Rozwój sektora BPO/SSC w Warszawie

5 grudnia 2016 r. OUTSOURCING BREAKFAST WARSZAWA Rozwój sektora BPO/SSC w Warszawie

INDEX WARSZAWA ATRAKCYJNOŚĆ INWESTYCYJNA 3 EDUKACJA 4 SEKTOR BPO/SSC 5 WARSZAWA - STOLICA CENTRÓW NOWOCZESNYCH USŁUG BIZNESOWYCH 8 RYNKI BIUROWE NA MOKOTOWIE I OBRZEŻACH CENTRUM 12 JAK CIĘ WIDZĄ, TAK CIĘ PISZĄ 16 ATRAKCYJNOŚĆ INWESTYCYJNA Powierzchnia miasta: 517 km² Stopa bezrobocia 15% 12% 9% 6% 3% 0% 5,6% 4,6% 2,9% 1,9% 2,8% Współczynnik aktywności zawodowej ludności w wieku 15 lat i więcej według poziomu wykształcenia: wyższe 79,3% policealne oraz średnie zawodowe 59,8% średnie ogólnokształcące 47,9% zasadnicze zawodowe 58,5% gimnazjalne podstawowe i niższe 14,5% Warszawa, to jedno z trzech polskich miast, które od lat utrzymuje pozycję w pierwszej setce światowych lokalizacji dla sektora BPO wymienianych przez Tholons. Pozycja Warszawy z roku na rok się umacnia i atrakcyjność stolicy dla rozwoju branży nowoczesnych usług dla biznesu nie maleje. Obecnie w rankingu Tholons, Warszawa zajmuje 25 pozycję i w stosunku do roku poprzedniego awansowała o pięć miejsc. W miarę lat stolica Polski stała się siedzibą spółek informatycznych, finansowo-księgowych, technologicznych, Call Contact Centrów oraz wielu organizacji wspierających rozwój sektora BSS. 3,5% 3,7% Ludność: 1 744,4 (Stan w dniu 31 XII 2015) 4,3% 4,8% 4,2% Źródło: Urząd Statystyczny 3,3% 2,9% 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 październik 2016 Pozycja Warszawy w rankingu Tholons*: Do głównych zalet Warszawy należy silna baza zasobów kadrowych, absolwentów i studentów wielu uczelni wyższych oraz obcokrajowców. Wraz z rozwojem sektora nowoczesnych usług dla biznesu w Warszawie wzrosła dynamika rozwoju nowoczesnej powierzchni biurowej, która rozwija się nie w jednej, ale w kilku miejskich lokalizacjach takich jak Ochota, Mokotów czy Powiśle. Warszawa w ostatnim czasie przeżywa drugą młodość i często pojawia się w zapytaniach zagranicznych inwestorów, wymieniana jako preferowana lokalizacja na centra operacyjne. Już teraz jest siedzibą takich gigantów jak np. Accenture, P&G, MoneyGram, Teleperformance Polska i wielu innych. Źródło: GUS 2011 2012 2013 2014 2015 2016 38 38 36 32 30 25 *Międzynarodowa firma, zajmująca się doradztwem strategicznym w zakresie outsourcingu i inwestycji, opracowuje co roku ranking najlepszych lokalizacji dla Centrów BPO. 3

EDUKACJA Dane z roku 2015/2016 SEKTROR BPO/SSC Dane z roku 2015 SZKOŁY PODSTAWOWE: 330 Absolwenci: 14 356 Uczniowie: 112 997 76 36 664 160 Liczba uczelni NAJWIĘKSZE CENTRA: Liczba pracowników w sektorze BSS UDZIAŁ ZATRUDNIENIA W SEKTORZE BSS Z PODZIAŁEM NA KRAJ POCHODZENIA INWESTYCJI: Liczba centrów BSS Contact Center GIMNAZJA: 248 Absolwenci: 12 198 Uczniowie: 42 510 Lionbridge Infovide Matrix Outbox Samsung Electronics Warszawa 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% USA Wielka Brytania Francja Niemcy Skandynawia Azja Szwajcaria Holandia LICEA I SZKOŁY PONADGIMNAZJALNE: 172 Absolwenci: 12 879 Uczniowie: 43 984 GE Engineering Design Center Citi International PLC RBS Global Hub Europe Źródło: GUS Źródło: Raport BSS in Poland 2016, PAIiIZ 4 5

