Spis treści 1. Wprowadzenie... 5 1. Typy jednostek specjalnych... 5 2. Rekrutacja... 8 3. Informacje ogólne dot. kształcenia specjalnego... 9 2. Informacje dotyczące placówek kształcenia specjalnego prowadzonych przez m.st. Warszawę... 12 1. Dane wg arkuszy organizacji (stan na 31 marca 2014 r.)... 12 2. Infrastruktura... 18 3. Własne programy nauczania i innowacje pedagogiczne... 20 4.Zajęcia dodatkowe... 22 5. Osiągnięcia... 24 7. Współpraca międzynarodowa... 30 8. Inne istotne informacje o placówkach specjalnych prowadzonych przez m.st. Warszawę... 31 3.Realizacja projektów w ramach Programu Rozwoju Edukacji w latach 2013-2020 37 1. Serwis Pomoc Dziecku... 37 2. System wczesnego wspomagania rozwoju dziecka... 37 3. Specjalistyczne Punkty Konsultacyjne... 38 4. Przeciwdziałanie niskiemu poziomowi wykształcenia uczniów zagrożonych niedostosowaniem społecznym... 41 5. Program Zima i Lato w mieście... 41 6. Młodzieżowa Rada m.st. Warszawy... 41 7. E-pracownie warszawskie... 42 4.Wykazy przedszkoli, szkół i placówek specjalnych... 43 1. Wykaz przedszkoli specjalnych prowadzonych przez m. st. Warszawę... 43 2. Wykaz szkół specjalnych prowadzonych przez m. st. warszawę w roku szk. 2013/2014... 43 Warszawski System Wczesnego Wspomagania Rozwoju Dziecka - wykaz placówek... 50 Specjalistyczne punkty konsultacyjne... 51 3
4
1. Wprowadzenie W szkołach specjalnych kształcą się wyłącznie dzieci i młodzież niepełnosprawne, niedostosowane społecznie i zagrożone niedostosowaniem społecznym, posiadające orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego. Wszyscy nauczyciele mają specjalne przygotowanie do pracy z dzieckiem niepełnosprawnym - pedagogika specjalna, zgodnie z rodzajem niepełnosprawności dzieci. Szkoły są wyposażone w odpowiednie pomoce dydaktyczne i sprzęt służący pracy z dziećmi i młodzieżą zgodnie z ich potrzebami i możliwościami psychofizycznymi. Liczba dzieci w oddziale specjalnym w przedszkolu, szkole podstawowej, gimnazjum, szkole ponadgimnazjalnej jest niewielka i wynosi od 2 do 16 uczniów w zależności od rodzaju niepełnosprawności. 1. Typy jednostek specjalnych Miasto stołeczne Warszawa prowadzi dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie, wymagających stosowania specjalnej organizacji nauki i metod pracy przedszkola specjalne, szkoły specjalne i placówki: przedszkola specjalne 9, szkoły specjalne wszystkich typów, w tym szkoły przysposabiające do pracy oraz szkoły, w których prowadzone są grupy rewalidacyjno - wychowawcze dla dzieci i młodzieży upośledzonych umysłowo w stopniu głębokim 105, placówki 16. Przedszkola, szkoły specjalne i placówki prowadzone są przez Biuro Edukacji. Ponadto 6 przedszkoli specjalnych prowadzą Dzielnice m.st. Warszawy. Zasady organizacji roku szkolnego ww. przedszkoli oraz ich grafik dyżurów wakacyjnych ustala i zatwierdza Dyrektor Biura Edukacji. Przedszkola, szkoły i placówki specjalne prowadzone bezpośrednio przez Biuro Edukacji funkcjonują samodzielnie lub w zespołach pod 46 adresami: przedszkole specjalne- 1 szkoły specjalne - 2 zespoły szkół specjalnych 26, w tym w 1 zespole szkół funkcjonuje przedszkole specjalne ośrodki szkolno - wychowawcze 5, w tym w 1 ośrodku funkcjonuje przedszkole