EGZAMIN MATURALNY Z J ZYKA POLSKIEGO POZIOM PODSTAWOWY

WPISUJE ZDAJ CY KOD Arkusz zawiera informacje prawnie chronione do momentu rozpocz cia egzaminu. PESEL miejsce na naklejk MJP 2015 dysleksja EGZAMIN MATURALNY Z J ZYKA POLSKIEGO POZIOM PODSTAWOWY PRZYK ADOWY ARKUSZ EGZAMINACYJNY DATA: 15 grudnia 2014 r. CZAS PRACY: 170 minut LICZBA PUNKTÓW DO UZYSKANIA: 70 Instrukcja dla zdaj cego 1. Sprawd, czy arkusz egzaminacyjny zawiera 15 stron. Ewentualny brak zg o przewodnicz cemu zespo u nadzoruj cego egzamin. 2. Rozwi zania zada zamie w miejscu na to przeznaczonym. 3. Pisz czytelnie. U ywaj d ugopisu/pióra tylko z czarnym tuszem/atramentem. 4. Nie u ywaj korektora, a b dne zapisy wyra nie przekre l. 5. Pami taj, e zapisy w brudnopisie nie b d oceniane. 6. Mo esz korzysta ze s ownika poprawnej polszczyzny i s ownika ortograficznego. 7. Na karcie odpowiedzi wpisz swój numer PESEL i przyklej naklejk z kodem. 8. Nie wpisuj adnych znaków w cz ci przeznaczonej dla egzaminatora. Uk ad graficzny CKE 2015 MJP 2015

