Środki zabezpieczające

Transkrypt

1 Tom 7 Środki zabezpieczające Pod redakcją Lecha K. Paprzyckiego

2 SYSTEM PRAWA KARNEGO Środki zabezpieczające Tom 7

3 SYSTEM PRAWA KARNEGO Środki zabezpieczające Tom 7 REDAKTOR NACZELNY SYSTEMU PRAWA KARNEGO ANDRZEJ MAREK

4 Środki zabezpieczające Tom 7 Redaktor Dr hab. Lech Krzysztof Paprzycki Prezes Izby Karnej Sądu Najwyższego, Profesor Akademii Leona Koźmińskiego w Warszawie Autorzy prof. n. medycznych, dr hab. n. humanistycznych w zakresie psychologii, dr n. prawnych Józef Krzysztof Gierowski, kierownik Katedry Psychiatrii Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego; prof. dr hab. Krzysztof Krajewski Uniwersytet Jagielloński; Kazimierz Postulski, sędzia Sądu Apelacyjnego w Lublinie; dr Marek Siwek, sędzia Sądu Okręgowego w Lublinie; prof. nadzwyczajny dr hab. Lech Krzysztof Paprzycki, Prezes Sądu Najwyższego kierujący Izbą Karną, Akademia Leona Koźmińskiego w Warszawie WYDAWNICTWO C. H. BECK INSTYTUT NAUK PRAWNYCH PAN WARSZAWA 2012

5 Wydano we współpracy z Instytutem Nauk Prawnych PAN w Warszawie Poszczególne części opracowali: Józef K. Gierowski rozdz. I 4, 5 pkt V, 6 i 7 Józef K. Gierowski oraz Lech K. Paprzycki rozdz. II Krzysztof Krajewski rozdz. I 1, 2, 3, 5 pkt I IV, rozdz. III Lech K. Paprzycki rozdz. VI Kazimierz Postulski rozdz. V Marek Siwek rozdz. IV Redakcja: Urszula Danilczuk Wydawca: Dagna Kordyasz Wydawnictwo C. H. Beck 2012 Wydawnictwo C. H. Beck Sp. z o.o. ul. Bonifraterska 17, Warszawa Skład i łamanie: Wydawnictwo C. H. Beck Druk i oprawa: Elpil, Siedlce ISBN ISBN e-book

6 Przedmowa Tom siódmy Systemu Prawa Karnego, nie tylko ze względu na swą szczególną problematykę, ma konstrukcję zdecydowanie odmienną od pozostałych tomów. Stało się tak za aprobatą Redaktora Naczelnego Systemu Profesora Andrzeja Marka, w uwzględnieniu stanowiska wszystkich Współautorów. Należało bowiem mieć na uwadze również to, że najważniejsze zagadnienia przede wszystkim leczniczych środków zabezpieczających ściśle wiążą się z medycyną, w szczególności psychiatrią, i psychologią, ale także z unormowaniami wielu aktów prawnych szeroko rozumianego prawa medycznego. To właśnie zdecydowało, że wśród Współautorów jest profesor nauk medycznych, specjalista w zakresie psychologii, wyśmienity znawca psychiatrii sądowej, będący jednocześnie doktorem nauk prawnych Profesor Józef. K. Gierowski. Prawne i merytoryczne usytuowanie środków zabezpieczających, nie tylko w Kodeksie karnym, ale również zamierzona przez Współautorów potrzeba kompleksowego ujęcia tej problematyki, zdecydowało o ujęciu w tomie siódmym Systemu nie tylko zagadnień materialno prawnych tych środków, ale także przedstawienie unormowań dotyczących nawet ich wykonania. Niemożliwe było pominięcie chociaż podstawowych elementów postępowania karnego z tym związanych, przede wszystkim tych dotyczących opiniowania psychiatryczno psychologiczno seksuologicznego wobec rozważania przez sąd konieczności orzeczenia jednego z leczniczych środków zabezpieczających. W założeniu, problematyce procesowej miała być poświęcona odrębna część omawiająca całość tych zagadnień, z czego jednak zrezygnowaliśmy, prezentując najważniejsze kwestie procesowe w pozostałych rozdziałach. Wobec tego, na tom siódmy składają się rozdziały prezentujące kolejno: zagadnienia ogólne dotyczące wszystkich środków zabezpieczających, lecznicze psychiatryczne środki zabezpieczające (art. 94 KK, art. 95 KK i art. 95a KK), środki tego rodzaju orzekane wobec sprawcy uzależnionego od alkoholu lub innego środka odurzającego (art KK), nielecznicze (o charakterze administracyjnym) środki zabezpieczające (art. 99 KK i 100 KK) oraz zasadniczą problematykę wykonania środków zabezpieczających. Rozdział pierwszy poświęcony został zagadnieniom ogólnym środków zabezpieczających, w tym, przede wszystkim, ich istocie oraz miejscu w ustawie karnej na tle kar i środków karnych, a także zaprezentowana została problematyka powiązania zwłaszcza leczniczych środków zabezpieczających (art KK) z instytucjami określonymi innymi niż karne ustawami ustanawiającymi przymusowe albo dobrowolne leczenie, w tym terapię, osób z zaburzeniami psychicznymi (ustawa psychiatryczna 1994 r., ustawa o zapobieganiu narkomanii z 2005 r. oraz ustawa o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi z 1982 r.). Kwestie szczegółowe omówione zostały w kolejnych rozdziałach, dotyczących poszczególnych środków zabezpieczających. Dalsze rozdziały przedstawiają przede wszystkim aspekty prawne, ale także, w możliwie szerokim jak na system prawa karnego zakresie, aspekty medyczne, w tym przede wszystkim psychiatryczne, psychologiczne i seksuologiczne. Co oczywiste, nie dotyczy V

