Ergonomiczna lista problemowa (Źródło: Pacholski L) A: Przestrzeń pracy i elementy wyposażenia stanowisk roboczych I. są podstawowe kryteria ergonomiczne, dotyczące ce parametrów przestrzennych dla stanowisk roboczych? W1. Czy strefa pracy jest dostatecznie przestrzenna niezależnie od pozycji pracownika? W2. Czy brak miejsca jest spowodowany przez obecność innych pracowników? W3. Czy brak miejsca jest spowodowany przez niewłaściwą odległość od innych maszyn? W4. Czy brak miejsca jest spowodowany przez niewłaściwe rozmieszczenie pojemników, materiałów, detali itp.? W5. Czy brak miejsca jest spowodowany przez wystające części maszyn? W6. Czy usytuowanie i rozmiary miejsca pracy są dostosowane do wymiarów i pozycji pracownika? II. ce problemu siedzisk w aspekcie przestrzeni pracy i elementów wyposażenia stanowiska roboczego? W7. Czy stanowisko robocze wyposażone jest w siedzisko? W8. Czy wyposażenie stanowiska w siedzisko jest pożądane i możliwe? W9. Czy siedzisko jest odpowiednie z punktu widzenia: wymiarów pracownika, tapicerki, możliwości regulowania,wstawania, zmian pozycji przy pracy? W10. Czy konieczna jest podpórka pod stopy? W11. Czy jest podpórka pod stopy? W12. Czy podpórka pod stopy jest właściwa? W13. Czy konieczne są podpórki pod łokcie, ramiona lub plecy? W14. Czy stanowisko jest wyposażone w potrzebne podpórki pod łokcie, ramiona? W15. Czy podpórki te są odpowiednie z punktu widzenia pozycji przy pracy, wysokości obszaru pracy? III. ce posadzki w aspekcie przestrzeni pracy? W16. Czy podłoga jest odpowiednia pod względem tarcia w stosunku do obuwia pracowników, narzędzi, detali, ewentualnie podnóżka? W17. Czy podłoga jest wystarczająco równa? W18. Czy podłoga ma właściwe przewodnictwo cieplne? W19. Czy podłoga jest odpowiednia pod względem twardości, sprężystości, odporności na uderzenia, wodę i inne czynniki? IV. ce wybranych elementów wyposażenia stanowiska roboczego? W20. Czy są używane pomoce warsztatowe? W21. Czy ciężar narzędzi jest odpowiedni? W22. Czy rękojeść narzędzi ma odpowiednie wymiary i kształty? W23. Czy pomoce warsztatowe są prawidłowo usytuowane w polu pracy? W24. Czy stosowane są pojemniki, skrzynki itp.? 1
W25. Czy stosowanie pojemników, skrzynek itp. było by pożądane lub konieczne? W26. Czy pojemniki, skrzynki itp. są odpowiednie z punktu widzenia ciężaru, rozmiarów, bezpieczeństwa, umiejscowienia? B: Łączno czność w układzie ludzie maszyny V. ce odbioru informacji (receptory: słuch i dotyk) w aspekcie łączno ci w układzie ludzie - maszyny? W27. Czy są używane sygnały dźwiękowe? W28. Czy zastosowanie sygnałów dźwiękowych jest uzasadnione? W29. Czy można rozróżnić stosowane sygnały dźwiękowe między sobą? W30. Czy czas trwania sygnału dźwiękowego jest wystarczający? W31. Czy sygnały dźwiękowe mogą być łatwo wyodrębnione z normalnego hałasu pomieszczenia? W32. Czy zadanie robocze wymaga porozumienia się za pomocą mowy? W33. Czy normalne porozumiewanie się jest utrudnione przez poziom hałasu w pomieszczeniu? VI. ce wzrokowego odbioru informacji w aspekcie łączno ci w układach ludzie - maszyny? W34. Czy są używane urządzenia wskaźnikowe i sygnalizacyjne? W35. Czy wskaźniki i urządzenia sygnalizacyjne mogą być łatwo zlokalizowane i rozróżniane? W36. Czy elementy wskaźników i urządzeń sygnalizacyjnych są zauważalne a punktu widzenia rozmiarów? W37. Czy występują