Przestępstwa przeciwko mieniu i gospodarcze

Tom 9 Przestępstwa przeciwko mieniu i gospodarcze Pod redakcją Roberta Zawłockiego

SYSTEM PRAWA KARNEGO Przest pstwa przeciwko mieniu i gospodarcze Tom 9

SYSTEM PRAWA KARNEGO Przest pstwa przeciwko mieniu i gospodarcze Tom 9 REDAKTOR NACZELNY SYSTEMU PRAWA KARNEGO ANDRZEJ MAREK

Przest pstwa przeciwko mieniu i gospodarcze Tom 9 Redaktor Dr hab. Robert Zawłocki Profesor Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu Autorzy dr Janusz Bojarski Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu; dr Joanna Długosz Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu; dr hab. Ewa Guzik-Makaruk prof. Uniwersytetu w Białymstoku; dr El bieta Hryniewicz Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu; dr hab. Piotr Kardas prof. Uniwersytetu Jagiello skiego; dr Marek Kulik Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie; prof. dr hab. Andrzej Marek Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu; dr Bogusław Michalski Prokuratura Generalna; dr Tomasz Oczkowski Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu; dr Justyn Piskorski Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu; prof. dr hab. Emil Pływaczewski Uniwersytet w Białymstoku; dr hab. Jerzy Skorupka prof. Uniwersytetu Wrocławskiego; dr Wojciech Zalewski Uniwersytet Gda ski; dr hab. Robert Zawłocki prof. Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu WYDAWNICTWO C. H. BECK INSTYTUT NAUK PRAWNYCH PAN WARSZAWA 2011

Wydano we współpracy z Instytutem Nauk Prawnych PAN w Warszawie Poszczególne cz ci opracowali: Janusz Bojarski rozdz. X 52 53 (wspólnie z Tomaszem Oczkowskim) Joanna Długosz rozdz. XI 54 59 Ewa Guzik-Makaruk rozdz. V 22 25 (wspólnie z Emilem Pływaczewskim) El bieta Hryniewicz rozdz. XIV 73, 75 Piotr Kardas rozdz. IX 45 51 Marek Kulik rozdz. VI 26 29, 31 32 Andrzej Marek rozdz. II 7 9 (wspólnie z Tomaszem Oczkowskim) Bogusław Michalski rozdz. IV 17 21 Tomasz Oczkowski rozdz. II 7 9 (wspólnie z Andrzejem Markiem), rozdz. III 10 16, rozdz. X 52 53 (wspólnie z Januszem Bojarskim) Justyn Piskorski rozdz. VI 30 Emil Pływaczewski rozdz. V 22 25 (wspólnie z Ew Guzik-Makaruk) Jerzy Skorupka rozdz. XIII 68 72, rozdz. XV 76 pkt I, II i IV, pkt V (wspólnie z Robertem Zawłockim), 77 78 Wojciech Zalewski rozdz. XIV 74 Robert Zawłocki rozdz. I 1 6, rozdz. VII 33 38, rozdz. VIII 39 44, rozdz. XII 60 67, rozdz. XV 76 pkt III i V (wspólnie z Jerzym Skorupk ) Redakcja: Urszula Danilczuk Wydawca: Dagna Kordyasz Wydawnictwo C. H. Beck 2011 Wydawnictwo C. H. Beck Sp. z o.o. ul. Bonifraterska 17, 00-203 Warszawa Skład i łamanie: Wydawnictwo C. H. Beck Druk i oprawa: Białostockie Zakłady Graiczne ISBN 978-83-255-1316-0 ISBN e-book 978-83-255-2928-4

Przedmowa Tom 9. Systemu Prawa Karnego, zatytułowany Przest pstwa przeciwko mieniu i gospodarcze, stanowi realizacj kolejnego etapu szczególnie doniosłego dla polskiej nauki prawa karnego projektu, który sprowadza si do systemowego omówienia całego rodzimego prawa karnego materialnego. Ju na pocz tku nale y wyja nić skrót my lowy zaprezentowany w tytule tego Tomu. Obejmuje on bowiem w rzeczywisto ci analiz przest pstw: przeciwko mieniu z Rozdziału XXXV KK (art. 278 295), przeciwko obrotowi gospodarczemu z Rozdziału XXXVI KK (art. 296 309) oraz przeciwko obrotowi pieni dzmi i papierami warto ciowymi z Rozdziału XXXVII KK (art. 310 316). Dotyczy zatem przest pstw (przepisów) z trzech ostatnich rozdziałów Cz ci szczególnej Kodeksu karnego. Okoliczno ć ta jednak, rozpatrywana sama w sobie, nie stanowi wystarczaj cego uzasadnienia dla ł cznego omówienia wskazanych przest pstw. Podstaw takiego zabiegu było bowiem uznanie ich wspólnego charakteru, który sprowadza si do karalnego zamachu na ogólnie ujmowany maj tek. Autorzy tego Tomu zmagali si przede wszystkim z trudno ciami dwojakiego rodzaju. Po pierwsze, z brakiem pełnego opracowania tomów obejmuj cych ogólne prawo karne, a w szczególno ci obejmuj cych zasady odpowiedzialno ci karnej. Po drugie, Tom ten jest pierwszym tomem z zakresu cz ci szczególnej Kodeksu karnego. Został on przygotowany jako czwarty z planowanych jedenastu tomów Systemu Prawa Karnego (dotychczas ukazały si tomy: 1, 2 i 6). Decyzja o tak wczesnym jego opracowaniu nie była jednak przypadkowa i wynikała z przekonania o szczególnej wadze przest pstw przeciwko mieniu i gospodarczych, zwłaszcza dla praktyki wymiaru sprawiedliwo ci oraz szczególnego znaczenia tego fragmentu prawa karnego dla naszego pa stwa. Zwi zane to jest m.in. z faktem, i przest pstwa przeciwko mieniu stanowi ponad połow wszystkich popełnianych w Polsce przest pstw, a przest pstwa gospodarcze i inansowe nominalnie wyrz dzaj wi kszo ć przest pnych strat maj tkowych. Niezwykle trudno przeprowadzić rozwa ania systemowe w obecnych czasach, cechuj cych si daleko posuni t niestabilno ci nie tylko prawa karnego, lecz w ogóle całego prawa. Z jednej strony, nie sposób przeprowadzić rzeteln i pogł bion analiz systemu na tyle ogólnie i syntetycznie, aby była ona odporna na cz ste i istotne zmiany prawa, z drugiej za zmiany te czyni tak analiz w cz ci nieaktualn. Wydaje si, i złotego rodka tutaj nie ma. Dlatego te Tom 9., zreszt tak, jak pozostałe tomy Systemu, b dzie wymagał wznowie. Jednak okoliczno ć ta ma swoj doniosł warto ć poznawcz, stanowi bowiem dobitny dowód niestabilno ci prawa. W zwi zku z powy szym wypada wskazać, i publikacja ta uwzgl dnia stan prawny aktualny na lipiec 2011 r. Celem tego opracowania jest wskazanie i omówienie wszystkich w złowych problemów zwi zanych ze szczególnymi podstawami odpowiedzialno ci karnej za kodeksowe przest pstwa przeciwko mieniu, gospodarcze i inansowe. Podstaw przeprowadzonej analizy jest w szczególno ci przepis karny okre laj cy dane przest pstwo. Wybór takiej V

