Rynek opakowań i odpadów opakowaniowych w Polsce Dobre praktyki w gospodarce odpadami V spotkanie "Segregacja odpadów i recykling Warszawa, 30 czerwca 2011 NFOŚiGW 1
Wstęp opakowania, recykling w Unii Europejskiej 2
Geneza systemu w Europie Unia Europejska, Bruksela, 15 lipca 1975, Dyrektywa 75/442 Dyrektywa ramowa o odpadach Niemcy: 1991 Francja: 1992 Austria: Październik Szwecja: Październik Unia Europejska: Dyrektywa opakowaniowa 94/62/EC Nowelizacja Dyrektywy 2004/12 3
PKB vs. ilość opakowań wprowadzanych na rynek PKB w USD na mieszkańca Ilość opakowań wprowadzanych w kg na mieszkańca
Wzrost PKB vs. wzrost ilości opakowań wprowadzanych na rynek AUSTRIA NIEMCY HISZPANIA POLSKA
Belgia Holandia Niemcy Austria Czechy Luksemburg Wielka Brytania Irlandia Portugalia Włochy Dania Hiszpania Szw ecja Finlandia Francja Litw a Słow enia Węgry Bułgaria Słow acja Łotw a Estonia Grecja Polska Cypr Rumunia Malta Poziomy recyklingu realizowane w krajach UE (2008) 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90%
Opakowania, Recykling w Polsce 7
Start systemu W maju 2001 roku uchwalono ostatecznie pakiet ustaw regulujący gospodarkę odpadami opakowaniowymi: Ustawa o obowiązkach przedsiębiorców (ustawa bezpośrednio dotycząca systemu) Ustawa o opakowaniach i odpadach opakowaniowych Ustawa o odpadach Ustawa była opracowywana przy uczestnictwie wielu stron o różnych interesach według wiedzy i doświadczeń dostępnych w tamtym okresie Ustawy te zaczynają obowiązywać od 1 stycznia 2002 r. Wprowadzone ramy prawne były liberalne: System wolnokonkurencyjny (wielość organizacji odzysku i osoby trzecie) System kosztów częściowych Brak głębokiej ingerencji Państwa w ekonomię tego rynku Niejednolity system dokumentowania recyklingu Ograniczony nadzór Brak konieczności prowadzenia edukacji ekologicznej Niewiele regulacji dotyczących zasad funkcjonowania podmiotów zbierających i przetwarzających odpady
Okres 2002-2014 opakowania wprowadzone na rynek przez przedsiębiorców [t] Prognoza Rekopolu oparta na założeniu wzrostu ilości opakowań (ten sam wzrost dla każdego rodzaju opakowań wg struktury z 2009)
Poziomy recyklingu Cele do zrealizowania w 2014 roku są ambitne
Okres 2010-2014 - Obowiązek RECYKLINGU do zrealizowania przez system [t] 37,9% Skumulowany z uwzględnieniem dodatkowego recyklingu wzrost w latach 2007-2014 wynosi 117,8% Z uwzględnieniem potrzeb w zakresie dodatkowego odzysku 53,4%
Średnie poziomy odzysku i recyklingu Od 2011 roku system będzie musiał realizować więcej recyklingu niż wynika to z poziomów dla poszczególnych materiałów
Obowiązek odzysku [t] Obowiązek odzysku realizowany będzie w części recyklingiem papieru i tektury.
Obowiązki były realizowane i to z nadwyżkami * Dolnośląskie, Podkarpackie, Śląskie i Warmińsko-Mazurskie na poziomie 2008 roku Kuriozalna sytuacja: w tworzywie, aluminium, papierze i naturalnych nadwyżka z 2009 roku wynosi więcej niż potrzeby rynku w 2009 roku ALE czy ten obraz pokazuje rzeczywistość? Rzeczywistość jest zapewne inna 14
Przykład szkła: 2003 i 2004 rok początek nieprawidłowości W 2004 roku analizy wskazują, iż realizacja obowiązku recyklingu w szkle w 2005 roku może być zagrożona DO DZIŚ OFICJALNE RAPORTY PRZEDSTAWIAJĄ ODWROTNY OBRAZ
Efekty Czy to po stronie ilości wprowadzanych czy to po stronie DPR/DPO istnieje szara strefa Skala tej szarej strefy jest trudna do oszacowania Ta sytuacja jak i znacząca konkurencyjność rynku realizacji obowiązku odzysku i recyklingu (ilość organizacji odzysku) powoduje utrzymywanie się niskiego poziomu dopłat do zbiórki m.in. odpadów opakowaniowych z papieru i tektury 250 200 150 100 50 Papier Szkło Tworzywa Stal Aluminium 0 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010
Sytuacja obecna a prawo 17
