SYSTEM PRAWA KARNEGO. Przestępstwa przeciwko dobrom indywidualnym. Tom 10

Transkrypt

1

2 SYSTEM PRAWA KARNEGO Przestępstwa przeciwko dobrom indywidualnym Tom 10

3 SYSTEM PRAWA KARNEGO Przestępstwa przeciwko dobrom indywidualnym Tom 10 REDAKTOR NACZELNY SYSTEMU PRAWA KARNEGO ANDRZEJ MAREK ZASTĘPCA REDAKTORA NACZELNEGO SYSTEMU PRAWA KARNEGO LECH K. PAPRZYCKI

4 Przestępstwa przeciwko dobrom indywidualnym Tom 10 Redaktor Prof. dr hab. Jarosław Warylewski Autorzy dr Magdalena Budyn-Kulik Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, dr hab. Violetta Konarska-Wrzosek prof. Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, dr hab. Witold Kulesza prof. Uniwersytetu Łódzkiego, dr Bogusław Michalski Prokuratura Generalna, prof. dr hab. Marek Mozgawa Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, prof. dr hab. Stanisław Pikulski Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie, dr Jacek Potulski Uniwersytet Gdański, prof. dr hab. Wojciech Radecki Uniwersytet Wrocławski, prof. dr hab. Maria Szewczyk Uniwersytet Jagielloński, prof. dr hab. Jarosław Warylewski Uniwersytet Gdański, prof. dr hab. Janina Wojciechowska Polska Akademia Nauk WYDAWNICTWO C. H. BECK INSTYTUT NAUK PRAWNYCH PAN WARSZAWA 2012

5 Wydano we współpracy z Instytutem Nauk Prawnych PAN w Warszawie Poszczególne części opracowali: Magdalena Budyn-Kulik rozdz. I 2 5 Violetta Konarska-Wrzosek rozdz. V 33, 35 36, Witold Kulesza rozdz. VI Bogusław Michalski rozdz. I 7 8 Marek Mozgawa rozdz. II Stanisław Pikulski rozdz. I 1 Jacek Potulski rozdz. I 6 Wojciech Radecki rozdz. VII Maria Szewczyk rozdz. V 34, 37 Jarosław Warylewski rozdz. IV Janina Wojciechowska rozdz. III Redakcja: Urszula Danilczuk Wydawca: Dagna Kordyasz Wydawnictwo C. H. Beck 2012 Wydawnictwo C. H. Beck Sp. z o.o. ul. Bonifraterska 17, Warszawa Skład i łamanie: DTP Service Druk i oprawa: Elpil, Siedlce ISBN ISBN e-book

6 Przedmowa Kolejny, 10 tom Systemu Prawa Karnego, poświęcony jest przestępstwom przeciwko dobrom indywidualnym. Kryterium to uwzględnia charakter dobra prawnego (zwanego niekiedy przedmiotem ochrony, a nawet przedmiotem zamachu) chronionego przez zakazy karne z części szczególnej Kodeksu karnego z 1997 r. Widać w tym wyraźne odwołanie do koncepcji prof. Mariana Cieślaka, który wyróżniał dobra prawne o charakterze społecznym i indywidualnym, przy czym obie te kategorie uwzględniają dobra prawne o charakterze ściśle indywidualnym i ściśle społecznym oraz takie, które mają charakter indywidualny i społeczny zarazem. Przykładowo, do dóbr prawnych o charakterze ściśle indywidualnym należy wolność seksualna, natomiast życie człowieka ma charakter indywidualny i społeczny zarazem. W tomie tym omówione zostały dobra prawne o charakterze ściśle indywidualnym i te, które nie tracąc podstawowego charakteru dobra indywidualnego mają też swój niezaprzeczalny wymiar społeczny (zbiorowy). Przyjęte w tym tomie kryterium dobra indywidualnego akcentuje równocześnie funkcję ochronną prawa karnego. Czyny zabronione, które te dobra prawne (m.in.: życie, zdrowie, wolność, cześć i nietykalność) o wysokiej wartości atakują, należą do najbardziej społecznie szkodliwych i jednocześnie najbardziej dotkliwych dla fizycznej i psychicznej integralności każdego człowieka. W systematyce Kodeksu karnego z 1997 r. zostały one stypizowane w następujących rozdziałach części szczególnej: w rozdziale XIX Przestępstwa przeciwko życiu i zdrowiu, w rozdziale XXIII Przestępstwa przeciwko wolności, w rozdziale XXIV Przestępstwa przeciwko wolności sumienia i wyznania, w rozdziale XXV Przestępstwa przeciwko wolności seksualnej i obyczajności, w rozdziale XXVI Przestępstwa przeciwko rodzinie i opiece, w rozdziale XXVII Przestępstwa przeciwko czci i nietykalności osobistej i w rozdziale XXVIII Przestępstwa przeciwko prawom osób wykonujących pracę zarobkową. Systemowym opracowaniem przestępstw z wymienionych wyżej rozdziałów Kodeksu karnego zajęło się 11 autorów, o niekwestionowanym autorytecie w zakresie prawa karnego, wywodzących się z różnych ośrodków akademickich i gwarantujących powstanie dzieła o najwyższej merytorycznie jakości. Pełnienie funkcji redaktora tego tomu było niewątpliwym wyróżnieniem i jednocześnie zadaniem wiążącym się z ogromną odpowiedzialnością. Jedynie doskonała współpraca z autorami i profesjonalna pomoc ze strony Wydawnictwa, za co składam podziękowania, pozwoliły mi na zmierzenie się z tym wyzwaniem. Mam nadzieję, że ostateczny efekt, którym jest ten tom, spełnia oczekiwania Redaktora Naczelnego, ś.p. Profesora Andrzeja Marka i będzie trwałym oraz znaczącym osiągnięciem nie tylko wszystkich jego autorów, ale i całej polskiej nauki prawa karnego. Gdańsk, wrzesień 2012 r. Prof. dr hab. Jarosław Warylewski V