Przedmowa metody badawczej zdeterminował form i tre ć rozwa a. Poszczególne przest pstwa zostały bowiem omówione zasadniczo według rodzajów znamion danego typu czynu zabronionego. Wskazana powy ej okoliczno ć zrodziła konieczno ć unikni cia formy i tre ci komentarza do danych przepisów karnych. Zadanie to zostało zrealizowane poprzez systemow klasyikacj rozwa a dogmatycznych i oparcie ich na ł cznej podstawie: polityczno-kryminalnej, kryminologicznej, historyczno-prawnej, prawno-porównawczej, a przede wszystkim systemowej, tj. odnosz cej normy prawa karnego do innych pozakarnych norm prawnych, w tym przede wszystkim norm ustrojowych (Konstytucji RP). Niniejszy Tom z oczywistych powodów nie stanowi kontynuacji swojego odpowiednika w poprzednim Systemie Prawa Karnego (L. Andrejew, L. Kubicki, J. Waszczy ski (red.), System Prawa Karnego. O przest pstwach w szczególno ci. Cz ć II, t. IV, Wrocław 1989). Od tego czasu zmienił si system prawny, ewoluowała nauka prawa karnego, ale przede wszystkim w obecnym Systemie Prawa Karnego przyj to odmienne zało enia formalne i merytoryczne. Znalazło to swój wyraz w istotnych ró nicach w zakresie podziału, tre ci i obj to ci przeprowadzonej analizy. System Prawa Karnego, w tym równie Tom 9., jest przede wszystkim owocem dorobku nauki prawa karnego, a przez to jego głównymi adresatami s osoby, którzy t nauk zajmuj si zawodowo. Nale y jednak podkre lić, i jest on równie skierowany do praktyków, tj. osób, które zawodowo stosuj prawo karne. Z tego wzgl du unika si w nim nadto skomplikowanych lub wył cznie otwartych rozwa a teoretyczno-prawnych, na rzecz przyst pnych wyja nie o warto ci praktycznej. Tom 9. opracowało ł cznie czternastu Autorów, w tym m.in. prof. Andrzej Marek, który, b d c jednocze nie Redaktorem Naczelnym Systemu Prawa Karnego, ponadto czynnie uczestniczył w powstaniu całego tego Tomu. Wszystkim tym osobom chciałbym serdecznie podzi kować za wło ony trud i yczliw współprac. Chciałbym równie podzi kować Wydawnictwu C. H. Beck za wspaniały pomysł wydania Systemu Prawa Karnego i co najwa niejsze jego w pełni profesjonaln realizacj. Pozna, lipiec 2011 r. Dr hab. Rober Zawłocki, prof. UAM VI

Spis tre ci str. Przedmowa..................................................... V Wykaz skrótów.................................................. XV Rozdział I. Przest pstwa przeciwko mieniu. Zagadnienia ogólne........ 1 1. Wprowadzenie............................................. 3 2. Uj cie historyczno-prawne................................... 8 I. Geneza i rozwój karnoprawnej ochrony mienia................... 8 II. Przest pstwa przeciwko mieniu w Kodeksie karnym z 1932 r......... 12 III. Przest pstwa przeciwko mieniu w Kodeksie karnym z 1969 r......... 13 IV. Wykładnia mienia na gruncie poprzednich Kodeksów karnych...... 15 3. Uj cie prawno-porównawcze................................. 21 I. Republika Federalna Niemiec.................................. 22 II. Republika Francuska......................................... 23 III. Federacja Rosyjska.......................................... 24 4. Uj cie systemowe........................................... 25 5. Mienie jako przedmiot ochrony karnoprawnej.................. 27 I. Przesłanki kryminalizacji zamachów na mienie................... 27 II. Mienie jako rodzajowe dobro prawne........................... 31 III. Uboczne przedmioty ochrony.................................. 42 IV. Mienie jako indywidualne dobro prawne......................... 43 6. Statystyki zwi zane z przest pstwami przeciwko mieniu.......... 47 Rozdział II. Kradzie i przywłaszczenie............................. 53 7. Kradzie.................................................. 55 I. Wst p.................................................... 55 II. Przedmiot ochrony.......................................... 60 III. Przedmiot wykonawczy kradzie y.............................. 61 IV. Znaczenie warto ci skradzionej rzeczy.......................... 68 V. Zabór jako istota czynno ci wykonawczej kradzie y................ 71 VI. Przywłaszczenie jako cel działania sprawcy...................... 77 VII. Bezprawne uzyskanie programu komputerowego.................. 83 VIII. Uprzywilejowany typ kradzie y jako tzw. wypadek mniejszej wagi.... 84 IX. Bezprawne zu ytkowanie energii oraz zabór karty do automatu bankowego................................................ 84 8. Kradzie z włamaniem..................................... 87 I. Wst p.................................................... 87 II. Włamanie jako usuni cie przeszkody w dost pie do rzeczy b d cej przedmiotem zaboru......................................... 88 III. Pomieszczenie zamkni te lub inne specjalne zabezpieczenie......... 94 IV. Problematyka znamion strony podmiotowej...................... 100 V. Wypadek mniejszej wagi..................................... 102 9. Przywłaszczenie............................................ 102 I. Przedmiot ochrony i przedmiot wykonawczy przywłaszczenia....... 102 II. Przywłaszczenie jako czynno ć sprawcza i skutek................. 104 III. Zamiar przywłaszczenia cudzej rzeczy........................... 107 VII