zespół placówek szkolno-wychowawczo-rewalidacyjnych (specjalny ośrodek szkolnowychowawczy oraz ośrodek rewalidacyjno-wychowawczy) - 1 młodzieżowe ośrodki wychowawcze 3, młodzieżowe ośrodki socjoterapii 6, zespół placówek opiekuńczo-wychowawczych (młodzieżowy ośrodek socjoterapii i bursa) - 1 specjalny ośrodek wychowawczy 1, Plan sieci publicznych szkół specjalnych w m.st. Warszawie stanowi załącznik do uchwały nr XV/282/2011 Rady m.st. Warszawy z dnia 12 maja 2011 r. roku w sprawie ustalenia planu sieci publicznych szkół specjalnych w m.st. Warszawie. Ponadto wykaz szkół i placówek specjalnych zawiera tzw. uchwała kompetencyjna, tj. uchwała nr XVLVI/1423/2008 Rady 5
m.st. Warszawy z dnia 18 grudnia 2008 r. w sprawie określenia instytucji kultury i innych jednostek organizacyjnych m.st. Warszawy o znaczeniu ponaddzielnicowym. Odrębną grupę warszawskich placówek specjalnych stanowi 6 przedszkoli specjalnych pozostających w bezpośrednim nadzorze Dzielnic m.st. Warszawy. Zasady organizacji roku szkolnego ww. przedszkoli oraz ich grafik dyżurów wakacyjnych ustala i zatwierdza Dyrektor Biura Edukacji. W nadzorze Wydziału Kształcenia Specjalnego Biura Edukacji pozostają 3 przedszkola specjalne Przedszkole Specjalne nr 343 wchodzące w skład Specjalnego Ośrodka Szkolno Wychowawczego dla Dzieci Słabosłyszących nr 15, Przedszkole Specjalne nr 104 w Zespole Szkół Specjalnych nr 78 w Centrum Zdrowia Dziecka, oraz Przedszkole Specjalne nr 68 w Centrum Rehabilitacji im. prof. M. Weissa z siedzibą przy ul. Ożarowskiej 75 a. Szkoły specjalne zorganizowane są w zespołach i podmiotach leczniczych na terenie całej Warszawy. Placówki specjalne dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnej intelektualnie, głuchych, niedowidzących oraz z niepełnosprawnościami sprzężonymi są usytuowane w następujących dzielnicach Warszawy: Mokotów 5, Ochota 2, Praga Południe 4, Praga Północ 2, Śródmieście 7, Targówek 1, Wawer 3, Wola 5, Żoliborz 2. W 8 dzielnicach miasta zlokalizowanych jest 14 szkół i placówek socjoterapeutycznych i resocjalizacyjnych oraz zespołów szkół dla młodzieży zagrożonej niedostosowaniem społecznym i niedostosowanej społecznie: Bielany 1, Mokotów 4, Praga Południe 1, Rembertów 1, Śródmieście 1, Wawer 4, Wola 1, Żoliborz 1. Sieć placówek specjalnych rozłożona jest nierównomiernie, najwięcej z nich znajduje się w dzielnicach: Śródmieście 8, Mokotów - 9, Wawer - 7, Wola - 6, Praga Południe - 5. W dzielnicach: Bemowo, Białołęka, Ursynów, Wilanów, Ursus, Wesoła, Włochy nie ma szkół i placówek specjalnych. Racjonalizacja sieci szkół Modyfikację planu sieci publicznych szkół specjalnych w roku szkolnym 2013/2014 spowodowały następujące fakty: 1. rozwiązanie z dniem 31 sierpnia 2013 r. Zespołu Szkół Specjalnych nr 88 w Szpitalu Klinicznym Dzieciątka Jezus Centrum Leczenia Obrażeń w Warszawie 6