7

8 Od Wydawnictwa Z głębokim żalem przyjęliśmy wiadomość o śmierci w lutym 2012 r. Redaktora Naczelnego Systemu Prawa Karnego Profesora zw. dr hab. Andrzeja Marka. Jego dzieło zgodził się kontynuować Prof. dr hab. Lech K. Paprzycki, Prezes Sądu Najwyższego kierujący Izbą Karną, który od wydania tomu 10 przyjął funkcję Zastępcy Redaktora Naczelnego Systemu Prawa Karnego. Z poważaniem, Wydawnictwo C. H. Beck

9

10 Spis treści Przedmowa... V Od Wydawnictwa... VII Wykaz skrótów... XVII Rozdział I. Przestępstwa przeciwko życiu i zdrowiu Zabójstwo (typ podstawowy, typy kwalifikowane, zabójstwo z afektu)... 7 I. Zagadnienia wstępne II. Życie ludzkie jako przedmiot ochrony karnomaterialnej... 8 III. Typ podstawowy zabójstwa (art KK) IV. Elementy podmiotowe odpowiedzialności sprawców zabójstw V. Kwalifikowane typy zabójstw w KK z 1997 r VI. Zabójstwo pod wpływem silnego wzburzenia usprawiedliwione okolicznościami VII. Podmiot przestępstwa zabójstwa VIII. Usiłowanie i przygotowanie popełniania przestępstw zabójstwa Dzieciobójstwo I. Uwagi wprowadzające II. Dzieciobójstwo rys historyczny III. Dzieciobójstwo aspekt prawnoporównawczy IV. Dane statystyczne V. Przedmiot przestępstwa VI. Strona przedmiotowa VII. Podmiot VIII. Strona podmiotowa IX. Niepoczytalność i ograniczona w znacznym stopniu poczytalność X. Wymiar kary i środków karnych XI. Zbieg przepisów ustawy i zbieg przestępstw Zabójstwo eutanatyczne I. Uwagi wprowadzające II. Eutanazja rys historyczny III. Eutanazja aspekt prawnoporównawczy IV. Dane statystyczne V. Przedmiot VI. Strona przedmiotowa VII. Podmiot VIII. Strona podmiotowa IX. Wymiar kary i środków karnych X. Zbieg przepisów ustawy i zbieg przestępstw Pomoc do samobójstwa I. Uwagi wprowadzające II. Pomoc i nakłanianie do samobójstwa rys historyczny III. Pomoc do samobójstwa aspekt prawnoporównawczy IV. Dane statystyczne IX