VIII Spis tre ci IV. Sprzeniewierzenie.......................................... 110 V. Uprzywilejowane postacie przywłaszczenia...................... 115 Rozdział III. Oszustwo........................................... 117 10. Wprowadzenie............................................ 119 11. Przedmiot ochrony oraz podmiot przest pstwa................. 123 12. Korzy ć maj tkowa jako cel działania sprawcy................. 125 13. Wprowadzenie w bł d oraz wyzyskanie bł du lub niezdolno ci jako znamiona czynno ci wykonawczej oszustwa.................... 127 14. Niekorzystne rozporz dzenie mieniem jako skutek przest pstwa oszustwa................................................. 138 15. Niewykonanie zobowi zania w terminie a przest pstwo oszustwa.. 143 16. danie korzy ci maj tkowej za zwrot rzeczy.................. 147 Rozdział IV. Przest pstwa rozbójnicze.............................. 151 17. Wprowadzenie............................................ 152 I. Poj cie przest pstwa rozbójniczego............................ 152 II. Przest pstwa rozbójnicze w historii polskiego prawa karnego........ 153 18. Przedmioty ochrony przepisów i przedmioty przest pstw......... 158 I. Mienie................................................... 158 II. Wolno ć.................................................. 163 III. Nietykalno ć cielesna........................................ 163 IV. Zdrowie i ycie............................................. 164 V. Działalno ć gospodarcza...................................... 166 19. Strony przedmiotowe....................................... 170 I. Podstawowe poj cia......................................... 170 II. Szczegółowa charakterystyka poszczególnych przest pstw........... 183 20. Strony podmiotowe........................................ 223 21. Zbieg przepisów i zbieg przest pstw.......................... 224 Rozdział V. Paserstwo........................................... 233 22. Paserstwo etymologia poj cia i historyczna ewolucja regulacji... 235 I. Zagadnienia etymologiczne................................... 235 II. Staro ytno ć i redniowiecze.................................. 235 III. Wieki XVI XIX............................................ 237 IV. Wiek XX na ziemiach polskich................................ 238 23. Paserstwo umy lne w Kodeksie karnym z 1997 r................ 252 I. Przedmiot ochrony i przedmiot czynno ci wykonawczej............ 253 II. Podmiot przest pstwa....................................... 256 III. Strona przedmiotowa przest pstwa............................. 257 IV. Strona podmiotowa przest pstwa............................... 258 V. Paserstwo umy lne jako typ przepołowiony...................... 261 VI. Typ uprzywilejowany........................................ 263 VII. Typy kwaliikowane......................................... 264 VIII. Wymiar kary i tryb cigania................................... 268 IX. Statystyka policyjna i Ministerstwa Sprawiedliwo ci............... 269 24. Paserstwo nieumy lne w Kodeksie karnym z 1997 r.............. 272 I. Przedmiot ochrony i przedmiot czynno ci wykonawczej............. 272 II. Podmiot przest pstwa........................................ 273 III. Strona przedmiotowa przest pstwa............................. 273 IV. Strona podmiotowa przest pstwa............................... 273 V. Paserstwo nieumy lne jako typ przepołowiony.................... 277 VI. Typ kwaliikowany......................................... 278 VII. Wymiar kary i tryb cigania................................... 278 VIII. Statystyka policyjna i Ministerstwa Sprawiedliwo ci............... 278

Spis tre ci 25. Paserstwo programu komputerowego w Kodeksie karnym z 1997 r................................................... 281 I. Przedmiot ochrony i przedmiot czynno ci wykonawczej............ 281 II. Podmiot przest pstwa....................................... 282 III. Strona przedmiotowa przest pstwa............................. 282 IV. Strona podmiotowa przest pstwa............................... 283 V. Typ uprzywilejowany paserstwa umy lnego...................... 283 VI. Typ kwaliikowany paserstwa nieumy lnego..................... 284 VII. Wymiar kary i tryb cigania................................... 284 Rozdział VI. Inne przest pstwa przeciwko mieniu.................... 287 26. Przest pstwo piractwa komputerowego........................ 291 I. Wst p.................................................... 291 II. Przedmiot ochrony.......................................... 292 III. Podmiot czynu zabronionego.................................. 292 IV. Strona przedmiotowa........................................ 293 V. Strona podmiotowa......................................... 297 VI. Typy zmodyikowane........................................ 300 VII. Sankcja karna i tryb cigania.................................. 302 27. Kradzie impulsów telefonicznych............................ 305 I. Wst p.................................................... 305 II. Przedmiot ochrony.......................................... 305 III. Podmiot czynu zabronionego.................................. 306 IV. Strona przedmiotowa czynu zabronionego........................ 306 V. Strona podmiotowa czynu zabronionego......................... 313 VI. Typy kwaliikowane (art. 294 1 i 2 KK)........................ 313 VII. Sankcja karna i tryb cigania.................................. 314 28. Przest pstwo szanta u...................................... 316 I. Wst p.................................................... 316 II. Przedmiot ochrony.......................................... 316 III. Podmiot................................................... 317 IV. Strona przedmiotowa........................................ 318 V. Strona podmiotowa......................................... 324 VI. Typ uprzywilejowany........................................ 324 VII. Sankcja karna i tryb cigania.................................. 324 29. Oszustwo komputerowe..................................... 326 I. Wst p.................................................... 326 II. Przedmiot ochrony.......................................... 329 III. Podmiot.................................................. 330 IV. Strona przedmiotowa........................................ 331 V. Strona podmiotowa......................................... 337 VI. Typ uprzywilejowany........................................ 339 VII. Sankcja karna i tryb cigania.................................. 339 30. Przest pstwo uszkodzenia rzeczy............................. 341 I. Wst p.................................................... 341 II. Rys historyczny............................................. 343 III. Rys prawnoporównawczy..................................... 345 IV. Ogólna charakterystyka przest pstwa............................ 348 V. Przedmiot ochrony.......................................... 350 VI. Podmiot................................................... 355 VII. Strona przedmiotowa........................................ 355 VIII. Strona podmiotowa.......................................... 360 IX. Szczególne typy czynu....................................... 361 X. Sankcja karna i tryb cigania.................................. 361 IX