WARSZAWA STOLICA CENTRÓW NOWOCZESNYCH USŁUG BIZNESOWYCH Warszawa jest miastem, w którym ulokowanych jest najwięcej centrów nowoczesnych usług biznesowych w Polsce i drugą po Krakowie lokalizacją pod względem liczby osób zatrudnionych w tym sektorze. Średnia ilość osób zatrudnionych w centrum usług w Warszawie wynosi 231 i jest to czwarta lokata w naszym kraju w kategorii przeciętna wielkość centrum SSC/BPO w Polsce (na pierwszym miejscu jest Kraków ze średnim zatrudnieniem 374 osoby). Mniejsze rozmiary centrów oraz największy w Polsce rynek pracy o charakterze biurowym (4,7 mln m. kw. powierzchni biurowej; drugi w kolejności Kraków dysponuje 0,8 mln m. kw.) sprawiają, że centra nowoczesnych usług biznesowych w Warszawie wtapiają się w krajobraz stołecznych biur i biurowców, nie tworząc wyróżniających się na tle miasta enklaw. Dzięki temu sektor SSC/BPO w Warszawie unika stygmatyzacji jako miejsca pracy o charakterze nieskomplikowanym, powtarzalnym i mało rozwojowym, z czym muszą mierzyć się pracodawcy w innych lokalizacjach w naszym kraju. Pozytywnemu postrzeganiu sektora usług biznesowych w Warszawie sprzyja także częste łączenie przez przedsiębiorstwa prowadzonej działalności operacyjnej z działalnością centrum usług. Ułatwia to pracownikom migrację z części biznesowych do części usługowych i na odwrót. Dzięki temu osoby poszukujące możliwości rozwoju zawodowego nie muszą obawiać się jednoznacznego zaklasyfikowania jako pracownik centrum outsourcingowego. Perspektywa podnoszenia kwalifikacji jest ważnym elementem dla pracowników centrów usług, a brak tej perspektywy jest główną przyczyną rotacji wśród personelu. Na obecnym, konkurencyjnym rynku pracy coraz trudniej pozyskać kandydatów, a każde odejście pracownika skutkuje dodatkowymi kosztami związanymi z koniecznością zatrudnienia i wdrożenia nowej osoby. Warszawski rynek pracy, z uwagi na swoje rozmiary i możliwość przepływania pracowników z części operacyjnych firm do części usługowych, jest bardzo płynny. Dostępność kandydatów jest największa w kraju, wspiera ją także możliwość przyciągania do Warszawy kandydatów z pozostałych lokalizacji w Polsce (a coraz częściej także w Europie). Na kalkulację opłacalności utworzenia centrum nowoczesnych usług biznesowych w Warszawie na pewno wpłyną koszty wynagrodzeń, które należą do najwyższych w naszym kraju. Jeśli jednak w tej kalkulacji uwzględnimy także koszty rotacji (której poziom w Warszawie jest niższy niż w pozostałych, popularnych dla sektora miastach) oraz koszty potencjalnych strat, związanych z możliwym brakiem dostępu do wykwalifikowanej kadry w innych lokalizacjach może okazać się, że Warszawa jest najlepszym wyborem dla sektora SSC/BPO. LICZBA OSÓB ZATRUDNIONYCH W CENTRACH SSC/BPO W POLSCE Źródło: PAIiIZ, 2016 r. POTENCJAŁ EDUKACYJNY RYNKU Liczba szkół wyższych oraz udział studentów w podziale na województwa, stan na 30.11.2015; źródło: opracowanie własne Randstad na podstawie danych GUS. dolnośląskie: 36 9 % kujawsko-pomorskie: 18 4% Liczba szkół wyższych lubelskie: 18 6% Komentarz Eksperta Warszawa wciąż utrzymuje się w czołówce największych ośrodków SSC/BPO w Polsce. Jest tu zlokalizowana największa liczba centrów. Dostępność wysoko wykwalifikowanej kadry, a także potencjał edukacyjny jest atutem Warszawy i między innymi tym stolica przyciąga inwestorów. Obserwujemy też zmiany w filozofii działania centrów coraz częściej obsługiwane procesy są procesami end-to-end, a firmy decydują się na przeniesienie do Polski również tych funkcji, które początkowo pozostawiły w kraju macierzystym. Warto też odnotować fakt wzrostu świadomości czy rozpoznawalności terminów SSC i BPO na rynku. Katarzyna Potrzuska-Chwojnicka, Team Leader SSC/BPO, Randstad Professionals Odsetek studentów w Polsce lubuskie: 6 1% LICZBA CENTÓW SSC/BPO W POLSCE. 200 160 150 SSC BPO IT R&D łódzkie: 25 6% małopolskie: 30 13% mazowieckie: 99 20% opolskie: 6 2% 100 50 119 104 85 71 68 56 31 28 27 21 82 podkarpackie: podlaskie: pomorskie: 14 4% 16 3% 27 7% śląskie: 37 8 % 0 świętokrzyskie: warmińsko-mazurskie: wielkopolskie: zachodnio-pomorskie: Warszawa Kraków Trójmiasto Wrocław Katowice MA Poznań Łódź Bydgoszcz i Toruń Rzeszów Lublin Szczecin Inne 14 2% 7 2% 35 10% 7 3% Źródło: PAIiIZ 2016r. 8 9