11 Spis treści X V. Przedmiot VI. Strona przedmiotowa VII. Podmiot VIII. Strona podmiotowa IX. Wymiar kary i środków karnych X. Zbieg przepisów ustawy i zbieg przestępstw Nieumyślne spowodowanie śmierci I. Nieumyślne spowodowanie śmierci rys historyczny II. Nieumyślne spowodowanie śmierci aspekt prawnoporównawczy III. Dane statystyczne IV. Przedmiot V. Strona przedmiotowa VI. Podmiot VII. Strona podmiotowa VIII. Wymiar kary i środków karnych IX. Zbieg przepisów ustawy i zbieg przestępstw Przestępstwo przerwania ciąży I. Uwagi ogólne II. Metody przerywania ciąży III. Przedmiot czynu zabronionego IV. Przedmiot ochrony V. Typy czynów zabronionych określone w art KK VI. Odpowiedzialność karna za przerwanie ciąży poza obszarem polskiej jurysdykcji Uszkodzenie ciała i rozstrój zdrowia I. Uwagi wstępne problemy terminologiczne II. Odpowiedzialność za spowodowanie uszkodzeń ciała lub rozstroju zdrowia rys historyczny III. Granice odpowiedzialności karnej za spowodowanie uszkodzenia ciała. 212 IV. Strona podmiotowa przestępstw spowodowania uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia Narażenie życia i zdrowia na niebezpieczeństwo I. Uwagi wstępne II. Odpowiedzialność za narażenie życia lub zdrowia człowieka na niebezpieczeństwo rys historyczny III. Granice odpowiedzialności za indywidualne narażenie człowieka na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu IV. Kwalifikowane narażenie człowieka na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu V. Szczególne wypadki odpowiedzialności karnej związane z narażeniem człowieka na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu Rozdział II. Przestępstwa przeciwko wolności Ujęcie przestępstw przeciwko wolności w polskich Kodeksach karnych ( ) Bezprawne pozbawienie wolności (art. 189 KK) I. Rys historyczny II. Uwagi prawnoporównawcze III. Obraz statystyczny przestępstwa pozbawienia wolności IV. Analiza ustawowych znamion V. Zagadnienia zbiegu przepisów VI. Wymiar kary

12 Spis treści VII. Tryb ścigania VIII. Specyfika pozbawienia wolności jako przestępstwa trwałego Handel ludźmi (art. 189a KK) I. Uwagi prawnomiędzynarodowe II. Rys historyczny III. Uwagi prawnoporównawcze IV. Obraz statystyczny przestępstwa handlu ludźmi V. Analiza ustawowych znamion VI. Zagadnienia zbiegu przepisów VII. Wymiar kary VIII. Tryb ścigania Przestępstwo groźby (art. 190 KK) I. Rys historyczny II. Uwagi prawnoporównawcze III. Obraz statystyczny przestępstwa groźby IV. Analiza ustawowych znamion V. Zagadnienia zbiegu przepisów VI. Wymiar kary VII. Tryb ścigania Przestępstwa stalkingu (nękania) i podszywania się (art. 190a KK). 433 I. Uwagi wstępne II. Uwagi prawnoporównawcze III. Analiza ustawowych znamion IV. Zagadnienia zbiegu przepisów V. Wymiar kary VI. Tryb ścigania Przestępstwo zmuszania (art. 191 KK) I. Rys historyczny II. Uwagi prawnoporównawcze III. Obraz statystyczny przestępstwa zmuszania IV. Analiza ustawowych znamion V. Zagadnienia zbiegu przepisów VI. Wymiar kary VI. Tryb ścigania Utrwalanie wizerunku nagiej osoby lub osoby w trakcie czynności seksualnej albo rozpowszechnianie takich treści (art. 191a KK) I. Uwagi wstępne II. Analiza ustawowych znamion III. Zagadnienia zbiegu przepisów IV. Wymiar kary V. Tryb ścigania Zabieg leczniczy bez zgody pacjenta (art. 192 KK) I. Uwagi wstępne II. Analiza ustawowych znamion III. Zagadnienia zbiegu przepisów IV. Wymiar kary V. Tryb ścigania Naruszenie miru domowego (art. 193 KK) I. Rys historyczny II. Uwagi prawnoporównawcze III. Obraz statystyczny przestępstwa naruszenia miru domowego IV. Analiza ustawowych znamion V. Zagadnienia zbiegu przepisów XI