przy ul. W. H. Lindley`a 4; uchwałą Rady m.st. Warszawy Nr LIV/1547/2013 z dnia 28 kwietnia 2013 r. została zlikwidowana Szkoła Podstawowa Specjalna nr 199 i Gimnazjum Specjalne nr 147 wchodzące w skład ww. zespołu, 2. likwidacja z dniem 31 sierpnia 2013 r. Liceum Profilowanego Specjalnego nr 39 w Instytucie Głuchoniemych im. Jakuba Falkowskiego w Warszawie, pl. Trzech Krzyży 4/6 uchwałą nr LIV/1562/2013 z dnia 9 maja 2013 r., 3. likwidacja z dniem 31 sierpnia 2013 r. Liceum Profilowanego Specjalnego nr 38 w Specjalnym Ośrodku Szkolno-Wychowawczym dla Dzieci Słabowidzących nr 8 im. dr Zofii Galewskiej w Warszawie, ul. Koźmińska 7 uchwałą nr LIV/1561/2013 z dnia 9 maja 2013 r., Warszawskie szkoły i placówki specjalne są prowadzone dla dzieci i młodzieży z różnymi rodzajami zaburzeń rozwojowych oraz różnego typu niepełnosprawnościami i dzielą się one na kilka charakterystycznych grup: - młodzieżowe ośrodki socjoterapii dla młodzieży zagrożonej niedostosowanym społecznym 7 1. Młodzieżowy Ośrodek Socjoterapii Nr 1 SOS, ul. Rzymowskiego 36 2. Młodzieżowy Ośrodek Socjoterapii Nr 2 KĄT, ul. Zorzy 17 3. Młodzieżowy Ośrodek Socjoterapii Nr 3 Dom na Trakcie im. prof. dr St. Jedleńskiego, ul. Trakt Lubelski 40 4. Młodzieżowy Ośrodek Socjoterapii Nr 4 w Zespole Placówek Opiekuńczo-Wychowawczych, ul. Reymonta 16 5. Młodzieżowy Ośrodek Socjoterapii Nr 6, ul. Jana Brożka 26 6. Młodzieżowy Ośrodek Socjoterapii Nr 7, ul. Osowska 81 7. Młodzieżowy Ośrodek Socjoterapii Nr 8, ul. Podmokła 4 - specjalny ośrodek wychowawczy 1 1. Specjalny Ośrodek Wychowawczy Dom przy Rynku ul. Rynek Nowego Miasta 4 - młodzieżowe ośrodki wychowawcze dla młodzieży niedostosowanej społecznie 3 1. Młodzieżowy Ośrodek Wychowawczy Nr 2, ul. Strażacka 57 2. Młodzieżowy Ośrodek Wychowawczy Nr 3 im. dr Grzegorza Maja, ul. Patriotów 90 3. Młodzieżowy Ośrodek Wychowawczy Nr 4, ul. Dolna 19 - ośrodki szkolno wychowawcze dla dzieci i młodzieży z zaburzeniami słuchu i wzroku 4, (dzieci i młodzież słabowidząca 1, słabosłysząca i niesłysząca -3) 1. Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy dla Dzieci Słabosłyszących nr 15, ul. Zakroczymska 6 2. Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy dla Głuchych, ul. Łucka 17/23 3. Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy dla Dzieci Słabowidzących nr 8, ul. Koźmińska 7 4. Instytut Głuchoniemych, pl. Trzech Krzyży 4/6 7
- ośrodki szkolno wychowawcze dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnej intelektualnie 2 1. Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy nr 9, ul. Paska 10 2. Zespół Placówek Szkolno Wychowawczo-Rewalidacyjnych nr 1 /Specjalny Ośrodek Szkolno- Wychowaczy nr 12, ul. Bełska 5 - ośrodek rewalidacyjno-wychowawczy dla dzieci głęboko upośledzonych z niepełnosprawnościami sprzężonymi 1 1. Ośrodek Rewalidacyjno-Wychowawczy, ul. Bełska 5 - zespół szkół dla dzieci autystycznych 1, 1. Zespół Szkół Specjalnych nr 97 ul. Tarchomińska 4 wszystkie dzieci z autyzmem w 5 innych szkołach/placówkach są utworzone oddziały dla dzieci z autyzmem: oddziały dla dzieci z autyzmem: 1. Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy nr 9, ul. Paska 10 2. Zespół Szkół Specjalnych nr 98, ul. Bartnicza 2 3. Zespół Szkół Specjalnych nr 99, ul. Różana 22/24 4. Zespół Szkół Specjalnych nr 92, ul. Szczęśliwicka 45/47 5. Zespół Szkół Specjalnych nr 63, ul. Elektoralna 12/14 zespoły szkół i placówki dla dzieci niepełnosprawnych ruchowo i z trudnościami w komunikacji 2 zespoły oraz 1 przedszkole 1. Zespół Szkół Specjalnych nr 95, ul. Hafciarska 80/86 2. Zespół Szkół Specjalnych Nr 109, ul. Białobrzeska 44 3. Przedszkole Specjalne nr 68, ul. Ożarowska 75A zespół szkół dla dzieci upośledzonych w stopniu umiarkowanym, znacznym i głębokim przy domu opieki społecznej 1. 