TURCJA. Biuletyn Informacyjny Wydziału Promocji, Handlu i Inwestycji Ambasady RP w Ankarze. www.ankara.trade.gov.pl. październik 2012 r. Nr.

TURCJA Biuletyn Informacyjny Wydziału Promocji, Handlu i Inwestycji Ambasady RP w Ankarze październik 2012 r. Nr. 10/2012 Spis treści PKB 2 Gospodarka 3 Finanse 3 Podatki 3 Prywatyzacja 4 Eksport 5 Raport WEF Znacząca poprawa światowej konkurencyjności Turcji 6 Integracja Turcji z UE 7 Sektor energii 7 Sektor ropy i gazu 9 Sektor obronny 10 Sektor rolno-spożywczy 11 Infrastruktura 11 - Nowy system pobierania opłat na tureckich płatnych autostradach i mostach 12 Transport kolejowy 13 Sektor bankowy 13 Rynek pracy 14 Inwestycje zagraniczne 14 Dwustronne relacje gospodarcze 14 Rankingi 15 www.ankara.trade.gov.pl

2008Q1 2008Q2 2008Q3 2008Q4 2009Q1 2009Q2 2009Q3 2009Q4 2010Q1 2010Q2 2010Q3 2010Q4 2011Q1 2011Q2 2011Q3 2011Q4 2012Q1 2012Q2 BIULETYN INFORMACYJNY WYDZIAŁU PROMOCJI HANDLU I INWESTYCJI AMBASADY RP W ANKARZE BIULETYN INFORMACYJNY WPHI ANKARA 10/2012 PKB: W II kw. br. wzrost gospodarczy (PKB) Turcji w cenach stałych wyniósł 2,9% w porównaniu do tego samego okresu 2011 r. Tempo wzrostu odbiegało nieco od oczekiwań (3,25%, Reuters). Spadły zarówno prywatna konsumpcja jak i łączne inwestycje (negatywne kontrybucje do wzrostu w II kw. br., odpowiednio 0,3 pp. i 2,2 pp.), co stanowi rzadkie zjawisko w gospodarce tureckiej napędzanej popytem krajowym. Wydatki budżetowe wzrosły w omawianym okresie o 4,4% rdr (-0,4 pp.). Do wzrostu dodatnio przyczynił się eksport netto, który wzrósł o 19,8% rdr, podczas gdy import zmniejszył się o 3,6%. W konsekwencji, popyt zewnętrzny netto wniósł 5,7 pp. do wzrostu PKB. Spowolnienie widoczne jest szczególnie w budownictwie (kontrybucja na poziomie 0,4 pp., wobec 15,5% w I kw. 2011 r.). Relatywnie dobre wyniki osiągnięto w II kw. br. w sektorze wynajmu nieruchomości (7,1%), dystrybucji energii elektrycznej i gazu ziemnego (6,1%) oraz edukacji (4,5%), transporcie i komunikacji (3,9%), rolnictwie (3,5%) i usługach finansowych (3,6%). Kwartalny wzrost PKB Turcji w latach 2008 2012 15% 10% 5% 0% 7.0% 2.6% 0.9% 12.6% 10.4% 9.3% 12.1% 9.1% 8.4% 5.9% 5.3% 5.0% 3.3% 2.9% -5% -10% -7.0% -7.8% -2.8% -15% Źródło: TurkStat -14.7% Spadający popyt krajowy zwiększa obawy o niższy od zakładanego przez rząd 4% wzrost PKB na koniec 2012 r. Jednocześnie, wzrost gospodarczy za I kw. br. skorygowano do 3,3% (3,2% wg danych podanych w lipcu 2012 r.). Minister Finansów Mehmet Şimşek uznał uzyskany w II kw. wzrost PKB za symptom miękkiego lądowania tureckiej gospodarki, a jednocześnie dobry wynik w świetle recesji w UE i światowego spowolnienia gospodarczego. Zyski z tureckich obligacji spadły do poziomu najniższego od stycznia 2011 r. (7,29%, wcześniej 7,35%), podczas gdy inwestorzy 2

oczekiwali bardziej agresywnego poluzowania polityki monetarnej banku centralnego w związku z ogłoszonymi wynikami wzrostu PKB. W 2011 r. gospodarka Turcji rosła najszybciej w Europie o 8,5% głównie za sprawą silnej konsumpcji gospodarstw domowych i wysokich nakładów inwestycyjnych sektora prywatnego. (Tygodniowy przegląd informacji ekonomicznych Delegatury UE w Ankarze, za okres 7 13.09.2012 r.; dzienniki TODAY S Zaman Online i Hürriyet Daily News (HDN), 10.09.2012 r.; EDI Fortnightly 13.09.2012 r.) GOSPODARKA: Dyrektor Banku Światowego Martin Raiser uznał, że gospodarka Turcji spowolniła w sposób kontrolowany, inflacja i poziom deficytu rachunku bieżącego (CAD) nie budzą większych obaw i nie zagrażają odzyskaniu równowagi makroekonomicznej. Raiser szacuje, że wzrost gospodarczy Turcji w całym 2012 r. wyniesie 3%, co stanowić będzie konsekwencję m.in. zacieśniania polityki monetarnej oraz zwiększenia nadzoru w sektorze bankowym w II poł 2012 r., natomiast w przyszłym roku PKB wzrośnie o 4%. (HDN, 24.09.2012 r.) FINANSE: Skarb Państwa zrealizował sprzedaż wartej 1,5 mld USD emisji 5,5-letnich obligacji islamskich (sukuk), popyt okazał się 5-krotnie wyższy od oferty. Obligacje pożyczkowe sukuk to rodzaj instrumentu dłużnego, który zgodnie z prawem islamskim nie podlega naliczeniu ani wypłacie odsetek. Deklarowany zysk na obligacjach ustalono na 2,8%. Wg Min. Skarbu, większość (58%) obligacji sprzedano inwestorom z Bliskiego Wschodu, europejscy inwestorzy zakupili 13% emisji, azjatyccy 12%, tureccy 9%, a amerykańscy (USA) 8%. Po sukcesie emisji, planowane są kolejne w 2013 r., z jednoczesną dywersyfikacją bazy inwestorskiej oraz typów instrumentów finansowych spełniających kryteria sukuk. Przed emisją sukuk Turcja osiągnęła już docelowy pułap (4,5 mld USD) zadłużenia zagranicznego, zatem kolejne udane emisje obligacji tego typu wpłyną pozytywnie na złagodzenie zapotrzebowania na finansowanie zewnętrzne. (Tygodniowy przegląd informacji ekonomicznych Delegatury UE w Ankarze, 14 20.09.2012 r.) W okresie I VIII. 2012 r. deficyt budżetowy Turcji wzrósł do 8,52 mld TL, podczas gdy w tym samym okresie ub.r. odnotowano nadwyżkę w wysokości 2,8 mld TL. W sierpniu br. deficyt wyniósł 1,6 mld TL, podczas gdy przychody budżetowe spadły o 6,2% (do 30,2 mld TL) w porównaniu do tego samego miesiąca ub.r. Wydatki z budżetu wzrosły w tym czasie o 7,9% (31,8 mld TL). Wg sierpniowych danych, wpływy z podatków spadły o 9,4% rdr, do 26,7 mld TL. (TODAY S Zaman Online, 17.09.2012 r.) PODATKI: Zgodnie z zapowiedziami oraz w związku z prognozami przekroczenia zaplanowanego na 2012 r. 1,5% poziomu deficytu budżetowego (+1%) w relacji do PKB, 22 września br. rząd wprowadził podwyżkę stawek specjalnego podatku konsumpcyjnego (STC) na alkohol, paliwa, samochody oraz opłaty przy wpisie do rejestru nieruchomości. Podniesiono m.in. stawki podatku akcyzowego o 3 pp. (z 37 do 40%) na samochody o pojemności skokowej silnika poniżej 1600 cc (ponad 90% wszystkich samochodów osobowych sprzedawanych w Turcji) oraz na benzynę, olej napędowy i LPG (o 30 kuruszy/13 eurocentów). W efekcie, 1 l. benzyny kosztuje obecnie w Turcji 4,74 TL (2,06 Euro), co jest najwyższą ceną benzyny na świecie po Norwegii (2,08 Euro/l.). O ok. 17% podwyższono podatek specjalny od sprzedaży napojów alkoholowych, opłaty za wpis do KW podniesiono z 1,65% do do 2% wartości nieruchomości 1. Powołując się na wzrost kosztów oraz cen na 1 Kupując dom o wartości 100 tys. Euro, nabywca zapłaci obecnie 2 tys. Euro tutułem opłaty za wpis do KW (Land Registry), zamiast jak poprzednio 1.650 Euro. 3