13 Spis treści VI. Wymiar kary VII. Tryb ścigania Rozdział III. Przestępstwa przeciwko wolności sumienia i wyznania Wprowadzenie I. Uwagi ogólne II. Wartości chrześcijańskie a Unia Europejska Ograniczenie w prawach I. Uwagi ogólne II. Przedmiot ochrony III. Strona przedmiotowa IV. Podmiot V. Strona podmiotowa VI. Zbieg przepisów i zbieg przestępstw VII. Zagrożenie karą i środkami karnymi VIII. Zagadnienia procesowe Przeszkadzanie aktom religijnym I. Uwagi ogólne II. Przedmiot ochrony III. Strona przedmiotowa IV. Podmiot V. Strona podmiotowa VI. Zbieg przepisów i zbieg przestępstw VII. Zagrożenie karą i środkami karnymi VIII. Zagadnienia procesowe Obraza uczuć religijnych I. Uwagi ogólne II. Przedmiot ochrony III. Strona przedmiotowa IV. Podmiot V. Strona podmiotowa VI. Zagrożenie karą i środkami karnymi VII. Zagadnienia procesowe Rozdział IV. Przestępstwa przeciwko wolności seksualnej i obyczajności Wprowadzenie I. Stan badań II. Treść i zakres pojęcia przestępstwa seksualne III. Przedmiot ochrony przestępstw z Rozdziału XXV KK IV. Rozmiar, dynamika i struktura przestępczości seksualnej w Polsce Przestępstwo zgwałcenia (art. 197 KK) I. Rys historyczny i prawnoporównawczy II. Przedmiot ochrony i przedmiot czynności wykonawczej III. Podmiot przestępstwa IV. Strona przedmiotowa V. Strona podmiotowa VI. Kwalifikowane typy zgwałcenia VII. Formy stadialne i postacie zjawiskowe VIII. Zbieg przestępstw lub przepisów ustawy IX. Reakcja karna i tryb ścigania X. Informacje statystyczne dotyczące zgwałcenia Przestępstwo seksualnego wykorzystania bezradności lub niepoczytalności (art. 198 KK) I. Ujęcie historyczne i prawnoporównawcze XII

14 Spis treści II. Przedmiot ochrony III. Strona przedmiotowa IV. Podmiot V. Strona podmiotowa VI. Zbieg przepisów VII. Reakcja karna i tryb ścigania VIII. Informacje statystyczne Przestępstwo seksualnego wykorzystania stosunku zależności lub krytycznego położenia (art. 199 KK) I. Rys historyczny i prawnoporównawczy II. Przedmiot ochrony III. Strona przedmiotowa IV. Podmiot V. Strona podmiotowa VI. Zbieg przepisów VII. Reakcja karna i tryb ścigania VIII. Informacje statystyczne Przestępstwo seksualnego wykorzystania małoletniego poniżej lat 15 (art. 200 KK) I. Rys historyczny i prawnoporównawczy II. Przedmiot ochrony III. Strona przedmiotowa IV. Problematyka usiłowania V. Podmiot VI. Strona podmiotowa VII. Zbieg przepisów i przestępstw VIII. Reakcja karna i tryb ścigania IX. Informacje statystyczne Przestępstwo tzw. groomingu (art. 200a KK) I. Uwagi wstępne II. Przedmiot ochrony III. Strona przedmiotowa IV. Podmiot V. Strona podmiotowa VI. Reakcja karna i tryb ścigania Propagowanie lub pochwalanie zachowań pedofilskich (art. 200b KK) I. Uwagi wstępne II. Przedmiot ochrony III. Strona przedmiotowa IV. Podmiot V. Strona podmiotowa VII. Reakcja karna i tryb ścigania Kazirodztwo (art. 201 KK) I. Rys historyczny i prawnoporównawczy II. Przedmiot ochrony III. Strona przedmiotowa IV. Podmiot V. Strona podmiotowa VI. Zbieg przepisów VII. Reakcja karna i tryb ścigania VIII. Informacje statystyczne Pornografia (art. 202 KK) XIII

