PRAWO OCHRONY ŚRODOWISKA Zagadnienia wprowadzające dr Tomasz Poskrobko
POJĘCIE PRAWA Uporządkowany i stanowiący system zespół norm tworzonych przez organy Państwa, regulujący relacje obywateli i innych osób z Państwem oraz część relacji pomiędzy obywatelami. Prawo to system norm reglamentujących postępowania ludzi - nie jedyny (moralność, religia) ale sformalizowany i dysponujący przymusem państwowym. Prawo to teŝ wynik prawotwórczej działalności organów Prawo to teŝ wynik prawotwórczej działalności organów państwowych.
GAŁĘZIE PRAWA Prawo konstytucyjne (reguluje ustrój państwa, prawa i obowiązki obywateli oraz strukturę naczelnych organy państwa) podstawowy akt Konstytucja. Administracyjne (reguluje strukturę organów administracji publicznej,stosunki obywatel-urząd państwowy, jego cechą jest nierównorzędność podmiotów), wiele ustaw np. o samorządzie terytorialnym, policji. Finansowe (reguluje gospodarkę finansową państwa w tym budŝet i podatki) np. ustawy o podatku dochodowym. Cywilne (jego cechą jest równorzędność podmiotów, reguluje stosunki majątkowe podmiotów prawa np. umowy, spadki) kodeks cywilny. Rodzinne (reguluje instytucję małŝeństwa, opieki, kuratela, oraz pochodzenie dzieci) kodeks rodzinny i opiekuńczy. Pracy (reguluje prawa i obowiązki pracodawców i pracowników) kodeks pracy. Karne (ustala czyny zabronione i kary za nie) kodeks karny. Handlowe/gospodarcze (organizacja i prowadzenie działalności gospodarczej, spółki) kodeks spółek handlowych.
NORMA PRAWNA To elementarna cząstka prawa. To wypowiedź językowa zawierająca zasadę powinnego zachowania, w pełni rozwinięta zawiera hipotezę, dyspozycję i sankcję. HIPOTEZA - określa warunki w jakich adresatowi coś czynić jest nakazane, zakazane, dozwolone. DYSPOZYCJA - określa rodzaj zachowania nakazanego, zakazanego, dozwolonego( najwaŝniejsza część). SANKCJA - określa rodzaj dolegliwości (ujemnych konsekwencji) za naruszenie dyspozycji (nie tylko kara w prawie karnym
PRZEPIS PRAWNY Jest to najmniejsza jednostka redakcyjna aktu normatywnego. KaŜdy akt normatywny składa się z przepisów wyraŝonych aktach prawnych Przepis Norma Określona jednostka systematyczna aktu prawnego, np. paragraf, artykuł, ustęp. Wyprowadzony z treści przepis nakaz lub zakaz postępowania, ew. określone konsekwencje prawne
PRZYKŁADY (hipoteza) Kto, wprowadzając do obrotu wykonane z tworzyw sztucznych jednorazowe naczynia i sztućce (dyspozycja) nie zamieszcza na nich informacji o ich negatywnym oddziaływaniu na środowisko, czym narusza obowiązek określony w art. 170 ust. 1, (sankcja) podlega karze grzywny. (hipoteza) JeŜeli podmiot korzystający ze środowiska (dyspozycja) negatywnie oddziałuje na środowisko, art. 347 POŚ (sankcja) organ ochrony środowiska moŝe, w drodze decyzji, nałoŝyć obowiązek: 1) ograniczenia oddziaływania na środowisko i jego zagroŝenia; 2) przywrócenia środowiska do stanu właściwego. art. 362 POŚ (hipoteza) Kto podejmuje działalność mogącą negatywnie oddziaływać na środowisko (dyspozycja) jest obowiązany do zapobiegania temu oddziaływaniu art. 6 POŚ
AKT PRAWNY rezultat tworzenia prawa przez właściwy organ państwowy lub organ do tego upowaŝniony. Akt prawny rozumiany jest teŝ jako działanie organu państwa lub podmiotu prawnego, zgodne z obowiązującymi przepisami w celu wywołania skutków prawnych w konkretnym stosunku prawnym (orzeczenie lub inna czynność prawna). Akt normatywny tekst zawierający sformułowane w języku prawnym i zapisane w postaci przepisów normy prawne. Podział aktów prawnych ze względu na zakres obowiązywania: Akty powszechnie obowiązujące - wiąŝą nieograniczony podmiotowo kręg adresatów Akty wewnętrznie obowiązujące - dotyczą ograniczonego podmiotowo kręgu adresatów
BUDOWA AKTU PRAWNEGO Część nieartykułowana Określenie rodzaju aktu prawnego Data uchwalenia Nazwa i tytuł aktu Preambuła Część artykułowana Przepisy ogólne - zakres stosunków społecznych normowanych przez akt Przepisy szczegółowe - konkretne normy regulujące stosunki społeczne Przepisy przejściowe i dostosowujące - regulacja wpływu nowego prawa na obowiązujące juŝ normy Przepisy końcowe - przepisy dotyczące terminu wejścia aktu w Ŝycie (vacatio legis) i wygaśnięcia mocy prawnej
HIERARCHIA AKTÓW PRAWNYCH Konstytucja Umowy międzynarodowe Rozporządzenia, dyrektywy i decyzje Unii Europejskiej Ustawy i rozporządzenia z mocą ustaw Rozporządzenia Akty prawa miejscowego
KONSTYTUCJA RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ NajwaŜniejszy akt prawny (ustawa zasadnicza) Rzeczypospolitej Polskiej. Przepisy Konstytucji stosuje się bezpośrednio. Określa zakres podstawowych praw i wolności człowieka oraz zasady organizacji i funkcjonowania władzy publicznej. Wszystkie organy władzy publicznej, państwowej i samorządowej działają na podstawię i w granicach konstytucji. Obowiązuje zasada, Ŝe organy te mogą czynić tylko to, na co pozwala im prawo. Konstytucja RP uchwalona 2 kwietnia 1997 roku przez Zgromadzenie Narodowe, zatwierdzona w ogólnonarodowym referendum 25 maja 1997 roku, weszła w Ŝycie 17 października 1997. Konstytucja złoŝona jest z preambuły i 13 rozdziałów, w tym 243 artykuły.
