Nauka języków obcych przykry obowiązek czy szansa na zawodowy sukces?

Małgorzata Zajfert Nauka języków obcych przykry obowiązek czy szansa na zawodowy sukces? W obliczu postępującej globalizacji gospodarki światowej bardzo istotna staje się znajomość języków obcych, w tym również języka obcego zawodowego. Z punktu widzenia Polski nasze otwarcie na świat spowodowało, że niegdyś stosunkowo rzadka umiejętność stała się pożądaną koniecznością. Do niedawna kontakty z zagranicznymi kontrahentami czy klientami leżały w zakresie obowiązków kierownictwa firmy. Dzisiaj również dla osób zajmujących niższe stanowiska w przedsiębiorstwach jest to zajęcie powszednie. Według niemieckiego Instytutu Badań nad Gospodarką Rynkową znajomość języków obcych jest wymagana nie tylko od menadżerów, inżynierów czy naukowców, ale też od specjalistów, a nawet pracowników fizycznych 1. Zgodnie z badaniami wyżej wspomnianego Instytutu, co piąty zatrudniony w Europie wykorzystuje znajomość języka obcego w miejscu pracy. Okazuje się, że również dla osób zajmujących niższe stanowiska znajomość języków obcych jest dodatkowym atutem, który zmniejsza ryzyko utraty pracy. Z drugiej strony brak znajomości języków obcych może stanowić barierę w znalezieniu zatrudnienia. Badania wykazały, że znajomość języków obcych wśród młodych ludzi staje się coraz ważniejsza. W Europie jedna czwarta osób w wieku od 26 do 35 lat twierdzi, że wykorzystuje znajomość języków obcych w miejscu pracy. Przy czym istotny jest tu poziom wykształcenia. W Europie 13 procent osób z wykształceniem zawodowym wykorzystuje znajomość języka obcego w miejscu pracy. Osoby z wykształceniem średnim stanowią 20 procent, a z wykształceniem wyższym już 40 procent zatrudnionych. Najważniejszym językiem obcym od lat jest język angielski i według wielu ekspertów w najbliższym czasie nic się w tej kwestii nie zmieni. Wprawdzie szybko rozwijająca się gospodarka w Chinach, Ameryce Łacińskiej czy Ameryce Południowej zwiększa popularność 1 https://www.ruv.de/de/r_v_ratgeber/ausbildung_berufseinstieg/karrieretipps/6_fremdsprachen.jsp

języka chińskiego i hiszpańskiego, ale i tu w większości przypadków korespondencja handlowa prowadzona jest w języku angielskim. W ostatnich latach znajomość języka angielskiego bardzo się upowszechniła, dlatego aby się wyróżnić, coraz częściej wymagana jest przez pracodawców znajomość drugiego języka obcego. W Polsce, drugim po angielskim, najważniejszym językiem obcym jest język niemiecki. Wiele firm, ze względu na współpracę z naszym sąsiadem zza Odry, uważa za atut znajomość tego języka. Język niemiecki jest najbardziej popularny w takich działach, jak księgowość, logistyka czy produkcja. Do zwiększenia szans na rynku pracy przyczynić się może również znajomość języka rosyjskiego, hiszpańskiego czy francuskiego lub języków mniej popularnych, jak na przykład języka tureckiego, japońskiego czy koreańskiego. Znajomość języków obcych ma duży wpływ na wysokość zarobków, co najlepiej ilustruje poniższy wykres. Wykres 1. Wynagrodzenie całkowite w pierwszym roku pracy a znajomość języków obcych, źródło: M. Raducka, Wynagrodzenia osób rozpoczynających pracę w 2005 roku, http://gazetapraca.pl/gazetapraca/1,74897,3693444.html?as=1 Dysproporcje w zarobkach zależą od poziomu znajomości języka obcego, a także od wykształcenia i zajmowanego stanowiska. Im wyższe stanowisko, tym większe różnice