WARSZAWA - STOLICA CENTRÓW NOWOCZESNYCH USŁUG BIZNESOWYCH Dostępność kandydatów Poziom trudności w pozyskaniu określonej liczby pracowników w ciągu 3 miesięcy. F&A: GL Dostępność duża Dostępność przeciętna Dostępność ograniczona F&A: AP/AR Banking: Fund Accounting Banking: AML/KYC Banking: Analysis (Product Control, Reporting, Business Analysis) Customer Service HR: Payroll HR: Admin & reporting Procurement IT: service desk IT: software dev IT: infrastructure management Źródło: Randstad 10 20 50 Wynagrodzenia w centrach SSC/BPO w Warszawie (osoby znające język angielski na poziomie B2/C1; kwoty brutto) F&A: GL min. najczęściej oferowane maks. Junior Accountant (1-2 lata doświadczenia) 4 500 zł 5 500 zł 6 000 zł Accountant (2-3 lata doświadczenia) 6 000 zł 7 000 zł 8 000 zł Senior Accountant (pow. 3 lat doświadczenia) 7 000 zł 8 000 zł 9 500 zł Team Leader (zespół 5-15 osób) 9 000 zł 12 000 zł 15 000 zł Manager (zespół do 50 osób) 14 000 zł 18 000 zł 23 000 zł F&A: AP/AR min. najczęściej oferowane maks. Junior Accountant (1-2 lata doświadczenia) 4 000 zł 4 500 zł 5 500 zł Accountant (2-3 lata doświadczenia) 5 000 zł 5 500 zł 6 500 zł Senior Accountant (pow. 3 lat doświadczenia) 6 000 zł 6 500 zł 7 500 zł Team Leader (zespół 5-15 osób) 7 000 zł 9 500 zł 12 000 zł Manager (zespół do 50 osób) 12 000 zł 15 000 zł 20 000 zł Banking min. najczęściej oferowane maks. Junior Fund Accountant (do 1 roku doświadczenia) 4 200 zł 4 500 zł 4 800 zł Fund Accountant (1-3 lata doświadczenia) 4 800 zł 5 500 zł 6 500 zł Senior Fund Accountant (pow. 3 lat doświadczenia) 6 500 zł 7 500 zł 9 000 zł AML/KYC Junior Analyst (do 1 roku doświadczenia) 3 500 zł 4 000 zł 4 400 zł AML/KYC Analyst (1-3 lata doświadczenia) 4 200 zł 5 500 zł 6 500 zł AML/KYC Senior Analyst (3-5 lat doświadczenia) 5 500 zł 7 000 zł 8 000 zł Junior Analyst (Product Control, Reporting, Business Analysis / do 1 roku doświadczenia) 4 500 zł 5 000 zł 6 000 zł Analyst (Product Control, Reporting, Business Analysis / 1-3 lata doświadczenia) 5 000 zł 6 500 zł 7 500 zł Senior Analyst (Product Control, Reporting, Business Analysis / pow. 3 lat doświadczenia) 7 000 zł 8 000 zł 10 000 zł Team Leader (zespół 5-15 osób) 8 000 zł 11 000 zł 14 000 zł Manager (zespół do 50 osób) 12 000 zł 18 000 zł 21 000 zł Komentarz Eksperta Sytuacja na rynku kandydata w 2016 przedstawia się dość dynamicznie. Ilość nowopowstających centrów usług biznesowych powoduje, że pracownicy zachęcani udziałem w ciekawych projektach co raz chętniej zmieniają pracę. W związku z tym, znalezienie niewielkiego wolumenu kandydatów nie będzie dla organizacji dużym problemem. Trudności mogą pojawić się w przypadku zatrudnienia większej ilości osób, szczególnie wtedy, kiedy poza znajomością języka angielskiego pracodawca wymaga znajomości innych języków, a także konkretnych systemów, czy kwalifikacji. Monika Matuszewska, Account Manager SSC/BPO, Randstad Professionals Komentarz Eksperta Centra nowoczesnych usług biznesowych nie tylko zwiększają zatrudnienie, ale stały się również jednym z najatrakcyjniejszych pracodawców pod względem wysokości wynagrodzeń