wskaźniki wychyłowe? W38. Czy tarcze wskaźników wychyłowych są czytelne? W39. Czy na tarczach wskaźników ilościowych są wyodrębnione strefy sygnalizacji jakościowej? W40. Czy istniejące wskaźniki wychyłowe należy zastąpić cyframi? W41. Czy cyfry, litery i symbole występujące na wskaźnikach i w oznaczeniach mają odpowiedni rozmiar? W42. Czy występujące oznaczenia są dostatecznie czytelne ze względu na kolor, kontrast lub zużycie? W43. Czy występują wskaźniki cyfrowe? W44. Czy wskaźniki cyfrowe są czytelne? W45. Czy występuje oświetlenie rtęciowe w przypadku konie rozróżniania zbliżonych do siebie kolorów? VII. są kryteria ergonomiczne dotyczące ce podejmowania decyzji w aspekcie łączno ci w układach ludzie - maszyny? W46. Czy wszystkie przesłanki decyzji są przedstawione we właściwym czasie i kolejności? W47. Czy jest przewidziany odpowiedni czas w cyklu produkcyjnym na podjęcie decyzji i jej wykonanie? W48. Czy stosowane systemy kodowania informacji są odpowiednie? 2
W49. Czy pracownik otrzymuje dane w postaci nie zawierającej informacji zbędnych? W50. Czy ilość informacji która dociera do pracownika w jednostce czasu, jest zbyt duża? W51. Czy jest możliwe jednoczesne pojawienie się sygnałów z kilku źródeł? W52. Czy występują identyczne lub podobne sygnały oznaczające różne sytuacje? VIII. ce obciąż ążenia psychicznego związanego zanego ze sterowaniem w aspekcie łączno ci w układach ludzie - maszyny? W53. Czy praca wymaga posługiwania się urządzeniami sterującymi? W54. Czy kierunek poruszani urządzeń sterujących jest skoordynowany z efektem? W55. Czy rozmieszczenie urządzeń dających informację jest zgodne z rozmieszczeniem odpowiadających im urządzeń sterujących? W56. Czy urządzenia sterujące mogą być łatwo rozpoznane i stosowane w sytuacjach awaryjnych? W57. Czy urządzenia sterujące są łatwo rozróżnialne wzrokiem? W58. Czy urządzenia sterujące są opatrzone napisami lub oznaczeniami powszechnie zrozumiałymi? W59. Czy jest konieczna, z punktu widzenia wykonywanej pracy, rozróżnialność pozawzrokowa urządzeń sterujących? W60. Czy urządzenia sterujące są łatwo rozróżnialne na drodze rozmieszczenia przestrzennego? W61. Czy urządzenia sterujące są rozróżnialne pod względem wielkości, kształtu lub powierzchni? IX. ce obciąż ążenia efektorów związanych zanych ze sterowaniem w aspekcie łączno ci w układach ludzie - maszyny? W62. Czy lokalizacja lub zbyt małe siły oporu sprzyjają przypadkowemu uruchomieniu urządzeń sterujących? W63. Czy urządzenia sterujące są łatwo dostępne z punktu widzenia postawy? W64. Czy występuje sterowanie ręczne? W65. Czy rozmiar, kształt, powierzchnia i materiał ręcznych urządzeń sterujących są odpowiednie z punktu widzenia żądanych sił? W66. Czy występuje sterowanie nożne? W67. Czy sterowanie nożne jest konieczne z punktu widzenia wymaganych sił lub obciążenia pracy rąk? W68. Czy nożne urządzenia sterujące są łatwo dostępne i rozróżnialne? W69. Czy siła oporu pedałów jest właściwa? W70. Czy stosowany typ pedału sterującego jest odpowiedni ze względu na zasięg i tempo ruchów? C: Czynniki materialnego środowiska pracy X. ce wibracji w środowisku pracy człowieka? W71. Czy na stanowisku roboczym występuje wibracja? 3