Spis tre ci X 31. Zabór pojazdu mechanicznego............................... 363 I. Wst p.................................................... 363 II. Przedmiot ochrony.......................................... 365 III. Podmiot czynu zabronionego.................................. 367 IV. Strona przedmiotowa czynu zabronionego........................ 369 V. Strona podmiotowa czynu zabronionego......................... 370 VI. Typy kwaliikowane......................................... 374 VII. Sankcja karna i tryb cigania.................................. 379 32. Kradzie le na............................................ 381 I. Wst p.................................................... 381 II. Przedmiot ochrony.......................................... 384 III. Podmiot czynu zabronionego.................................. 384 IV. Strona przedmiotowa czynu zabronionego........................ 385 V. Strona podmiotowa czynu zabronionego......................... 389 VI. Sankcja karna i tryb cigania.................................. 390 Rozdział VII. Przest pstwa przeciwko obrotowi gospodarczemu. Zagadnienia ogólne............................................. 397 33. Wprowadzenie............................................ 401 I. Ogólna charakterystyka kodeksowych przest pstw gospodarczych.... 401 II. Specyika przest pstw gospodarczych........................... 405 III. Odpowiedzialno ć podmiotów zbiorowych za przest pstwa gospodarcze............................................... 409 34. Uwagi historyczno-prawne.................................. 412 I. Geneza i rozwój karnoprawnej ochrony obrotu gospodarczego....... 412 II. Przest pstwa gospodarcze w Kodeksie karnym z 1932 r............. 416 III. Przest pstwa gospodarcze w Kodeksie karnym z 1969 r............. 417 IV. Ustawa o ochronie obrotu gospodarczego z 1994 r................. 419 35. Uwagi prawno-porównawcze................................ 422 I. Republika Federalna Niemiec................................. 422 II. Republika Francuska........................................ 423 III. Federacja Rosyjska......................................... 424 IV. Regulacje unijne............................................ 425 36. Uwagi systemowe.......................................... 427 37. Obrót gospodarczy jako przedmiot karnoprawnej ochrony....... 429 I. Rodzajowy przedmiot ochrony................................ 429 II. Indywidualny przedmiot ochrony.............................. 436 III. Specyika pokrzywdzenia przest pstwem gospodarczym............ 441 38. Statystyki zwi zane z przest pstwami przeciwko obrotowi gospodarczemu............................................ 445 Rozdział VIII. Przest pstwo niegospodarno ci....................... 449 39. Wprowadzenie............................................ 450 I. Ogólna charakterystyka przest pstwa niegospodarno ci............. 450 II. Nowe przest pstwo niegospodarno ci........................... 455 III. Rys historyczny karalnej niegospodarno ci....................... 459 IV. Rys prawnoporównawczy.................................... 463 40. Przedmiot ochrony......................................... 464 I. Rodzajowy przedmiot ochrony................................ 464 II. Indywidualny przedmiot ochrony.............................. 465 41. Podmiot czynu............................................ 467 42. Strona przedmiotowa czynu................................. 470 I. Wst p.................................................... 470 II. Czynno ci sprawcze......................................... 471

Spis tre ci III. Skutek czynno ci sprawczych................................. 478 43. Strona podmiotowa czynu................................... 481 I. Umy lna karalna niegospodarno ć............................. 481 II. Nieumy lna karalna niegospodarno ć........................... 482 44. Zagro enia karne i tryby cigania............................ 483 Rozdział IX. Przest pstwo łapownictwa gospodarczego............... 487 45. Wprowadzenie............................................ 488 46. Przedmiot ochrony......................................... 493 47. Podmiot.................................................. 494 48. Strona przedmiotowa....................................... 497 49. Strona podmiotowa........................................ 510 50. Wypadek mniejszej wagi i klauzula bezkarno ci................ 511 51. Zbiegi przepisów ustawy.................................... 513 Rozdział X. Oszustwa gospodarcze................................ 517 52. Oszustwo kredytowe, subwencyjne i w zakresie zamówie publicznych............................................... 520 I. Wst p.................................................... 520 II. Zakres instytucji chronionych w przepisie art. 297 1 KK.......... 524 III. Podmiot.................................................. 532 IV. Strona przedmiotowa........................................ 534 V. Strona podmiotowa......................................... 540 VI. Zbieg przepisów ustawy..................................... 542 VII. Regulacja zawarta w art. 297 2 KK........................... 544 VIII. Klauzula niekaralno ci....................................... 547 53. Oszustwo ubezpieczeniowe.................................. 548 I. Wst p.................................................... 548 II. Przedmiot ochrony i podmiot przest pstwa....................... 550 III. Strona przedmiotowa........................................ 551 IV. Strona podmiotowa......................................... 557 V. Oszustwo ubezpieczeniowe a oszustwo klasyczne................. 558 VI. Klauzula niekaralno ci....................................... 559 Rozdział XI. Przest pstwa prania pieni dzy......................... 561 54. Wprowadzenie............................................ 564 I. Wst p.................................................... 564 II. Rys historyczny............................................ 565 III. Rys prawnoporównawczy.................................... 569 IV. Deinicja prania pieni dzy.................................... 572 V. Pranie pieni dzy w wietle danych statystycznych................. 574 55. Przedmiot ochrony......................................... 576 56. Strona przedmiotowa....................................... 580 57. Podmiot.................................................. 602 I. Podmiot przest pstwa z 1................................... 602 II. Podmiot przest pstwa z 2................................... 604 58. Strona podmiotowa........................................ 606 59. Sankcja karna............................................. 607 I. Wst p.................................................... 607 II. Przepadek przedmiotów i korzy ci.............................. 608 III. Klauzula niekaralno ci....................................... 608 Rozdział XII. Przest pstwa przeciwko wierzycielom.................. 611 60. Wprowadzenie............................................ 615 61. Geneza i rozwój przest pstw przeciwko wierzycielom............ 618 I. Wst p.................................................... 618 XI