oraz oferowanych benefitów pozapłacowych. Zróżnicowanie wynagrodzeń jest widoczne w kilku obszarach, takich jak: lokalizacja, doświadczenie zawodowe czy też posiadane umiejętności. Na najwyższe pensje w Warszawie mogą liczyć wykwalifikowani specjaliści IT: od 8 tys. zł do 13 tys. zł brutto miesięcznie. Również doświadczonym księgowym sektor oferuje atrakcyjne wynagrodzenia mieszczące się w przedziale 7 tys. zł - 9,5 tys. zł brutto miesięcznie. W przypadku absolwentów, którzy wchodzą na rynek pracy i chcą rozwijać się w centrach nowoczesnych usług biznesowych oferty finansowe ze strony pracodawców kształtują się na poziomie 3,5 tys. zł- 5 tys. zł brutto miesięcznie. Wysokość wynagrodzenia skorelowana jest również ze znajomością języków obcych, tzw. bonusy językowe wynoszą od 300 zł do 1500 zł brutto miesięcznie i stanowią zazwyczaj dodatek do wynagrodzenia podstawowego. Paula Lewandowska, Team Leader SSC/BPO, Randstad Professionals Customer Service min. najczęściej oferowane maks. Junior Specialist (bez doświadczenia) 3 000 zł 4 000 zł 5 000 zł Specialist (pow. 1 roku doświadczenia) 4 000 zł 5 500 zł 6 000 zł Team Leader (zespół 5-15 osób) 5 500 zł 7 500 zł 9 000 zł Manager (zespół do 50 osób) 7 000 zł 11 000 zł 16 000 zł Procurement / Order Management min. najczęściej oferowane maks. Junior Specialist (do 1 roku doświadczenia) 4 500 zł 5 500 zł 6 000 zł Specialist (1-3 lata doświadczenia) 5 500 zł 6 500 zł 8 000 zł Senior Specialist (pow. 3 lat doświadczenia) 7 500 zł 8 500 zł 10 000 zł Team Leader (zespół 5-15 osób) 12 000 zł 15 000 zł 17 000 zł Manager (zespół do 50 osób) 15 000 zł 18 000 zł 24 000 zł HR Processes min. najczęściej oferowane maks. Junior Specialist (do 1 roku doświadczenia) 3 500 zł 4 000 zł 4 500 zł Specialist (1-2 lata doświadczenia) 4 500 zł 5 500 zł 6 000 zł Senior Specialist (pow. 2 lat doświadczenia) 6 000 zł 6 500 zł 7 000 zł Junior Payroll Specialist (do 1 roku doświadczenia) 4 000 zł 4 500 zł 5 000 zł Payroll Specialist (1-3 lata doświadczenia) 5 000 zł 6 500 zł 7 000 zł Senior Payroll Specialist (pow. 3 lat doświadczenia) 7 000 zł 8 500 zł 10 000 zł Team Leader (zespół 5-15 osób) 9 500 zł 12 000 zł 15 000 zł Manager (zespół do 50 osób) 14 000 zł 17 000 zł 21 000 zł Źródło: Randstad. Tabela wynagrodzeń została przygotowana w oparciu o wyniki z wywiadów z kandydatami i pracodawcami oraz analizę procesów re krutacyjnych dedykowanych branży nowoczesnych usług biznesowych w Warszawie 10 11

Nowa podaż na Mokotowie i w Obrzeżach Centrum (m 2 ), p. prognoza Mokotów 180 000 160 000 140 000 120 000 100 000 80 000 60 000 40 000 20 000 0 Obrzeża Centrum Mokotów - planowane Obrzeża Centrum - planowane 2018 p. 2017 p. 2016 p. 2015 2014 2013 2012 2011 2010 2009 2008 2007 Warszawski Rynek Biurowy. 3 kwartał 2016 r. RYNKI BIUROWE NA MOKOTOWIE I OBRZEŻACH CENTRUM Popyt na Mokotowie i w Obrzeżach Centrum (m 2 ), p. prognoza Mokotów Obrzeża Centrum Mokotów - prognoza 250 000 200 000 Obrzeża Centrum - prognoza Mokotów, a w szczególności tereny dawnego Służewca przemysłowego, od wielu lat są postrzegane jako zagłębie powierzchni biurowych w Warszawie. W ostatnim czasie, w związku z utrudnioną komunikacją oraz pogarszającym się wizerunkiem, rynek biurowy na Mokotowie zwolnił tempo rozwoju. Jednocześnie, na atrakcyjności zyskały nowopowstałe projekty wybudowane na Obrzeżach Centrum Warszawy. Szczególnie interesujący jest rozwój zachodniej części Obrzeży Centrum, czyli okolic Ronda Daszyńskiego. Bliskość ścisłego Centrum, atrakcyjne