15 XIV Spis treści I. Uwagi wstępne II. Rys historyczny i prawnoporównawczy III. Przedmiot ochrony IV. Strona przedmiotowa V. Podmiot VI. Strona podmiotowa VII. Zbieg przepisów VIII. Reakcja karna i tryb ścigania IX. Informacje statystyczne Prostytucja (art. 203 i 204 KK) I. Uwagi wstępne II. Rys historyczny i prawnoporównawczy III. Przedmiot ochrony IV. Strona przedmiotowa V. Podmiot VI. Strona podmiotowa VII. Zbieg przestępstw i przepisów ustawy VIII. Reakcja karna i tryb ścigania IX. Informacje statystyczne Tryb ścigania przestępstw z Rozdziału XXV KK (art. 205 KK) Rozdział V. Przestępstwa przeciwko rodzinie i opiece Wprowadzenie Bigamia I. Uwagi wstępne II. Ustawowe znamiona przestępstwa bigamii III. Zagrożenie karą i środkami karnymi Przestępstwo znęcania się I. Prawnokarna ochrona przed złym traktowaniem w ujęciu historycznym II. Krąg osób i dóbr chronionych przed znęcaniem się oraz podmiot przestępstwa III. Rodzaje penalizowanych zachowań IV. Strona podmiotowa przestępstwa znęcania się V. Odmiany kwalifikowane przestępstwa VI. Zbieg przepisów ustawy i zbieg przestępstw VII. Wymiar kary i środków karnych oraz tryb ścigania Rozpijanie małoletniego I. Prawnokarna ochrona małoletnich przed dostępnością do alkoholu i rozpijaniem w ujęciu historycznym II. Prawnokarna ochrona małoletnich przed dostępnością do alkoholu przewidziana w ustawie z r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi III. Przestępstwo rozpijania małoletniego rodzajowy i indywidualny przedmiot ochrony IV. Penalizowane sposoby rozpijania małoletniego i problem skutkowości tego przestępstwa V. Przedmiot czynności wykonawczych rozpijania VI. Podmiot i strona podmiotowa przestępstwa rozpijania VI. Wymiar kary i środków karnych oraz tryb ścigania Przestępstwo niealimentacji I. Krótki rys historyczny II. Ustawowe znamiona przestępstwa niealimentacji III. Ustawowe znamiona przestępstwa niealimentacji z art. 209 KK

16 Spis treści IV. Karalność Porzucenie małoletniego lub osoby nieporadnej I. Prawnokarna ochrona przed porzuceniem w ujęciu historycznym II. Krąg osób i dóbr chronionych przed porzuceniem III. Podmiot przestępstwa IV. Pozostałe znamiona typu podstawowego przestępstwa porzucenia V. Odmiana kwalifikowana przestępstwa porzucenia VI. Zbieg przepisów ustawy i zbieg przestępstw VIII. Wymiar kary i środków karnych oraz tryb ścigania Uprowadzenie lub zatrzymanie osoby małoletniej lub nieporadnej I. Prawnokarna ochrona przed uprowadzeniem lub zatrzymaniem w ujęciu historycznym II. Krąg osób chronionych przed uprowadzeniem lub zatrzymaniem i przedmiot prawnokarnej ochrony III. Rodzaje penalizowanych zachowań i pozostałe znamiona strony przedmiotowej przestępstwa IV. Podmiot i strona podmiotowa przestępstwa V. Zbieg przepisów ustawy VI. Wymiar kary i środków karnych oraz tryb ścigania Rozdział VI. Przestępstwa przeciwko czci i nietykalności cielesnej Wprowadzenie Zniesławienie I. Ogólna charakterystyka II. Pojęcie czci III. Kształtowanie się ochrony czci w polskim prawie karnym IV. Odpowiedzialność karna za zniesławienie w KK z 1997 r Zniewaga I. Ogólna charakterystyka II. Pojęcie zniewagi i jej czynność sprawcza III. Znieważona osoba i skutek zniewagi IV. Modalne okoliczności zniewagi V. Zamiar znieważenia VI. Prowokacja i retorsja Naruszenie nietykalności cielesnej I. Ogólna charakterystyka II. Czynność sprawcza i skutek III. Naruszenie nietykalności cielesnej interweniującego na rzecz ochrony bezpieczeństwa dóbr prawnych IV. Prowokacja i retorsja Rozdział VII. Przestępstwa przeciwko prawom osób wykonujących pracę zarobkową Wprowadzenie historyczne Przestępstwa z Rozdziału XXVIII KK I. Przedmiot ochrony II. Typy przestępstw III. Sankcje karne IV. Zagadnienia procesowe Indeks rzeczowy XV

