REKULTYWACJA I REWITALIZACJA WÓD SYLABUS A. Informacje ogólne Elementy składowe sylabusu Nazwa jednostki prowadzącej kierunek Nazwa kierunku studiów Poziom kształcenia Profil studiów Forma studiów Kod Język Rodzaj Rok studiów /semestr Wymagania wstępne (tzw. sekwencyjny system zajęć) Liczba godzin zajęć dydaktycznych z podziałem na formy prowadzenia zajęć Założenia i cele Metody dydaktyczne oraz ogólna forma zaliczenia Uniwersytet w Białymstoku, Wydział Biologiczno-Chemiczny, Instytut Biologii Ochrona środowiska studia pierwszego stopnia ogólnoakademicki stacjonarne przedmiot obowiązkowy, moduł kierunkowy brak Wykład 15 godzin Laboratoria 15 godzin Zajęcia terenowe 24 godziny W trakcie zajęć wykładowych i laboratoryjnych studenci będą zapoznani z zakresem i celami rekultywacji oraz rewitalizacji środowiska wodnego. Przedstawione zostaną nowoczesne metody diagnostyczne w ocenie stanu ekosystemów wodnych. Na zajęciach analizowany będzie dobór odpowiednich metod rekultywancyjnych do określonych przypadków degradacji wód. W trakcie zajęć terenowych na terenach zurbanizowanych (Białystok) i dolinie Narwi (Narwiański Park Narodowy) studenci zdobędą umiejętność samodzielnego przygotowania i przeprowadzeni oceny stanu środowiska wodnego w skali lokalnej, samodzielne wykonywania projektu rekultywacji ewentualnie rewitalizacji takiego obiektu w oparciu o dostępne materiały, obowiązujące normy i przepisy. Metody dydaktyczne: wykład, zajęcia laboratoryjne, wykonywanie projektów, prace terenowe, konsultacje Formy zaliczenia : zaliczenie na ocenę laboratoriów, egzamin na ocenę z wykładów, przygotowanie na ocenę sprawozdania z zajęć terenowych. Efekty kształcenia i 1. Student zapoznaje się z podstawowymi metodami rekultywacji wód. K_W10 2. Student identyfikuje w terenie podstawowe zagrożenia prawidłowego funkcjonowania na podstawie jakości wody i gatunków wskaźnikowych. K_U01 3. Student analizuje i interpretuje uzyskane wyniki przeprowadzonych analiz. 4. Student posługuje się terminologią fachową w zakresie rekultywacji i rewitalizacji wód. 5. Student wykazuje zdolność do pracy w grupie i świadomość poszanowania pracy własnej i innych. Odniesienie do kierunkowych efektów kształcenia K_U03, K_U05, K_U06, K_U07, K_U08, K_U15 K_W11 K_U20, K_K03, K_K04, K_K07 Punkty ECTS 3 Bilans nakładu pracy studenta ii Wskaźniki ilościowe Ogólny nakład pracy studenta: 75 godz. w tym: udział w zajęciach pozawykładowych: 39 godz.; przygotowanie się do zajęć i zaliczeń 14 godz.; udział w konsultacjach i zaliczeniach: 7 godz. Nakład pracy studenta związany z zajęciami iii : Liczba godzin Punkty ECTS wymagającymi bezpośredniego udziału nauczyciela 61 2,4 o charakterze praktycznym 60 2,4 Data opracowania: 17.06.2015 Koordynator :
SYLABUS B. Informacje szczegółowe Elementy składowe sylabusu Nazwa Rekultywacja i rewitalizacja wód Kod Nazwa kierunku ochrona środowiska, studia pierwszego stopnia Nazwa jednostki prowadzącej kierunek Wydział Biologiczno-Chemiczny UwB, Instytut Biologii Język Rok studiów/ semestr Liczba godzin zajęć dydaktycznych oraz Wykład - 15 godzin forma prowadzenia zajęć Liczba punktów ECTS 3 Prowadzący Treści merytoryczne 1. Przyczyny i skutki degradacji ekosystemów wodnych. Produktywność jako wskaźnik oceny stopnia eutrofizacji wód. Rola zlewni w dopływie zanieczyszczeń i substancji biogennych oraz możliwości jej ochrony. 2. Cechy wód eutroficznych i czynniki przyspieszające eutrofizację. Zakwity sinicowe, przyczyny i skutki. Metody zapobiegania eutrofizacji wód. 3. Różnice między rekultywacją a rewitalizacją. Biologiczne metody rekultywacji zbiorników wodnych. Biomanipulacja. 4. Rekultywacja jezior. Rekultywacja techniczna wymiana wody, natlenienie osadów, napowietrzanie wód, wytrącanie fosforu, izolacja osadów dennych, niekonwencjonalne metody oczyszczania wód. 5. Mechaniczne metody rekultywacji zbiorników wodnych. 