1 Finanse: Wsparcie dochodowe Ten zawiera ogólne informacje na temat rent i emerytur oraz kryteriów kwalifikacyjnych, jak równie spis danych kontaktowych organizacji oferujcych usugi finansowe ludziom starszym. Nie podaje on szczegóowych informacji ani porad. Prosimy zwróci uwag, e sumy podane w tym u m s takie jakie obowizuj od grudnia 2006, ale mog one czasem ulec zmianie. Radzimy skontaktowa si z Centrelink, inn odpowiedni agencj lub niezalenym doradc finansowym po najnowsze informacje przed podjciem jakichkolwiek decyzji dotyczcych finansów. Wsparcie dochodowe dla ludzi starszych W Australii, rzd australijski (the Commonwealth Government) jest odpowiedzialny za zarzdzanie kluczowymi aspektami wspomagania dochodowego dla ludzi starszych cznie z emeryturami, uprawnieniami do powanych zniek w zakresie opieki zdrowotnej, ustaw o funduszach emerytalnych i podatkami. Rzd australijski zaoy agencj pod nazw Centrelink do zarzdzania wypatami wszelkiego rodzaju pastwowych zasików dochodowych dla czonków spoeczestwa oraz do dostarczania szerokiego zakresu informacji. Poniewa sprawy finansowe mog by skomplikowane - a przepisy dotyczce uprawnie od czasu do czasu ulegaj zmianom, mieszkacy NSW zachcani s do bezporednich rozmów z Centrelink na temat spraw finansowych oraz uprawnie do rent i emerytur. (Ten zawiera równie dane kontaktowe prywatnych firm oferujcych usugi finansowe, z których niektóre specjalizuj si w udzielaniu porad finansowych ludziom starszym). Centrelink ma ponad 100 dostpnych biur w caym stanie NSW, w których zespó Obsugi Klienta moe odpowiedzie na wiele pyta na miejscu, na poczekaniu. Z bardziej skomplikowanymi sprawami moe by konieczne umówienie si na spotkanie. Aby si dowiedzie gdzie jest Pana/Pani najblisze biuro Centrelink, prosimy dzwoni pod 13 10 21 (od 8.00 do 17.00 od poniedziaku do pitku) lub odwiedzi www.centrelink.gov.au. Witryna ta zawiera poyteczne informacje i porady w jzyku angielskim jak i w wielu innych jzykach. Biura Centrelink posiadaj równie bezpatne publikacje, opisujce uprawnienia, kto si kwalifikuje i zawierajce inne pomocne informacje, które mona zabra ze sob do przeczytania.
2 Niektóre zobowizania patnicze czy usugi, za które Centrelink odpowiada i które dotycz starszych ludzi, to s: Emerytura i Karta Znikowa Rencisty (Age Pension & Pension Concession Card); Karta Zdrowia (Health Care Card), która zapewnia tasze usugi lekarskie oraz lekarstwa osobom otrzymujcym pewne zasiki pastwowe cznie z emerytur (Age Pension); Karta Zdrowia Seniorów Wspólnoty (Commonwealth Seniors' Health Card) jeli jest Pan/Pani rezydentem Australii w wieku emerytalnym, nawet jeli nie przysuguje Panu/Pani emerytura, i jeli Pan/Pani zda/a test rocznych dochodów); Projekt Dodatków dla Emerytów (Pensioner Bonus Scheme), który oferuje zachty finansowe osobom odwlekajcym swoj emerytur, w formie ryczatowego wiadczenia w momencie przejcia na emerytur; Zapata dla Opiekunów (Carer Payment) i Zasiek dla Opiekunów (Carers Allowance) - jeli opiekuje si Pan/Pani osob, która jest chora, cierpi na chorob umysow lub jest niepenosprawna; wiadczenia Specjalne (Special Benefits) - jednorazowe wiadczenie dla ludzi w bardzo trudnej sytuacji finansowej; Zasiek na telefon - jeli Pan/Pani lub maonka/maonek