Spis tre ci XII II. Przest pstwa na szkod wierzyciela w projekcie Kodeksu karnego z 1932 r................................................... 623 III. Karnoprawna ochrona wierzyciela w Polsce w latach 1932 1997..... 631 62. Przedmiot ochrony......................................... 634 I. Rodzajowy przedmiot ochrony................................ 634 II. Indywidualny przedmiot ochrony.............................. 635 63. Podmioty czynów zabronionych.............................. 637 64. Karalne niezaspokojenie nale no ci wierzyciela................. 641 I. Wst p.................................................... 641 II. Znamiona strony przedmiotowej czynów zabronionych............. 644 III. Strona podmiotowa czynów zabronionych....................... 658 65. Karalne bankructwa....................................... 660 I. Wst p.................................................... 660 II. Znamiona strony przedmiotowej czynów zabronionych............. 662 III. Strona podmiotowa czynów zabronionych....................... 666 66. Karalna korupcja na szkod wierzyciela....................... 668 I. Wst p.................................................... 668 II. Znamiona strony przedmiotowej czynów zabronionych............. 669 III. Strona podmiotowa czynów zabronionych....................... 674 67. Sankcje karne i tryby cigania............................... 675 Rozdział XIII. Przest pstwa przeciwko przetargowi publicznemu....... 677 68. Wprowadzenie............................................ 678 I. Uwagi ogólne.............................................. 678 II. Statystyki................................................. 681 III. Rys historyczny............................................ 682 69. Przest pstwo udaremnienia lub utrudnienia przetargu publicznego.. 685 I. Przedmiot ochrony.......................................... 685 II. Poj cie przetargu publicznego............................... 685 III. Strona przedmiotowa........................................ 692 IV. Podmiot i strona podmiotowa................................. 694 70. Przest pstwo dezinformacji instytucji inansowej w celu uzyskania zamówienia publicznego.................................... 695 I. Przedmiot ochrony.......................................... 695 II. Strona przedmiotowa........................................ 696 III. Podmiot i strona podmiotowa................................. 698 71. Przest pstwo ukrywania niebezpiecze stwa inansowego w zwi zku z zamówieniem publicznym................................. 699 72. Klauzula niekaralno ci..................................... 700 Rozdział XIV. Inne przest pstwa przeciwko obrotowi gospodarczemu... 703 73. Nieprawidłowe prowadzenie dokumentacji gospodarczej......... 705 I. Wst p.................................................... 705 II. Przedmiot ochrony.......................................... 707 III. Podmiot.................................................. 709 IV. Strona przedmiotowa........................................ 711 V. Strona podmiotowa......................................... 718 VI. Typ kwaliikowany......................................... 719 VII. Typ uprzywilejowany....................................... 719 VIII. Zbiegi przepisów i zbiegi przest pstw........................... 720 IX. Sankcja karna i tryby cigania................................. 723 74. Przest pstwo lichwy........................................ 724 I. Wst p.................................................... 724 II. Charakterystyka ogólna przest pstwa lichwy..................... 728

Spis tre ci III. Podmiot.................................................. 731 IV. Przedmiot ochrony i strona przedmiotowa....................... 732 V. Strona podmiotowa......................................... 738 VI. Sankcja karna.............................................. 739 75. Fałszerstwo w oznaczeniu produktu.......................... 741 I. Wst p.................................................... 741 II. Przedmiot ochrony.......................................... 742 III. Podmiot.................................................. 745 IV. Strona przedmiotowa........................................ 747 V. Strona podmiotowa......................................... 750 VI. Zbieg przepisów i zbieg przest pstw............................ 751 VII. Sankcja karna i tryb cigania.................................. 756 Rozdział XV. Przest pstwa przeciwko obrotowi pieni dzmi i papierami warto ciowymi.................................................. 757 76. Zagadnienia ogólne........................................ 761 I. Wprowadzenie............................................. 761 II. Rys historyczny............................................ 768 III. Rodzajowy przedmiot ochrony................................ 771 IV. Poj cie pieni dza i rodków płatniczych. Problematyka papierów warto ciowych i elektronicznych instrumentów płatniczych.......... 773 V. Statystyki................................................. 780 77. Przest pstwa zwi zane z fałszowaniem rodków płatniczych...... 785 I. Wprowadzenie............................................. 785 II. Fałszowanie polskiego albo obcego pieni dza, innego rodka płatniczego albo papieru warto ciowego......................... 787 III. Puszczanie w obieg sfałszowanego pieni dza, innego rodka płatniczego oraz papieru warto ciowego......................... 816 IV. Podmiot i strona podmiotowa................................. 822 V. Wypadek mniejszej wagi..................................... 824 VI. Karalne formy popełnienia przest pstw......................... 824 VII. Problematyka zbiegu przepisów i zbiegu przest pstw............... 830 78. Przest pstwa zwi zane z fałszowaniem znaków i narz dzi oraz z dezinformacj w obrocie papierami warto ciowymi............ 834 I. Wprowadzenie............................................. 834 II. Przedmiot ochrony.......................................... 839 III. Strona przedmiotowa........................................ 841 IV. Podmiot i strona podmiotowa................................. 854 V. Zbieg przepisów i zbieg przest pstw............................ 856 Indeks rzeczowy................................................ 859 XIII