7 Przedmowa to nieleczniczych środków zabezpieczających, ta problematyka omówiona została jednak na tle unormowań przede wszystkim prawa administracyjnego. Rozdział poświęcony wykonaniu środków zabezpieczających nie obejmuje nieleczniczych środków zabezpieczających, których wykonanie zostało przedstawione w ramach rozdziału omawiającego zasadniczą problematykę tego środka. Tom wieńczy Zakończenie, przedstawiające stanowisko Współautorów co do potrzeby (konieczności) zmian unormowań dotyczących środków zabezpieczających zawartych przede wszystkim w Kodeksie karnym, ale także ściśle związanych z nimi unormowań Kodeksu postępowania karnego w zakresie opiniowania psychiatryczno psychologiczno seksuologicznego. Znalazły się tu też stwierdzenia o braku potrzeby zmiany większości unormowań dotyczących tych środków. W ten sposób tom siódmy Systemu, w zamiarze Współautorów, objął w zasadzie całość problematyki środków zabezpieczających w polskim prawie karnym, w tym podstawowe zagadnienia procesowe i całość zagadnień związanych z wykonaniem tych środków. Pisząc ostatnie zdanie tego wstępu nie mogłem przypuszczać, że tuż po złożeniu tekstu w Wydawnictwie konieczne będą następne zdania jakże tragiczne. W dniu r. zmarł Profesor Andrzej Marek, Redaktor Naczelny Systemu Prawa Karnego. Dopiero teraz dowiedzieliśmy się, że od kilku miesięcy zmagał się ze śmiertelną chorobą. Jeszcze niedawno Profesor cieszył się zakończeniem prac nad tomem siódmym Systemu, a następny tom, trzeci, pod Jego osobistą redakcją, miał się ukazać w najbliższych tygodniach. Dzieło Profesora zostanie dokończone z naszym Współautorów Systemu udziałem. Teraz pozostaje nam już tylko podziękowanie dla Profesora Andrzeja Marka Najwyśmienitszego Prawnika i Najprawdziwszego Człowieka Nauki. Warszawa, luty 2012 r. dr hab. Lech Krzysztof Paprzycki, prof. Akademii Leona Koźmińskiego VI

8 Spis treści Przedmowa Wykaz skrótów Rozdział I. Istota środków zabezpieczających Pojęcie i istota środków zabezpieczających Środki zabezpieczające a kary i środki karne I. Kryminologiczne podstawy pojęć kary oraz środka zabezpieczającego.. 8 II. Koncepcje kary celowej i środka zabezpieczającego na gruncie szkoły pozytywnej prawa karnego i kryminologii III. Koncepcja dwutorowości w prawie karnym Rys historyczny I. Modelowe rozwiązania zagraniczne dotyczące środków zabezpieczających II. Model środków zabezpieczających w polskim Kodeksie karnym z 1932 r III. Model środków zabezpieczających w Kodeksie karnym z 1969 r Przymus w leczeniu i rehabilitacji psychiatrycznej Terapia uzależnień i zakłóceń czynności psychicznych o podłożu seksualnym I. Ogólne zagadnienia terapii uzależnień rola dobrowolności i przymusu II. Formy i rodzaje terapii uzależnień od alkoholu III. Formy i rodzaje terapii uzależnień od środków odurzających i substancji psychotropowych: metody abstynencyjne a metody podtrzymujące i terapia substytucyjna IV. Rola prawa karnego w terapii uzależnień: represja a profilaktyka i terapia V. Formy i rodzaje terapii zakłóceń czynności psychicznych o podłożu seksualnym Ochrona praw osób chorych psychicznie Rodzaje zamkniętych zakładów leczniczych wykonujących środki zabezpieczające System środków zabezpieczających Rozdział II. Środki zabezpieczające: umieszczenia w zamkniętym odpowiednim zakładzie psychiatrycznym, w zakładzie karnym, w zakładzie zamkniętym przeznaczonym dla sprawców przestępstw skierowanych przeciwko wolności seksualnej popełnionych w związku z zaburzeniami preferencji seksualnych albo skierowania takich sprawców na leczenie ambulatoryjne Charakter prawny i rodzaje zakładów: umieszczenia w odpowiednim zakładzie psychiatrycznym, w zakładzie karnym, w którym stosuje się szczególne środki lecznicze lub rehabilitacyjne, w zakładzie zamkniętym sprawcy przestępstwa skierowanego przeciwko wolności seksualnej oraz obligatoryjnego skierowania takiego sprawcy na leczenie ambulatoryjne V XI VII