6. Regulacja rzek i jej skutki. Renaturyzacja rzek. 7. Rola zagospodarowania zlewni rekultywowanych wód. Sukcesy i porażki w rekultywacji i renaturyzacji wód. Przykłady rewitalizacji wód w Polsce i na świecie. Efekty kształcenia wraz ze sposobem ich Efekty kształcenia: weryfikacji 1. Student uje zagrożenia i zmiany w środowisku wodnym spowodowane działalnością człowieka. 2. Student zna różne sposoby rekultywacji wód powierzchniowych o charakterze lotycznym i limnicznym. 3. Student potrafi ocenić istniejące zagrożenia, opisać stan wód i zaplanować odpowiednie działania rekultywacyjne. 4. Student analizuje i interpretuje wyniki analiz monitoringowych w celu poprawy jakości wody. 5. Student posługuje się terminologią fachową w zakresie rekultywacji i rewitalizacji wód. Sposoby weryfikacji: Egzamin pisemny podsumowujący przedmiot (test zamknięty, pytania otwarte opisowe, schematy i rysunki do uzupełnienia Forma i warunki zaliczenia Wykaz literatury podstawowej i uzupełniającej opisów i objaśnień). 1. Obecność na zajęciach (dopuszcza się możliwość opuszczenia jednego wykładu). 2. Pozytywna ocena z egzaminu. Literatura podstawowa: Dojlido J. R. (1995); Chemia wód powierzchniowych. Wyd. Ekonomia i Środowisko, Białystok. Hermanowicz W., Dojlido J., Dożańska W., Koziorowski B., Zerbe J., 1999: Fizyczno-chemiczne badanie wody i ścieków. Wydawnictwo Arkady Warszawa s. 51-293. Kajak Z., 1979: Eutrofizacja jezior. Państwowe Wydawnictwo Naukowe Warszawa
Kajak Z., 1998: Hydrobiologia limnologia. Ekosystemy wód śródlądowych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN Żelazo J., Popek Z. 2002. Podstawy renaturyzacji rzek. SGGW, Warszawa. Żmudziński L. (red.) 2002. Słownik hydrobiologiczny. PWN, Warszawa. Literatura uzupełniająca: Rozporządzenie Ministra Środowiska z dn. 9 listopada 2011 roku w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych oraz środowiskowych norm jakości dla substancji priorytetowych. SYLABUS C. Informacje szczegółowe Elementy składowe sylabusu Nazwa Rekultywacja i rewitalizacja wód Kod Nazwa kierunku ochrona środowiska, studia pierwszego stopnia Nazwa jednostki prowadzącej kierunek Wydział Biologiczno-Chemiczny UwB, Instytut Biologii Język Rok studiów/ semestr Liczba godzin zajęć dydaktycznych oraz Laboratorium - 15 godzin forma prowadzenia zajęć Zajęcia terenowe - 24 godziny Liczba punktów ECTS 3 Prowadzący Treści merytoryczne Zajęcia laboratoryjne: 1. Termika wód - zmienność sezonowa oraz zmiany temperatury wraz z głębokością. Deficyty tlenowe jako wskaźnik degradacji wód. Rola tlenu w utrzymaniu odpowiednich warunków dla organizmów wodnych oraz w kształtowaniu trofii wód. Oznaczanie zawartości tlenu w wodzie pomiar biologicznego zapotrzebowania na tlen. 2. Produktywność jako wskaźnik oceny stopnia eutrofizacji wód stojących. Produkcja pierwotna fitoplanktonu i zakwity wody jako objaw przeżyźnienia wód. Oznaczanie chlorofilu a i feofityny. Ocena stanu ekologicznego rzek. Rola zlewni w dopływie zanieczyszczeń (głównie związków biogennych: azotu i fosforu). Funkcjonowanie stref buforowych bariery biogeochemiczne, rowy i kanały opaskowe, ograniczenie nawożenia mineralnego. Biogeny pochodzące ze źródeł obszarowych, ze źródeł punktowych. 3. Sinicowe zakwity wody. Toksyczność glonów i sinic. Obserwacje mikroskopowe. Adaptacje sinic do środowiska wodnego. Rola czynników biotycznych i abiotycznych w rozwoju sinic. Rozpoznawanie podstawowych gatunków glonów i sinic (praca z mikroskopem). Rodzaje i skutki działania toksyn sinicowych na organizmy żywe. 4. Rola wskaźników i indeksów w ocenie trofii. Oznaczanie związków fosforu i azotu w wodzie. Wskaźniki trofii wód stosowanie i interpretacja. Oznaczanie stężenia ortofosforanów i fosforu