stawki czynszowe oraz druga linia metra przyczyniły się do rozwoju tej części miasta. Podaż obiektów biurowych W 2016 roku na Mokotowie powstał tylko jeden budynek biurowy Wołoska 24 inwestycja belgijskiej spółki Ghelamco. Niespełna 20 000 m 2. nowo oddanej powierzchni w 2016 roku jest najniższą odnotowaną podażą obiektów biurowych na Mokotowie od 2005 roku i stanowi nie więcej niż 25% średniej rocznej podaży z ostatnich 11 lat, która była w tym okresie na poziomie 85 000 m 2. Prognozowana podaż w najbliższych dwóch latach, poza projektem D48 budowanym przez Penta Investements, będzie znajdowała się na peryferiach mokotowskiego zagłębia biurowego. Przewidujemy, iż podaż na Obrzeżach Centrum w 2016 roku będzie rekordowa i będzie wynosiła 154 000 m 2. W pierwszych trzech kwartałach oddano już do użytkowania 108 000 m 2, a do końca 2016 roku prognozowane jest kolejne 46 000 m 2. Będzie to trzeci najwyższy wynik nowej podaży dla pojedynczej strefy miasta od 2005 roku, nieznacznie wyższe wyniki były odnotowane na Mokotowie w latach 2008 i 2009, gdy ukończono projekty rozpoczęte tuż przed kryzysem na rynku finansowym w 2008 roku. Tak wysoki poziom podaży w tej lokalizacji spowodowany jest głównie pojawieniem się drugiej linii metra oraz bliskością centrum miasta. Do największych budynków w okolicach ronda Daszyńskiego można zaliczyć kompleks Warsaw Spire oraz budowane Generation Park, Sienna Towers, czy Mennica Legacy Tower. Popyt na powierzchnie biurowe W Latach 2007 2014 popyt na Mokotowie był zdecydowanie większy niż na Obrzeżach Centrum, jednakże w 2015 oraz w pierwszych 3 kwartałach 2016 roku popyt w tych dwóch strefach był niemal identyczny. W pierwszych 3 kwartałach 2016 popyt na Mokotowie stanowił 20%, a popyt na Obrzeżach Centrum 18% całkowitego popytu w Warszawie. Na Mokotowie znaczną cześć transakcji stanowią renegocjacje, ekspansje oraz przeprowadzki do budynków w tej samej strefie, przykładem takich najemców są Citibank, Poczta Polska czy Procter & Gamble. Dodatkowo relatywnie dobrej jakości powierzchnie biurowe stanowią atrakcyjną alternatywę dla najemców z innych dzielnic. Popyt na Obrzeżach Centrum, a w szczególności w okolicach Ronda Daszyńskiego jest znaczący, region ten charakteryzuje się dostępnością nowych powierzchni biurowych oraz atrakcyjnymi stawkami czynszu w stosunku do znajdującego się nieopodal Centralnego Obszaru Biznesu (CBD). Rozwój rynku biurowego, otwarcie drugiej linii metra, a także poprawa wizerunku okolic Ronda Daszyńskiego zwiększyły potencjał tej strefy miasta. Przełożyło się to na relokacje najemców dotychczas znajdujących się zarówno w CBD, jak również w lokalizacjach poza centrum oraz na napływ nowych najemców na polski rynek. Pustostany 150 000 100 000 50 000 0 2007 2008 Wskaźnik pustostanów dla Mokotowa jak i Obrzeży Centrum oraz uśredniony wskaźnik dla całej Warszawy rosną od czasu kryzysu na rynku finansowym w 2008 roku. Jednakże źródła wzrostu pustostanów są różne dla poszczególnych dzielnic. W przypadku Mokotowa jest to spowodowane dwoma głównymi czynnikami, znaczącą podażą nowej powierzchni oraz relokacją najemców z Mokotowa do innych dzielnic. W nadchodzących miesiącach prognozowane jest utrzymanie się, lub nieznaczny wzrost wskaźnika pustostanów na Mokotowie. Zestawienie na str. 14 prezentuje listę największych najemców, którzy przenieśli swoje biura z Mokotowa. 