9 VIII Spis treści I. Charakter prawny umieszczenia w zakładzie zamkniętym art a KK II. Odpowiedni zakład psychiatryczny art. 94 KK III. Zakład karny, w którym stosuje się szczególne środki lecznicze lub rehabilitacyjne art. 95 KK IV. Zakład zamknięty, w którym umieszczany jest sprawca przestępstwa skierowanego przeciwko wolności seksualnej, popełnionego w związku z zaburzeniami preferencji seksualnych i leczenie ambulatoryjne art. 95a Zasady orzekania I. Zasada niezbędności (konieczności) II. Zasada proporcjonalności III. Zasada obligatoryjności IV. Zasada wysłuchania biegłych Zakłócenia czynności psychicznych Następstwa zakłócenia czynności psychicznych Źródła zakłócenia czynności psychicznych I. Zdrowie psychiczne II. Choroba psychiczna III. Upośledzenie umysłowe IV. Inne zakłócenie czynności psychicznych Opiniowanie biegłych o stanie psychicznym sprawcy czynu zabronionego I. Opinia biegłych Wysłuchanie biegłych Prognozowanie ryzyka przemocy kryminalnej I. Zasady prognozowania II. Czynniki ryzyka przemocy pomiar i metody III. Czynniki ryzyka zachowań agresywnych według skali HCR Przesłanki i dyrektywy orzekania środka zabezpieczającego umieszczenia w odpowiednim zakładzie psychiatrycznym (art. 94) Przesłanki i dyrektywy orzekania środka zabezpieczającego umieszczenia w zakładzie karnym sprawcy o ograniczonej poczytalności (art. 95) Przesłanki i dyrektywy orzekania środka zabezpieczającego umieszczenia w zakładzie zamkniętym sprawcy przestępstwa skierowanego przeciwko wolności seksualnej albo skierowania na leczenie ambulatoryjne (art. 95a) Rozdział III. Środki zabezpieczające o charakterze leczniczym stosowane wobec sprawców przestępstw uzależnionych od alkoholu, środków odurzających i substancji psychotropowych Ewolucja środków zabezpieczających stosowanych wobec osób uzależnionych w ustawodawstwie polskim Regulacje dotyczące leczniczych środków zabezpieczających stosowanych wobec uzależnionych sprawców przestępstw w Kodeksie karnym z 1997 r I. Ogólne zasady dotyczące umieszczenia w zakładzie leczenia odwykowego II. Orzekanie umieszczenia w zamkniętym zakładzie leczenia odwykowego na podstawie przepisów Kodeksu karnego III. Konsekwencje pomyślnego wyniku leczenia w zamkniętym zakładzie leczenia odwykowego

10 Spis treści 22. Szczególna forma środka zabezpieczającego w postaci leczenia lub rehabilitacji w formie ambulatoryjnej Środki zabezpieczające o charakterze leczniczym stosowane wobec sprawców przestępstw uzależnionych od środków odurzających i substancji psychotropowych na podstawie przepisów ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii Inne środki o charakterze leczniczym stosowane wobec uzależnionych sprawców przestępstw na podstawie przepisów Kodeksu karnego i ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii Podsumowanie Rozdział IV. Środki zabezpieczające o charakterze administracyjnym Uwagi wstępne Środki zabezpieczające o charakterze administracyjnym na tle pozostałych środków zabezpieczających Rodzaje środków zabezpieczających o charakterze administracyjnym I. Uwagi wstępne II. Zakazy i obowiązek III. Przepadek Materialnoprawne podstawy orzekania środków zabezpieczających o charakterze administracyjnym I. Uwagi wstępne II. Ogólne podstawy orzekania środków zabezpieczających o charakterze administracyjnym III. Szczególne podstawy orzekania środków zabezpieczających o charakterze administracyjnym Wykonanie środków zabezpieczających o charakterze administracyjnym I. Wykonanie obowiązku i zakazów II. Wykonanie przepadku III. Koszty związane z wykonaniem środków zabezpieczających o charakterze administracyjnym Rozdział V. Wykonywanie środków zabezpieczających leczniczych Ogólne zasady wykonywania środków zabezpieczających I. Uwagi wstępne II. Istota i cele wykonywania środków zabezpieczających leczniczych III. Organy wykonujące orzeczenia o środkach zabezpieczających IV. Przegląd postępowań incydentalnych w przedmiocie wykonywania środków zabezpieczających V. Ogólne zasady postępowania wykonawczego w zakresie środków zabezpieczających Wykonywanie środka zabezpieczającego określonego w art KK I. Uwagi wstępne II. Zasady kierowania wyroku do wykonania III. Sposób wykonywania środka IV. Szczególne zasady warunkowego przedterminowego zwolnienia Kierowanie do wykonania środków zabezpieczających określonych w art. 94 1, 95a 1 i art Kodeksu karnego I. Uwagi wstępne II. Rodzaje zakładów zamkniętych, ich przeznaczenie i charakterystyka IX