17

18 1. Źródła prawa Wykaz skrótów ABWU ustawa z r. o Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego oraz Agencji Wywiadu (Dz.U. Nr 74, poz. 676 ze zm.) AlkU ustawa z r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (tekst jedn. Dz.U. z 2007 r. Nr 70, poz. 473 ze zm.) BezpImprMas ustawa z r. o bezpieczeństwie imprez masowych (Dz.U. Nr 62, poz. 504 ze zm.) BrońU ustawa z r. o broni i amunicji (tekst jedn. Dz.U. z 2012 r. poz. 576) CudzU ustawa z r. o cudzoziemcach (tekst jedn. Dz.U. z 2011 r. Nr 264, poz ze zm.) EKPCz Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności z r. (Dz.U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284 ze zm.) EKZT Europejska konwencja o zapobieganiu torturom oraz nieludzkiemu traktowaniu albo karaniu sporządzona w Strasburgu r. (Dz.U. z 1995 r. Nr 46, poz. 238 ze zm.) EwidLudU ustawa z r. o ewidencji ludności i dowodach osobistych (tekst jedn. Dz.U. z 2006 r. Nr 139, poz. 993 ze zm.) FinPublU ustawa z r. o finansach publicznych (tekst jedn. Dz.U. z 2005 r. Nr 249, poz ze zm.) GryHazU ustawa z r. o grach hazardowych (Dz.U. Nr 201, poz. 1540) IPNU ustawa z r. o Instytucie Pamięci Narodowej Komisji Ścigania Zbrodni Przeciwko Narodowi Polskiemu (tekst jedn. Dz.U. z 2007 r. Nr 63, poz. 424 ze zm.) KC ustawa z r. Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 16, poz. 93 ze zm.) KK ustawa z r. Kodeks karny (Dz.U. Nr 88, poz. 553 ze zm.) KKGiP Kodeks Kar Głównych i Poprawczych KKKP Kodeks Karzący Królestwa Polskiego KK z 1932 r rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z r. Kodeks karny (Dz.U. Nr 60, poz. 571 ze zm) KK z 1969 r ustawa z r. Kodeks karny (Dz.U. Nr 13, poz. 94 ze zm.) KKN Kodeks karny Rzeszy Niemieckiej z 1871 r. KKR Kodeks karny rosyjski z 1903 r. KKS ustawa z r. Kodeks karny skarbowy (tekst jedn. Dz.U. z 2007 r. Nr 111, poz. 765 ze zm.) KKW ustawa z r. Kodeks karny wykonawczy (Dz.U. Nr 90, poz. 557 ze zm.) KKWP Kodeks karny Wojska Polskiego Konstytucja PRL.... Konstytucja Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej uchwalona przez Sejm Ustawodawczy r. (Dz.U. Nr 33, poz. 232 ze zm.) XVII

19 XVIII Wykaz skrótów Konstytucja RP..... Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z r. (Dz.U. Nr 78, poz. 483 ze zm., sprost. Dz.U. z 2001 r. Nr 28, poz. 319) KP ustawa z r. Kodeks pracy (tekst jedn. Dz.U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 ze zm.) KPK ustawa z r. Kodeks postępowania karnego (Dz.U. Nr 89, poz. 555 ze zm.) KPK z 1928 r ustawa z r. Kodeks postępowania karnego z r. (tekst jedn. Dz.U. z 1950 r. Nr 40, poz. 364 ze zm.) KPK z 1969 r ustawa z r. Kodeks postępowania karnego (Dz.U. Nr 13, poz. 97) KPrDz Konwencja o prawach dziecka przyjęta przez Zgromadzenie Ogólne ONZ r. (Dz.U. Nr 120, poz. 526 ze zm.) KPW ustawa z r. Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia (tekst jedn. Dz.U. z 2008 r. Nr 133, poz. 848 ze zm.) KRKU ustawa z r. o Krajowym Rejestrze Karnym (tekst jedn. Dz.U. z 2012 r. poz. 654) KRO ustawa z r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (tekst jedn. Dz.U. z 2012 r. poz. 788) KSH ustawa z r. Kodeks spółek handlowych (Dz.U. Nr 94, poz ze zm.) KultFizU ustawa z r. o kulturze fizycznej (Dz.U. Nr 25, poz. 113 ze zm.) KurSądU ustawa z r. o kuratorach sądowych (Dz.U. Nr 98, poz ze zm.) KW ustawa z r. Kodeks wykroczeń (tekst jedn. Dz.U. z 2010 r. Nr 46, poz. 275 ze zm.) MPPOiP Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych z r. (Dz.U. z 1977 r. Nr 38, poz. 167) MTKRS Rzymski Statut Międzynarodowego Trybunału Karnego, sporządzony w Rzymie r. (Dz.U. z 2003 r. Nr 78, poz. 708) NielU ustawa z r. o postępowaniu w sprawach nieletnich (tekst jedn. Dz.U. z 2010 r. Nr 33, poz. 178 ze zm.) ObrRPU ustawa z r. o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej (tekst jedn. Dz.U. z 2004 r. Nr 241, poz ze zm.) OchrPrzU ustawa z r. o ochronie przyrody (tekst jedn. Dz.U. z 2009 r. Nr 151, poz ze zm.) OchrZwU ustawa z r. o ochronie zwierząt (tekst jedn. Dz.U. z 2003 r. Nr 106, poz ze zm.) OdpZbiorU ustawa z r. o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zagrożone pod groźbą kary (Dz.U. Nr 197, poz ze zm.) OrdOdzU ustawa z r. o orderach i odznaczeniach (Dz.U. Nr 90, poz. 450 ze zm.) PlanRodzU ustawa z r. o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży (Dz.U. Nr 17, poz. 78 ze zm.) PNarkU ustawa z r. o przeciwdziałaniu narkomanii (Dz.U. Nr 179, poz ze zm.) PPK Powszechne Prawo Krajowe dla Państw Pruskich (Landrecht Pruski) PPrzemRodzU ustawa z r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (Dz.U. Nr 180, poz ze zm.)