Wstęp Od dwóch lat jest pewne, iż bez głębokich zmian w systemie odzysku i recyklingu odpadów opakowaniowych system ten stanie się niewydolny i stanie się nie tylko problemem wewnętrznym Polski ale problemem UE Widoczne jest to poprzez Szara strefa zaczyna dominować rynek w sposób znaczący Coraz częściej opisywane przez media niezadowolenie wielu uczestników rynku Również widoczne niezadowolenie odpowiedzialnego ze wypełnianie zobowiązań unijnych w zakresie ochrony środowiska czyli MŚ 18
Prawo - 1 Od 2006 roku trwają prace nad nowelizacją / zmianą ustawy o obowiązkach przedsiębiorców Do 2010 roku powstało 9 projektów i założeń do ustawy o obowiązkach: 2006 i 2007: dwie inicjatywy zmian ustawy 2008 i 2009: dwa projekty nowelizacji ustawy 2009 i 2010: pięć założeń projektu nowej ustawy łączącej dwie ustawy (o obowiązkach i opakowaniową) Ostatnie założenia projektu ustawy o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi z 6 października 2010 roku zostały przyjęte przez Radę Ministrów 16 listopada 2010 roku Ukazał się projekt ustawy i został skierowany do konsultacji społecznych 19
Podstawowe założenia - Ogólne Zwolnieni są przedsiębiorcy wprowadzający poniżej 1 t opakowań rocznie W zamian za to podwyższenie poziomów o jeden punkt procentowy w stosunku do obecnie określonych celów (2014 rok): Odzysk: 61% Tworzywa : 23,5 Aluminium: 51% Stal: 51% Papier: 61% Szkło: 61% Drewno: 16%
Podstawowe założenia Gospodarka odpadami opakowaniowymi Wymagane poziomy odzysku i recyklingu liczone w odniesieniu do masy opakowań wprowadzonych w roku poprzednim: celem jest wprowadzenie rozwiązania niwelującego konieczność utrzymania nadwyżek, rostrze rozliczenia dla przedsiębiorcy i o.o., jeden rok będzie rozliczany dwukrotnie 50% odpadów opakowaniowych z odpadów komunalnych: celem jest zwrócenie się systemu na zbiórce odpadów opakowaniowych jednostkowych a nie jak obecnie na zbiorczych i transportowych, może oznaczać wzrost kosztów, tylko o.o. mające dostęp do tego typu systemu będą w stanie odpowiedzieć na ten wymóg Realizacja samodzielna: utrzymanie obecnego rozwiązania
Podstawowe założenia Gospodarka odpadami opakowaniowymi Porozumienie dobrowolne dla opakowań wielomateriałowych i opakowań do substancji niebezpiecznych: usankcjonowanie prawne obecnie funkcjonującego Rekartonu i systemów zbiórki opakowań po substancjach niebezpiecznych Recykler mający zezwolenie na zagospodarowanie ponad 400 t odpadów opakowaniowych rocznie będzie musiał przedkładać do GIOŚ wyniki audytu dotyczącego DPR / DPO audytor ma odpowiadać specjalnym wymogom: nowe obostrzenia dla recyklera, celem wyeliminowanie nieuczciwych recyklerów, może oznaczać wzrost kosztów,
Podstawowe założenia organizacja odzysku Kapitał zakładowy o.o. 1 mln: jak dotychczas Utrzymywanie na rachunku 100% (a może 50%) kapitału: obecnie 50% kapitału kwestia dyskusyjna czy należy pieniądze zamrażać w systemie bankowym Działalność o.o. na zasadzie non profit: były dyskusje ale zrezygnowano z tego pomysłu Na kampanie edukacyjne 5% przychodów: obecnie praktyczny brak szeroko zakrojonych działań tego typu Wdrożenie EMAS: kwestia dyskusyjna, dodatkowy koszt Składanie sprawozdania o recyklerach i eksporterach, z którymi organizacja odzysku zawarła umowę: skopiowane z systemu brytyjskiego i trudne do zastosowania w realiach polskich Likwidacja organizacji odzysku: powrót obowiązku do przedsiębiorcy od początku roku Przejmowanie obowiązku w całości: brak możliwości dzielenia w obrębie jednego materiału i zapewne w obrębie wszystkich materiałów Sprawozdania OPAK możliwość zlecenia organizacji odzysku przygotowania i składania w imieniu przedsiębiorcy
Podstawowe założenia pozostałe Do obliczenia zrealizowanego ogólnego poziomu odzysku i ogólnego poziomu recyklingu wliczana będzie masa wprowadzonych opakowań z ceramiki i tekstyliów naturalnych Wysokie kary za od 5 tyś. do 500 tyś. zł za niewywiązanie się z obowiązków określonych przepisami Planowane wejście w życie ustawy:????? Skutki wejścia w życie tej ustawy należy rozpatrywać wraz ze Skutki wejścia w życie tej ustawy należy rozpatrywać wraz ze skutkami zmian Ustawy o odpadach i Ustawy o utrzymaniu porządku i czystości w gminach