1. Zespół Szkół Specjalnych nr 102, ul. Przedwiośnie 1 2. Rekrutacja Do szkół i placówek specjalnych przyjmowane są dzieci i młodzież posiadająca orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego, wydane przez zespół orzekający publicznej poradni psychologiczno - pedagogicznej na okres roku szkolnego, etapu edukacyjnego albo okresu kształcenia w danej szkole W przypadku dzieci i młodzieży zamieszkałych poza m.st. Warszawą przyjęcie do szkoły specjalnej następuje na podstawie skierowania Prezydenta m.st. Warszawy, wydanego na wniosek starosty właściwego dla miejsca zamieszkania kandydata. W warszawskich szkołach i placówkach specjalnych uczy się i wychowuje ok. 30% dzieci i młodzieży spoza Warszawy, z ponad 140 powiatów z terenu całej Polski. 8
Kierowanie nieletnich do młodzieżowych ośrodków wychowawczych odbywa się na podstawie ustawy o systemie oświaty oraz ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich. Przepisem wykonawczym, który reguluje kwestie przyjmowania do młodzieżowych ośrodków wychowawczych jest rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 27 grudnia 2011 r. w sprawie szczegółowych zasad kierowania, przyjmowania, przenoszenia, zwalniania i pobytu nieletnich w młodzieżowym ośrodku wychowawczym (Dz. U. z 2011 r. Nr 296 poz. 1755). Nieletni, wobec których sąd rodzinny zastosował środek wychowawczy w postaci umieszczenia w młodzieżowym ośrodku wychowawczym, kierowani są przez Prezydenta m.st. Warszawy, w imieniu którego działa Biuro Edukacji, do ośrodka wskazanego przez Ośrodek Rozwoju Edukacji w Warszawie. Wskazanie odpowiedniego dla nieletniego ośrodka następuje na podstawie informacji zawartych w dołączonej do wniosku dokumentacji, dotyczącej w szczególności: sytuacji rodzinnej nieletniego, etapu kształcenia, stanu zdrowia, warunków mogących wpłynąć na dalszą demoralizację nieletniego oraz analizy zaleceń zawartych w orzeczeniu o potrzebie kształcenia specjalnego, jeżeli zostało wydane. Nieletni musi być doprowadzony do ośrodka w ciągu miesiąca od wskazania i wystawionego na jego podstawie skierowania. Uczniowie mieszkający na terenie m.st. Warszawy są przyjmowani do młodzieżowych ośrodków socjoterapii na wniosek rodziców lub opiekunów prawnych przez dyrektora tego ośrodka, na podstawie rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 20 lutego 2004 r. w sprawie warunków i trybu przyjmowania uczniów do szkół publicznych oraz przechodzenia z jednych typów szkół do innych (Dz. U. Nr 26, poz. 232 ze zm.). Uczniowie szkół specjalnych organizowanych w podmiotach leczniczych realizują w nich obowiązek szkolny bez konieczności posiadania orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego. Tego typu szkoły są prowadzone dla uczniów z chorobami przewlekłymi i dla dzieci z zaburzeniami psychicznymi. Miasto stołeczne Warszawa jest organem prowadzącym dla 10 szpitalnych zespołów szkół i przedszkoli. W roku szkolnym 2012/2013 było pod ich opieką 780 dzieci i młodzieży, w tej grupie są również pacjenci oddziałów