20 Wykaz skrótów PrAdw ustawa z r. Prawo o adwokaturze (tekst jedn. Dz.U. z 2009 r. Nr 146, poz ze zm.) PrNot ustawa z r. Prawo o notariacie (tekst jedn. Dz.U. z 2008 r. Nr 189, poz ze zm.) PrRDr ustawa z r. Prawo o ruchu drogowym (tekst jedn. Dz.U. z 2005 r. Nr 108, poz. 908 ze zm.) PWKK ustawa z r. Przepisy wprowadzające Kodeks karny (Dz.U. Nr 88, poz. 554 ze zm.) PWKK z 1969 r ustawa z r. Przepisy wprowadzające Kodeks karny (Dz.U. Nr 13, poz. 95 ze zm.) PWKPK ustawa z r. Przepisy wprowadzające Kodeks postępowania karnego (Dz.U. Nr 89, poz. 556 ze zm.) PWKPW ustawa z r. Przepisy wprowadzające Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia (Dz.U. Nr 106, poz ze zm.) PWKW ustawa z r. Przepisy wprowadzające Kodeks wykroczeń (Dz.U. Nr 12, poz. 115 ze zm.) RachU ustawa z r. o rachunkowości (tekst jedn. Dz.U. z 2009 r. Nr 152, poz ze zm.) RSMTK Rzymski Status Międzynarodowego Trybunału Karnego RybŚródU ustawa z r. o rybactwie śródlądowym (tekst jedn. Dz.U. z 2009 r. Nr 189, poz ze zm.) SamGminU ustawa z r. o samorządzie gminnym (tekst jedn. Dz.U. z 2001 r. Nr 142, poz ze zm.) SłWojŻZU ustawa z r. o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych (tekst jedn. Dz.U. z 2010 r. Nr 90, poz. 593 ze zm.) SwobDziałGospU... ustawa z r. o swobodzie działalności gospodarczej (tekst jedn. z 2010 r. Nr 220, poz ze zm.) SysUbSpołU ustawa z r. o systemie ubezpieczeń spolecznych (tekst jedn. Dz.U. z 2009 r. Nr 205, poz ze zm.) ŚwKorU ustawa z r. o świadku koronnym (tekst jedn. Dz.U. z 2007 r. Nr 36, poz. 232 ze zm.) UKA ustawa karna (austriacka) o zbrodniach i przekroczeniach z 1871 r. Zasady techniki prawodawczej (Zasady) rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z r. w sprawie Zasad techniki prawodawczej (Dz.U. Nr 100, poz. 908) 2. Organy orzekające ETPCz Europejski Trybunał Praw Człowieka ETS Europejski Trybunał Sprawiedliwości MTK Międzynarodowy Trybunał Karny NSA Naczelny Sąd Administracyjny SA Sąd Apelacyjny SN Sąd Najwyższy SN (IK) Sąd Najwyższy w pełnym składzie Izby Karnej SN (PS) Sąd Najwyższy w pełnym składzie SN (7) Sąd Najwyższy w składzie siedmiu sędziów SO Sąd Okręgowy XIX