W72. Czy wibracja ma odczuwalny efekt? W73. Czy wibracja wpływa na wykonywanie pracy? W74. Czy wibracja ma uchwytny wpływ na pracownika? XI. ce akustycznego środowiska pracy człowieka? W75. Czy występuje w środowisku hałas wpływający na pracownika lub wykonywaną przez niego pracę? W76. Czy istnieje ryzyko uszkodzenia słuchu lub innych trwałych zmian w organizmie pracownika? W77. Czy zlokalizowano źródło hałasu? W78. Czy źródło hałasu znajduje się w ramach analizowanego systemu? XII. ce oświetlenia stanowisk roboczych? W79. Czy jakość oświetlenia jest odpowiednia? W80. Czy natężenie oświetlenia jest odpowiednie? W81. Czy źródła światła sztucznego są przyczyną promieniowania cieplnego wpływającego na pracownika? W82. Czy występują zbyt duże różnice poziomu oświetlenia? W83. Czy istnieje możliwość olśnienia na stanowisku roboczym lub w jego otoczeniu? W84. Czy oświetlenie miejscowe lub ogólne jest przyczyną nadmiernego migotania? W85. Czy oświetlenie miejscowe lub ogólne ma odpowiednią barwę? XIII. Czy spełnione są podstawowe kryteria ergonomiczne dotyczące ce zanieczyszczenia powietrza pyłami i związkami zkami toksycznymi na stanowiskach roboczych? W86. Czy wskutek pracy powstaje narażenie na pyły lub czynniki chemiczne szkodliwe? W87. Czy mogą być one nieprzyjemne lub stanowić zagrożenie dla zdrowia pracownika? W88. Czy są odpowiednie środki techniczne zapobiegające szkodliwości ww. czynników? W89. Czy techniczne środki zapobiegające ww. czynnikom szkodliwym są w praktyce stosowane? W90. Czy użyte środki ochronne utrudniają pracę? XIV. ce mikroklimatu w środowisku pracy człowieka? W91. Czy warunki mikroklimatyczne leżą w strefie komfortu? W92. Czy niekomfortowe warunki mikroklimatyczne są spowodowane temperaturą? W93. Czy praca jest wykonywana w temperaturach skrajnych? W94. Czy istnieje możliwość zmiany temperatury na stanowisku roboczym? W95. Czy czas ekspozycji promieniowania cieplnego stwarza zagrożenie dla pracownika? W96. Czy niekomfortowe warunki mikroklimatyczne są spowodowane wilgotnością? W97. Czy niekomfortowe warunki mikroklimatyczne są spowodowane ruchem powietrza? W98. Czy niekomfortowe warunki mikroklimatyczne są spowodowane promieniowaniem? W99. Czy korygowanie warunków mikroklimatycznych realizowane jest przez stosowanie środków technicznych? W100. Czy te środki zaradcze przeszkadzają w pracy? 4
XV. ce emisji energii szkodliwej dla pracownika w aspekcie czynników materialnego środowiska pracy? W101. Czy metody pracy powodują emisję energii nieprzyjemnej lub szkodliwej dla pracownika? W102. Czy zmiana metod pracy byłaby możliwa, celowa i ekonomicznie uzasadniona? W103. Czy istnieją środki ograniczające (likwidujące) emisję energii szkodliwej lub nieprzyjemnej dla pracownika? W104. Czy ww. środki nie przeszkadzają w pracy? D: Metody pracy i jej organizacja XVI. ce postawy przy pracy? W105. Czy został dokonany prawidłowy wybór między pracą siedzącą, stojącą i pracą w ruchu oraz połączenie tych rodzajów pracy? W106. Czy postawa przy pracy ma niekorzystny wpływ na obciążenie statyczne? W107. Czy niewłaściwa postawa powodowana jest przez urządzenie sterujące? W108. Czy niewłaściwa postawa powodowana jest przez przyrządy? W109. Czy niewłaściwa postawa powodowana jest przez niewłaściwe rozmieszczenie materiału (przedmiotów, detali itp.)