11 Spis treści III. Zasady kierowania do wykonania środka orzeczonego na podstawie art KK i art KK IV. Zasady kierowania do wykonania środka orzeczonego na podstawie art. 95a 1 KK V. Tryb osadzenia sprawcy w zakładzie zamkniętym Nadzór nad wykonywaniem środków zabezpieczających I. Uwagi wstępne II. Nadzór penitencjarny III. Nadzór sprawowany przez sąd, który zastosował środek IV. Nadzór sprawowany przez sąd penitencjarny V. Nadzór kierownika zakładu zamkniętego VI. Inne formy nadzoru Zmiany w toku wykonywania środków zabezpieczających I. Uwagi wstępne II. Zmiana rodzaju zakładu zamkniętego w trakcie wykonywania środka zabezpieczającego określonego w art KK i w art KK III. Zmiany sposobu wykonywania środka określonego w art. 95a KK IV. Zmiany sposobu wykonywania środka określonego w art KK Zakończenie wykonywania środka I. Uwagi wstępne II. Ogólne przesłanki orzekania o uchyleniu środka zabezpieczającego III. Odrębności orzekania o uchyleniu wykonywania poszczególnych środków IV. Warunkowe zwolnienie sprawcy określonego w art KK V. Ponowne umieszczenie sprawcy w zakładzie zamkniętym Wykonywanie środków zabezpieczających przewidzianych w ustawie o przeciwdziałaniu narkomanii I. Uwagi wstępne II. Wykonywanie środka określonego w art. 71 ust. 1 PNarkU III. Wykonywanie środka określonego w art. 71 ust. 3 PNarkU Rozdział VI. Zakończenie Niepoczytalność Zasady orzekania leczniczych środków zabezpieczających Środki zabezpieczające o charakterze psychiatrycznym Środki zabezpieczające o charakterze seksualnym Środki zabezpieczające o charakterze odwykowym Środki zabezpieczające o charakterze administracyjnym i ich wykonanie Wykonanie leczniczych środków zabezpieczających Opiniowanie psychiatryczne i psychologiczne Indeks rzeczowy X

12 Wykaz skrótów 1. Źródła prawa ABWU ustawa z r. o Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego oraz Agencji Wywiadu (tekst jedn. Dz.U. z 2010 r. Nr 29, poz. 154 ze zm.) AlkU ustawa z r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (tekst jedn. Dz.U. z 2007 r. Nr 70, poz. 473 ze zm.) BezpImprMas ustawa z r. o bezpieczeństwie imprez masowych (Dz.U. Nr 62, poz. 504 ze zm.) BrońU ustawa z r. o broni i amunicji (tekst jedn. Dz.U. z 2004 r. Nr 52, poz. 525 ze zm.) CudzU ustawa z r. o cudzoziemcach (tekst jedn. Dz.U. z 2011 r. Nr 264, poz ze zm.) EKPCz Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności z r. (Dz.U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284 ze zm.) EKZT Europejska Konwencja o zapobieganiu torturom oraz nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu albo karaniu sporządzona w Strasburgu r. (Dz.U. z 1995 r. Nr 46, poz. 238 ze zm.) EwidLudU ustawa z r. o ewidencji ludności i dowodach osobistych (tekst jedn. Dz.U. z 2006 r. Nr 139, poz. 993 ze zm.) FinPublU z 2009 r.... ustawa z r. o finansach publicznych (Dz.U. Nr 157, poz ze zm.) FinPublU z 2005 r.... ustawa z r. o finansach publicznych (tekst jedn. Dz.U. z 2005 r. Nr 249, poz ze zm.) GryHazU ustawa z r. o grach hazardowych (Dz.U. Nr 201, poz ze zm.) IPNU ustawa z r. o Instytucie Pamięci Narodowej Komisji Ścigania Zbrodni Przeciwko Narodowi Polskiemu (tekst jedn. Dz.U. z 2007 r. Nr 63, poz. 424 ze zm.) KartaNU ustawa z r. Karta nauczyciela (tekst jedn. Dz.U. z 2006, Nr 97, poz. 674 ze zm.) KC ustawa z r. Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 16, poz. 93 ze zm.) KK ustawa z r. Kodeks karny (Dz.U. Nr 88, poz. 553 ze zm.) KKGiP Kodeks Kar Głównych i Poprawczych z 1847 r. KKKP Kodeks Karzący Królestwa Polskiego KK z 1932 r rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z r. Kodeks karny (Dz.U. Nr 60, poz. 571 ze zm.) KK z 1969 r ustawa z r. Kodeks karny (Dz.U. Nr 13, poz. 94 ze zm.) KKN Kodeks karny Rzeszy Niemieckiej z 1871 r. KKR Kodeks karny rosyjski z 1903 r. KKS ustawa z r. Kodeks karny skarbowy (tekst jedn. Dz.U. z 2007 r. Nr 111, poz. 765 ze zm.) XI