w zarobkach pomiędzy osobami posługującymi się biegle i w stopniu podstawowym językiem obcym. Od osób na wyższych stanowiskach częściej wymaga się też znajomości więcej niż jednego języka obcego. Pamiętać należy również o tym, że sama znajomość języków obcych bez wiedzy specjalistycznej nie zapewni nam zatrudnienia i pożądanych zarobków. Coraz częściej firmy poszukują wykwalifikowanych pracowników z biegłą znajomością jednego i więcej języków obcych. Jak podawała GazetaPraca.pl Przynajmniej 200 kandydatów od kwietnia do końca 2014 r. planował pozyskać Capgemini, globalny dostawca usług consultingu IT. Firma rekrutuje m.in. studentów ze znajomością angielskiego, niemieckiego, francuskiego, norweskiego i fińskiego. Z kolei łódzkie centrum Infosys, świadczące usługi BPO i ITO w 24 językach obcych, regularnie rekrutuje osoby ze znajomością niemieckiego, holenderskiego oraz języków nordyckich. 2. Zapotrzebowanie na specjalistów władających językami obcymi przekracza podaż naszego rynku pracy, dlatego niektóre duże firmy decydują się na zatrudnienie pracowników z zagranicy. Popularne stają się też intensywne kursy językowe, podczas których pracownicy w ciągu niekiedy kilku miesięcy zdobywają podstawową wiedzę z zakresu znajomości danego języka obcego. Taki intensywny, trwający niekiedy kilka godzin dziennie kurs, pozwala opanować język obcy w stopniu umożliwiającym codzienną pracę. Nie byłoby to możliwe bez nowoczesnych metod nauczania języków obcych, dzięki którym nie potrzeba już kilku lat na opanowanie języka w stopniu komunikatywnym. Prezentacja wyników badania Żeby sprostać współczesnym wymaganiom pracodawców, naukę języków obcych najlepiej rozpocząć w latach szkolnych, aby był to naturalny proces uczenia, a nie spowodowany nagłą potrzebą. Świadomość tego mają również uczniowie Zespołu Szkół nr 2 w Ostrzeszowie, którzy w formie zajęć szkolnych oraz pozaszkolnych kursów poznają tajniki obcej mowy. By poznać ich doświadczenia związane z nauką języków obcych oraz zrozumieć motywacje do nauki języków, przeprowadzono badanie, w którym wzięło udział 98 uczniów 2 http://gazetapraca.pl/gazetapraca/1,140403,16957019,lingwisci_rynku_pracy_sie_nie_boja.html

technikum logistycznego, mechatronicznego, informatycznego, rolniczego i mechanicznego. Struktura badanej grupy została zaprezentowana w postaci wykresu nr 1. 40 30 20 10 0 38 31 20 6 1 2 0 0 klasa I klasa II Klasa III Klasa IV Kobiety Mężczyźni Wykres 1. Struktura badanej grupy. Na początku badania uczniowie zostali poproszeni o wskazanie języków obcych, których kiedykolwiek się uczyli oraz podanie szacunkowego okresu ich nauki. Okazuje się, że wszyscy respondenci mieli styczność z językiem niemieckim, zaś z angielskim aż 97. Wynik ten nie dziwi, wziąwszy pod uwagę fakt, że obecnie są to podstawowe języki obce nauczane w ostrzeszowskich szkołach. Lekcje z języków: rosyjskiego, hiszpańskiego, czeskiego czy włoskiego, organizowane są jedynie przez prywatne szkoły językowe lub udzielane indywidualnie przez korepetytorów. Warto również podkreślić, że aż 95 uczniów uczy się co najmniej jednego języka przez okres minimum 7 lat. Jest to czas nauki, po którym można oczekiwać od ucznia znajomości języka na poziomie co najmniej komunikatywnym. Czy jest tak w rzeczywistości? Odpowiedź na to pytanie przyniosły wyniki dalszej części ankiety. Uczniowie poproszeni o oszacowanie swojego poziomu biegłości językowej w odniesieniu do najlepiej opanowanego języka wskazywali na sformułowanie, które najpełniej opisuje ich kompetencje. Okazało się, że największa liczba respondentów skłoniła się ku stwierdzeniu potrafię tworzyć proste, spójne wypowiedzi ustne lub pisemne. Jest to sformułowanie zaczerpnięte z opisu poziomu B1 w przyjętym przez Radę Europy systemie oceny biegłości językowej,