RATYFIKOWANE UMOWY MIĘDZYNARODOWE Za umowę międzynarodową uwaŝa się zgodne oświadczenie woli (porozumienie) co najmniej dwóch podmiotów prawa międzynarodowego (przede wszystkim: państw lub organizacji międzynarodowych, ale takŝe np. Stolicy Apostolskiej) regulowane przez prawo międzynarodowe i wywołujące skutki w sferze prawa międzynarodowego, niezaleŝnie od tego, czy jest ujęte w jednym czy w większej liczbie dokumentów, i bez względu na jego nazwę.
PODZIAŁY UMÓW MIĘDZYNARODOWYCH liczba stron: umowy dwustronne (bilateralne), umowy wielostronne (multilateralne), sposób przystępowania: umowy otwarte - kaŝde państwo moŝe przystąpić, umowy warunkowo otwarte (półotwarte) - moŝe przystąpić nowe państwo po spełnieniu określonych warunków, umowy zamknięte - nowe państwo moŝe przystąpić jedynie za zgodą wszystkich dotychczasowych stron umowy, forma zawarcia: umowy pisemne - w tej formie zawierana jest zdecydowana większość ę umów, umowy ustne - są waŝne i wiąŝą strony umowy, ale moŝe zaistnieć problem w udowodnieniu ich treści, procedura zawarcia: umowy zawarte w trybie prostym - do związania się umową wystarczy jej podpisanie, umowy zawarte w trybie złoŝonym - do związania się umową potrzebne są dwa kolejne kroki: podpisanie umowy, ratyfikacja, zatwierdzenie lub przyjęcie umowy.
BUDOWA UMOWY MIĘDZYNARODOWEJ tytuł umowy preambuła stwierdzenie uzgodnienia tekstu umowy dyspozycja część materialnoprawna część formalnoprawna ew. korroboracja miejsce i data zawarcia umowy podpisy i pieczęcie
RATYFIKACJA UMOWY MIĘDZYNARODOWEJ Mała ratyfikacja Prezes Rady Ministrów przedkłada prezydentowi RP wniosek o ratyfikację, wcześniej informując o zamiarze złoŝenia takiego wniosku Sejm. Nie jest wymagana zgoda parlamentu. DuŜa ratyfikacja Prezydent ratyfikuje umowę dopiero po uzyskaniu zgody parlamentu, Ratyfikacja w trybie art. 90 konstytucji ratyfikacja niektórych umów międzynarodowych, zastrzeŝona jest dla Prezydenta RP, po uprzedniej zgodzie wyraŝonej w formie ustawy podjętej kwalifikowaną większością głosów przez Sejm i Senat lub w wiąŝącym referendum ogólnokrajowym.
ROZPORZĄDZENIE UE Rozporządzenie stanowi instrument ujednolicania prawa w danej dziedzinie na obszarze całej UE. Rozporządzenia mają zastosowanie ogólne (nie są skierowane do Ŝadnego konkretnego adresata) i obowiązują we wszystkich swoich częściach. Obowiązują bezpośrednio w zakresie zawartych w nich postanowień a nie wyłącznie celów oraz stosuje się je bezpośrednio w kaŝdym państwie członkowskim oraz stosuje się je bezpośrednio w kaŝdym państwie członkowskim (tj. bez wprowadzania do systemu krajowego).
DYREKTYWA UE Głównym celem dyrektyw nie jest unifikacja prawa, ale zbliŝenie (harmonizacja) legislacji. Dyrektywy są wiąŝące pod względem zamierzonego celu dla kaŝdego państwa członkowskiego, do którego są skierowane. Pozostawiają jednak władzom krajowym wybór formy i metod włączenia do systemu prawa krajowego. Dyrektywy naleŝy w określonym w nich terminie wprowadzić do Dyrektywy naleŝy w określonym w nich terminie wprowadzić do prawa krajowego(implementować) np. uchwalając ustawę.