13 XII Wykaz skrótów KKW ustawa z r. Kodeks karny wykonawczy (Dz.U. Nr 90, poz. 557 ze zm.) KKWP dekret z r. Kodeks karny Wojska Polskiego (tekst jedn. Dz.U. z 1957 Nr 22, poz. 107 ze zm.) Konstytucja PRL.... Konstytucja Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej uchwalona przez Sejm Ustawodawczy r. (Dz.U. Nr 33, poz. 232 ze zm.) Konstytucja RP..... Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z r. (Dz.U. Nr 78, poz. 483 ze zm., sprost. Dz.U. z 2001 r. Nr 28, poz. 319) KP ustawa z r. Kodeks pracy (tekst jedn. Dz.U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 ze zm.) KPK ustawa z r. Kodeks postępowania karnego (Dz.U. Nr 89, poz. 555 ze zm.) KPK z 1928 r rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z r. Kodeks postępowania karnego (tekst jedn. Dz.U. z 1950 r. Nr 40, poz. 364 ze zm.) KPK z 1969 r ustawa z r. Kodeks postępowania karnego (Dz.U. Nr 13, poz. 96 ze zm.) KPrDz Konwencja o prawach dziecka przyjęta przez Zgromadzenie Ogólne ONZ r. (Dz.U. z 1991 r. Nr 120, poz. 526 ze zm.) KPW ustawa z r. Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia (tekst jedn. Dz.U. z 2008 r. Nr 133, poz. 848 ze zm.) KRKU ustawa z r. o Krajowym Rejestrze Karnym (tekst jedn. Dz.U. z 2008 r. Nr 50, poz. 292 ze zm.) KRO ustawa z r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz.U. Nr 9, poz. 59 ze zm.) KSH ustawa z r. Kodeks spółek handlowych (Dz.U. Nr 94, poz ze zm.) KurSądU ustawa z r. o kuratorach sądowych (Dz.U. Nr 98, poz ze zm.) KW ustawa z r. Kodeks wykroczeń (tekst jedn. Dz.U. z 2010 r. Nr 46, poz. 275 ze zm.) MPPOiP Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych z r. (Dz.U. z 1977 r. Nr 38, poz. 167) MTKRS Rzymski Statut Międzynarodowego Trybunału Karnego, sporządzony w Rzymie r. (Dz.U. z 2003 r. Nr 78, poz. 708) NielU ustawa z r. o postępowaniu w sprawach nieletnich (tekst jedn. Dz.U. z 2010 r. Nr 33, poz. 178 ze zm.) ObrRPU ustawa z r. o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej (tekst jedn. Dz.U. z 2004 r. Nr 241, poz ze zm.) OchrPrzU ustawa z r. o ochronie przyrody (tekst jedn. Dz.U. z 2009 r. Nr 151, poz ze zm.) OchrZdrPU ustawa z r. o ochronie zdrowia psychicznego (tekst jedn. Dz.U. z 2011 r. Nr 231, poz. 1375) OchrZwU ustawa z r. o ochronie zwierząt (tekst jedn. Dz.U. z 2003 r. Nr 106, poz ze zm.) OdpZbiorU ustawa z r. o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zagrożone pod groźbą kary (Dz.U. Nr 197, poz ze zm.) OrdOdzU ustawa z r. o orderach i odznaczeniach (Dz.U. Nr 90, poz. 450 ze zm.) OrdPod ustawa z r. Ordynacja podatkowa (tekst jedn. Dz.U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 ze zm.)

14 Wykaz skrótów OrdRGm ustawa z r. Ordynacja wyborcza do rad gmin, rad powiatów i sejmików województw (tekst jedn. Dz.U. z 2010 r. Nr 176, poz ze zm.) ÖstGB Strafgestzbuch (austriacki kodeks karny z r.) PDPCz Powszechna Deklaracja Praw Człowieka z r. PNarkU ustawa z r. o przeciwdziałaniu narkomanii (Dz.U. Nr 179, poz ze zm.) PPK Powszechne Prawo Krajowe dla Państw Pruskich (Landrecht Pruski) PPrzemRodzU ustawa z r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (Dz.U. Nr 180, poz ze zm.) PrAdw ustawa z r. Prawo o adwokaturze (tekst jedn. Dz.U. z 2009 r. Nr 146, poz ze zm.) PrNot ustawa z r. Prawo o notariacie (tekst jedn. Dz.U. z 2008 r. Nr 189, poz ze zm.) ProkU ustawa z r. o prokuraturze (tekst jedn. Dz.U. z 2011 r. Nr 270, poz ze zm.) PrRDr ustawa z r. Prawo o ruchu drogowym (tekst jedn. Dz.U. z 2005 r. Nr 108, poz. 908 ze zm.) PrUSP ustawa z r. Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz.U. Nr 98, poz ze zm.) PWKK ustawa z r. Przepisy wprowadzające Kodeks karny (Dz.U. Nr 88, poz. 554 ze zm.) PWKK z 1969 r ustawa z r. Przepisy wprowadzające Kodeks karny (Dz.U. Nr 13, poz. 95 ze zm.) PWKPK ustawa z r. Przepisy wprowadzające Kodeks postępowania karnego (Dz.U. Nr 89, poz. 556 ze zm.) PWKPW ustawa z r. Przepisy wprowadzające Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia (Dz.U. Nr 106, poz ze zm.) PWKW ustawa z r. Przepisy wprowadzające Kodeks wykroczeń (Dz.U. Nr 12, poz. 115 ze zm.) RzeczPatU Ustawa z r. o rzecznikach patentowych (tekst jedn. Dz.U. z 2011 r. Nr 155, poz. 925) SamGminU ustawa z r. o samorządzie gminnym (tekst jedn. Dz.U. z 2001 r. Nr 142, poz ze zm.) SchSŁGB Strafgesetzbuch (szwajcarski kodeks karny) z r. SłWojŻZU ustawa z r. o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych (tekst jedn. Dz.U. z 2010 r. Nr 90, poz. 593 ze zm.) StGB Strafgesetzbuch (niemiecki kodeks karny z r.) SwobDziałGospU... ustawa z r. o swobodzie działalności gospodarczej (tekst jedn. z 2010 r. Nr 220, poz ze zm.) ŚwKorU ustawa z r. o świadku koronnym (tekst jedn. Dz.U. z 2007 r. Nr 36, poz. 232 ze zm.) UKA ustawa karna (austriacka) o zbrodniach i przekroczeniach z 1871 r. UKS ustawa karna skarbowa z r. (tekst jedn. Dz.U. z 1984 r. Nr 22, poz. 103 ze zm.) Zasady techniki prawodawczej (Zasady) rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z r. w sprawie Zasad techniki prawodawczej (Dz.U. Nr 100, poz. 908) XIII