? W110. Czy niewłaściwa postawa powodowana jest przez maszynę? XVII. ce struktury ruchów związanych zanych z obsług ugą stanowiska roboczego? W111. Czy struktura ruchów jest prawidłowa? W112. Czy przyjęty sposób pracy zawiera ruchy zbędne? W113. Czy uproszczenie ruchów jest pożądane? W114. Czy uproszczenie ruchów jest możliwe? W115. Czy istnieją kombinacje: ruch dokładny plus duży wysiłek mięśniowy? W116. Czy istnieje możliwość uniknięcia ww. kombinacji? XVIII. ce obciąż ążenia mięś ęśniowego? W117. Czy praca wymaga podnoszenia ciężarów? W118. Czy obciążenie może być w jakikolwiek sposób zmniejszone? W119. Czy praca jest związana z dużym codziennym obciążeniem mięśniowym? W120. Czy praca zapewnia dobrą przemienność wysiłku i spoczynku? W121. Czy praca powoduje znaczne obciążenia statyczne? XIX. ce stosowania sygnałó łów na stanowiskach roboczych? W122. Czy na stanowisku roboczym stosuje się sygnały? W123. Czy praca wymaga używania sygnałów? W124. Czy sygnały mogą być łatwo pomylone? W125. Czy pomylenie sygnałów może mieć poważne konsekwencje? 5
XX. ce tempa i jakości informacji na stanowiskach roboczych? W126. Czy tempo informacji stwarza duże obciążenie psychiczne? W127. Czy jakość informacji stwarza duże obciążenie psychiczne? W128. Czy informacje o charakterze sygnałów, dla których wskazana jest preferencja, mają wyższą wartość ostrzegawczą? W129. Czy dane potrzebne do wykonania zadania są jednoznaczne i adekwatne? XXI. Czy spełnione są podstawowe wymagania ergonomiczne dotyczące ce wyeliminowania możliwo liwości popełniania prostych błę łędów na stanowisku roboczym? W130. Czy są popełniane proste błędy na stanowisku roboczym? W131. Czy urządzenia i przedmioty pracy są mylone? W132. Czy ruchy są mylone? W133. Czy może to mieć poważne konsekwencje? W134. Czy części, które mają być montowane (obrabiane), dostarczane są we właściwej kolejności? XXII. ce rytmu i tempa pracy na stanowisku roboczym? W135. Czy określone przerwy wypoczynkowe zakłócają rytm i tempo pracy? W136. Czy tempo pracy jest wymuszone? W137. Czy pracownik musi się dostosować do tempa narzucanego przez maszynę? W138. Czy narzucone przez maszynę tempo pracy jest właściwe z punktu widzenia obciążenia pracownika, wymogów fizjologicznych itp.? W139. Czy praca jest wykonywana w systemie akordowym? W140. Czy założona norma (akord) jest prawidłowa? Lista czynności ci korekcyjnych C1. Skorygować zagospodarowanie strefy roboczej, w celu uczynienia jej bardziej przestronną. C2. Zbadać możliwość redukcji ilości pracowników na stanowisku roboczym. C3. Zmienić rozstawienie stanowisk roboczych (maszyn). C4. Skorygować zagospodarowanie powierzchni stanowiska roboczego (rozmieszczenie pojemników, materiałów, detali). C5. Zbadać możliwość zmiany kształtu (gabarytów) lub ustawienie maszyny pod kątem likwidacji wystających części. C6. Rozpatrzyć ewentualność przystosowania obszaru pracy do wymiarów i pozycji pracownika. C7. Wyposażyć stanowisko robocze w siedzisko. C8. Dopasować siedzisko do pracownika oraz do układu przestrzennego stanowiska roboczego. C9. Wyposażyć stanowisko (siedzisko) w podpórkę pod stopy. C10. Dostosować podnóżek do wymogów ergonomicznych (wysokość, kąt nachylenia). C11. Wyposażyć siedzisko w podpórki pod łokcie, ramiona lub plecy. C12. Dostosować podpórki pod łokcie, ramiona lub plecy do możliwości pracownika oraz układu przestrzennego stanowiska roboczego. C13. Skorygować posadzkę (podłogę) pod względem współczynnika tarcia. C14. Skorygować posadzkę pod względem równości. C15. Dostosować podłogę do wymagań pod względem przewodnictwa cieplnego. C16. Dostosować posadzkę do wymagań w zakresie jej twardości i sprężystości. 6
