j. C l p p 50 l p m j j m j h -. D p p m pó p m G ll m L m m p Nieprzewidziany wiadek (Le témoin imprévu). P pó m l l l p m, pl, p m p l h p m. K j ó h p Sh h, p ó - j, p m h h. Ch p, m l j m, ó j W j l p j h m I. J ól p ó m h j - p ó j h. S w c we: H l, W j l,,, m 52 P. L j,.., 182. 162 Ogrody nauk i sztuk nr 2013 (3)

Surviv, r b r, narrat Jo Wa sblat s auto biogra hy S mm J W l, p f A h -B, 15 h h f m h h m. S v m l, h p h m h f h x 50. A h l p h v m, ph l Unexpected witness (Le témoin imprévu) ll h G ll L m, j l. A v f l, v h p m m,, m f ll, h p f l m m. Th p f - h m h p f - h x. I f f m m Sh h m m l h -p v, p l m. Th p p p v ll ll h x ( ) ph ph f m lf h W j l ll - h m lf v f h O h. I h p h h f h h m h l v l l v l. Ke w : H l, W j l, ph, m, m Ogrody nauk i sztuk nr 2013 (3) 163