rynkach światowych, premier Recep Tayyip Erdoğan zapowiedział od 1.10.2012 r. wzrost cen gazu ziemnego o 10%, co w konsekwencji wywoła wzrost cen energii elektrycznej. Ponad 50% elektrowni w Turcji opalana jest importowanym głównie z Rosji gazem ziemnym, który w dużych miastach służy również do celów grzewczych. Na koniec 2012 r. wzrośnie też automatycznie stawka akcyzy na wyroby tytoniowe (liczona od ceny/wartości jak i stały podatek od każdej sprzedawanej paczki papierosów). Jednocześnie, TurkStat ogłosił spadek zaufania biznesu w sektorach usług, handlu detalicznego oraz budownictwa, co sygnalizuje słaby popyt krajowy. Analitycy spodziewają się ponadto negatywnego wpływu podwyżek STC na decyzje inwestorów zagranicznych odnośnie zaangażowania w Turcji. (HDN 24, 26 i 28.09.2012 r.; Tygodniowy przegląd informacji ekonomicznych Delegatury UE w Ankarze, 21-27.09.2012 r.) PRYWATYZACJA: Agencja ds. Prywatyzacji (OIB) poinformowała, że na dzień 6.09 przychody z prywatyzacji osiągnęły w br. 1,191 mld TL. Koszty własne (wydatki administracyjne, komunikatyreklama, wynagrodzenia konsultantów, itp.) wyniosły łącznie 11,3 mln TL. Większość z uzyskanych środków została przekazana do Min. Skarbu oraz do ministerstw i instytucji związanych z przedmiotem prywatyzacji (m.in. środki z prywatyzacji portów trafiły bezpośrednio do Min. Transportu). Do końca br. OIB przewiduje wpływy ok. 572 mln TL z rat płatności z ub. transakcji prywatyzacyjnych oraz 652 mln TL z prywatyzacji spółek dystrybucji energii elektrycznej i cukrowni, które są na etapie zatwierdzania i finalizacji kontraktów. Łączne przychody z prywatyzacji mają na koniec br. zamknąć się kwotą ok. 1,2 mld TL. (HDN, 10.09.2012 r.) Rząd Turcji rozważa możliwość zmniejszenia udziału skarbu w bankach publicznych do sprzedaży na giełdzie trafi 24% należących do państwa udziałów w Halkbank (2. Transza, obecnie w obrocie giełdowym znajduje się 25% akcji). Skarb zakupi natomiast 58,5% udziałów w banku Vakifbank należącym do Generalnego Dyrektoriatu Fundacji, co zapewni bardziej przejrzystą strukturę własnościową banku i ułatwi jego prywatyzację. Rząd chce również zmniejszyć zaangażowanie w tureckich liniach lotniczych THY z 49% do 24%. (Tygodniowy przegląd informacji ekonomicznych Delegatury UE w Ankarze, 21-27.09.2012 r.) Nowy (od 4.09.br.) prezes firmy telekomunikacyjnej Türk Telekom zapowiedział zwiększenie wartości spółki poprzez prywatyzację części lub wszystkich udziałów skarbu państwa (31,68%). Firma przeznaczy 300 mln Euro oszczędności na nowe zakupy/przejęcia na rynku. Plany Türk Telekom popiera Minister Finansów Mehmet Şimşek po zwiększeniu wartości spółki, prywatyzacją należących do Skarbu udziałów zajmie się rządowa Agencja ds. Prywatyzacji (Privatization Board, OIB). Do końca br. na giełdę trafi co najmniej 15% akcji pozostałe 55% udziałów należy do Oger Telekom, w obrocie giełdowym znajduje się już obecnie 15% akcji Türk Telekom. Firma złożyła ofertę na budowę światłowodowej sieci infrastruktury internetowej dla 3600 tureckich szkół w ramach projektu FATİH (narodowy program informatyzacji szkolnictwa). Przedsięwzięcie ma być zrealizowane do końca 2015 r. Jednym z obszarów, gdzie koncentruje się aktywność Türk Telekom jest działalność usługowa. (HDN, 26.09.2012 r.) Agencja ds. Prywatyzacji (OIB) ogłosiła ponownie przetarg na prywatyzację ankarskiej sieci dystrybucji gazu ziemnego Başkent Doğalgaz. Poprzedni przetarg został anulowany gdy oferenci nie zdołali zgromadzić odpowiednich środków na sfinansowanie transakcji. Başkent to druga co do wielkości sieć gazowa w Turcji z ponad 1,3 mln abonentów. Termin zgłaszania ofert upływa 17.12.br., kaucja przetargowa wynosi 50 mln USD, dokumentację.warunki przetargu można wykupić w OIB za 4