C17. Dostosować ciężar narzędzi ręcznych do wymagań ergonomii w tym zakresie. C18. Skorygować wymiary i ukształtowanie rękojeści narzędzi ręcznych. C19. Zmienić usytuowanie pomocy warsztatowych w polu pracy na lepsze z punktu widzenia ergonomii. C20. Wyposażyć stanowisko robocze w pojemniki, skrzynki itp. C21. Skorygować istniejące pojemniki pod względem wagi, rozmiarów, usytuowania, bezpieczeństwa. C22. Zlikwidować sygnały dźwiękowe. C23. Zróżnicować (czas trwania, częstotliwość, poziom głośności, układ dźwięków) sygnały dźwiękowe. C24. Wydłużyć czas trwania sygnałów dźwiękowych. C25. Spowodować wyodrębnienie sygnałów dźwiękowych z normalnego hałasu pomieszczenia. C26. Ograniczyć utrudnienia w porozumiewaniu się za pomocą mowy, spowodowane przez nadmierny hałas. C27. Zmienić rozmiar wskaźników i urządzeń sygnalizacyjnych. C28. Wprowadzić na tarczach wskaźników ilościowych strefy sygnalizacji jakościowej. C29. Zastosować wskaźniki cyfrowe zamiast wychyłowych. C30. Zmienić rozmiar cyfr, liter i symboli na wskaźnikach i oznaczeniach w celu poprawienia ich czytelności. C31. Zróżnicować kształt, kolor itp. wskaźników w celu łatwego ich rozróżnienia między sobą. C32. Skorygować czytelność wskaźników. C33. Zastosować oświetlenie rtęciowe. C34. Przedstawiać wszystkie przesłanki decyzji na stanowisku roboczym we właściwym czasie i kolejności. C35. Zapewnić, w cyklu produkcyjnym, czas na podjęcie i realizację decyzji. C36. Zmienić system kodowania informacji. C37. Podawać pracownikowi dane w odpowiednio skróconej formie i wyeliminować zbędne informacje. C38. Zmniejszyć ilość informacji docierających do pracownika w jednostce czasu. C39. Eliminować możliwość jednoczesnego pojawiania się sygnałów z kilku źródeł. C40. Skorygować system sygnałów tak, aby jeden rodzaj sygnału odpowiadał konkretnej jednej sytuacji. C41. Skoordynować kierunek ruchu urządzeń sterujących z efektem sterowania. C42. Dostosować rozmieszczenie urządzeń wskaźnikowych i kontrolnych do rozplanowania odpowiadających im sterów. C43. Zapewnić łatwość rozróżnienia urządzeń sterujących w sytuacjach normalnych i awaryjnych. C44. Zapewnić łatwość rozróżniania wzrokowego urządzeń sterujących. C45. Wprowadzić powszechnie zrozumiałe napisy i oznaczenia. C46. Zróżnicować usytuowanie elementów sterujących w celu łatwego ich rozróżnienia na podstawie rozmieszczenia. C47. Zróżnicować kształt, wielkość lub powierzchnię elementów sterujących w celu ułatwienia ich rozróżnienia dotykiem. C48. Zmienić lokalizację lub siły oporu urządzeń sterujących w celu zapobieżenia ich przypadkowemu uruchomieniu. C49. Skorygować dostępność urządzeń sterowania ręcznego z punktu widzenia postawy. C50. Dostosować rozmiary, kształt, powierzchnię, materiał ręcznych urządzeń sterujących do wymogów w zakresie siły. C51. Wyeliminować (ograniczyć) sterowanie nożne. C52. Skorygować dostępność urządzeń sterowania nożnego z punktu widzenia postawy oraz poprawić ich rozróżnialność. C53. Dobrać właściwy opór pedału. C54. Zmienić typ pedałów sterujących na inny, odpowiedni z punktu widzenia sił, zasięgu i tempa ruchów wymaganych przy sterowaniu. C55. Ograniczyć wpływ wibracji na wykonywanie pracy. C56. Ograniczyć wpływ wibracji na pracownika. C57. Zabezpieczyć