USTAWA jest to akt prawotwórczy uchwalany przez Sejm i Senat, ogłaszany przez Prezydenta RP. Ustawa dochodzi do skutku w procesie legislacyjnym Inicjatywa ustawodawcza (Prezydent, RM, posłowie, Senat, grupa 100 tyś. obywateli) Pierwsze czytanie w komisji sejmowej Drugie czytanie na posiedzeniach sejmu Uchwalenie ustawy Trzecie czytanie w Senacie odrzucenie, poprawki Ponowne przyjęcie ustawy w Sejmie Weryfikacja przez władzę wykonawczą prezydenckie veto Ponowne przyjęcie ustawy w Sejmie Podpisanie ustawy
STRUKTURA USTAWY Ustawa Artykuł Ustęp Punkt Litera tiret
ROZPORZĄDZENIE Akt normatywny wydany na podstawie szczegółowego upowaŝnienia zawartego w ustawie i w celu jej wykonania. Rozporządzenie musi zmierzać do wykonania ustawy, nie moŝe być zatem ani sprzeczne z ustawą (np. przez wprowadzenie rozwiązań nieznanych ustawie), nie moŝe teŝ wykraczać poza zakres delegacji. Ustawa określa organ, który powinien wydać rozporządzenie wykonawcze, zakres spraw przekazanych do uregulowania w rozporządzeniu oraz wytyczne dotyczące treści aktu. Zgodnie z art. 92 konstytucji, delegację ustawową moŝe uzyskać wyłącznie organ wskazany w konstytucji, zalicza się do nich: Prezydent, Rada Ministrów, Prezes Rady Ministrów, Minister kierujący działem administracji rządowej, powołany w skład Rady Ministrów przewodniczący komitetu, Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji.
STRUKTURA USTAWY Ustawa Artykuł Paragraf Punkt Litera tiret
AKTY PRAWA MIEJSCOWEGO wydawane są przez organy samorządu terytorialnego oraz przez terenowe organy administracji rządowej. Obowiązują one na obszarze działania tych organów. Mogą być wydawane na podstawię i w granicach upowaŝnień zawartych w ustawię. Aktami tego rodzaju są: Rozporządzenia wojewodów Uchwały w referendum gminnym Uchwały rad gminnych Uchwały zarządów gminy Akty te dotyczą planowania przestrzennego, budŝetu gminnego, statutu gminnego czy jej organów.
PUBLIKATORY DZIENNIK USTAW Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej to najwaŝniejszy polski publikator aktów normatywnych. Jest to jedyne oficjalne źródło poznania powszechnie obowiązującego prawa w Rzeczypospolitej Polskiej. Wydawanie Dziennika Ustaw jest wyłączną kompetencją Prezesa Rady Ministrów. W Dzienniku Ustaw ogłasza się m. in.: Konstytucja, ustawy, rozporządzenia z mocą ustawy, rozporządzenia, teksty jednolite aktów, umowy międzynarodowe ratyfikowane za uprzednią zgodą wyraŝoną w ustawie oraz oświadczenia rządowe w sprawie mocy obowiązującej tych umów,
PUBLIKATORY DZIENNIK USTAW Dostęp do Dziennika Ustaw moŝna uzyskać: w wersji papierowej: w urzędach terenowych organów administracji rządowej (np. w urzędzie wojewódzkim) lub organów samorządu terytorialnego (np. w urzędzie gminy), które mają obowiązek udostępniać zbiory Dziennika Ustaw nieodpłatnie do powszechnego wglądu w miejscach do tego przeznaczonych w siedzibach i w godzinach pracy urzędu[4], w bibliotekach publicznych, w bibliotekach wydziałów i instytutów prawa uczelni wyŝszych; w wersji elektronicznej (nieoficjalnej) na stronie Internetowego Systemu Aktów Prawnych Sejmu lub w systemach informatycznych firm komercyjnych (np. systemy Lex Polonica, Porta Legis).
PUBLIKATORY DZIENNIK URZĘDOWY UNII EUROPEJSKIE wydawany przez Urząd Oficjalnych Publikacji w Luksemburgu w trzech seriach: Seria L (od leges - przepisy prawa) - zawiera akty prawne, umowy międzynarodowe zawierane przez Wspólnoty, państwa członkowskie oraz waŝniejsze decyzje i uchwały organów wspólnotowych. Seria C (od communications - komunikaty) - zawiera projekty aktów prawnych Komisji Europejskiej, pisemne zapytania Parlamentu Europejskiego do Rady Unii Europejskiej i Komisji Europejskiej wraz z odpowiedziami, skrócone protokoły posiedzeń i stanowiska Parlamentu Europejskiego, stanowiska Komitetu Ekonomiczno- Społecznego. Seria S (od supplement - suplement) - zawiera zamówienia będące przedmiotem publicznego przetargu na terenie Wspólnot.
WOJEWÓDZKI DZIENNIK URZĘDOWY specjalny rodzaj publikacji wydawanej przez wojewodę, słuŝy do ogłaszania aktów prawa miejscowego i innych aktów prawnych w danym województwie, które muszą być w taki właśnie sposób ogłaszane.