Spis treści Wstęp... 7 1. Istota i rodzaje outsourcingu informatycznego... 11 1.1. Istota outsourcingu... 11 1.2. Etapy outsourcingu informatycznego... 14 1.3. Przesłanki stosowania outsourcingu... 15 1.4. Rodzaje outsourcingu... 19 1.5. Zakres funkcji informatycznych realizowanych w ramach outsourcingu... 25 2. Zarządzanie outsourcingiem... 31 2.1. Znaczenie zarządzania relacją outsourcingową... 31 2.2. Modelowe ujęcie zarządzania kooperacją outsourcingową... 33 2.3. Korzystanie z usług zewnętrznych konsultantów... 46 2.4. Organizacyjno-ekonomiczne uwarunkowania outsourcingu... 51 3. Analiza decyzyjna wyboru outsourcingu informatycznego... 57 3.1. Analiza kosztów, korzyści i ryzyka outsourcingu IT... 57 3.2. Analiza finansowa outsourcingu... 66 3.3. Miary efektywności usług informatycznych... 71 3.4. Planowanie outsourcingu... 75 4. Wdrażanie outsourcingu... 83 4.1. Organizowanie przedsięwzięć outsourcingowych... 83 4.2. Wybór dostawcy usług... 92 4.3. Formułowanie kontraktu... 97 4.4. Umowy SLA w outsourcingu IT... 104 4.5. Transfer personelu, sprzętu i oprogramowania... 109 4.6. Zarządzanie informacją i wiedzą w przedsięwzięciach outsourcingowych... 114 5. Czynniki sukcesu outsourcingu informatycznego... 123 5.1. Motywowanie dostawcy usług... 123 5.2. Monitorowanie i kontrola współpracy outsourcingowej... 125 5.3. Czynniki sukcesu w układzie: outsourcingodawca outsourcingobiorca... 131 Spis treści 5 Księga1.indb 5 2010-12-15 10:44:24
6. Strategiczne scenariusze rozwoju outsourcingu informatycznego... 135 6.1. Outsourcing informatyczny w Polsce... 135 6.2. Perspektywy rozwoju outsourcingu... 143 6.3. Offshoring jako szczególny typ outsourcingu informatycznego... 149 Zakończenie... 153 Literatura... 155 Spis rysunków... 163 Spis tabel... 164 Księga1.indb 6 2010-12-15 10:44:24
Jeśli przedsiębiorstwo produkuje wewnętrznie coś, co inni mogą kupić lub wyprodukować wydajniej i skuteczniej, wyrzeka się przewagi konkurencyjnej. James Quinn, Thomas Doorley, Penny Paquette 1990 [DOMB98, s. 33] Wstęp Własnościowe, funkcjonalne i organizacyjne przekształcenia w polskiej gospodarce końca lat dziewięćdziesiątych oraz przejmowanie zachowań i rozwiązań strukturalnych z krajów wysoko rozwiniętych spowodowały gwałtowny wzrost zainteresowania technologią informatyczną. Zasoby informacyjne przedsiębiorstw i instytucji zaczęły być traktowane jako czynnik strategiczny, decydujący często o przewadze konkurencyjnej. Technologia informatyczna zdominowała tradycyjne środki komunikacji i przetwarzania danych. Różnorodne badania prowadzone w rozwiniętych ekonomicznie krajach wykazują, że warunkiem prawidłowego funkcjonowania organizacji w coraz większym stopniu staje się nowoczesny zintegrowany system zarządzania wspomagany technologią informatyczną. Jedynie zunifikowany technologicznie, wydajny w eksploatacji i stosunkowo efektywny system gromadzenia, przechowywania, przetwarzania i dystrybuowania informacji może sprostać wygórowanym wymaganiom współczesnego zarządzania. Outsourcing jest obecnie uznawany za jedno z najskuteczniejszych narzędzi podnoszenia efektywności działania organizacji. Staje się elementem strategii, która polega na odchudzaniu struktur organizacyjnych w celu skupienia zasobów i środków finansowych na działalności podstawowej, decydującej o jej przewadze konkurencyjnej. Organizacje dążą w coraz większym stopniu do stworzenia tzw. rdzenia biznesu (business core), czyli skupienia się na kluczowym elemencie lub elementach funkcjonowania przy równoczesnym współdziałaniu z zewnętrznymi partnerami na zasadach kontraktu. Taka strategia współdziałania, inaczej mówiąc: strategia zleceń lub outsourcing, powinna być realizowana jako zamierzenie długofalowe (wieloletnie). Nie może być traktowana jedynie jako doraźny sposób obniżania kosztów lub środek zaradczy przeciw trudnościom wewnętrznym w ramach bieżącej działalności organizacji. Outsourcing systemu informatycznego, jak każde inne przedsięwzięcie, niesie ze sobą ryzyko niepowodzenia. Niewłaściwe zastosowania outsourcingu mogą wynikać z powierzchownego potraktowania problemu spowodowanego brakiem dostatecznej wiedzy. Przedsiębiorstwa często nie dostrzegają wielostronnych uwarunkowań outsourcingu, stosują uproszczone metody analizy celowości wydzielania działalności, skupiają się na przewidywanych korzyściach, zapominając o kosztach i ryzyku. Wstęp 7 Księga1.indb 7 2010-12-15 10:44:24