i klinik psychiatrycznych (Marszałkowska, Sobieskiego 1/9, Sobieskiego 93). Dzieci i młodzież, którym stan zdrowia utrudnia funkcjonowanie w grupie rówieśników w szkole mogą spełniać obowiązek szkolny lub obowiązek nauki w formie nauczania indywidualnego. Indywidualne nauczanie organizuje dyrektor szkoły za wiedzą i zgodą organu prowadzącego szkoły na podstawie orzeczenia o potrzebie indywidualnego nauczania, wydanego uczniowi na wniosek rodziców przez zespół orzekający publicznej poradni psychologiczno - pedagogicznej. Zajęcia edukacyjne w ramach indywidualnego nauczania prowadzi się w miejscu pobytu ucznia (np. w domu rodzinnym) lub w przedszkolu, specjalnym ośrodku szkolno - wychowawczym, placówce opiekuńczo - wychowawczej. Wymiar zajęć jest szczegółowo określony w rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z dnia 18 września 2008 r. w sprawie sposobu i trybu organizowania indywidualnego obowiązkowego rocznego przygotowania przedszkolnego i indywidualnego nauczania dzieci i młodzieży (Dz. U. z 2008 r. Nr 175 poz. 1086). 3. Informacje ogólne dot. kształcenia specjalnego Wszyscy niepełnosprawni uczniowie szkół podstawowych i gimnazjów, a także niepełnosprawni ruchowo oraz umiarkowanie i znacznie niepełnosprawni intelektualnie uczniowie szkół ponadgimnazjalnych /do 21 r. ż./ korzystają z bezpłatnego specjalistycznego dowozu do szkoły, finansowanego z budżetów Dzielnic m.st. Warszawy organizowanego na podstawie Zarządzenia Nr 1920/2008 Prezydenta miasta stołecznego Warszawy z dnia 4 sierpnia 2008 r. w sprawie realizacji zadania polegającego na zapewnieniu transportu i opieki nad dziećmi niepełnosprawnymi w czasie przewozu na trasie dom szkoła dom. Dowożenie realizowane jest przez przewoźników wyłonionych w trybie przetargu organizowanego przez dzielnicę. Możliwe jest wykonywanie tego zdania przez rodziców, na ich wniosek. Otrzymują oni wtedy zwrot poniesionych kosztów dowozu. Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Edukacji Narodowej dnia 17 listopada 2010 r. w sprawie organizowania warunków kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie w specjalnych przedszkolach, szkołach i oddziałach oraz w ośrodkach (Dz. U. z 2014 r., poz. 392), kształcenie dzieci i młodzieży jest prowadzone w warszawskich szkołach i placówkach specjalnych nie dłużej niż do ukończenia przez ucznia: 9
- 18 roku życia - w przypadku szkoły podstawowej, - 21 roku życia - w przypadku gimnazjum, - 24 roku życia - w przypadku szkoły ponadgimnazjalnej. We wszystkich szkołach i placówkach specjalnych obowiązują procedury bezpieczeństwa i jednolite zasady w zakresie udzielania pomocy przedmedycznej. Uczniowie szkół i placówek specjalnych w większości przypadków mają zapewnioną profilaktyczną opiekę pielęgniarską w ramach szkolnej opieki medycznej we współpracy z dzielnicowymi zakładami opieki zdrowotnej. Na potrzeby uczniów niepełnosprawnych ruchowo, umiarkowanie i znacznie upośledzonych umysłowo, z autyzmem i z niepełnosprawnościami sprzężonymi są zatrudniane osoby na stanowisku pomocy nauczyciela. Zgodnie z regulacjami zawartymi w ramowych statutach publicznych przedszkoli i publicznych szkół w przedszkolach specjalnych i szkołach specjalnych tworzone