Wykaz skrótów 1. ródła prawa ABWU............ ustawa z 24.5.2002 r. o Agencji Bezpiecze stwa Wewn trznego oraz Agencji Wywiadu (tekst jedn. Dz.U. z 2010 r. Nr 29, poz. 154 ze zm.) AlkU.............. ustawa z 26.10.1982 r. o wychowaniu w trze wo ci i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (tekst jedn. Dz.U. z 2007 r. Nr 70, poz. 473 ze zm.) BezpImprMas....... ustawa z 20.3.2009 r. o bezpiecze stwie imprez masowych (Dz.U. Nr 62, poz. 504 ze zm.) Bro U............. ustawa z 21.5.1999 r. o broni i amunicji (tekst jedn. Dz.U. z 2004 r. Nr 52, poz. 525 ze zm.) CudzU............. ustawa z 13.6.2003 r. o cudzoziemcach (tekst jedn. Dz.U. z 2006 r. Nr 234, poz. 1694 ze zm.) EKPCz............. Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolno ci z 4.11.1950 r. (Dz.U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284 ze zm.) EKZT............. Europejska Konwencja o zapobieganiu torturom oraz nieludzkiemu lub poni aj cemu traktowaniu albo karaniu sporz dzona w Strasburgu 26.11.1987 r. (Dz.U. z 1995 r. Nr 46, poz. 238 ze zm.) EwidLudU.......... ustawa z 10.4.1974 r. o ewidencji ludno ci i dowodach osobistych (tekst jedn. Dz.U. z 2006 r. Nr 139, poz. 993 ze zm.) FinPublU........... ustawa z 27.8.2009 r. o inansach publicznych (Dz.U. Nr 157, poz. 1240 ze zm.) GryHazU........... ustawa z 19.11.2009 r. o grach hazardowych (Dz.U. Nr 201, poz. 1540 ze zm.) IPNU.............. ustawa z 18.12.1998 r. o Instytucie Pami ci Narodowej Komisji cigania Zbrodni Przeciwko Narodowi Polskiemu (tekst jedn. Dz.U. z 2007 r. Nr 63, poz. 424 ze zm.) KartaNU........... ustawa z 26.1.1982 r. Karta nauczyciela (tekst jedn. Dz.U. z 2006 r. Nr 97, poz. 674 ze zm.) KC................ ustawa z 23.4.1964 r. Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 16, poz. 93 ze zm.) KK................ ustawa z 6.6.1997 r. Kodeks karny (Dz.U. Nr 88, poz. 553 ze zm.) KKGiP............. Kodeks Kar Głównych i Poprawczych z 1847 r. KKKP............. Kodeks Karz cy Królestwa Polskiego KK z 1932 r......... rozporz dzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z 11.7.1932 r. Kodeks karny (Dz.U. Nr 60, poz. 571 ze zm.) KK z 1969 r......... ustawa z 19.4.1969 r. Kodeks karny (Dz.U. Nr 13, poz. 94 ze zm.) KKN.............. Kodeks karny Rzeszy Niemieckiej z 1871 r. KKR.............. Kodeks karny rosyjski z 1903 r. KKS............... ustawa z 10.9.1999 r. Kodeks karny skarbowy (tekst jedn. Dz.U. z 2007 r. Nr 111, poz. 765 ze zm.) KKW.............. ustawa z 6.6.1997 r. Kodeks karny wykonawczy (Dz.U. Nr 90, poz. 557 ze zm.) XV