Outsourcing, chociaż w wąskim zakresie i pod inną nazwą, był stosowany w Polsce już od dawna. Polska znalazła się wśród krajów, które bardzo wcześnie stworzyły centra obliczeniowe, znane pod takimi skrótami, jak ZETO (Zakłady Elektronicznej Techniki Obliczeniowej) czy COIG (Centralny Ośrodek Informatyki Górnictwa). Mimo to jest on metodą niewystarczająco opisaną w polskojęzycznej literaturze przedmiotu. Chęć poznania tej koncepcji i określenia właściwości działalności outsourcingowej w polskiej rzeczywistości skłoniła autorkę do zajęcia się problematyką badawczą outsourcingu. Celem niniejszego opracowania jest zapoznanie czytelnika z zagadnieniem outsourcingu informatycznego, a przede wszystkim podkreślenie roli, jaką mają rzetelna analiza decyzyjna przedsięwzięcia outsourcingowego oraz zarządzanie współpracą w trakcie trwania kontraktu. Podręcznik adresowany jest przede wszystkim do studentów studiów stacjonarnych i niestacjonarnych kierunków: ekonomia, zarządzanie, finanse i rachunkowość, zarządzanie i inżynieria produkcji oraz informatyka i informatyka i ekonometria, a także dla słuchaczy specjalistycznych studiów podyplomowych i kursów dokształcających dla absolwentów wyższych uczelni. Może on też stanowić pomoc dla praktyków gospodarczych przy rozwiązywaniu przez nich problemów outsourcingowych. Praca składa się z sześciu rozdziałów. Pierwszy rozdział ma charakter wprowadzenia w problematykę outsourcingu, przedstawia najważniejsze motywy decyzji outsourcingowych, rodzaje outsourcingu oraz opis zakresu funkcji obejmowanych outsourcingiem informatycznym. W rozdziale drugim autorka podkreśla rolę, jaką odgrywa właściwe zarządzanie współpracą outsourcingową. Zawiera on propozycję modelu kształtowania relacji outsourcingowej oraz przybliża kwestie związane z wyborem dostawcy usług. Opisany w nim został również bardzo istotny aspekt, jakim jest korzystanie z usług zewnętrznych konsultantów. Główne zagadnienia trzeciego rozdziału to analiza kosztów, korzyści i ryzyka oraz analiza finansowa wydzielania usług informatycznych. Poruszono w nim także kwestie planowania współpracy z zewnętrznym dostawcą oraz ustalania mierników oceny zlecanych usług. Rozdział czwarty dotyczy tak istotnych aspektów, jak organizowanie procesu przejścia do outsourcingu, dobór dostawcy usług oraz formułowanie kontraktu, a w nim tzw. umów SLA. Znaczna część tego rozdziału została poświęcona transferowi wiedzy między stronami umowy outsourcingowej, nabierającego coraz większego znaczenia, zwłaszcza w organizacjach, które zarządzają wiedzą i które nie traktują outsourcingu jedynie jako narzędzia umożliwiającego redukcję kosztów, lecz jako alternatywny sposób zdobywania wiedzy i umiejętności. Rozdział piąty porusza kwestię motywowania dostawcy usług oraz problematykę zarządzania informacją i wiedzą w przedsięwzięciach outsourcingowych. Opisywane w nim zagadnienia to również zasady monitorowania i kontroli współpracy z zewnętrznym dostawcą oraz czynniki decydujące o sukcesie bądź porażce outsourcingu. Celem rozdziału szóstego była próba wska- 8 Wstęp Księga1.indb 8 2010-12-15 10:44:24
zania kierunków rozwoju outsourcingu informatycznego w Polsce na tle trendów na rynku globalnym. Przedstawiono zatem najważniejsze przesłanki, jakimi kierują się polskie przedsiębiorstwa przy podejmowaniu decyzji o outsourcingu, ofertę wybranych dostawców usług oraz silne i słabe strony rynku usług outsourcingowych w Polsce. Opisano w nim również szczególny typ outsourcingu offshoring usług informatycznych. Opracowanie kończą wnioski będące podsumowaniem podjętej tematyki. Praca oparta została na literaturze zawierającej wiele pozycji anglojęzycznych. Duża liczba sporządzonych przez autorkę rysunków, tabel i wykresów uzupełnia i obrazuje przedstawione w pracy zagadnienia. Autorka ma nadzieję, że omówiona w książce tematyka wzbudzi zainteresowanie czytelników i wzbogaci ich wiedzę z zakresu coraz powszechniej stosowanego outsourcingu informatycznego. Jednocześnie pragnie serdecznie podziękować wszystkim pracownikom Katedry Zarządzania Informacją i Wiedzą oraz Katedry Inżynierii Systemów Informatycznych Zarządzania za wiele wspólnych dyskusji i wartościowych uwag dotyczących poruszanych w książce problemów. Małgorzata Sobińska Księga1.indb 9 2010-12-15 10:44:24