sumę 20 tys. TL. OIB planuje również ogłoszenie kolejnych przetargów prywatyzacyjnych, poszukując potencjalnych nabywców dla firm i udziałów w sektorach bankowym i telekomunikacyjnym. Jak poinformowano, Agencja wybrała konsorcjum utworzone przez Citibank i Finanse Invest jako doradcę ws. sprzedaży należących do państwa 31,68% udziałów w Türk Telekom. W sektorze bankowym, rząd upoważnił OIB do poszukiwania doradcy ws. sprzedaży udziałów w państwowym Halkbank, gdzie planuje się upłynnienie od 25% do 49% udziałów, z zachowaniem przez Skarb większościowego/kontrolnego pakietu. Agencja otrzymała 4 kwalifikowane oferty dla prywatyzacji elektrowni opalanej gazem ziemnym Hamitabat (poprzedni przetarg unieważniono z powodu wpłynięcia tylko 1 oferty). (Tygodniowy przegląd informacji ekonomicznych Delegatury UE w Ankarze, 14 20.09.2012 r., HDN 14.09.2012 r.) EKSPORT: W okresie pierwszych 7 mies. 2012 r. saldo ujemne tureckiego handlu zagranicznego zredukowano o 20%, do poziomu 50,7 mld USD. Kurczenie się rynków UE eksport do tego obszaru stanowił 47,7% ogółu eksportu Turcji w 2011 r., w br. udział ten spadł do 34,3% spowodowało przyspieszoną dywersyfikację tureckich rynków eksportowych i przeniesienie ekspansji na rynki Bliskiego Wschodu i Afryki Płn. W ujęciu wyrównanym sezonowo, eksport w lipcu skurczył się o 1,1% w stosunku do czerwca Br., import spowolnił o 1,7%. Lipcowy import energii spadł do poziomu 4,4 mld USD, głównie na skutek opóźnionego efektu spadku cen ropy naftowej na rynkach międzynarodowych. Rosja, skąd Turcja kupuje największą ilość gazu ziemnego, była największym eksporterem na turecki rynek (wzrost wolumenu eksportu do Turcji o 35,8% do 2,42 mld USD), kolejne miejsca zajęły Niemcy, Chiny oraz Iran. Również w sierpniu eksport tureckich towarów był o 4,6% niższy w porównaniu do tego samego miesiąca ub.r. Analiza sektorowa wykazuje, że najbardziej ucierpiał eksport pojazdów do obszaru UE, który był o ponad 20% niższy niż rok wcześniej, spadek eksportu gotowej odzieży wyniósł w sierpniu br. 14%. (HDN, TODAY S Zaman Online, 01.09.2012 r.) W okresie I VIII. 2012 r., turecki eksport sprzętu AGD (lodówki, pralki) wzrósł o 13% rdr (10,3 mln szt., 14,5 mln szt. w całym 2011 r.). Udział dóbr białych w ogóle tureckiego eksportu wynosił w ub.r. 2,9%, obecnie rośnie dzięki niskim kosztom pracy i produkcji w Turcji w porównaniu do Europy, a w konsekwencji niższym cenom zakupu, co w dobie kryzysu dla konsumentów zaczyna odgrywać coraz większą rolę. Jednocześnie, sprzedaż na rynku krajowym pozostaje stabilna, z lekką tendencją spadkową w omawianym okresie sprzedano w Turcji ogółem 4,28 mln szt. sprzętu AGD (-1% w stosunku do tego samego okresu ub.r.). Prognoza dla krajowego rynku AGD przewiduje na 2012 r. sprzedaż na poziomie ponad 6 mln szt. Najwięksi producenci sprzętu AGD w Turcji to Arcelik (3. co 5

do wielkości producent dóbr białych w Europie), turecki oddział BSH oraz Vestel. Zwiększonego popytu na rynku krajowym można spodziewać się w przyszłym roku, po obniżeniu przez bank centralny stop procentowych oraz złagodzeniu warunków udzielania kredytów konsumpcyjnych i hipotecznych. (TODAY S Zaman Online, 21.09.2012 r.). RAPORT WEF Znacząca poprawa światowej konkurencyjności Turcji. W najnowszym raporcie WEF - Światowego Forum Ekonomicznego (World Economic Forum) Global Competitiveness Report 2012 2013 Turcja awansowała o 16 pozycji zajmując 43. miejsce wśród ogółu 144 ocenianych krajów. W ocenie analityków ekonomicznych, tak zdecydowane podniesienie pozycji Turcji w rankingu konkurencyjności wynika bezpośrednio z poprawy stabilności makroekonomicznej oraz otwartości i łatwości dostępu dla biznesu jakie oferuje silny turecki sektor finansowy. Do czynników o pozytywnym wpływie na poziom konkurencyjności Turcji zaliczono intensywność lokalnej/krajowej konkurencji (16. miejsce Turcji w ocenie WEF) oraz wielkość rynku wewnętrznego (15. miejsce), a dodatkowo relatywnie dobrze rozwiniętą infrastrukturę (34. miejsce), która jednakże wykazuje poważne słabości w zakresie transportu kolejowego i morskiego. Zalecenia WEF dla Turcji obejmują koncentrację na rozwoju kapitału ludzkiego poprzez zapewnienie lepszej edukacji podstawowej i opieki zdrowotnej (w tym względzie, w przedmiotowym rankingu Turcję sklasyfikowano na 63. pozycji), poprawie szkolnictwa wyższego i zawodowego (74. miejsce), zwiększeniu efektywności rynku pracy (miejsce 124.) oraz wzmocnieniu efektywności i transparentności instytucji publicznych. WEF identyfikuje również najsłabsze strony Turcji, które negatywnie wpływają na jej konkurencyjność, takie jak wysoki koszt dla biznesu ze strony występujących na terytorium Turcji zjawisk terroryzmu (130. miejsce Turcji w omawianej klasyfikacji) i przestępczości zorganizowanej (102. miejsce), niski poziom oszczędności krajowych (115. miejsce), słaba jakość nauczania matematyki i przedmiotów przyrodniczych (100. miejsce), niewydolny system podatkowy (117. miejsce), nadmierne stosowanie barrier w handlu (98. miejsce), brak współpracy w relacjach pracownik-pracodawca (125. miejce), bardzo niski poziom uczestnictwa kobiet w rynku pracy (131. miejsce) oraz niedostateczne zabezpieczenie regulacyjne, które na skutek braku odpowiedniej ochrony prawnej hamuje rozwój rynków finansowych (99. miejsce). Ranking WEF opiera się ocenie 110 zmiennych, z których 2/3 pochodzi z sondażu przeprowadzanego wśród prezesów i dyrektorów zarządzających dużych firm międzynarodowych (Executive Opinion Survey), 1/3 natomiast stanowi informacje dostępne ze źródeł publicznych. Jako czynniki wywołujące najwięcej problemów w prowadzeniu działalności gospodarczej w Turcji przedsiębiorcy wskazali dostęp do finansowania, wysokie stawki podatkowe, niedostateczny poziom kwalifikacji i przygotowania zawodowego pracowników oraz niską efektywność i zbiurokratyzowanie tureckiej administracji rządowej. W nawiązaniu do publikacji rankingu WEF, turecki minister gospodarki Zafer Çağlayan podkreślił skokowy awans Turcji w obszarze konkurencyjności, gdzie jedynie Kazachstan zdołał bardziej niż Turcja poprawić swoją pozycję w stosunku do ub.r. edycji, natomiast sekcje ekonomiczne tureckiej prasy prezentują wnioski z analizy różnych aspektów rankingu. Pojawiają się m.in. sugestie dotyczące negatywnego wpływu na postrzeganie gospodarki w kontekście nagminnego w Turcji naruszania praw własności intelektualnej (IPR), które osłabia pozycję tureckiego rynku, plasując ją na 87. miejscu w tegorocznym rankingu, za krajami afrykańskimi Ugandą, Rwandą i Gambią. Wskazuje się na wrażliwy 6