Przeczytaj uwa nie teksty, a nast pnie wykonaj zadania umieszczone pod nimi. Odpowiadaj na podstawie tekstów i tylko w asnymi s owami chyba e w zadaniu polecono inaczej. Udzielaj tylu odpowiedzi, o ile jeste proszona/y. Zadanie 1. W adys aw Kopali ski Irrealizm j zyka w filmie 1. Istnieje widoczna rozbie no mi dzy szczegó owym realizmem strojów, broni i architektury w filmach historycznych a kompletnym brakiem realizmu j zyka, kiedy (jak np. w Krzy akach, Faraonie) Polacy XV wieku i staro ytni Egipcjanie mówi uwspó cze nion polszczyzn. Autorzy powie ci historycznych po wi caj wiele czasu badaniom materia ów i róde, aby si upewni co do autentyczno ci faktów przedstawianych w ksi ce. Ale jak reaguj powie ciopisarz, dramaturg, scenarzysta na sprawy j zyka, które s rzeczywistym problemem w prawdziwym yciu? Tworzeniem iluzji, która by mog a zadowoli czytelników i widzów. Stuprocentowy realizm, osi galny w architekturze, kostiumach czy obyczajach, tu by si nie przyda na nic. Kiedy akcja odbiega od zakresu wspó czesnej polszczyzny i dzieje si na przyk ad w Polsce Boles awa K dzierzawego, nie mo e ju by mowy o realizmie j zyka, je li nasze audytorium ma co z tej akcji zrozumie. 2. Iluzja j zyka jest nie tylko usprawiedliwiona, lecz tak e konieczna, kiedy np. osoby dramatu mówi innym j zykiem ni s uchacz albo kiedy ró ne osoby mówi ró nymi j zykami, ka da w swoim rodowisku lub mi dzy sob, albo kiedy ró noj zyczni ludzie nie mog si porozumie. Problem realizmu j zykowego powsta naprzód w literaturze pi knej. U Homera wyst puj Grecy i Trojanie. Ci mówili zapewne jakim j zykiem frygijskim, ca kiem odmiennym od greckiego. Mimo to w Iliadzie herosowie porozumiewaj si ze sob bez trudno ci, a autor nie napomyka nawet o jakichkolwiek k opotach j zykowych. Nie ma tak e mowy o nieporozumieniach i t umaczach w Pie ni o Rolandzie z XI wieku, gdzie Maurowie rozmawiaj z Frankami bez trudu. 3. Ale literatura nie jest na ladowaniem rzeczywisto ci. Autor mo e czytelnikowi przedstawi dowoln scen przez wtr cenie kilku zr cznie u ytych s ów. Wystarczy takie zdanie: Henryk mówi z wyra nym akcentem niemieckim albo Anna z ledwo ci mog a zrozumie, co o nierz mówi do niej po francusku. Na scenie i ekranie jest inaczej. Akcja toczy si przed naszymi oczami tak, jakby si dzia a naprawd. Co robi wtedy? Najpro ciej zignorowa ca e zagadnienie. Hamlet u Szekspira nie udaje, e mówi po du sku, tak jak Maria Stuart S owackiego nie pozoruje angielszczyzny. S uchacze zgadzaj si milcz co na t konwencj. K opoty zaczynaj si dopiero wtedy, kiedy postacie sceniczne nale do ró nych grup etnicznych, jak si to cz sto zdarza we wspó czesnych filmach lub serialach telewizyjnych. 4. Re yserzy chwytaj si tu ró nych sposobów. Od ca kiem naturalistycznych, kiedy ka dy mówi po swojemu, a tre t umacz napisy, do rozwi za po owicznych, kiedy postacie mniej wa ne szwargoc do siebie co, co i tak nie ma znaczenia dla akcji, po prostu dla stworzenia kolorytu lokalnego, a zasadnicze kwestie, np. mi dzy Hiszpanami, wypowiadane s po polsku. Niekiedy re yser w ogóle nie przejmuje si t spraw, jak w komedii filmowej Marysie ka i Napoleon, gdzie wszyscy Francuzi, Polacy, cesarz i lokaje mówi sobie spokojnie po polsku. 5. Re yser kr c cy powa ny film historyczny uzale ni zapewne swój sposób post powania od okresu, w którym rozgrywa si akcja filmu. Je eli jest to wiek XIX lub epoka o wiecenia, autentyczny j zyk epoki doda tylko filmowi smaku. Ale ju film o Reju z Nag owic zmusi do kompromisów lingwistycznych, do pozornej tylko archaizacji, inaczej bowiem tre dzie a by aby zrozumia a wy cznie dla j zykoznawców, którzy, jak wiadomo, w przeci tnej sali kinowej stanowi znikom mniejszo. Na podstawie: W. Kopali ski, Irrealizm j zyka w filmie, [w:] ten e: Koty w worku, czyli z dziejów poj i rzeczy, Warszawa 2004, s. 209 211. Strona 2 z 15

Zadanie 1.1. (0 2) a) Na podstawie dwóch pocz tkowych akapitów wyja nij znaczenie wyra enia iluzja j zyka. b) Podaj z tekstu dwa sposoby, za pomoc których tworzy si w filmie iluzj j zyka. Zadanie 1.2. (0 2) a) Przeprowad analiz s owotwórcz wyrazu s uchacz. Napisz wyraz podstawowy i formant. b) Podaj inny formant o tym samym znaczeniu s owotwórczym, co formant wypisany w poleceniu a).... Zadanie 1.3. (0 2) a) W którym z wymienionych dzie literackich mamy do czynienia z irrealizmem j zyka bohaterów? A. W Bogurodzicy. B. W trenach Jana Kochanowskiego. C. W powie ciach historycznych Henryka Sienkiewicza. D. W Zem cie Aleksandra Fredry. b) Uzasadnij swój wybór. Strona 3 z 15