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Na Obrzeżach Centrum wzrost wskaźnika pustostanów był spowodowany zwiększoną aktywnością deweloperską. Poziom pustostanów na koniec 3 kw. 2016 na Obrzeżach Centrum wyniósł 17,4%, i wzrósł o 5,0 pp. wobec analogicznego okresu ubiegłego roku. W ujęciu kwartalnym największy wzrost poziomu pustostanów nastąpił między 1, a 2 kwartałem 2016 roku (4,0 pp.) czyli w momencie oddania do użytkowania budynków Astoria, Grzybowska 43 oraz wieży Warsaw Spire. Mimo wysokiego popytu, dynamiczny rozwój rynku, w szczególności w okolicach Ronda Daszyńskiego, będzie miał krótkoterminowy wpływ na wzrost wskaźnika pustostanów. Ponieważ najbardziej atrakcyjne budynki, takie jak Warsaw Spire relatywnie szybko znajdują najemców, poziom pustostanów w nadchodzących latach nie powinien dalej rosnąć. 2015 2016 p. 2017 p. Stawki czynszu 2018 p. W wyniku wzrastającej konkurencji, pod koniec pierwszej połowy 2015 roku czynsze za najbardziej atrakcyjne powierzchnie biurowe na Mokotowie oraz na Obrzeżach Centrum spadły o 0,5 EUR/m 2 /m-c. Obecnie są na poziomie około 14,5 EUR/m 2 /m-c. na Mokotowie i 18,5 EUR/m 2 /m- -c. na Obrzeżach Centrum. Spadku poziomu czynszów doświadczyła większość lokalizacji z wyjątkiem okolicy Ronda Daszyńskiego będącego na granicy Obrzeża Centrum i strefy Zachodniej, gdzie odnotowano lekki wzrost czynszów wynikający głownie z wysokiej jakości oferowanej tam obecnie powierzchni. Spadek poziomu czynszów spowodowany jest stale rosnącą ilością opcji najmu, a także wzmocnieniem pozycji najemców w procesie negocjacji. W nadchodzących miesiącach możliwe są dalsze obniżki stawek ofertowych za wynajem biura, jednak nie powinny przekroczyć 0,5 EUR/m 2 /m-c. 12 13

RYNKI BIUROWE NA MOKOTOWIE I OBRZEŻACH CENTRUM Prognoza i podsumowanie Obecny zasób powierzchni biurowej na Mokotowie jest ponad 30% większy niż na Obrzeżach Centrum. Ugruntowana pozycja Mokotowa na rynku biurowym, efekt skali, modernizacja infrastruktury transportowej oraz atrakcyjne warunki najmu będą nadal przyciągać najemców oraz deweloperów. Mokotów pozostanie pierwszym wyborem dla najemców poszukujących budynków oferujących duże powierzchnie oraz bliskości do lotniska i obwodnicy. Dynamiczny rozwój rynku w okolicach Ronda Daszyńskiego spowodowany drugą liną metra, bliskością do CBD oraz relatywnie atrakcyjnymi stawkami czynszów będzie przyciągał nowych deweloperów oraz najemców. Nadchodzące lata zaowocują wieloma budynkami wysokościowymi w tym regionie, które wzbogacą nie tylko rynek ale i panoramę Warszawy. Lista najemców, którzy relokowali biura z Mokotowa Rok KW. Strefa Budynek Najemca M 2 Rodzaj transakcji 2015 2 Obrzeża Centrum 2015 2 Północ 2013 2 2015 2 Południowy Zachód Południowy Zachód Warsaw Spire A Samsung 21 000 Gdański Business Center II 2016 1 Zachód / Wola Proximo I 2016 1 Północ 2014 1 2014 4 Wzdłuż ul. Puławskiej Południowy Zachód 2013 4 Północ Aviva 12 000 Eurocentrum Beta Unilever 5 400 Nimbus Euler Hermes 5 400 Nowa umowa Gdański Business Center Poleczki Business Park Stanley Black & Decker 4 400 Philip Morris 3 500 TEVA 2 800 Nowa umowa The Park Warsaw BAT 2 500 Nowa umowa Gdański Business Center SNC Lavalin 2 000 Pustostany na Mokotowie i w Obrzeżach Centrum (m 2 ) Mokotów Obrzeża Centrum Mokotów % Obrzeża Centrum % Warszawa % 250 000 20% 200 000 16% 150 000 12% 100 000 8% 50 000 4% 0 0% 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 1 kw. 2016 2 kw. 2016 3 kw. 2016 We believe every built environment can move business and people forward. Joanna Mroczek, Senior Director, Research & Marketing, CBRE performance. How can we help you transform your real estate into real advantage? www.cbre.com/buildonadvantage Piotr Paściak, Junior Consultant, Research & Consultancy, CBRE 14 www.cbre.pl www.industrialgo.pl Build on Advantage