charakter obszaru IPR przy podejmowaniu przez międzynarodowe korporacje decyzji inwestycyjnych. W tegorycznej edycji Global Competitiveness Index, WEF po raz pierwszy uwzględnia statystyki Urzędu Patentowego USA, które zadecydowały o przyznaniu Turcji 3,3 punktów na 7 możliwych. Najwyższe oceny w zakresie ochrony IPR uzyskały Finlandia, Singapur, Nowa Zelandia, Szwajcaria i Holandia. (Przegląd informacji ekonomicznych za okres 27.07 06.09.2012 r. Delegatury UE w Ankarze, 07.09.2012 r.; Dziennik Hürriyet Daily News (HDN), 5 i 10.09.2012 r.) INTEGRACJA TURCJI Z UE: Na 10 października 2012 r. zapowiedziano publikację dorocznego raportu KE nt. postępu procesu dostosowania Turcji do członkostwa w Unii Europejskiej. Na podstawie ujawnionego projektu raportu, UE pochwali Turcję za dobre wyniki gospodarki, osiągnięte głównie dzięki skutecznej polityce monetarnej i fiskalnej zastosowanej w dobie kryzysu, konsolidację fiskalną oraz reformy strukturalne, które zapewniły wysoką dynamikę wzrostu o 9,2% w 2010 r. i o 8,5% w 2011 r. Raport wskaże jednocześnie na zagrożenia szybki wzrost deficytu na rachunku bieżącym (CAD) z poziomu 6,6% PKB w 2010 r. do blisko 10% PKB w 2011 r. oraz silne naciski inflacyjne, które mogą potencjalnie zaburzyć niedawno osiągniętą równowagę ekonomiczną. Pomimo obniżenia CAD do 9% PKB w ostatnim okresie, wpływ czynników zewnętrznych może przyspieszyć ponownie wzrost deficytu i przynieść obniżenie zaufania inwestorów. Podobnie jak w latach ubiegłych, KE będzie zachęcać Ankarę do przyspieszenia wdrażania kompleksowych reform strukturalnych. Bruksela pozytywnie oceni obniżenie poziomu bezrobocia (z 11,9% w 2010 r. do 9,8% w 2011% w ujęciu sezonowo wyrównanym 9,1%) oraz wyniki budżetu w 2011 r. i w I poł. 2012 r., uzyskane szczególnie za sprawą utrzymania popytu krajowego oraz zwiększenia przychodów z podatków pośrednich, a także obniżenie długu publicznego do 39% PKB. Raport skrytykuje zarządzanie finansami publicznymi i niedostateczne zaangażowanie rządu w podniesienie transparentności fiskalnej, co przejawiło się m.in. poprzez przesunięcie w czasie pełnego wprowadzenia ustawy o sądzie rozliczeniowym (Law on Court of Accounts) i pomocy publicznej (State Aid). KE ponownie podda krytyce wszechobecną w Turcji biurokrację, która utrudnia zakładanie i zamykanie działalności gospodarczej, pozytywną ocenę uzyskają inwestycje w kapitał ludzki, przy nadal niskiej jakości edukacji szkolnej. Mimo iż instytucje regulacji i nadzoru działają w prawie wszystkich sektorach, interwencjonizm państwa pozostaje nadal wysoki, szczególnie w zakresie regulacji cen. Słabo postępuje restrukturyzacja i zwiększanie transparentności przedsiębiorstw państwowych, spowolniły procesy prywatyzacji. W 2011 r. dopracowano proces zakładania firm w Turcji, który jednak pozostaje kosztowny i odpowiada 11,2% dochodu per capita, wysokie i niejasne są niektóre opłaty, np. koszty rejestracji firmy. Zamykanie działalności gospodarczej jest kosztowne i długotrwałe, podobnie jak egzekucja kontraktów (36 procedur, średnio 420 dni). Postępowanie sądowe jest przewlekłe gdyż sędziowie orzekający w sprawach gospodarczych nie posiadają wymaganych kwalifikacji. (TODAY S Zaman Online, 21.09.2012 r.) SEKTOR ENERGII: Wg raportu BP ( Statistical Review of World Energy 2012 ), Turcja konsumuje 1% ogółu energii oraz 1,4% gazu ziemnego zużywanego rocznie na świecie. W 2011 r. zużycie energii przez Turcję wzrosło o 9,2% w stosunku do 2010 r., podczas gdy zużycie ropy naftowej wzrosło o 5,8% do 32 mln t., co odpowiada 0,8% ogółu światowej konsumpcji. Turcja wykorzystuje gaz do produkcji dominującej części energii elektrycznej, co powoduje uzależnienie od dostaw gazu (i ropy naftowej) z Rosji, Iranu i Iraku. Wzrost gospodarczy Turcji o 8,5% w ub.r. spowodował znaczny wzrost konsumpcji energii. Wzrost cen ropy i gazu, spowodowany m.in. niepokojami politycznymi, doprowadził do zwiększenia w Turcji o 46,6% produkcji i konsumpcji 7

energii wytwarzanej z wykorzystaniem odnawialnych źródeł (OZE). Obecnie Turcja zużywa energię OZE równoważną 1,3 mln ton ropy naftowej. (HDN, 19.09.2012 r.) W wydaniu z 21 września br. dziennik Hürriyet Daily News cytuje wypowiedź Pani Beaty Stelmach, Podsekretarz Stanu w MSZ, w której wskazano na podobieństwa sytuacji energetycznej Polski i Turcji oraz plany wydobywania gazu łupkowego, które mogą stanowić podstawę do nawiązania współpracy i partnerstwa w tym obszarze. Już obecnie współpracują ze sobą firmy MSP obu krajów, widoczny jest potencjał rozszerzenia tej współpracy na nowe sektory, w tym sektor energii i pozyskiwanie gazu z łupków. Przy tej okazji przypomniano o organizowanym w Polsce w ostatnim tygodniu września br., wspólnie z Turcją, Forum Nowych Idei. Ze strony tureckiej, udział w Forum zapowiedzieli minister rozwoju Cevdet Yılmaz oraz prezes TUSIAD (Unii Tureckiego Przemysłu i Biznesu) Pani Ümit Boyner, zgłosiło się ponadto ok. 1000 uczestników z całej Europy. (HDN, 21.09.2012 r.). W tureckim sektorze energii następują liczne fuzje i przejęcia, coraz częściej pojawiają się również informacje o inwestycjach międzynarodowych koncernów w eksploatację gazu łupkowego w Turcji. Przykładowo, firma Enerjisa, JV tureckiego Sabancı i austriackiego Verbund, otrzymała pożyczkę w wysokości 750 mln Euro na budowę elektrowni opalanej lignitem (węglem brunatnym) o mocy zainstalowanej 450 MW. Elektrownia ma rozpocząć produkcję w 2015 r. Jednocześnie, wg informacji Reuters, niemiecki E.ON Ruhrgas prowadzi rozmowy z Verbund dotyczące zakupu należących do Verbund udziałów w spółce Enerjisa. W innej transakcji, turecki Akfen odstąpił czasowo od sprzedaży Ideal Enerji to Aquila Hydropower, ponieważ niemiecki kontrahent nie zapłacił 2., a zarazem ostatniej, raty należności w kwocie 16,9 mln Euro. W odniesieniu do gazu łupkowego, Royal Dutch Shell rozpoczął eksploracje w poszukiwaniu złóż w prowincji Diyarbakır (Turcja płd.-wschodnia) wspólnie z państwowym TPAO, a Exxon Mobil uzyskał licencję na poszukiwania gazu łupkowego w tureckiej Tracji. (Przegląd informacji ekonomicznych za okres 27.07 06.09.2012 r., opracowany przez Delegaturę UE w Ankarze, 07.09.2012 r.) Turecki wiceprzewodniczący niemieckiej Partii Zielonych Cem Özdemir zasygnalizował, że zaangażowanie i postęp Turcji w dziedzinie energii odnawialnej oraz technologii ekologicznych pozyskiwania energii mogą stać się dla Turcji szansą przyspieszenia rozmów akcesyjnych i członkostwa w UE. Turcja to najsłoneczniejszy kraj Europy, również w zakresie energetyki wiatrowej występuje znaczny potencjał, jednak zaledwie nieco poniżej 3% energii konsumowanej w Turcji to energia pochodzenia solarnego lub wiatrowego. Wg najnowszych badań, do Turcji dociera rocznie ponad 1 mln tera-wh promieniowania słonecznego, podczas gdy Hiszpania i amerykańska Kalifornia odbierają w sumie mniej niż 0,8 mln tera-wh energii słonecznej rocznie. W I poł. br. Niemcy pozyskały 25% zapotrzebowania na energię elektryczną z OZE, co kreuje interesujące możliwości współpracy w 2011 r. wartość bilateralnej wymiany handlowej Turcja-Niemcy osiągnęła poziom 31,4 mld Euro. W tym okresie, turecki eksport do Niemiec wzrósł o 18%, równolegle niemiecki eksport na rynek Turcji zwiększył się aż o 24%. (TODAY S Zaman Online, 26.09.2012 r.) 4 kraje zaoferowały Turcji realizację budowy 2. elektrowni atomowej w Sinop nad M. Czarnym: Korea Płd., Japonia, Rosja i Chiny. Oferty zostaną wkrótce poddane ocenie. W podobnym trybie wyłoniono wykonawcę 1. tureckiej elektrowni atomowej w Mersin-Akkuyu nad M. Śródziemnym po fiasku przetargu, Turcja przystąpiła do bezpośrednich negocjacji międzyrządowych, które przyniosły kontrakt na budowę i eksploatację elektrowni dla rosyjskiej firmy Rosatom. (Tygodniowy przegląd informacji ekonomicznych Delegatury UE w Ankarze, 14 20.09.2012 r.) 8