pracownika przed możliwością uszkodzenia słuchu przez hałas. C58. Zlokalizować źródło hałasu. C59. Podjąć, w ramach ESP, próbę ograniczenia poziomu natężenia hałasu. C60. Izolować pracownika od wpływu hałasów zewnętrznych (spoza ESP). C61. Skorygować poziom natężenia oświetlenia. C62. Ograniczyć promieniowanie cieplne od źródeł światła sztucznego. C63. Zlikwidować różnice poziomów oświetlenia. C64. Wyeliminować możliwość olśnienia na stanowisku roboczym i w jego otoczeniu. C65. Ograniczyć nadmierne migotanie światła. C66. Zapewnić odpowiednią barwę światła sztucznego. C67. Zastosować środki techniczne ograniczające szkodliwość pyłów i (lub) czynników chemicznych. C68. Zbadać przyczyny niestosowania technicznych środków ograniczających szkodliwość pyłów i związków toksycznych. C69. Przeanalizować utrudnienie pracy przez stosowane środki ochrony przed zanieczyszczeniem powietrza. C70. Dostosować temperaturę otoczenia do wymogów ergonomicznych. C71. Uzależnić czas pracy i przerw od faktu występowania temperatur skrajnych (zimno, gorąco). C72. Dostosować wilgotność powietrza do wymogów ergonomicznych. 7
C73. Skorygować prędkość przepływu powietrza w pomieszczeniu. C74. Ograniczyć wpływ promieniowania cieplnego na pracownika. C75. Przeanalizować utrudnienie pracy przez stosowane środki techniczne związane z klimatyzacją. C76. Zlikwidować emisję energii szkodliwej dla pracownika. C77. Zastosować środki obniżające szkodliwość energii emitowanej (np. promieniowania elektromagnetycznego). C78. Przeanalizować utrudnienie pracy przez stosowane środki obniżające szkodliwość emitowanej energii. C79. Dokonać prawidłowego wyboru między pracą w pozycji siedzącej, stojącej i pracą w ruchu oraz połączeniem tych rodzajów prac. C80. Dostosować urządzenie sterujące do postawy przy pracy. C81. Dostosować konstrukcję i rozmieszczenie przyrządów do postawy przy pracy. C82. Dostosować rozmieszczenie materiałów, detali itp. do postawy przy pracy. C83. Przystosować maszynę do postawy przy pracy. C84. Wyeliminować ruchy zbędne w ramach przyjętego sposobu pracy. C85. Uprościć ruchy w ramach przyjętego sposobu pracy. C86. Wyeliminować kombinację: ruch dokładny + duży wysiłek mięśniowy, w ramach przyjętego sposobu pracy. C87. Ograniczyć dźwiganie lub podnoszenie dużych ciężarów. C88. Zapewnić możliwość regeneracji zdolności fizycznej pracownika do podejmowania znacznego wysiłku fizycznego. C89. Zapewnić właściwą naprzemienność: wysiłku i odpoczynku oraz dynamicznych i statycznych elementów obciążenia. C90. Ograniczyć statyczne obciążenie mięśni wynikające z trzymania materiału, narzędzia lub pozycji przy pracy. C91. Wyeliminować możliwość mylenia ważnych sygnałów. C92. Zmienić tempo informacji tak, aby nie przekraczało ono wydolności umysłowej operatora i nie przeciążało go. C93. Zapewnić sygnałom z preferencją, wyższą wartość ostrzegawczą. C94. Zapewnić pracownikowi jednoznaczne i adekwatne informacje potrzebne do wykonania zadania. C95. Wyeliminować możliwość mylenia akcesoriów i obiektów. C96. Uniemożliwić mylenie ruchów. C97. Przeanalizować możliwość dostarczenia części na montaż w kolejności ich montowania. C98. Dostosować przerwy wypoczynkowe do metody pracy. C99. Zapewnić możliwość regulowania tempa pracy zgodnie z kryteriami fizjologicznymi. C100. Skorygować normy czasu pracy zgodnie z kryteriami ergonomii. 8
9