ma telefon zarejestrowany na swoje nazwisko i posiada Kart Znikow Emeryta/Rencisty (Pension Concession Card) lub Kart Zdrowia Seniorów Wspólnoty (Commonwealth Seniors' Health Card); Zasiek dla Wdów (Widow s Allowance) - dla kobiet urodzonych przed lub w dniu 1szego lipca 1955 roku, które owdowiay, rozwiody si lub przeszy w separacj w pónym wieku i od duszego czasu nie pracuj; Zasiek Ulgowy dla Seniorów (Seniors Concession Allowance) - zapewnia pomoc w paceniu pewnych rachunków takich jak rejestracja samochodu i prd, jeli ulgi nie s dostpne w inny sposób. Po wicej informacji na temat jakiegokolwiek z tych wiadcze - oraz kryteriów kwalifikacyjnych - prosimy dzwoni do wydziau Usug Emerytalnych Centrelink (Centrelink s Retirement Services) pod numer 13 23 00 lub odwiedzi lokalne biuro. Publikowany przez Centrelink Przewodnik do wiadcze Australijskiego Rzdu ( A Guide to Australian Government Payments) zawiera wicej szczegóów i jest
3 dostpny w biurze Centrelink lub telefonicznie pod numerem Serwisu Informacyjnego dla Seniorów: 13 12 44. Naley wiedzie e: Kryteria kwalifikacyjne do emerytur, rent i innych wiadcze s od czasu do czasu nowelizowane. Warto zatem okresowo sprawdzi je z Centrelink lub ze swoim doradc finansowym, zwaszcza jeli Pana/Pani sytuacja domowa ulega jakiejkolwiek zmianie. Nawet otrzymywanie czciowej emerytury lub renty upowania Pana/Pani do wartociowych wiadcze i zasików, cznie ze znikami, które zarzdy lokalne i stanowe oferuj posiadaczom kart emeryta/rencisty (np. prawo jazdy, opaty rejestracyjne samochodu, podatki dla wadz lokalnych (council rates) i ulgi na komunikacji miejskiej). Podczas gdy wikszo wiadcze zalena jest od dochodów (means-tested) i ma rygorystyczne kryteria kwalifikacyjne, inne wiadczenia s dostpne dla wikszoci starszych ludzi cznie z samofinansujcymi si emerytami. Zawsze naley sprawdzi swoje uprawnienia, nawet jeli nie otrzymuje si emerytury/renty. Jeli Pan/Pani posiada inne dochody poza swoj emerytur/rent, caoksztat Pana/Pani dochodu (emerytura/renta + zarobki) uwaane s za podlegajce opodatkowaniu. Naley zasign dalszej porady na ten temat w Centrelink, u swojego agenta podatkowego lub doradcy finansowego. Kryteria kwalifikacyjne Kryteria kwalifikacyjne do emerytur/rent lub innych form wsparcia dochodowego, s róne dla kadej formy wiadczenia i s nowelizowane od czasu do czasu, wane jest wic aby sprawdzi w Centrelink jakie s aktualne przepisy i ukady. Ogólnie jednak mówic, to czy emerytury/pensje przysuguj zaley od: Wieku: Mczyni mog stara si o emerytur po ukoczeniu 65 lat. Kobiety w przeszoci mogy stara si o ni po ukoczeniu 60 lat, ale obecnie wiek w którym kobietom przysuguje emerytura jest stopniowo podwyszany tak, aby go zrówna z wiekiem mczyzn. W roku 2007 kobiety musz mie skoczone 64 lata przed staraniem si o emerytur, a w roku 2014 kobiety take bd musiay mie skoczone 65 lat. Pana/Pani statusu jako rezydenta Australii (wczajc dugo pobytu staego, tego czy jest Pan/Pani rezydentem pastwa, z którym Australia ma