ABB, szwajcarska (Zurich) grupa działająca w sektorze energetyki i automatyki przemysłowej uzyskała zamówienie na dostawę i montaż pod klucz kompletnych systemów wyposażenia elektrycznego oraz automatycznego sterowania dla elektrowni Yunus Emre (k. Eskişehir, płn.-zach. Turcja) o mocy zainstalowanej 290 MW (2 bloki o mocy 145 MW każdy). Zamówienie, którego wartość opiewa na ok. 35 mln USD, zostało udzielone przez Vitkovice Power Engineering, czeskiego generalnego wykonawcę projektu. Elektrownia Yunus Emre jest własnością Adularya Energy, członka holdingu Naksan. Systemy, które zainstaluje ABB mają zapewnić pełną zgodność parametrów pracy elektrowni z wymaganiami UE dot. emisji spalin i innych zanieczyszczeń. (HDN, 6.09.2012 r.) Amerykańska grupa inwestycyjna International Capital Alliance (ICA) zainwestuje 6 mld USD w rozwój energetyki solarnej w prowincji Kilis na południu Turcji. Firma rozważa budowę zakładu produkującego panele słoneczne i inne wyposażenie dla energetyki solarnej oraz zaangażowanie w produkcję energii opartej na wykorzystaniu energii słonecznej w ciągu najbliższych 3-4 lat elektrownia solarna ICA uzyska zdolność produkcji 2 tys. MW solarnej energii elektrycznej. (HDN, 04.09.2012 r.) Ze względu na uzależnienie od importu, wprowadzony 1.10.2012 r. przez UE zakaz stosowania żarówek konwencjonalnych (typu edisońskiego) wpłynie negatywnie na turecki rynek. Tekfen, niegdyś jedyny producent żarówek tego typu w Turcji, zakończył produkcję w 2002 r., zastępując ją importem z Chin. Po 2000 r. swoje zakłady w Turcji zamknęły również firmy międzynarodowe, m.in. General Electric i Philips. W wyniku zakazu produkcji szkodliwych dla środowiska (emisja CO 2 ) oraz energochłonnych żarówek tradycyjnych o mocy 100 i 75W, ceny energo-oszczędnych żarówek LED-owych w Turcji prawdopodobnie wzrosną jeszcze powyżej obecnego poziomu. Wartość tureckiego rynku żarówek szacuje się na 350-400 mln USD. (Hürriyet Daily News, 01.09.2012 r.) SEKTOR ROPY I GAZU: W rozmowach przeprowadzonych w Aszchabadzie w pierwszych dniach września br., wysokiej rangi przedstawiciele Turcji, Azerbejdżanu, Turkmenistanu i UE omawiali kwestie związane z włączeniem dostaw gazu ziemnego z Turkmenistanu do napełnienia gazociągu, który zostanie zbudowany w ramach projektu TANAP (Trans-Anatolian Pipeline). Udział Turkmenistanu może oznaczać przekształcenie projektu w trans-kaspijski (Trans-Caspian Gas Pipeline). Gazociąg posłuży do zaopatrzenia Europy w gaz ziemny za pośrednictwem Turcji i Azerbejdżanu, a tym samym do wzmocnienia południowego korytarza dostaw gazu do Europy i zmniejszenia uzależnienia od rosyjskiego gazu. Również Turkmenistan dąży do ograniczenia swej zależności od eksportu gazu do Rosji, obecnie największego odbiorcy turkmeńskiego gazu. Dla Turcji, zadeklarowana przez Turkmenistan gotowość do dostarczania 20-30 mld m 3 gazu ziemnego do Europy ma kluczowe znaczenie w kontekście projektu stworzenia trans-kaspijskiej linii zaopatrzenia w gaz ziemny dla zaspokojenia potrzeb własnych oraz umocnienia pozycji Turcji jako bezpiecznego korytarza tranzytu energii. Istotne dla interesów gospodarczych Turcji jest również zapewnienie poprawy relacji politycznych pomiędzy Azerbejdżanem i Turkmenistanem. (TODAY S Zaman Online, 9.09.2012 r.) Turecka Kompania Naftowa (TPAO) rozpocznie niebawem wiercenia w poszukiwaniu złóż ropy naftowej i gazu ziemnego w tureckiej Republice Płn. Cypru, tym razem na lądzie. Będą to wiercenia uzupełniające dla eksploracji w rejonie oznaczonym jako Türkyurdu 1, które pomimo wywiercenia otworu na głębokość 4.075 m nie przyniosły dotąd spodziewanych efektów. TPAO uważa, że turecki 9