są oddziały o ściśle określonej liczbie uczniów. Liczebność oddziałów waha się od 2 do 16 uczniów, w zależności od niepełnosprawności uczniów lub niedostosowania społecznego/ zagrożenia niedostosowaniem społecznym. W przypadku, gdy u co najmniej jednego ucznia w oddziale występują niepełnosprawności sprzężone, liczbę uczniów w oddziale można obniżyć o 2. Liczba wychowanków w grupie wychowawczej odpowiada liczbie uczniów w oddziale odpowiedniego przedszkola specjalnego lub szkoły specjalnej. Szkoła specjalna zapewnia uczniowi realizację szkolnego planu nauczania zgodnego z ramowym planem nauczania dla danego typu szkoły. Uczniowie niepełnosprawni z zachowaną normą intelektualną oraz uczniowie z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim realizują treści szkolne zgodne z podstawą programową kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół. Uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym obowiązuje odrębna podstawa programowa kształcenia ogólnego. W szkołach specjalnych zorganizowanych w podmiotach leczniczych realizuje się szkolne programy nauczania zgodnie z podstawami programowymi kształcenia ogólnego i z ramowymi planami nauczania szkół, do których uczniowie uczęszczali przed przyjęciem do szpitala. Uczniowie szkół specjalnych, z wyłączeniem uczniów z niepełnosprawnością umiarkowaną i znaczną, piszą sprawdziany oraz przystępują do egzaminów, w tym egzaminu gimnazjalnego, egzaminu maturalnego oraz egzaminu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe, zgodnie z przepisami prawa oświatowego dotyczącymi warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów, jednak formy i warunki przeprowadzania tych sprawdzianów i egzaminów dostosowuje się do specjalnych potrzeb edukacyjnych ucznia oraz jego możliwości psychofizycznych, w szczególności przedłużając czas przewidziany na przeprowadzenie sprawdzianu lub egzaminu, zapewniając uczniowi korzystanie z odpowiedniego sprzętu specjalistycznego i środków dydaktycznych, w przypadku uczniów niesłyszących, słabosłyszących, niewidomych, słabowidzących i z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim, przygotowując odpowiednio zestawy zadań, zestawy albo arkusze egzaminacyjne dostosowane do rodzaju ich niepełnoprawności. Szkoły i placówki specjalne zapewniają realizację zaleceń zawartych w orzeczeniu o potrzebie kształcenia specjalnego. Dla każdego ucznia opracowany jest indywidualny program edukacyjno terapeutyczny - na okres, na jaki zostało wydane orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego, nie dłuższy jednak niż etap edukacyjny. Jest on modyfikowany w miarę potrzeb, po uprzednim dokonaniu wielospecjalistycznej oceny poziomu funkcjonowania ucznia. Działania nauczycieli, wychowawców i specjalistów zajmujących się dzieckiem o specjalnych potrzebach edukacyjnych są skorelowane. W każdym oddziale szkoły specjalnej z ramowego planu nauczania realizowane są zajęcia rewalidacyjne w wymiarze 8-12 godzin tygodniowo, zgodnie z potrzebami uczniów. Zajęć rewalidacyjnych nie prowadzi się (i nie są one wpisane do szkolnego planu nauczania) w szkołach organizowanych w podmiotach leczniczych. Dla uczniów tych szkół organizowane są zajęcia wychowawcze mające na celu odwrócenie ich uwagi od problemów zdrowotnych na korzyść ich zainteresowań pozalekcyjnych i zajęć o walorach terapeutycznych; są to m.in. zajęcia plastyczne, 10