4 Midzynarodowe Porozumienie o wiadczeniach Spoecznych lub czy spenia Pan/Pani kwalifikacje do zwolnienia z tych warunków, jeli na przykad przyjecha/a Pan/Pani w ramach programu uchodców). Suma dochodów jakie Pan/Pani sam/a lub z maonkiem/k otrzymujecie regularnie co dwa tygodnie, wczajc wszelkie inwestycje lub posiadany majtek. Osoba samotna, moe zarabia do $128 aby otrzyma pen emerytur, lub do $1422 aby otrzyma czciow emerytur. Pary maeskie mog zarabia do $228 aby otrzyma pen emerytur lub $ 2381 aby otrzyma czciow emerytur ($2817 jeli s w separacji z powodu choroby). Kwoty te s aktualne od grudnia 2006 roku. Wartoci caego majtku jaki Pan/Pani (oraz/lub Pani/Pana maonek/maonka) posiada (posiadacie) cznie z inwestycjami w nieruchomociach, inwestycjami finansowymi i akcjami. Ilo majtku jaki mona posiada zaley od tego, czy Pan/Pani posiada na wasno swój dom. Wysoko Pana/Pani dochodu i majtku decyduje o tym, czy przysuguje Panu/Pani pena czy czciowa emerytura. Stawki podstawowe (od 1 stycznia 2007 roku) Osoba samotna: $512.10 co dwa tygodnie, para maeska: $427.70 (na osob) co dwa tygodnie. Dodatkowy uytkowy zasiek (utility allowance) moe by pacony bezporednio na konto bankowe (dwa razy w roku w marcu i wrzeniu) aby pomóc w dokonaniu opat za prd, gaz lub wod ($52.60 dla osób samotnych lub pary mieszkajcej osobno z powodu choroby, oraz $26.30 na osob dla maestwa) Kwartalny zasiek na telefon o wysokoci $21.40 jest wypacany przy kadej emeryturze (do podziau w parze maeskiej) w styczniu, marcu, lipcu i wrzeniu kadego roku. Podczas gdy kwoty te s obowizuj w grudniu 2006 roku, po najnowsze kwoty naley skontaktowa si z Centrelink. Na Pana/Pani wiadczenia i uprawnienia mog wpyn: jakiekolwiek zmiany w Pana/Pani dochodach lub majtku to, czy dostarczy/a Pan/Pani Centrelink takie informacje jak dowód
5 tosamoci lub swój numer podatkowy (TFN) to czy jest si osob samotn czy w maestwie ilo dzieci na utrzymaniu (w niektórych sytuacjach moe to odnosi si równie do wnuków, które mieszkaj z wami, jeli jest Pan/Pani ich gównym opiekunem) zmiany w Pana/Pani okolicznociach w trakcie otrzymywania wiadczenia wysoko czynszu i komu si go paci Pana/Pani wiek to, czy Pan/Pani mieszka w oddalonym rejonie kiedy przyjecha Pan/Pani do Australii (jest okres oczekiwania dla nowo przybyych rezydentów) to, czy otrzymuje Pan/Pani wiadczenia z tytuu midzynarodowego porozumienia o wiadczeniach socjalnych z innym pastwem jakiekolwiek odszkodowanie jakie Pan/Pani lub Pani/Pana maonek/maonka otrzymujecie, to czy si paci podatek od swoich wiadcze z Centrelink czy jedzie Pan/Pani na wakacje lub na stae do innego pastwa to, czy ma si telefon Jeli Pana/Pani sytuacja finansowa ulegnie zmianie Trzeba powiadomi Centrelink jeli Pana/Pani sytuacja ulegnie zmianie z jakiejkolwiek przyczyny (np. odziedziczy si pienidze, Pani/Pana maonek/maonka umrze, lub Pan/Pani zdecyduje si wróci do niepenoetatowej pracy). Mona by poproszonym o zwrot wiadcze jeli nie powiadomi si Centrelink o zmianie sytuacji. Jeli umylnie ukryje si informacje mona zosta oskaronym o oszustwo. Jakakolwiek poyczka pienina lub podarunek jaki si otrzyma moe wpyn na Pana/Pani uprawnienia emerytalne/rencisty. Jeli otrzyma si pienidze lub planuje si wzi poyczk, powinno si omówi konsekwencje kwoty, jak zamierza si poyczy, ze swoim doradc finansowym (spis na nastpnej stronie). Powiadomi oni Pana/Pani o nastpstwach jakie podarunek lub poyczka mog mie na Pana/Pani emerytur/rent, oraz jakie informacje naley dostarczy do Centrelink.