Cypr jest bogaty w zasoby surowców naturalnych, zaplanowano dalsze poszukiwania surowców energetycznych. (HDN, 19.09.2012 r.) TPAO poinformowała o odkryciu złóż gazu ziemnego w trakcie wierceń prowadzonych na polu Istranca-1, na szelfie u wybrzeży M. Czarnego. Gaz znaleziono na głębokości 3600 m, w tym samym rejonie wiercenia platforma wiertnicza będzie kontynuować eksplorację przez następne 12 mies. w poszukiwaniu złóż nadających się do ekonomicznej eksploatacji. Oprócz pola Istranca-1, państwowy TPAO prowadzi samodzielne wiercenia na szelfie Sürmene k. Trabzonu, na pozostałych 3 polach wiercenia prowadzi wspólnie konsorcjum obejmujące TPAO, brytyjski BP, brazylijski państwowy Petrobras oraz amerykańskie firmy Chevron i Exxon. Pozytywny wynik wierceń może przyciągnąć inne międzynarodowe koncerny m.in. Royal Dutch Shell. (TODAY S Zaman Online, 16.09.2012 r.) Austriacki OMV chce przyłączyć się jako partner do projektu gazociągu Trans Anatolian Pipeline (TANAP), którym azerski gaz będzie transportowany do wschodnich granic Turcji. OMV jest uczestnikiem konsorcjum Nabbuco, który obok gazociągu Trans Adriatic Project (TAP) ubiega się o koncesję na odbiór gazu z TANAP i jego dalszy transport na rynki środkowo-wschodniej Europy. Realizacja projektu TANAP, którego wartość szacuje się na 7 mld USD, rozpocznie się w 2013 r., uruchomienie gazociągu planowane jest na 2018 r. Udział Turcji w projekcie wynosi 20%, azerski państwowy SOCAR posiada pozostałe 80%. Władze w Baku ogłosiły możliwą sprzedaż Statoil, Total i BP 29% udziałów SOCAR po tym jak Turcja zgodziła się na sprzedaż dla Total. (HDN, 22.09.2012 r.) Kombassan Holding, który przygotowuje się do debiutu na giełdzie stambulskiej (İstanbul Stock Exchange, İMKB), zainwestował 3,5 mln TL w budowę w Burdur zakładu napełniania butli upłynnionym gazem napędowym (LPG) o powierzchni 15 tys. m kw. Inwestycję prowadzi należący do Kombassan Holding i działający od 20 lat Kongaz, posiada zakład o zdolności produkcji 120 t. LPG dziennie w Konya, nowy zakład w Burdur będzie wytwarzać 80 t. LPG dziennie. (TODAY S Zaman Online, 26.09.2012 r.) SEKTOR OBRONNY: BMC, turecka firma sektora motoryzacyjnego i obronnego (producent pojazdów opancerzonych) z siedzibą w Izmirze ubiega się o pomoc publiczną firma boryka się z problemami finansowymi, pracownicy od kilku miesięcy skarżą się na nieregularne wypłaty. W celu uniknięcia ogłoszenia upadłości firmy ważnej dla obronności, akcje firmy może wykupić instytucja zakupowa tureckich sił zbrojnych Podsekretariat ds. Przemysłu Obronnego (SSM). Firma zatrudnia 3 tys. pracowników bezpośrednio w zakładach BMC oraz dodatkowo 32 tys. w zakładach sektorów kooperujących. Wielu dostawców i poddostawców dla BMC przerwało produkcję 4 mies. temu, gdy BMC wstrzymało produkcję. Kirpi produkowany przez BMC wojskowy pojazd opancerzony jest używany do walki z grupami partyzantów kurdyjskich i eksportowany na rynki zagraniczne. (HDN, 27.09.2012 r.) Turcja zdecydowała o zakupie kolejnych 2 myśliwców wielozadaniowych nowej generacji F-35 Joint Strike Fighter Lightening z dostawą w 2016 r., wcześniej zamówiono 2 samoloty tego typu z dostawą w 2015 r. Środki na ten cel wyasygnuje Fundusz Wspierania Przemysłu Obronnego (Defense Industry Support Fund). W 2006 r. USA ostrzegły, że w związku z opóźnieniami w programie, koszt jednostkowy F-35 może osiągnąć 150 mln USD. Turcja zakupi prawdopodobnie ogółem 100 120 samolotów tego typu. Turecki TAI oraz kilka innych firm tureckiego sektora obronnego zdobyły 10

kontrakty podwykonawcze (produkcja części i zespołów) w programie F-35 o wartości ponad 5 mld USD. (HDN, 04.09.2012 r.) SEKTOR ROLNO-SPOŻYWCZY: Wg danych FAO, Turcja zajmuje 1. miejsce na świecie w produkcji m.in. orzechów laskowych, moreli, fig, czereśni i nasion maku, 2. w produkcji melonów, truskawek, porów i miodu, 3. w produkcji strączkowych/motylkowych, jabłek, ogórków, zielonej papryki, fasoli szparagowej, kasztanów, pistacji i owczego mleka. Turcja zajęła miejsce w pierwszej 10. największych na świecie producentów 55 produktów rolniczych. (HDN, 17.09.2012 r.) W latach 1970-tych Turcja opracowała i rozpoczęła wdrażanie koncepcji zintegrowanego, wielosektorowego projektu pod nazwą Southeastern Anatolia Project (GAP), który obejmuje m.in. regulację, spiętrzanie i wykorzystanie do nawadniania pól oraz produkcji energii elektrycznej wód rzek Eufrat i Tygrys (wraz z dopływami) w części płd.-wschodniej tureckiej Anatolii. Fragment GAP. Zdjęcie AA Projekt wykracza poza sektor rolniczy i obejmuje kompleksowy rozwój społeczno-ekonomiczny całego regionu. Termin zakończenia realizacji GAP został po raz kolejny przesunięty na 2017 r. ponieważ zapory Ilısu i Silvan będą gotowe dopiero w 2015 r., a zapora/tama Cizre zostanie ukończona w 2017 r. Zmiany terminów i modyfikacje planu były wymagane także w związku z ochroną odkryć archeologicznych (m.in. w rejonie rzeki Ilısu), które miały być zalane po zbudowaniu tamy Ilısu Dam. (HDN, 21.09.2012 r.) Do Turcji trafi ok. 4 tys. byczków rasy brytyjskiej dostawy zostaną zrealizowane z centralnej Australii i regionu Alice Springs oraz zachodniej Nowej Płd. Walii do portu Adelaide. Transport stanowi część zakontraktowanych przez Turcję 12 tys. szt. bydła przeznaczonych na ubój i do dalszej hodowli. (HDN, 12.09.2012 r.) INFRASTRUKTURA: Do przetargu na prywatyzację 2 mostów nad Bosforem w Stambule, wraz z dojazdowymi autostradami oraz urządzeniami serwisowymi (punkty poboru opłat i kierowania ruchem, administracja, utrzymanie techniczne) zgłosiło się 5 dużych konsorcjów, w tym duże firmy tureckie. Postępowanie przetargowe wyłoni podmiot, który uzyska kontrakt na 25-letnie zarządzanie i eksploatację płatnych mostów i autostrad. O kontrakt ubiegają się: Vinci Concessions Holding, JV Zorlu Holding-OHL Concessions, JV Nurol Holding-MV Holding-Alsim Alarko Industrial Institutes 11