Zadanie 1.4. (0 3) a) Które z okre le najpe niej odpowiada stosunkowi autora do irrealizmu j zyka w filmie? A. Akceptacja. B. Brak zdania. C. Krytyka. D. Odrzucenie. b) Wypisz z tekstu zdanie, w którym Kopali ski wprost wyra a swoj opini o irrealizmie j zyka w filmie. c) Na podstawie tekstu sformu uj jeden argument uzasadniaj cy stanowisko Kopali skiego. Zadanie 1.5. (0 2) Zdaniom z akapitu 3. przyporz dkuj funkcj, jak pe ni one w stosunku do s siaduj cych z nimi fragmentów tekstu. Rozwi zanie wpisz do tabeli. Zdanie A. Wystarczy takie zdanie: Henryk mówi z wyra nym akcentem niemieckim albo Anna z ledwo ci mog a zrozumie, co o nierz mówi do niej po francusku. B. Na scenie i ekranie jest inaczej. C. Re yserzy chwytaj si tu ró nych sposobów. Funkcja w tek cie 1. Przej cie od rozwa a do wniosków. 2. Po czenie nast puj cych po sobie fragmentów tekstu na zasadzie porównania. 3. Uszczegó owienie tre ci przez podanie konkretnych przyk adów. 4. Odpowied na pytanie sformu owane w tek cie. 5. Sygna rozwini cia omawianego w tku rozwa a. A. B. C. Strona 4 z 15

Zadanie 2. Marcin Tkaczyk Na co komu logika? 1. Ka dy nauczyciel logiki bywa od czasu do czasu pytany o cel i sens uczenia si jego dyscypliny. Tadeusz Kotarbi ski, wybitny polski uczony, zwyk by w takich sytuacjach mawia : pytanie»na co komu logika?«powinno by rozpatrywane jako cz szerszego problemu:»na co cz owiekowi rozum?«. Kto nie widzi potrzeby uczenia si logiki, ten nie do ko ca zdaje sobie spraw z tego, do czego s u y rozum. Ka dy za, kto wie, do czego rozum s u y, ma wiadomo i tego, jak potrzebne jest wykszta cenie jego naturalnej zdolno ci do jasnego my lenia, cis ego wypowiadania si i poprawnego uzasadniania g oszonych tez. 2. S tacy, którzy g osz, e logika jest zbyt trudna, by zwyk y miertelnik móg wykszta ci si w niej na jakimkolwiek rozs dnym poziomie. To, oczywi cie, jest g upstwo. Skoro bowiem w cyrku s o mo e opanowa sztuk ta ca, to nale cy do uniwersytetu reprezentant gatunku homo sapiens jest w stanie wyszkoli si w u ywaniu jednej matematycznej funkcji interpretacji. 3. Mo na jednak spotka ludzi, którzy w tpi w zwi zek umiej tno ci logicznego my lenia ze studiowaniem teoretycznej logiki. Ludzie ci, czasem nawet naukowo utytu owani, przypisuj sobie samym praktyczne umiej tno ci logiczne, przyznaj c si zarazem do tego, e logiki nigdy nie zdo ali si nauczy. Myl si. Wierz oni naiwnie we w asne zdolno ci do jasnego my lenia, precyzyjnego wypowiadania si i poprawnego uzasadniania, poniewa nie s w stanie dostrzec logicznych b dów, które notorycznie pope niaj. Skoro nie widz w asnych b dów logicznych, nie cierpi z ich powodu i upewniaj samych siebie, e nie potrzebuj kszta ci si w logice. W ten sposób wpadaj w zakl ty kr g nielogiczno ci. Gdyby zechcieli nauczy si logiki, z przera eniem odnosiliby si do nonsensów, które wcze niej wydawa y si im ca kiem rozs dne, a nawet g bokie. Albowiem, jak napisa Jan ukasiewicz, wielki logik, kto wykszta ci si w logice matematycznej, temu jakby uski spadaj z oczu, widzi on b dy tam, gdzie inni ich nie dostrzegaj, i dostrzega nonsensy tam, gdzie wielu widzi jak tajemnicz g bi. Rzeczywi cie, wyj wszy zawodowych logików, studiujemy logik nie po to, by co w domy le: co praktycznego z ni zrobi. Raczej studiujemy logik po to, by ona co zrobi a z nami, w szczególno ci z naszym my leniem. 4. W pocie czo a wdra aj c si w podstawowe rachunki logiczne, dzie po dniu, w rezultacie wielkiego wysi ku, prze ywszy liczne niebezpieczne przygody matematyczne i filozoficzne, wchodzimy w posiadanie skarbu kultury logicznej. My l cz owieka logicznie wykszta conego ro ni si bowiem od naturalnej zdolno ci do logicznego my lenia mniej wi cej tak, jak mistrzowski skok narciarski wykszta conego sportowca ro ni si od naturalnej zdolno ci do podskakiwania przy grze w klasy. Na podstawie: Marcin Tkaczyk, Logika. Wyk ad kursoryczny, Lublin [b.r.w.] [na prawach maszynopisu]. Zadanie 2.1. (0 1) Wypisz dwie opinie na temat logicznego my lenia, z którymi polemizuje autor felietonu. 1)...... 2)...... Strona 5 z 15