15 Wykaz skrótów 2. Organy orzekające ETPCz Europejski Trybunał Praw Człowieka ETS Europejski Trybunał Sprawiedliwości MTK Międzynarodowy Trybunał Karny NSA Naczelny Sąd Administracyjny SA Sąd Apelacyjny SN Sąd Najwyższy SN (IK) Sąd Najwyższy w pełnym składzie Izby Karnej SN (PS) Sąd Najwyższy w pełnym składzie SN (PSIKiW) Sąd Najwyższy w połączonym składzie Izby Karnej i Wojskowej SN (7) Sąd Najwyższy w składzie siedmiu sędziów SO Sąd Okręgowy SP Sąd Powiatowy SR Sąd Rejonowy SW Sąd Wojewódzki 3. Czasopisma i publikatory AG Apelacja Gdańska Apel. Lub Apelacja Lublin Apel. W-wa Apelacja Warszawa Arch. Krym Archiwum Kryminologii AUL Acta Universitatis Lodziensis AUMCS Annales Universitatis M. Curie-Skłodowska AUNC Acta Universitatis Nicolai Copernici AUW Acta Universitatis Wratislaviensis Biul. GP Biuletyn Gelneralnej Prokuratury BMS Biuletyn Ministra Sprawiedliwości BPK Biuletyn Prawa Karnego BSN Biuletyn Sądu Najwyższego CPH Czasopismo Prawno-Historyczne CzPKiNP Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych DPP Demokratyczny Przegląd Prawniczy Dz.ROP Dziennik Rozporządzeń dla obszarów okupowanych w Polsce Dz.RGG Dziennik Rozporządzeń dla Generalnego Gubernatorstwa Verordnungsblatt für das Generalgouvernement Dz.U Dziennik Ustaw Dz.Urz Dziennik Urzędowy ECR European Court Reports EP Edukacja Prawnicza EPS Europejski Przegląd Sądowy Gł. Sąd Głos Sądownictwa GP Gazeta Prawna GPr Gazeta Prawnicza XIV

16 Wykaz skrótów GS Gazeta Sądowa GSP Gdańskie Studia Prawnicze GSiPen Gazeta Sądowa i Penitencjarna GSW Gazeta Sądowa Warszawska Iuris Effectus Iuris Effectus. Kwartalnik Krajowej Szkoły Sądownictwa i Prokuratury Jur Jurysta KF Kwartalnik Filozoficzny KHKM Kwartalnik Historii Kultury Materialnej KPCiK Kwartalnik Prawa Cywilnego i Karnego KSP Krakowskie Studia Prawnicze KZS Krakowskie Zeszyty Sądowe M.P Monitor Polski Med Mediator MHI Miscellanea Historica-Iuridica MoP Monitor Prawniczy NP Nowe Prawo OJ Official Journal ONSA Orzecznictwo Naczelnego Sądu Administracyjnego ONSAiWSA Orzecznictwo Naczelnego Sądu Administracyjnego i Wojewódzkich Sądów Administracyjnych OSA Orzecznictwo Sądów Apelacyjnych OSAW Orzecznictwo Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu OSG Orzecznictwo w Sprawach Gospodarczych OSN Zbiór Orzeczeń Sądu Najwyższego. Orzeczenia Izby Cywilnej (w latach ), Orzecznictwo Sądu Najwyższego (w latach : Izby Cywilnej i Izby Karnej, w roku 1962: Izby Cywilnej, w latach : Izby Cywilnej oraz Izby Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, w latach : Izby Cywilnej i Administracyjnej oraz Izby Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, w latach : Izby Cywilnej oraz Izby Administracyjnej, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, w 1995 roku: Izby Cywilnej) OSNKW Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Karna OSNPG Orzecznictwo Sądu Najwyższego Prokuratura Generalna OSNwSK Orzecznictwo Sądu Najwyższego w Sprawach Karnych OSP Orzecznictwo Sądów Polskich Orzecznictwo Sądów Polskich ( ), Orzecznictwo Sądów Polskich i Komisji Arbitrażowych ( ), Orzecznictwo Sądów Polskich (od 1990) OTK Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego OTK-A Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego seria A PAK Prawo-Administracja-Kościół Pal Palestra PES Problemy Egzekucji Sądowej PiM Prawo i Medycyna PiP Państwo i Prawo PiZS Praca i Zabezpieczenie Społeczne PiŻ Prawo i Życie XV