and Commercial Construction-Fernas Construction, JV Autostrade Per Italia-Doğuş Holding-Makyol Construction Industrial Tourism and Commerce-Akfen Holding oraz JV Koç Holding-UEM Group Berhad-Gözde Venture Capital Investment Partnership. Most w Stambule, bramki poboru opłat za mostem - zdjęcia Hürriyet Daily News Pod koniec maja br. konsorcjum tureckiego İçtaş İnşaat Sanayi Ticaret i włoskiego Astaldi wygrało przetarg na realizację części projektu Northern Marmara Highway, która obejmuje budowę 3. mostu nad Bosforem. Rząd buduje również podwodny tunnel metra/kolei biegnący pod dnem Cieśniny Bosfor, równolegle zostanie poprowadzony tunnel samochodowy. (HDN, 4.09.2012 r.) Grupa największych banków tureckich (Ziraat Bank, Halkbank, Vakıfbank, İşbank, Garanti, Akbank, Yapı ve Kredi Bank i Finansbank zgodziła się sfinansować 1/2 szacowanego na ogółem 2,7 mld USD kosztu budowy 1. odcinka autostrady Stambuł-Izmir o długości 45 km, w tym wielkiego mostu wiszącego. Banki wyłożą 1,35 mld USD, pozostałe 50% sfinansują firmy budujące autostradę. Umowa, jaka zostanie podpisana prawdopodobnie w październiku br., należy do największych w Turcji transakcji finansowanych z kapitału krajowego. (HDN, 17.09.2012 r.) Nowy system pobierania opłat na tureckich autostradach i mostach. Tureckie Ministerstwo Transportu zapowiedziało uruchomienie od 17 września br. nowego systemu poboru opłat na tureckich autostradach i niektórych mostach podlegających opłacie za przejazd (m.in. mosty w Stambule nad Cieśniną Bosfor). Po całkowitym odstąpieniu w 2010 r. od systemu ręcznego poboru opłat, wszystkie autostrady i płatne odcinki dróg (mosty) zostały objęte systemami elektronicznymi automatycznym OGS (opłata pobierana poprzez zczytanie przez kamerę numeru z tablicy rejestracyjnej pojazdu po uprzednim wprowadzeniu pojazdu do systemu i aktywacji okresowo doładowywanego konta) oraz KGS, w którym otwarcie zapory następuje po przyłożeniu do czytnika karty typu pre-paid, wykupionej w wyznaczonych bankach (z możliwością doładowywania). Nowy system szybkiego poboru opłaty HGS ma na celu zwiększenie przepustowości punktów poboru należności za przejazd, gdzie obecnie tworzą się korki komunikacyjne hamujące ruch pojazdów i generujące znaczne straty dla kierowców, przedsiębiorstw transportowych i Skarbu Państwa (konieczność kosztownego egzekwowania należności od kierowców uchylających się od zapłaty). Wg informacji Ministerstwa Transportu, obsługa systemu HGS jest o 20% tańsza od KGS. W zamierzeniu Ministerstwa Transportu, od początku 2013 r. nowy, zbliżony w sposobie działania do OGS system HGS zastąpi całkowicie KGS, natomiast OGS pozostanie nadal w użyciu. Zakup chipów i/lub kart HGS będzie możliwy w oddziałach PTT (Turecka Poczta), na stacjach paliwowych oraz w 12

punktach obsługi ruchu kołowego na autostradach obecnie takie punkty funkcjonują m.in. po stronie europejskiej Stambułu, przed wjazdem na płatny most nad Bosforem. Koszt jednostki doładowania 5 lub 10 TL. Podróżującym własnymi pojazdami po tureckich autostradach przypominamy dodatkowo o wprowadzonym niedawno obowiązku zwolnienia przed punktem poboru opłat do 30 km/godz., o czym informują stosowne znaki. Nakaz zwolnienia do wymaganej prędkości jest zapewne związany z planami wprowadzenia opartego na działaniu kamer systemu HGS. Przestrzegania tego nakazu pilnują patrole policyjne za punktem poboru opłat, w przyszłości kamery zarejestrują brak opłaty. (HDN, za Anatolia News Agency- Ankara, 5.09.2012 r.) TRANSPORT KOLEJOWY: Tureckie Koleje Państwowe (TCDD) angażują się w rozwój centrów logistycznych, które oferują usługi transportu łączonego oraz magazynowania, m.in. na głównych kierunkach eksportowych (mapka). Program inwestycji w budowę sieci centrów logistyki kolejowej uruchomiono w 2007 r., powstały 3 centra - w Halkalı k. Stambułu, Gelemen (prowincja Samsun n.m. Czarnym) oraz w prowincji Uşak (rejon egejski). Do końca 2019 r. zostaną zakończone prace prowadzone w 13 kolejnych punktach logistyki kolejowej. TCDD planuje budowę linii bocznikowych połączeń dla 148 zorganizowanych stref przemysłowych działających w Turcji, obecnie takie połączenie posiada zaledwie 7, trwają prace przy kolejnych 20 liniach. Mapka przedstawia kraje docelowe frachtu kolejowego TCDD oraz planowane i działające centra logistyczne Jednocześnie, 81-km syryjska linia kolejowa, która prowadzi również do Iraku jednego z najważniejszych tureckich rynków eksportowych pozostaje zamknięta od marca br., powodując straty dla klientów TCDD. Fracht kolejowy do Iraku dostarczany jest do granicznej stacji Nusaybin, gdzie następuje przeładunek na ciężarówki. Zwiększone koszty dla firm logistycznych powoduje również wyłączenie linii Ankara-Stambuł związane z budową linii szybkiej kolei na tej trasie. Firmy transportowe skarżą się na techniczne problemy w przeprawach promowych składów kolejowych przez Jezioro Van do Iranu i innych republik post-sowieckich w regionie. (HDN, 27.09.2012 r.) SEKTOR BANKOWY: Turecki Bank Centralny (CBRT) zdecydował o zawężeniu korytarza stóp procentowych, obniżając o 1,5% (do 10%) stopę dla 1-dniowych pożyczek udzielanych bankom (overnight lending rate), utrzymując na niezmienionym poziomie 5% stopę zaciąganych kredytów. Równocześnie, bank zwiększył o 0,2 pp. współczynniki opcji rezerw (ROC). W praktyce oznacza to, że banki mogą przechowywać w CBRT większe depozyty walutowe dla spełnienia wymagań w zakresie minimalnych rezerw w walucie krajowej (TL), co w konsekwencji doprowadzi do 13