Zadanie 2.2. (0 2) a) W swoim tek cie autor przywo uje dwie analogie. Wypisz je. 1). 2)... b) Sformu uj dwie tezy, na rzecz których autor argumentuje, stosuj c analogie. 1). 2). Zadanie 2.3. (0 2) Oce, czy podane zdania s zgodne z tekstem. Wybierz T, je li zdanie jest zgodne z tekstem, lub N, je li nie jest. 1. 2. 3. Tadeusz Kotarbi ski uwa a, e cz owiek ma naturaln zdolno do logicznego my lenia. Przyk ad s onia ma unaoczni niedorzeczno antytezy sformu owanej na pocz tku akapitu 2. W ostatnim zdaniu felietonu autor przestrzega przed pu apkami logiki teoretycznej. T T T N N N Zadanie 2.4. (0 1) Doko cz g ówn my l felietonu wybierz i zaznacz odpowied A albo B oraz jej uzasadnienie spo ród odpowiedzi 1 3. Studiowanie logiki teoretycznej jest A. zbyteczne, B. konieczne, poniewa 1. uzasadnia nadawanie tytu ów naukowych. 2. 3. korzystnie wp ywa na jako my lenia i wypowiadania si. logiczne my lenie jest wrodzon zdolno ci ka dego cz owieka. Strona 6 z 15

Zadanie 2.5. (0 2) Przyporz dkuj numerom kolejnych akapitów literowe oznaczenia pyta. Odpowiedzi na pytanie powinien by ca y akapit. a) Po co uczy si logiki? b) Czy logika jest potrzebna? c) Dla kogo logika jest za trudna? d) Kto tkwi w zakl tym kr gu nielogiczno ci? e) Co na temat logiki twierdzi Tadeusz Kotarbi ski? f) Czy przeci tny cz owiek mo e si nauczy logiki? Akapit Pytanie 1. 2. 3. Zadanie 2.6. (0 1) Uzupe nij tabel dobierz do ka dej funkcji sformu owanie s u ce podkre laniu spójno ci tekstu. Wpisz odpowiedni numer do kolumny tabeli. Funkcja w tek cie A. Sygnalizuje wnioskowanie B. Sygnalizuje przeciwstawienie Numer sformu owania 1) ka dy bywa 2) mo na jednak 3) skoro bowiem, to Zadanie 3. Wybierz jeden temat i napisz wypracowanie. Temat 1. Czy odkupienie winy zwalnia cz owieka z odpowiedzialno ci za wyrz dzone krzywdy? Rozwa problem i uzasadnij swoje zdanie, odwo uj c si do podanego fragmentu Pana Tadeusza Adama Mickiewicza, do ca ego utworu oraz do innego tekstu kultury. Twoja praca powinna liczy co najmniej 250 s ów. Adam Mickiewicz Pan Tadeusz Ksi ga X: Emigracja. Jacek Imi zdrajcy przylgn o do mnie jako d uma. Odwracali ode mnie twarz obywatele, Uciekali ode mnie dawni przyjaciele; Kto by l kliwy, z dala wita si i stroni ; Nawet lada ch op, lada yd, cho si pok oni, To mi z boku szyderskim przebija u miechem; Wyraz»zdrajca«brzmia w uszach, odbija si echem Strona 7 z 15