40% 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% 0% nie potrafię się wypowiedzieć w języku obcym, nie rozumiem komunikatów, 27% potrafię stosować potoczne wyrażenia i bardzo proste wypowiedzi, rozumiem proste komunikaty, 38% potrafię tworzyć proste, spójne wypowiedzi ustne lub pisemne, potrafię wypowiadać się spontanicznie, bez większego trudu znajdując właściwe sformułowania, 18% 18% rozumiem praktycznie wszystko, co usłyszę lub przeczytam. Wykres 2. Poziom biegłości językowej (jedna osoba nie udzieliła odpowiedzi) Wracając jednak do zestawienia stażu nauki języków warto podkreślić, że większość uczniów miała styczność z dwoma językami, choć zdarzały się również odpowiedzi mówiące, że respondent uczył się tylko jednego języka. Do rzadkości należeli poligloci, którzy pochwalili się nauką 3 języków. Sumaryczne zestawienie udzielonych wskazań zawiera tabela nr 1. Język 1-3 lata 4-6 lat 7 lat i dłużej razem angielski 11 42 44 97 niemiecki 14 33 51 98 rosyjski 3 0 0 3 hiszpański 2 0 0 2 czeski 1 0 0 1 włoski 1 0 0 1 razem 32 75 95 ---------- Tabela 1. Języki, których uczą się uczniowie z uwzględnieniem okresu nauki Jak się okazuje z nauki w prywatnej szkole językowej korzystają nie tylko uczniowie, którzy pragną poznać inny, niż nienauczany w szkole język. Było to motywacją tylko 2

uczniów spośród aż 21, którzy kiedykolwiek korzystali z dodatkowych zajęć. Uczniowie, decydując się na prywatne lekcje, kierowali się głównie chęcią lepszego opanowania języka, którego uczyli się w szkole, bądź też w zajęciach tych widzieli szansę własnego rozwoju. Udzielone odpowiedzi zostały zaprezentowane na wykresie nr 3. 12 10 11 11 8 6 4 4 4 2 2 0 chciałem/am uczyć się kolejnego języka (innego niż w szkole) chciałem/am lepiej opanować język, który był nauczany w szkole miałem/am problemy z opanowaniem języka nauczanego w szkole (potrzebowałem/am dodatkowych lekcji) chciałem/am się w ten sposób rozwinąć o posłaniu mnie do szkoły językowej zdecydowali moi rodzice Wykres 3. Powód podjęcia nauki w prywatnej szkole językowej Również 21 uczniów przyznało, że zdarzyło im się korzystać z pomocy korepetytora lub uczestniczyć w lekcjach indywidualnych. Ponadto aż 43 uczniów wskazało, że ma doświadczenia związane z nauką języka obcego w formie kursów internetowych lub przy wykorzystaniu specjalnych programów do nauki języka obcego. Nauka w zestandaryzowanej formie lekcji lub kursu nie musi być najefektywniejsza. Uczniowie, poproszeni o wskazanie skutecznych form nauki języka obcego, zdecydowanie wybierali wyjazdy zagraniczne, które z pewnością uczą nie tylko języka. W końcu, nie od dziś wiadomo, że nic tak nie kształci, jak podróże. Na drugim miejscu - ex aequo - uplasowały się zajęcia indywidualne z korepetytorem oraz kontakt z osobami obcojęzycznymi nawiązywany przez Inrernet. Zajęcia szkolne w szkole prywatnej to dopiero kolejny wybór. Nauka w szkole jedynie minimalnie zwyciężyła z oglądaniem filmów w oryginalnej wersji językowej. Może zatem warto urozmaicić zajęcia o seanse filmowe? Z pewnością spotkałoby się to z aprobatą