6 Jeli otrzyma Pan/Pani jednorazow ryczatow kwot, która nie jest zyskiem z inwestycji ani zapat za usugi (np. jednorazowy podarunek lub nieoczekiwana wygrana na loterii lub nagroda) suma ta jest zwolniona z testu dochodów. Jest ona natomiast traktowana jako majtek i (jeli zainwestowana) jako moliwe ródo dochodów, co moe wpyn na Pana/Pani zarobki i uprawnienia. Darowizny gotówkowe i majtkowe Mona darowa $10000 co rok przez trzy lata (ale tylko $30000 w kadym picioletnim okresie) bez konsekwencji dla pobieranej emerytury. Jakakolwiek suma przewyszajca ten limit bdzie traktowana jako zarobek, a tym samym wpynie na Pana/Pani emerytur. Dotyczy to take okresu piciu lat przed otrzymaniem emerytury. Zasady te nie dotycz sprzeday majtku na wasny uytek. Po wicej informacji na ten temat naley porozmawia z doradc finansowym (spis na nastpnej stronie). wiadczenia dla weteranów i ich rodzin Inne wiadczenia i usugi dotycz weteranów, ich wdów oraz dzieci na ich utrzymaniu, poprzez Wydzia ds. Weteranów (Department of Veterans Affairs). Po wicej informacji na temat tych wiadcze prosimy dzwoni do Wydziau pod 13 32 54 (lub 1800 555 254 (jeli si dzwoni z rejonu wiejskiego) lub odwiedzi ich witryn www.dva.gov.au. Planowanie finansowe Prywatni doradcy finansowi mog równie pomóc wybra odpowiednie inwestycje dla osignicia Pana/Pani celów finansowych. Ich spis jest w ksice telefonicznej (Yellow Pages). Aby znale odpowiedniego doradc naley popyta dookoa i by przygotowanym na zapacenie za pocztkow konsultacj z wicej ni jednym, dopóki nie znajdzie si tego, na którym mona polega wedug Pana/Pani odczucia. Naley poprosi kadego doradc o jego Przewodnik do usug finansowych (Financial Services Guide), dokument, który musz da klientowi zgodnie z prawem. Zawiera on informacje na temat usug jakie oferuj, w jaki sposób s wynagradzani (cznie z wszystkimi prowizjami), w jaki sposób podchodz do zaale od klientów oraz wszelkich udziaów, stowarzysze lub zwizków, które mog mie na nich wpyw. Naley równie sprawdzi, czy posiadaj licencj oraz czy zapewniaj tego rodzaju usugi, jakie Panu/Pani s potrzebne.
7 Pytania jakie naley zada przed wyborem doradcy finansowego: 1. Czy ta organizacja/firma ma co najmniej pi lat dowiadczenia? 2. Czy firma ta ma licencj Australijskiej Komisji ds. Papierów Wartociowych i Inwestycji (Australian Securities and Investment Commission czyli ASIC)? 3. Czy ta organizacja ma zawodowe odszkodowanie ubezpieczeniowe (professional indemnity insurance)? 4. Czy dostarczaj pisemny plan zawierajcy wszystkie opaty inwestycyjne i prowizje, oraz caoksztat kosztów jakie klient poniesie z objanieniem wszystkich opat? 5. Czy ten pisemny plan zawiera jakie konsekwencje w stosunku do Pana/Pani emerytur/rent (np. z Wydziau ds. Weteranów lub Emerytury) oraz podatków jakie mog wchodzi w gr? Aby uatwi sobie wybór doradcy i sfinalizowanie swojego planu, naley zadzwoni do Serwisu Informacyjnego dla Seniorów pod 13 12 44 po bezpatny egzemplarz broszury Australijskiej Komisji ds. Papierów Wartociowych i Inwestycji (ASIC) Zasiganie