XVI Wykaz skrótów KKWP............. Dekret Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego z 23.9.1994 r. Kodeks karny Wojska Polskiego (tekst jedn. Dz.U. z 1957 r. Nr 22, poz. 107 ze zm.) Konstytucja PRL..... Konstytucja Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej uchwalona przez Sejm Ustawodawczy 22.7.1952 r. (Dz.U. Nr 33, poz. 232 ze zm.) Konstytucja RP...... Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2.4.1997 r. (Dz.U. Nr 78, poz. 483 ze zm. i ze sprost.) KP................ Ustawa z 26.6.1974 r. Kodeks pracy (tekst jedn. Dz.U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 ze zm.) KPK............... ustawa z 6.6.1997 r. Kodeks post powania karnego (Dz.U. Nr 89, poz. 555 ze zm.) KPK z 1928 r........ rozporz dzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Kodeks post powania karnego (tekst jedn. Dz.U. z 1950 r. Nr 40, poz. 364 ze zm.) KPK z 1969 r........ ustawa z 19.4.1969 r. Kodeks post powania karnego (Dz.U. Nr 13, poz. 96 ze zm.) KPrDz............. Konwencja o prawach dziecka przyj ta przez Zgromadzenie Ogólne ONZ 20.11.1989 r. (Dz.U. z 1991 r. Nr 120, poz. 526 ze zm.) KPW.............. ustawa z 24.8.2001 r. Kodeks post powania w sprawach o wykroczenia (tekst jedn. Dz.U. z 2008 r. Nr 133, poz. 848 ze zm.) KRKU............. ustawa z 24.5.2000 r. o Krajowym Rejestrze Karnym (tekst jedn. Dz.U. z 2008 r. Nr 50, poz. 292 ze zm.) KRO.............. ustawa z 25.2.1964 r. Kodeks rodzinny i opieku czy (Dz.U. Nr 9, poz. 59 ze zm.) KSH............... ustawa z 15.9.2000 r. Kodeks spółek handlowych (Dz.U. Nr 94, poz. 1037 ze zm.) KultFizU........... ustawa z 18.1.1996 r. o kulturze izycznej (tekst jedn. Dz.U. z 2007 r. Nr 226, poz. 1675 ze zm.) KurS du........... ustawa z 27.7.2001 r. o kuratorach s dowych (Dz.U. Nr 98, poz. 1071 ze zm.) KW............... ustawa z 20.5.1971 r. Kodeks wykrocze (tekst jedn. Dz.U. z 2010 r. Nr 46, poz. 275 ze zm.) MPPOiP........... Mi dzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych z 19.12.1966 r. (Dz.U. z 1977 r. Nr 38, poz. 167) MTKRS............ Rzymski Statut Mi dzynarodowego Trybunału Karnego, sporz dzony w Rzymie 17.7.1998 r. (Dz.U. z 2003 r. Nr 78, poz. 708) NielU.............. ustawa z 26.10.1982 r. o post powaniu w sprawach nieletnich (tekst jedn. Dz.U. z 2010 r. Nr 33, poz. 178 ze zm.) ObrRPU............ ustawa z 21.11.1967 r. o powszechnym obowi zku obrony Rzeczypospolitej Polskiej (tekst jedn. Dz.U. z 2004 r. Nr 241, poz. 4216 ze zm.) OchrPrzU.......... ustawa z 16.4.2004 r. o ochronie przyrody (tekst jedn. Dz.U. z 2009 r. Nr 151, poz. 1220 ze zm.) OchrZwU.......... ustawa z 21.8.1997 r. o ochronie zwierz t (tekst jedn. Dz.U. z 2003 r. Nr 106, poz. 1002 ze zm.) OdpZbiorU......... ustawa z 28.10.2002 r. o odpowiedzialno ci podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod gro b kary (Dz.U. Nr 197, poz. 1661 ze zm.) OOGospU......... ustawa z 12.10.1994 r. o ochronie obrotu gospodarczego i zmianie niektórych przepisów prawa karnego (Dz.U. Nr 126, poz. 615) OrdOdzU........... ustawa z 16.10.1992 r. o orderach i odznaczeniach (Dz.U. Nr 90, poz. 450 ze zm.)

Wykaz skrótów OrdPod............ ustawa z 29.8.1997 r. Ordynacja podatkowa (tekst jedn. Dz.U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 ze zm.) OrdRGm........... ustawa z 16.7.1998 r. Ordynacja wyborcza do rad gmin, rad powiatów i sejmików województw (tekst jedn. Dz.U. z 2010 r. Nr 176, poz. 1190 ze zm.) PDPCz............. Powszechna Deklaracja Praw Człowieka z 10.12.1948 r. PnarkU............ ustawa z 29.7.2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (Dz.U. Nr 179, poz. 1485 ze zm.) PPK............... Powszechne Prawo Krajowe dla Pa stw Pruskich (Landrecht Pruski) PprzemRodzU....... ustawa z 29.7.2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (Dz.U. Nr 180, poz. 1493 ze zm.) PracUrzPU......... ustawa z 16.9.1982 r. o pracownikach urz dów pa stwowych (tekst jedn. Dz.U. z 2001 r. Nr 86, poz. 953 ze zm.) PrAdw............. ustawa z 7.6.1982 r. Prawo o adwokaturze (tekst jedn. Dz.U. z 2009 r. Nr 146, poz. 1188 ze zm.) PrNot.............. ustawa z 14.2.1991 r. Prawo o notariacie (tekst jedn. Dz.U. z 2008 r. Nr 189, poz. 1158 ze zm.) PrRDr............. ustawa z 20.6.1997 r. Prawo o ruchu drogowym (tekst jedn. Dz.U. z 2005 r. Nr 108, poz. 908 ze zm.) PrUSP............. ustawa z 27.7.2001 r. Prawo o ustroju s dów powszechnych (Dz.U. Nr 98, poz. 1070 ze zm.) PWKK............. ustawa z 6.6.1997 r. Przepisy wprowadzaj ce Kodeks karny (Dz.U. Nr 88, poz. 554 ze zm.) PWKK z 1969 r...... ustawa z 19.4.1969 r. Przepisy wprowadzaj ce Kodeks karny (Dz.U. Nr 13, poz. 95 ze zm.) PWKPK............ ustawa z 6.6.1997 r. Przepisy wprowadzaj ce Kodeks post powania karnego (Dz.U. Nr 89, poz. 556 ze zm.) PWKPW........... ustawa z 24.8.2001 r. Przepisy wprowadzaj ce Kodeks post powania w sprawach o wykroczenia (Dz.U. Nr 106, poz. 1149 ze zm.) PWKW............ ustawa z 20.5.1971 r. Przepisy wprowadzaj ce Kodeks wykrocze (Dz.U. Nr 12, poz. 115 ze zm.) RachU............. ustawa z 29.9.1994 r. o rachunkowo ci (tekst jedn. Dz.U. z 2009 r. Nr 152, poz. 1223 ze zm.) RSMTK............ Rzymski Status Mi dzynarodowego Trybunału Karnego z 17.7.1998 r. (Dz.U. z 2003 r. Nr 78, poz. 708 ze zm.) Ryb ródu.......... ustawa z 18.4.1985 r. o rybactwie ródl dowym (tekst jedn. Dz.U. z 2009 r. Nr 189, poz. 1471 ze zm.) RzeczPatU.......... ustawa z 11.4.2001 r. o rzecznikach patentowych (Dz.U. Nr 49, poz. 509 ze zm.) SamGminU......... ustawa z 8.3.1990 r. o samorz dzie gminnym (tekst jedn. Dz.U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1591 ze zm.) SłWoj ZU.......... ustawa z 11.9.2003 r. o słu bie wojskowej ołnierzy zawodowych (tekst jedn. Dz.U. z 2010 r. Nr 90, poz. 593 ze zm.) StGB.............. Strafgesetzbuch (niemiecki kodeks karny z 15.5.1871 r.) SwobDziałGospU.... ustawa z 2.7.2004 r. o swobodzie działalno ci gospodarczej (tekst jedn. z 2010 r. Nr 220, poz. 1447 ze zm.) wkoru........... ustawa z 25.6.1997 r. o wiadku koronnym (tekst jedn. Dz.U. z 2007 r. Nr 36, poz. 232 ze zm.) UKA.............. ustawa karna (austriacka) o zbrodniach i przekroczeniach z 1871 r. XVII