Efekty kształcenia wraz ze sposobem ich weryfikacji Forma i warunki zaliczenia Wykaz literatury podstawowej i uzupełniającej całkowitego w wodach powierzchniowych. Oznaczanie form azotu w wodach powierzchniowych. 5. Zabiegi renaturyzacyjne. Projekty. Określanie stopnia degradacji środowiska wodnego na podstawie przykładowych obiektów miasta Białegostoku. Przygotowanie projektu renaturyzacji bądź rekultywacji obiektu. 6. Zabiegi renaturyzacyjne przykłady z Polski i świata. Analiza skuteczności działań rekultywacyjnych na przykładach z Polski i świata. Sposoby rekultywacji i renaturyzacji rzek. 7. Określanie podatności jezior na degradację w oparciu o System Oceny Jakości Jezior (SOJJ). Analiza sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych oraz środowiskowych norm jakości dla substancji priorytetowych. Metody oceny podatności jezior na degradację. Zapoznanie się z aktualnymi przepisami dotyczącymi klasyfikacji stanu wód powierzchniowych. Sposoby rekultywacji jezior (chemiczne i biologiczne). Zajęcia terenowe: Wizyta w miejscach gdzie podjęto działania renaturyzacyjne zarówno dla wód stojących jak i płynących (Zbiornik Zaporowy Siemianówka, Narew na terenie Narwiańskiego Parku Narodowego, wody miejskie i podmiejskie Białegosotku). Analiza skutków działań renaturyzacyjnych. Terenowe analizy hydromorfologiczne cieku. Rekomendowanie działań rekultywacyjnych i renaturyzacyjnych dla wybranych obiektów. Wykonanie sprawozdania z zespołowych prac terenowych. Efekty kształcenia: 1. Student zapoznaje się z podstawowymi metodami pomiaru i interpretacji wyników dla czynników decydujących o degradacji wód powierzchniowych. 2. Student identyfikuje w terenie cechy wód wymagających rekultywacji lub rekwitalizacji. 3. Student analizuje i interpretuje uzyskane wyniki badań laboratoryjnych. 4. Student posługuje się terminologią fachową w zakresie Rekultywacji i rewitalizacji oraz stanów troficznych. 5. Student wykazuje zdolność do pracy w grupie i świadomość poszanowania pracy własnej i innych. Sposoby weryfikacji: Zaliczenie kolokwium, wykonanie projektu w grupie, referat, aktywność na zajęciach laboratoryjnych. 1. Obecność na zajęciach terenowych (dopuszcza się możliwość opuszczenia 1 ćwiczenia z koniecznością odpracowania). 2. Pozytywna ocena za sprawozdanie z zajęć terenowych. Literatura podstawowa: Allan J.D. 1998. Ekologia wód płynących. PWN, Warszawa. Chełmicki W. 2001. Woda. Zasoby, degradacja i ochrona. PWN, Warszawa. Chmielewski T.J. (red.) 1996. Renaturyzacja ekosystemów wodno-torfowiskowych na Pojezierzu Łęczyńsko- Włodawskim. Wyd. UMCS, Lublin. Grochowicz E., Korytkowski J. 1996. Ochrona przyrody i wód. WSiP, Warszawa. Kawecka B., Eloranta P. 1994. Zarys ekologii glonów wód słodkich i środowisk lądowych. PWN, Warszawa. Lampert W., Sommer U. 2001. Ekologia wód śródlądowych.
Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa. Mikulski Z. 1998. Gospodarka wodna. PWN, Warszawa. Żelazo J., Popek Z. 2002. Podstawy renaturyzacji rzek. SGGW, Warszawa. Żmudziński L. (red.) 2002. Słownik hydrobiologiczny. PWN, Warszawa. Dyrektywa 2000/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dn. 23 października 2000 r. ustanawiająca ramy wspólnotowego działania w dziedzinie polityki wodnej.. podpis osoby składającej sylabus i zakładanych efektów kształcenia w zakresie wiedzy, umiejętności i kompetencji społecznych, z uwzględnieniem form zajęć. Uwzględnia się tylko efekty możliwe do sprawdzenia (mierzalne / weryfikowalne). ii Przykładowe rodzaje aktywności: udział w wykładach, ćwiczeniach, przygotowanie do zajęć, udział w konsultacjach, realizacja zadań projektowych, pisanie eseju, przygotowanie do egzaminu. Liczba godzin nakładu pracy studenta powinna być zgodna z przypisanymi do tego punktami ECTS wg przelicznika : 1 ECTS 25 30 h. iii Zajęcia wymagające bezpośredniego udziału nauczyciela są to tzw. godziny kontaktowe (również te nieujęte w rozkładzie zajęć, np. konsultacje lub zaliczenia/egzaminy). Suma punktów ECTS obu nakładów może być większa od ogólnej liczby punktów ECTS przypisanej temu przedmiotowi.