Porady (Getting Advice). FIDO (www.fido.asic.gov.au) jest witryn konsumenta Australijskiej Komisji ds. Papierów Wartociowych i Inwestycji (ASIC). ASIC jest regulatorem ochrony konsumenta w sektorze usug finansowych w caej Australii, a jego celem jest ochrona inwestorów, emerytów i posiadaczy polis ubezpieczeniowych. Reguluje on równie i wprowadza w ycie prawa, które popieraj uczciwo i prawo w zakresie produktów i usug finansowych na rynkach finansowych oraz w australijskich firmach. Naley przegldn t uyteczn witryn aby uzyska wicej informacji oraz szereg rónych y ch, lub zadzwoni pod 1300 300 360. Poyczki finansowe Poyczki dla emerytów 1. Zaliczka ryczatowa. Emeryci mog si stara o zaliczk ryczatow ze swoich wiadcze z Centrelink. Maksymalna kwota tej poyczki lub zaliczki wynosi $500, lub 6% rocznej stawki jak dana osoba otrzymuje, w zalenoci od tego, która suma jest nisza. Zaliczk mona dosta tylko raz w roku, pod warunkiem, e nie jest si winnym Centrelink adnej kwoty w momencie skadania podania o
8 zaliczk (np. zwrot nadpace). Spaty bd rozoone na okres szeciu miesicy po otrzymaniu poyczki. 2. System poyczek dla emerytów. Osoby, które kwalifikuj si do tego systemu, to osoby w wieku emerytalnym, które otrzymuj czciow emerytur lub którym ona przysuguje oraz posiadajce nieruchomoci w Australii. Poyczka jest wypacana przy uyciu Pana/Pani nieruchomoci (moe to by Pana/Pani dom) jako zabezpieczenia. Naliczany jest procent skadany, a poyczka moe by wzita na krótki lub na nieokrelony okres. Poyczka jest wypacana w regularnych dwutygodniowych ratach do wysokoci maksymalnej kwoty emerytury. Jeli ju Pan/Pani otrzymuje czciow emerytur, mona otrzyma dopat w ramach tego systemu do maksymalnej kwoty wiadczenia. Poyczka moe zosta spacona w kadej chwili podczas gdy Pan/Pani pozostaje w posiadaniu nieruchomoci jeli zostanie ona sprzedana lub Pan/Pani umrze, poyczka bdzie musiaa zosta spacona z kwoty uzyskanej ze sprzeday tej nieruchomoci. Po wicej informacji na temat tego jak mona si stara o te poyczki, naley zadzwoni do Centrelink pod 13 23 00. (Mona najpierw zadzwoni do Krajowego Orodka Informacyjnego ds. Inwestycji Emerytalnych (National Information Centre on Retirement Investments Inc w skrócie NICRI po niezalen porad pod numer 1800 020 110). System poyczek bezprocentowych (Non Interest Loan Schemes - w skrócie NILS ) System poyczek bezprocentowych (NILS ) jest programem spoecznym, który umoliwia ludziom o niskich dochodach zakup niezbdnych rzeczy do domu (pralki, lodówki lub sprzt medyczny). Poyczka NILS wynosi zazwyczaj pomidzy $600 a $1000 i jest ona spacana w okresie 12 15 miesicy. Poyczki s wypacane ludziom, których gównym dochodem s wiadczenia socjalne, i którzy nie mog uzyska kredytu handlowego. Punkty NILS znajduj si przy organizacjach spoecznych, takich jak centra dzielnicowe (neighbourhood centres) lub organizacje charytatywne. Aby skontaktowa si z najbliszym punktem NILS naley odwiedzi ich witryn www.nilsnsw.org.au lub zadzwoni do Serwisu Informacyjnego dla Seniorów pod 13 12 44.