JAK CIĘ WIDZĄ, TAK CIĘ PISZĄ, czyli twoja przestrzeń biurowa, jako wizerunkowe narzędzie Employer Brandingu Unikalny branding sprawia, że biuro staje się wizytówką firmy, ukazując jego wartości i misję. Dodatkowo pozwala wyróżnić się na konkurencyjnym rynku. Idealny pracodawca Rok 1996, kiedy to Simon Barrow i Tim Ambler opublikowali artykuł The employer brand uznawany jest jako data, która dała początek pojęciu Employer Branding. Termin ten na dobre zakorzenił się w świadomości pracodawców na wskutek działań firmy konsultingowej McKinsey, która wydając swoje raporty na dobre wprowadziła zagadnienie dotyczące,,walki o talenty pracownicze pomiędzy firmami. Employer Branding jest procesem, który ma na celu promowanie firmy lub organizacji, jako idealnego pracodawcy wśród wybranej grupy docelowej. Pożądanym efektem jest pozyskanie najbardziej utalentowanych osób oraz zatrzymanie w swoich szeregach kluczowych z punktu widzenia funkcjonowania firmy pracowników. Narzędziami Employer Brandingu są min.: wszelkie działania związane z promocją marki w Internecie (portale ogłoszeniowe, social media) czy też działania zewnętrzne (targi pracy, kampanie społeczne). Spośród wielu narzędzi wykorzystywanych do komunikacji z rynkiem pracowniczym wzrasta świadomość używa- nia własnych zasobów w postaci biura, jako elementu komunikacji zewnętrznej z potencjalnymi pracownikami. Miejsce pracy twój drugi dom Według badań firm SKANSKA & JLL 81% pracowników z sektora SSC/BPO, chciałoby zobaczyć swoje stanowisko pracy lub miejsce pracy przed podpisaniem umowy. Projekty badawcze realizowane przez Dział Badań i Konsultingu Przestrzeni Pracy Grupy Nowy Styl na zlecenie klientów potwierdzają tezę dotyczącą tego, że wygląd potencjalnego miejsca pracy ma olbrzymi wpływ na decyzję odnośnie zatrudnienia w danej firmie. Przykładowo w badaniach realizowanych dla klienta z sektora bankowego, w których udział wzięły 324 osoby na pytanie: Czy według Ciebie atrakcyjne biuro jest czynnikiem branym pod uwagę przy wyborze nowego pracodawcy? 74, 3 % odpowiedziało tak. Inne zrealizowane przez nas badania dotyczyły pracowników firm z branży nieruchomości i infrastruktury, gdzie taką samą opinię miało 77, 5 % osób z pośród badanych, oraz z branży nowych technologii - 66,67 % badanych. Wniosek bez względu na branżę zwracamy uwagę na to, gdzie pracujemy lub jak będzie wyglądało nasze przyszłe miejsce pracy. Wyniki te mają swoje przełożenie na przebieg procesów rekrutacyjnych w firmach. Działy HR w firmach, które w sposób świadomy zaprojektowały swoją przestrzeń biurową, nie tylko pod kątem komfortu pracy, ale również atmosfery, która panuje w firmie chętniej oprowadzają kandydatów po firmie lub zapraszają ich na niezobowiązujące dni próbne, aby mogli zapoznać się z miejscem swojej potencjalnej przyszłej pracy. Twoje biuro twoja wizytówka Biuro nie jest już tylko miejscem wykonywania obowiązków przez zatrudnione tam osoby. Stanowi ono obecnie ważny komunikat dla naszych kontrahentów, partnerów biznesowych oraz obecnych i przyszłych pracowników. Aby ten komunikat był spójny i koherentny z tym, czym dana firma się zajmuje oraz jakie idee i wartości reprezentuje, jego design musi być przemyślany. Przestrzeń pracy jest odbiciem kultury organizacyjnej danej firmy. Zaprojektowana w sposób inspirujący i innowacyjny