wielu uczniów. Ośmioro uczniów skorzystało również z możliwości złożenia własnej propozycji sposobu efektywnej nauki. 6 zgłoszeń dotyczyło nauki poprzez gry komputerowe. Zestawienie zostało zaprezentowane w postaci wykresu nr 4. nauka w formie lekcji szkolnych/lekcji w prywatniej szkole językowej 24 zajęcia indywidualne z korepetytorem 27 konwersacje z native speaker em 10 wyjazdy zagraniczne 43 nauka poprzez kontakt z cudzoziemcami przybyłymi do Polski nauka poprzez oglądanie filmów w oryginalnej wersji językowej kontakt internetowy z osobami obcojęzycznymi (np. na forach, czatach, itp.) 23 23 27 nauka w formie kursów interaktywnych 2 inne 8 0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 Wykres 4. Efektywność metod nauki języka obcego (liczba wskazań) Odnieść można wrażenie, że gry komputerowe stanowią bardzo użyteczne narzędzie nauki języków obcych. Są również formą sprawdzania zdolności językowych przez uczniów, spośród których 5 wskazało, że gry są tą płaszczyzną, w której najczęściej komunikującą się w języku obcym. Interaktywny charakter ma też najpopularniejsza forma wykorzystania obcej mowy, a mianowicie kontakt on-line na forach i czatach. W ten sposób język obcy wykorzystuje ponad połowa uczniów! W dalszej kolejności znalazła się realna rozmowa z obcokrajowcami, zarówno tymi przybyłymi do Polski jak i spotkanymi poza granicami kraju. Najmniejszym zainteresowaniem cieszyła się propozycja odpowiedzi podczas ubiegania się o pracę, jednak tłumaczyć to można faktem, że dopiero niewielka część uczniów ma za sobą pierwsze kroki zawodowe. Szczegółowe zestawienie prezentuje wykres nr 5.

podczas zagranicznego wyjazdu wypoczynkowego lub towarzyskiego, 30 podczas zagranicznego wyjazdu w celach zarobkowych, 17 podczas kontaktów z obcokrajowcami w kraju, 34 podczas ubiegania się o pracę (np. składałem/łam cv w języku obcym), 3 w kontaktach nawiązywanych drogą internetową (na forach, czatach, itp.), 50 inne 6 nigdy nie używałem/am języka obcego w sytuacjach codziennych (tzn. poza zajęciami szkolnymi). 18 0 10 20 30 40 50 60 Wykres 5. Pozaszkolne wykorzystanie języka obcego (liczba wskazań) Poznanie dotychczasowych doświadczeń uczniów w zakresie nauki i wykorzystania języka obcego w życiu codziennym skłania do postawienia kluczowego pytania: co skłania młodych ludzi do podjęcia nauki języków obcych? Co może być dla nich motywacją? I czy nauka języków sama w sobie jest wartością czy środkiem do osiągnięcia innych, bardziej dalekosiężnych celów? Jako że pytanie to stanowi kwintesencję podjętych rozważań, to uzyskane odpowiedzi należy poddać nieco głębszej analizie. Choć badana grupa nie jest z pewnością reprezentatywna jeśli chodzi o płeć respondentów, to jednak patrząc na dwie najczęściej wskazywane propozycje, można zauważyć, że zarówno uczniowie, jak i uczennice uznali, że największą motywacją do nauki języka obcego jest chęć podjęcia pracy poza granicami kraju. Również druga, pod względem popularności, odpowiedź jest taka sama chęć swobodnego porozumiewania się podczas podróży po świecie. Różnica uwidoczniła się dopiero przy trzeciej pozycji. O ile panowie wskazali na chęć samorozwoju, o tyle panie okazały się być bardziej pragmatyczne i wybrały perspektywę zdobycia dobrze płatnej pracy w kraju. Jeśli chodzi o propozycje samych respondentów, to jedna uczennica przyznała, że uczy się ze względu na konieczność zdania egzaminu maturalnego. W stanowisku tym popiera ją dwóch jej szkolnych kolegów. Jeden z uczniów uznał, że nie potrzebuje znać języków obcych a inny, iż nic nie jest w stanie go do tej nauki zmotywować. Wyniki w ujęciu procentowym zaprezentowano na wykresie nr 6.