9 Poyczki wykorzystujce kapita w nieruchomociach (home equity) lub Odwrotne hipoteki (Reverse mortgages) Jest to sposób na uzyskanie pewnej sumy pienidzy ulokowanych w kapitale majtkowym lub nieruchomociach dla tych, którzy s bogaci w kapita majtkowy ale bez dolara w gotówce. Poyczka ta wypacana jest w oparciu o warto Pana/Pani nieruchomoci. W niektórych systemach poyczkowych, nie trzeba jej spaca a do sprzeday, wasnej mierci lub wyprowadzki do domu opieki. Naley jednak pamita, e oprocentowanie tych poyczek jest zazwyczaj skadane, a wic dug zwiksza si z czasem. Dostpnych jest wiele systemów poyczkowych. Chocia poyczaj one pienidze, aby poprawi jako Pana/Pani ycia, bardzo wane jest dokadnie sprawdzenie warunków poyczki aby kwota do spacenia nie bya za wysoka. Aby otrzyma broszur na temat Odwrotnych Hipotek (przygotowan przez Krajowe Centrum Informacyjne ds. Inwestycji Emerytalnych (NICRI) naley skontaktowa si z Serwisem m dla Seniorów pod 13 12 44 lub odwiedzi witryn NICRI: www.nicri.org.au. Serwis dla Seniorów ma równie na temat Odwrotnych Hipotek przygotowany przez Poczone Stowarzyszenie Rencistów i Emerytów (Combined Pensioners and Superannuants Association w skrócie CPSA). Czy trzeba skada zeznanie podatkowe? Australijskie Biuro Podatkowe (ATO) zacza przewodnik dla emerytów w swoich pakietach podatkowych. Aby otrzyma Pakiet Podatkowy dla Emerytów na rok 2006 (Retirees Tax Pack 2006) naley zadzwoni do ATO pod 13 28 65 lub do Serwisu Informacyjnego dla Seniorów pod 13 12 44. Kompensata Podatkowa dla Australijskich Seniorów (Senior Australians Tax Offset) Kompensata Podatkowa dla Australijskich Seniorów pozwala starszym ludziom, którym ona przysuguje, na zarobienie wikszego dochodu przed zapaceniem podatku od dochodów i od Medicare. Jeli kompensata przysuguje to oznacza to, e bdzie Pan/Pani paci mniej podatku. W niektórych przypadkach, nie bdzie nawet trzeba skada zeznania podatkowego. Aby móc si stara o Kompensat Podatkow dla Australijskich Seniorów, trzeba spenia wszystkie cztery warunki: 1. Wiek (jest inny dla mczyzn i kobiet oraz jest inny dla weteranów)
10 2. Przysuguje emerytura od Australijskiego Rzdu lub podobne wiadczenie. 2. Próg dochodu podlegajcego opodatkowaniu (od grudnia 2006) wynosi $39808 dla osób samotnych, $62126 dla par maeskich i $74974 dla par maeskich mieszkajcych osobno z powodu choroby) oraz 4. Nie jest si w wizieniu. Jeli spenia si te warunki, wysoko kompensaty bdzie zaleaa od Pana/Pani dochodu podlegajcemu opodatkowaniu oraz Pana/Pani okolicznoci. Moe nawet by moliwe przeniesienie niewykorzystanej porcji kompensaty podatkowej Pani/Pana maonka/maonki na siebie, tak aby pomóc zredukowa ilo paconego przez siebie podatku. Po wicej informacji na temat opodatkowania dla osób starszych, naley skontaktowa si z Australijskim Biurem Podatkowym (ATO) na ich linii dla emerytów pod 13 28 61 albo odwiedzi ich witryn www.ato.gov.au. Serwis dla Seniorów jest inicjatyw Rzdu NSW. Przygotowujc ten dokument dooono wszelkich stara, aby informacje w nim zawarte byy prawidowe. Serwis Seniorów nie popiera, nie poleca ani nie daje gwarancji na usugi wymienione w tym u m, w adnej innej publikacji, ani w jego witrynie. Przed ubieganiem si o porad lub usug, naley najpierw samemu sprawdzi dokadno i prawidowo podanych informacji aby zadecydowa, czy produkt lub usuga jest dobrej jakoci i czy odpowiadaj naszym potrzebom. Wydzia ds. Starzenia si, Niepenosprawnoci i Opieki Domowej (Department of Ageing, Disability & Home Care) radzi zasign profesjonalnej porady jeeli jest to konieczne. Serwis Seniorów (Seniors Information Service) Grudzie 2006