W domie, w polu. Ten wyraz od rana do zmroku Wi si przede mn, jako plama w chorym oku. Przecie nie by em zdrajc kraju!... ( ) * Uciek em z kraju! Gdziem nie by! com nie cierpia! A Bóg raczy lekarstwo jedyne objawi. Poprawi si potrzeba by o i naprawi Ile mo no ci to... ( ) Bardziej ni li z mi o ci, mo e z g upiej pychy Zabi em; wi c pokora... wszed em mi dzy mnichy, Ja, niegdy dumny z rodu, ja, com by junakiem, Spu ci em g ow, kwestarz, zwa em si Robakiem, e jako robak w prochu... Z y przyk ad dla Ojczyzny, zach t do zdrady Trzeba by o okupi dobremi przyk ady, Krwi, po wi ceniem si... Bi em si za kraj; gdzie? jak? zmilcz ; nie dla chwa y Ziemskiej bieg em tylekro na miecze, na strza y. Milej sobie wspominam nie dzie a waleczne I g o ne, ale czyny ciche, u yteczne, I cierpienia, których nikt... Uda o mi si nieraz do kraju przedziera, Rozkazy wodzów nosi, wiadomo ci zbiera, Uk ada zmowy... Znaj i Galicyjanie Ten kaptur mnisi znaj i Wielkopolanie! Pracowa em przy taczkach rok w pruskiej fortecy, Trzy razy Moskwa kijmi zrani a me plecy, Raz ju wiedli na Sybir; potem Austryjacy W Szpilbergu zakopali mnie w lochach do pracy, W carcerdurum a Pan Bóg wybawi mi cudem I pozwoli umiera mi dzy swoim ludem, Z Sakramentami. Adam Mickiewicz, Pan Tadeusz czyli Ostatni zajazd na Litwie. Historia szlachecka z roku 1811 i 1812 we dwunastu ksi gach wierszem, Wroc aw 1982. Strona 8 z 15

Temat 2. Zinterpretuj podany utwór. Postaw tez interpretacyjn i uzasadnij j. Twoja praca powinna liczy co najmniej 250 s ów. Krzysztof Kamil Baczy ski Spojrzenie Nic nie powróci. Oto czasy ju zapomniane; tylko w lustrach zsiada si ciemno w moje w asne odbicia jak e z a i pusta. O znam, na pami znam i nie chc powtórzy, naprzód zna nie mog moich postaci. Tak umieram z pó objawionym w ustach Bogiem. I teraz znów siedzimy ko em, i planet dudni deszcz o mury, i ci ki wzrok jak sznur nad sto em, i stoj ciszy chmury. I jeden z nas to jestem ja, którym pokocha. wiat mi rozkwit jak wielki ob ok, ogie w snach i tak jak drzewo jestem prosty. A drugi z nas to jestem ja, którym nienawi dr c pocz, i nó mi b yska, to nie za, z dr twych jak woda oczu. A trzeci z nas to jestem ja odbity w wyp akanych zach, i ból mój jest jak wielka ciemno. I czwarty ten, którego znam, który naucz znów pokory te moje czasy nadaremne i serce moje bardzo chore na mier, która si l gnie we mnie. 18 X 43 r. Krzysztof Kamil Baczy ski, Wybór poezji, Wroc aw 1989. Strona 9 z 15

WYPRACOWANIE na temat nr Strona 10 z 15

Strona 11 z 15

Strona 12 z 15

Strona 13 z 15

Tabel wype nia egzaminator! Liczba punktów Suma Uzasadnienie przyznania 0 punktów rozprawka A. 0 3 6 B. 0 4 8 12 18 interpretacja A. 0 3 6 9 B. 0 5 10 15 C. 0 2 4 D. 0 3 6 E. 0 1 2 F. 0 2 4 G. 0 3 6 H. 0 2 4 Strona 14 z 15

BRUDNOPIS (nie podlega ocenie) Strona 15 z 15