zwiększenia oficjalnego poziomu rezerw walutowych o ok. 3,6 mld USD. (Tygodniowy przeglad informacji ekonomicznych Delegatury UE w Ankarze, 14 20.09.2012 r.) Turecki Akbank i japoński Mizuho Corporate Bank podpisały porozumienie o współpracy, które obejmuje realizację wspólnych przedsięwzięć oraz finansowanie transakcji fuzji i przejęć z udziałem firm z obu krajów. Oba banki będą świadczyć usługi bankowości korporacyjnej i inwestycyjnej dla firm japońskich działających lub inwestujących w Turcji (głównie w obszarze dużych projektów infrastrukturalnych, budowy elektrowni oraz wykorzystania OZE), jak również realizować przelewy w TL oraz w walutach obcych, udzielać pożyczek, zapewniać finansowanie dla transakcji w handlu zagranicznym i innych projektów biznesowych. Mizuho Corporate Bank, jeden z największych banków japońskich z aktywami rzędu 1,9 bln USD, otworzył w lutym br. swoje 1. biuro przedstawicielskie w Turcji. Część udziałów w Akbank należy do Citigroup, natomiast Mizuho Corporate Bank jest członkiem Mizuho Financial Group. (HDN, za Reuters Stambuł, 4.09.2012 r.) RYNEK PRACY: Komisja Zgodności Konstytucyjnej (Constitutional Reconciliation Commission) zgodziła na włączenie do nowej konstytucji artykułu zwalniającego minimalne wynagrodzenia z zapłaty podatku od wynagrodzeń. Na wprowadzenie do konstytucji takiego zapisu zgodziły się wszystkie 4 partie polityczne reprezentowane w parlamencie. Wg danych Min. Finansów, płacę minimalną w Turcji (obecnie 739,79 TL/mies. netto) pobiera 5 mln zatrudnionych. Po wejściu konstytucji w życie, pracownicy ci otrzymją dodatkowo 125 TL/mies. z tytułu podatku od wynagrodzeń. W tym samym rozdziale projektu konstytucji wprowadzono postanowienia zachęcające pracodawców do zakładania przy zakładach pracy żłobków i przedszkoli dla dzieci pracujących matek. (TODAY S Zaman Online, 21.09.2012 r.) W okresie V-VII br. bezrobocie w Turcji spadło do 8%, tj. do poziomu najniższego w ostatniej dekadzie. Liczba osób pozostających bez pracy spadła o 311 tys. osób, do 2,22 mln. Dane uzyskano w drodze badania TurkStat/TUIK próbki liczącej 95.699 osób. W tym samym okresie ub.r., poziom bezrobocia w Turcji wynosił 9,2%. (HDN i TODAY S Zaman Online, 17.09.2012 r.) INWESTYCJE ZAGRANICZNE: Prywatne fundusze inwestycyjne lokują w tureckim sektorze spożywczym i odzieży gotowej. Przykładowo, nowojorski General Atlantic (GA) zainwestował 44 mln USD w pakiet mniejszościowy akcji firmy Yemeksepeti (www.yemeksepeti.com), największej tureckiej sieci usługodawcy w zakresie dostaw zamawianych online produktów spożywczych do domu. Yemeksepeti ma 1,5 mln zarejestrowanych klientów w Turcji, realizuje kontrakty dla ponad 8 tys. restauracji w Turcji, Rosji i Dubaju. Wolumen tureckiego e-handlu wzrośnie w br. do 33 mld TL (14 mld Euro), wobec 22 mld TL w ub.r. Prywatny fundusz inwestycyjny Carlyle (USA) podpisał umowę nabycia pakietu mniejszościowego akcji stambulskiej firmy Penti, największego w Turcji producenta i sprzedawcy detalicznego bielizny i kostiumów kąpielowych. Penti, który kontroluje ok. 45% rynku lokalnego, należy do największych producentów tego asortymentu w Europie i posiada 155 sklepów w Turcji oraz 39 sklepów w 16 innych krajach, od pewnego czasu poszukiwał szans ekspansji międzynarodowej. Wartości transakcji nie ujawniono, szacuje się ją na ok. 150 mln USD. (Tygodniowy przegląd informacji ekonomicznych Delegatury UE w Ankarze, 14 20.09.2012 r.) DWUSTRONNE RELACJE GOSPODARCZE: Turcja i Ukraina podpiszą do końca br. umowę o wolnym handlu, w sierpniu weszła w życie umowa o wzajemnym zniesieniu obowiązku wizowego dla obywateli obu krajów. Wolumen wymiany handlowej Turcja-Ukraina wynosi obecnie 6,5 mld USD, 14

do 2015 r. ma ona osiągnąć wartość 20 mld USD. Ważnym elementem zwiększenia obrotów będzie budowa Zorganizowanej Strefy Przemysłowej na Krymie, strony oczekują zwiększenia współpracy w dziedzinie turystyki, rolnictwa, energii odnawialnej i przemysłu. W obszarze energii, Turcja i Ukraina chcą współpracować przy budowie zbiorników gazu ziemnego w Turcji, wydobywania węglowodorów na Ukrainie oraz budowie terminala LNG na ukraińskim wybrzeżu M. Czarnego. (HDN, 15.09.2012 r.) Podczas posiedzenia Wysokiej Międzyrządowej Rady do Współpracy Strategicznej (Turkey- Azerbaijan High-Level Strategic Cooperation Council) 11 września 2012 r., Turcja i Azerbejdżan podpisały 8 nowych umów o współpracy, dotyczących obszarów energii, transportu, dyplomacji (m.in. Turcja zgodziła się wstrzymać z otwarciem przejść granicznych z Armenią do czasu rozwiązania sporu z Azerbejdżanem dotyczącego G. Karabachu), kultury i gospodarki. Po podpisaniu porozumienia ws. projektu gazociągu Trans-Anatolian Pipeline (TANAP), Turcja i Azerbejdżan zdecydowały wspólnie o włączeniu do przedsięwzięcia dostawy gazu z Turmenistanu. (HDN, 12.09.2012 r.) Minister Gospodarki Zafer Çağlayan odwiedził niemiecki region Badenii-Wirtembergii w celu promocji nowego systemu zachęt inwestycyjnych. Çağlayan spotkał się również z przedstawicielami największych firm w Stuttgarcie. W 2011 r. wolumen tureckiego eksportu do Niemiec wzrósł o 21,62% rdr do 13,9 mld USD, podczas gdy import z Niemiec do Turcji zwiększył się o 30,97% do poziomu 22,9 mld USD. (HDN, 25.09.2012 r.) Turcja zgodziła się udzielić Egiptowi pomocy w wysokości 2 mld USD na pokrycie deficytu budżetowego i płatniczego pożyczka zostanie wykorzystana dla wzmocnienia rezerw zagranicznych Egiptu oraz wsparcia inwestycji w infrastrukturze. Połowa kwoty 2 mld USD zostanie udzielona w postaci pożyczki międzyrządowej. (TODAY S Zaman Online, 16.09.2012 r., HDN 17.09.2012 r.) RANKINGI: Turcja zajęła 2. miejsce w międzynarodowym konkursie UE A Design Award and Competitions, plasując się w gronie 100 ocenianych krajów tuż za USA. Turcja odebrała również 40 nagród cząstkowych w kategorii środowisko, wśród laureatów znalazły się firmy Designnobis, Vestel Electronics i Bien Ceramic. Konkurs A Design Award and Competitions wyłania najlepsze projekty, wzory użytkowe, koncepcje projektowe i konstrukcyjne, wysokiej jakości produkty i usługi zorientowane na osiąganie najwyższego poziomu innowacyjności i estetyki projektowej. (HDN, za Anatolia News Agency Ankara, 03.09.2012 r.) Opracował: Wydział Promocji Handlu i Inwestycji Ambasady RP w Ankarze Źródła: Materiały udostępnione przez Delegaturę KE/UE w Turcji dla wydziałów ekonomiczno-handlowych placówek dyplomatycznych krajów UE akredytowanych w Ankarze (http://www.avrupa.info.tr), dzienniki TODAY S Zaman i Hurriyet Daily News (HDN) wrzesień 2012 r., EDI Fortnightly (http://www.atid-edi.com), wyd. 13 i 25.09.2012 r. 15