17 XVI Wykaz skrótów PL Przegląd Legislacyjny PnD Paragraf na Drodze PPE Przegląd Prawa Europejskiego PPen Przegląd Penitencjarny PPiA Przegląd Prawa i Administracji PPH Przegląd Prawa Handlowego PPK Przegląd Prawa Karnego PPKrym Przegląd Penitencjarny i Kryminologiczny PPod Przegląd Podatkowy PPol Przegląd Policyjny PPow Przegląd Powszechny Prob. Krym Problemy Kryminalistyki Prob. Pr. Karn Problemy Prawa Karnego Prob. Praw Problemy Praworządności Prob. WS Problemy Wymiaru Sprawiedliwości Prok Prokurator Prok. i Pr Prokuratura i Prawo Pr. Sp Prawo Spółek PS Przegląd Sądowy PSiA Przegląd Sądowy i Administracyjny PSejm Przegląd Sejmowy PUE Przegląd Ustawodawstwa Europejskiego PUG Przegląd Ustawodawstwa Gospodarczego PWP Przegląd Więziennictwa Polskiego RGBl Reichsgesetzblatt RPE Ruch Prawniczy i Ekonomiczny RPEiS Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny R.Pr Radca Prawny RT Rocznik Toruński Rzeczp Rzeczpospolita SE Studia Europejskie SI Studia Iuridica SKKiP Studia Kryminologiczne, Kryminalistyczne i Penitencjarne SP Studia Prawnicze SPC Studia Prawa Cywilnego SPE Studia Prawno-Ekonomiczne SSoc Studia Socjologiczne ST Samorząd Terytorialny Tyg. Pow Tygodnik Powszechny Wok Wokanda WPP Wojskowy Przegląd Prawniczy Zb. O Zbiór Orzeczeń Sądu Najwyższego ZKA Zagadnienia Karno-Administracyjne ZNASW Zeszyty Naukowe Akademii Spraw Wewnętrznych

18 Wykaz skrótów ZNBAS Zeszyty Naukowe Biura Analiz Sejmowych ZNIBPS Zeszyty Naukowe Instytutu Badania Prawa Sądowego ZNUGd Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Gdańskiego ZNUJ Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego ZNUŚl Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Śląskiego ZNWSO Szczytno... Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Oficerskiej w Szczytnie ZPUKSW Zeszyty Prawnicze Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego ZStW Zeitschrift für die Gesamte Strafrechtswissenschaft ZW Zagadnienia Wykroczeń 4. Piśmiennictwo Andrejew, Prawo karne, 1970 (1971, 1973, 1976, 1978, 1980, 1983, 1986, 1989) I. Andrejew, Polskie prawo karne w zarysie, Warszawa 1970, 1971, 1973, 1976, 1978, 1980, 1983, 1986, 1989 Andrejew, Świda, Wolter, KK z komentarzem.. I. Andrejew, W. Świda, W. Wolter, Kodeks karny z komentarzem, Warszawa 1973 Bafia, Mioduski, Siewierski, Komentarz KK, 1977 (1987) J. Bafia, K. Mioduski, M. Siewierski, Kodeks karny. Komentarz, Warszawa 1977, 1987 Bojarski, Giezek, Sienkiewicz, Prawo karne, 2004 (2006, 2007, 2010)... M. Bojarski, J. Giezek, Z. Sienkiewicz, Prawo karne materialne. Część ogólna i szczególna (pod red. M. Bojarskiego), Warszawa 2004, 2006, 2007, 2010 Bojarski, Komentarz KK, 2006 (2008, 2009, 2011)... T. Bojarski, A. Michalska-Warias, J. Piórkowska-Flieger, M. Szwarczyk, Kodeks karny. Komentarz (pod red. T. Bojarskiego), Warszawa 2006, 2008, 2009, 2011 Bojarski, Polskie prawo karne, 2002 (2006, 2008) T. Bojarski, Polskie prawo karne. Zarys części ogólnej, Warszawa 2002, 2006, 2008 Buchała, Komentarz KK, cz. ogólna, 1990 (1994) K. Buchała, Z. Ćwiąkalski, M. Szewczyk, A. Zoll, Komentarz do kodeksu karnego, część ogólna (pod red. K. Buchały), Warszawa 1990, 1994 Buchała, Prawo karne, 1980 (1989) K. Buchała, Prawo karne materialne, Warszawa 1980, 1989 XVII