jest nieocenionym narzędziem przyciągającym najlepszych pracowników dostępnych na rynku. Zadowolony pracownik to najlepsza wizytówka firmy i jej żywa reklama. Każdy z nas chce mieć poczucie celu, który przyświeca organizacji, w której pracuje, jednak zdaniem aż 68% pracowników, ich pracodawcy nie robią wystarczająco dużo, aby stworzyć w biurze kulturę organizacyjną, która będzie wywierała na nich odpowiedni wpływ w tym zakresie. Należy pamiętać, że przekaz, który generują obecni pracownicy wśród swoich znajomych, przyjaciół oraz potencjalnych klientów jest uznawany za najbardziej wiarygodny, ponieważ pochodzi z samego źródła, zatem pracodawcy powinno zależeć na tym, aby był on pozytywny. Czy to się w ogóle opłaca? Jak natomiast wyglądają koszty związane ze zmianą przestrzeni biurowej? I jakich rezultatów można oczekiwać po dokonaniu takiej inwestycji? Otóż, wydatki ponoszone na aranżację biura, zwiększenie jego efektywności i optymalizację to dobrze zainwestowane środki, które przynoszą realne zyski w perspektywie krótko i długoterminowej. Po pierwsze, biuro zaplanowane z myślą o wygodzie i bezpieczeństwie pracy naszych pracowników to mniej problemów zdrowotnych, a tym samym niższy poziom absencji w pracy. Po drugie, przestrzeń biurowa ma przede wszystkim olbrzymi wpływ na osoby w nim funkcjonujące. Według badań, odpowiednio zaprojektowane biuro stanowi, aż 25 % satysfakcji wśród osób w nim zatrudnionych oraz ma realne przełożenie na wzrost ich wydajności, odpowiednio o 5% dla osób fizycznych oraz 11% dla zespołów. Po trzecie, zysk wizerunkowy w oczach kandydatów na pracowników, na pozyskaniu których zależy nam najbardziej. Wszystkie te elementy w dłuższej perspektywie czasu mogą się bezpośrednio przyczynić do osiągnięcia przewagi konkurencyjnej na danym rynku. Kompleksowa realizacja tego typu przedsięwzięcia jest procesem wielopłaszczyznowym i wymaga działania z uwzględnieniem wielu aspektów. Dział Badań i Konsultingu Przestrzeni Pracy Grupy Nowy Styl jest obecnie jedynym podmiotem na rynku polskim, który przeprowadza całościowo projekty dotyczące badania obecnej przestrzeni biurowej, ich analizy i implementacji rekomendowanych rozwiązać w zakresie optymalizacji. Tomasz Pater Training Coordinator Workplace Research & Consulting Department Nowy Styl Group 16 17

81% pracowników z sektora SSC/BPO, chciałoby zobaczyć swoje stanowisko pracy lub miejsce pracy przed podpisaniem umowy. 65% pracowników z sektora nowoczesnych usług dla biznesu, nowocześnie zaprojektowane biuro sprzyjające produktywnej pracy może przekonać do wybrania pracodawcy, który oferuje tego typu przestrzeń biurową. Wyróżnij się swoim biurem! Według kandydatów do pracy, wygląd biura świadczy o tym, czy pracodawca dba o swoich pracowników. Jak Cię widzą, tak Cię piszą biuro staje się obecnie elementem employer brandingu, pozwalając zainteresować potencjalnych pracowników firmą. 18 19

Izabela Kazimierska Business Development Manager SSC/BPO Randstad Professionals M: +48 695 951 816 E: izabela.kazimierska@randstad.pl Joanna Mroczek, Senior Director, Research & Marketing, CBRE M: +48 22 544 80 61 E: joanna.mroczek@cbre.com Piotr Paściak, Junior Consultant, Research & Consultancy, CBRE M: +48 692 414 839 E: piotr.pasciak@cbre.com Marek Ozimek Dyrektor Oddziału Warszawa M: + 48 602 40 50 06 E: marek.ozimek@nowystylgroup.com www.nowystylgroup.com Showroom w budynku Mercedes Benz, II piętro ul. Daimlera 1 02-460 Warszawa info@proprogressio.pl tel.: 22 213 02 45 www.proprogressio.pl