Wykres 6: Motywacje do nauki języka obcego z uwzględnieniem płci respondentów Równie ciekawą analizę uzyskanych danych można przeprowadzić z uwzględnieniem podziału na poszczególne klasy. Z dystansem jednak należy podejść do wyników zaprezentowanych w odniesieniu do uczniów klasy 2. Analizie poddano tylko 2 ankiety. Nie można zatem przyjmować, iż są to wyniki reprezentatywne dla całego rocznika. Jednak w odniesieniu do pozostałych klas wyciągnąć można pewne wnioski. Można by się spodziewać, że w technikach, wraz z przechodzeniem do kolejnych klas, powinna następować coraz większa orientacja uczniów na treści zawodowe, a perspektywa wejścia na rynek pracy winna kierować ich uwagę na elementy mogące im to wejście ułatwić. Co prawda w przypadku poziomu zainteresowania odpowiedzią 1 chęć podjęcia pracy za granica poziom wskazań jest dla wszystkich klas względnie zbliżony, jednak w przypadku odpowiedzi nr 2 perspektywa zdobycia dobrze płatnej pracy w kraju widać wyraźny trend. Uczniowie, w toku nauki, stopniowo zaczynają doceniać znaczenie znajomości języków w stratyfikacji zawodowej na rodzimym rynku pracy. Nie bez znaczenia jest fakt nauki języka obcego zawodowego, z którym zapoznaje się 38% uczniów. Dzięki tej umiejętności uczniowie mają szansę na zatrudnienie w polskich filiach zagranicznych firm. I to zatrudnienie na bardzo korzystnych warunkach.

Wykres 7: Motywacje do nauki języka obcego w podziale na klasy W przypadku pozostałych wskazań trudno o jakiekolwiek prawidłowości. Motywacje związane z podróżami, ogólnym samorozwojem czy pogłębianiem zainteresowań, dotyczą raczej jednostek i nie mają głębszego związku z etapem nauki szkolnej. Zrozumiałe jest również nikłe zainteresowanie studiami filologicznymi, które oznaczałyby dla absolwenta technikum całkowite przekwalifikowanie. Podsumowanie Obecnie nauka języków obcych jest jednym z kluczowych obszarów edukacji na poziomie ponadgimnazjalnym. Nie chodzi jednak tylko o naukę języka ogólnego, którego podstawy uczeń powinien wynieść z gimnazjum, a nawet szkoły podstawowej. Rzecz w tym, by absolwent technikum potrafił posługiwać się językiem w miejscu pracy, znał słownictwo zawodowe i wyrobił w sobie nawyk uzupełniania tego słownictwa w taki sposób, by nowe słowa pojawiały się w ślad za nowymi, zawodowymi wyzwaniami.

W artykule wykorzystano: https://www.ruv.de/de/r_v_ratgeber/ausbildung_berufseinstieg/karrieretipps/6_fremdsprachen.jsp http://ksiegowosc.infor.pl/zus-kadry/inne/140089,znajomosc-jezykow-obcych-a-szanse-na-rynkupracy.html http://www.sprachcaffe.com/polski/blog/znajomosc-jezykow-obcych-wysokosc-zarobkow.htm http://gazetapraca.pl/gazetapraca/1,140403,16957019,lingwisci_rynku_pracy_sie_nie_boja.html