19 Wykaz skrótów Buchała, Zoll, Komentarz KK, cz. ogólna, t 1 [2], 1998 (2001), cz. szczególna, t. I [II], 1999 (2001).. K. Buchała, A. Zoll, Kodeks karny. Komentarz. Część ogólna, Kraków 1998, 2001; Część szczególna, t. 1 i 2, Kraków 1999, 2001 Buchała, Zoll, Polskie prawo karne, 1995 (1996) K. Buchała, A. Zoll, Polskie prawo karne, Warszawa 1995, 1996 Cieślak, Polskie prawo karne, 1990 (1994)... M. Cieślak, Polskie prawo karne. Zarys ujęcia systemowego, Warszawa 1990, 1994 Filar, Komentarz KK, 2008 (2010) M. Bojarski, M. Filar, W. Filipkowski, O. Górniok, S. Hoc, P. Hofmański, M. Kalitowski, M. Kulik, L. K. Paprzycki, E. Pływaczewski, W. Radecki, Z. Sienkiewicz, Z. Siwik, R. A. Stefański, L. Tyszkiewicz, A. Wąsek, L. Wilk, Kodeks karny. Komentarz (pod red. M. Filara), Warszawa 2008, 2010 Gardocki, Prawo karne, 1994 (1996, 1998, 1999, 2000, 2001, 2002, 2003, 2004, 2005, 2006, 2007, 2008, 2009, 2010)... L. Gardocki, Prawo karne, Warszawa 1994, 1996, 1998, 1999, 2000, 2001, 2002, 2003, 2004, 2005, 2006, 2007, 2008, 2009, 2010 Giezek, Komentarz KK J. Giezek, N. Kłączyńska, G. Łabuda, Kodeks karny. Komentarz. Część ogólna (pod red. J. Giezka), Warszawa 2007 Glaser, Mogilnicki, Komentarz KK S. Glaser, A. Mogilnicki, Kodeks karny komentarz: prawo o wykroczeniach, przepisy wprowadzające, tezy z orzeczeń Sądu Najwyższego, wyciągi z motywów ustawodawczych, Warszawa 1934 Góral, Praktyczny komentarz KK, 1996 (1998, 2002, 2005)... R. Góral, Kodeks karny. Praktyczny komentarz, Warszawa 1996, 1998, 2002, 2005 Górniok, Komentarz KK 2004 (2006) M. Bojarski i in,. Kodeks karny. Komentarz (pod red. O. Górniok), Warszawa 2004 Górniok i in., Komentarz KK, t. I [II] O. Górniok, S. Hoc, S.M. Przyjemski, Kodeks karny. Komentarz, t. 3, Gdańsk 1999; O. Górniok, S. Hoc, M. Kalitowski, S.M. Przyjemski, Z. Sienkiewicz, J. Szumski, L. Tyszkiewicz, A. Wąsek, Kodeks karny. Komentarz, t. I, art ; t. II, art , Gdańsk 2005 Grześkowiak, Prawo karne, 2009 (2007)... F. Ciepły, M.K. Gałązka, A. Grześkowiak, R. Hałas, S. Hypś, D. Szeleszczuk, K. Wiak, Prawo karne (pod red. A. Grześkowiak), Warszawa 2007 [2009] XVIII

20 Wykaz skrótów Hołada, Postulski, Komentarz KKW.... Komentarz do kodeksu karnego wykonawczego, Gdańsk 2005 Lelental, Komentarz KKW.... S. Lelental, Kodeks karny wykonawczy. Komentarz, Warszawa 1999, 2001, 2010 Lernell, Wykład, t I [II] L. Lernell, Wykład prawa karnego, cz. ogólna, t. I, Warszawa 1969; t. II, Warszawa 1971 Królikowski, Zawłocki, Komentarz KK, cz. ogólna, t. [ ]..... M. Błaszczyk, J. Długosz, M. Królikowski, J. Lachowski, B. Namysłowska-Gabrysiak, A. Sakowicz, R. Skarbek, A. Walczak-Żochowska, W. Zalewski, R. Zawłocki, S. Żółtek, Kodeks karny. Część ogólna. Komentarz, t. 1 i 2 (pod red. R. Zawłockiego, M. Królikowskiego), Warszawa 2009 Makarewicz, Komentarz KK, 1935 (1938) J. Makarewicz, Kodeks karny z komentarzem, Lwów 1935, 1938 Makarewicz, Prawo karne J. Makarewicz, Prawo karne wykład porównawczy, Lwów Warszawa 1924 Makowski, Komentarz KK 1933 (1937) W. Makowski, Kodeks karny z 1932 r. Komentarz, Warszawa 1933, 1937 Marek, Komentarz KK, 2004 (2005, 2006, 2007, 2010) A. Marek, Kodeks karny. Komentarz, Warszawa 2004, 2005, 2006, 2007, 2010 Marek, Prawo karne, 1997 (2000, 2001, 2003, 2004, 2005, 2006, 2007, 2008, 2009) A. Marek, Prawo karne, Warszawa 1997, 2000, 2001, 2003, 2004, 2005, 2006, 2007, 2008, 2009 Marek, Prawo wykroczeń, 1999 (2002, 2004, 2006, 2008) A. Marek, Prawo wykroczeń, Warszawa 2002, 2004, 2006, 2008 Marek, Waltoś, Podstawy prawa, 1999 (2002, 2003, 2008)... A. Marek, S. Waltoś, Podstawy prawa i procesu karnego, Warszawa 1999, 2002, 2003, 2008 Mozgawa, Praktyczny komentarz KK, 2006 (2007) M. Budyn-Kulik, P. Kozłowska-Kalisz, M. Kulik, M. Mozgawa, Kodeks karny. Praktyczny komentarz (pod red. M. Mozgawy), Kraków 2006, 2007 Peiper, Komentarz KK, 1933 (1936) L. Peiper, Komentarz do kodeksu karnego: prawa o wykroczeniach i przepisów wprowadzających wraz z niektóremi ustawami dodatkowemi i wzorami orzeczeń do prawa o wykroczeniach, Warszawa 1933, 1936 XIX