Wykaz skrótów UKS............... ustawa karna skarbowa z 26.10.1971 r. (tekst jedn. Dz.U. z 1984 r. Nr 22, poz. 103 ze zm.) Zasady techniki prawodawczej (Zasady)........... rozporz dzenie Prezesa Rady Ministrów z 20.6.2002 r. w sprawie Zasad techniki prawodawczej (Dz.U. Nr 100, poz. 908) 2. Organy orzekaj ce ETPCz............. Europejski Trybunał Praw Człowieka ETS............... Europejski Trybunał Sprawiedliwo ci MTK.............. Mi dzynarodowy Trybunał Karny NSA............... Naczelny S d Administracyjny SA................ S d Apelacyjny SN................ S d Najwy szy SN (IK)............ S d Najwy szy w pełnym składzie Izby Karnej SN (PS)............ S d Najwy szy w pełnym składzie SN (PSIKiW)....... S d Najwy szy w poł czonym składzie Izby Karnej i Wojskowej SN (7)............. S d Najwy szy w składzie siedmiu s dziów SO................ S d Okr gowy SP................ S d Powiatowy SR................ S d Rejonowy SW................ S d Wojewódzki TK............... Trybunał Konstytucyjny 3. Czasopisma i publikatory AG................ Apelacja Gda ska Apel. Lub........... Apelacja Lublin Apel. W-wa......... Apelacja Warszawa Arch. Krym......... Archiwum Kryminologii AUL.............. Acta Universitatis Lodziensis AUMCS........... Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska AUNC............. Acta Universitatis Nicolai Copernici AUW.............. Acta Universitatis Wratislaviensis Biul. GP............ Biuletyn Generalnej Prokuratury BMS.............. Biuletyn Ministra Sprawiedliwo ci BPK............... Biuletyn Prawa Karnego BSN............... Biuletyn S du Najwy szego CPH............... Czasopismo Prawno-Historyczne CzPKiNP........... Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych DPP............... Demokratyczny Przegl d Prawniczy Dz.ROP............ Dziennik Rozporz dze dla obszarów okupowanych w Polsce Dz.RGG........... Dziennik Rozporz dze dla Generalnego Gubernatorstwa Verordnungsblatt für das Generalgouvernement Dz.U............... Dziennik Ustaw Dz.Urz............. Dziennik Urz dowy XVIII

Wykaz skrótów ECR............... European Court Reports EP................ Edukacja Prawnicza EPS............... Europejski Przegl d S dowy Gł. S d............. Głos S downictwa GP................ Gazeta Prawna GPr............... Gazeta Prawnicza GS................ Gazeta S dowa GSP............... Gda skie Studia Prawnicze GSiPen............. Gazeta S dowa i Penitencjarna GSW.............. Gazeta S dowa Warszawska Iuris Effectus........ Iuris Effectus. Kwartalnik Krajowej Szkoły S downictwa i Prokuratury Jur................. Jurysta KF................ Kwartalnik Filozoziczny KHKM............ Kwartalnik Historii Kultury Materialnej KPCiK............. Kwartalnik Prawa Cywilnego i Karnego KPPubl............ Kwartalnik Prawa Publicznego KSP............... Krakowskie Studia Prawnicze KZS............... Krakowskie Zeszyty S dowe M.P............... Monitor Polski Med............... Mediator MHI.............. Miscellanea Historica-Iuridica MoP............... Monitor Prawniczy NKPK............. Nowa Kodyikacja Prawa Karnego NP................ Nowe Prawo OJ................ Oficial Journal ONSA............. Orzecznictwo Naczelnego S du Administracyjnego ONSAiWSA........ Orzecznictwo Naczelnego S du Administracyjnego i Wojewódzkich S dów Administracyjnych OSA............... Orzecznictwo S dów Apelacyjnych OSAW............. Orzecznictwo S du Apelacyjnego we Wrocławiu OSG............... Orzecznictwo w Sprawach Gospodarczych OSN............... Zbiór Orzecze S du Najwy szego. Orzeczenia Izby Cywilnej (w latach 1933 1952), Orzecznictwo S du Najwy szego (w latach 1953 1961: Izby Cywilnej i Izby Karnej, w roku 1962: Izby Cywilnej, w latach 1963 1981: Izby Cywilnej oraz Izby Pracy i Ubezpiecze Społecznych, w latach 1982 1989: Izby Cywilnej i Administracyjnej oraz Izby Pracy i Ubezpiecze Społecznych, w latach 1990 1994: Izby Cywilnej oraz Izby Administracyjnej, Pracy i Ubezpiecze Społecznych, w 1995 roku: Izby Cywilnej) OSNKW........... Orzecznictwo S du Najwy szego Izba Karna OSNPG........... Orzecznictwo S du Najwy szego Prokuratura Generalna OSNwSK........... Orzecznictwo S du Najwy szego w Sprawach Karnych OSP............... Orzecznictwo S dów Polskich Orzecznictwo S dów Polskich (1921 1939), Orzecznictwo S dów Polskich i Komisji Arbitra owych (1957 1989), Orzecznictwo S dów Polskich (od 1990) OTK.............. Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego XIX