teatralne, czytelnicze, komputerowe, także spacery oraz gry i zabawy ruchowe. Pracę grup wychowawczych organizuje się w ciągu całego roku, również w okresie ferii szkolnych. Oprócz zajęć rewalidacyjnych z uczniami szkoły specjalnej realizowane są zajęcia specjalistyczne. Są one prowadzone zgodnie z indywidualnymi edukacyjnymi i rozwojowymi potrzebami ucznia. Obejmują różnorodne formy pracy m. in. w zakresie socjoterapii, logopedii, komunikacji alternatywnej, integracji sensorycznej, terapii manualnej, psychologicznej, pedagogicznej, terapii ruchowej. Prawną podstawą realizacji jest rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 17 listopada 2010 r. w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie w specjalnych przedszkolach, szkołach i oddziałach oraz w ośrodkach (Dz. U. z 2014 r., poz. 392) oraz rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 30 kwietnia 2013 r. w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno pedagogicznej w publicznych w przedszkolach, szkołach i placówkach ( Dz. U. z 2013 r., poz. 532 ). W realizowanych w szkołach specjalnych programach wychowawczych i programach profilaktycznych jako cele główne działań szkolnych i pozaszkolnych wytycza się przezwyciężenie trudności rozwojowych dzieci i młodzieży niepełnosprawnych lub zagrożonych niedostosowaniem społecznym, ich integrację ze środowiskiem rówieśniczym, dbałość o własne zdrowie i bezpieczeństwo oraz przygotowanie do samodzielności w życiu dorosłym. Cele te realizowane są we współpracy z rodzicami (opiekunami prawnymi) uczniów, wspieranych w zakresie umiejętności służących harmonijnemu rozwojowi ich dzieci. Ponadto w ramach godzin dodatkowo przyznanych na prowadzenie zajęć pozalekcyjnych zorganizowano zajęcia rozwijających pasje artystyczne i sportowe uczniów oraz dodatkowe zajęcia (koła, fakultety) przygotowujące do sprawdzianu w klasie szóstej szkoły podstawowej, egzaminu w klasie trzeciej gimnazjum i egzaminów w ostatnim roku nauki w szkole ponadgimnazjalnej. Dobrą praktyką wielu placówek jest organizowanie turnusów rehabilitacyjnych dla dzieci objętych wczesnym wspomaganiem i ich rodzin, a także zielonych szkół, letnich obozów artystycznych lub sportowych dla uczniów. Bardzo cenionym w środowisku przedsięwzięciem jest organizowanie przez Biuro Edukacji wakacyjnych placówek edukacyjnych w czasie ferii zimowych i wakacji letnich. Corocznie kilkuset uczniów niepełnosprawnych intelektualnie i z niepełnosprawnościami sprzężonymi uczestniczy w wypoczynku specjalnie zaplanowanym i zorganizowanym w szkołach i placówkach w ramach projektu Lato w Mieście i Zima w Mieście. Wszyscy uczestnicy mają zapewnioną wykwalifikowaną opiekę oraz wyżywienie. 11
2. Informacje dotyczące placówek kształcenia specjalnego prowadzonych przez m.st. Warszawę 1. Dane wg arkuszy organizacji (stan na 31 marca 2014 r.) W roku szkolnym 2013/2014 w szkołach i placówkach specjalnych pozostających w bezpośrednim nadzorze Biura Edukacji było objętych edukacją szkolną 4177 uczniów i słuchaczy. Tabela 1. Uczniowie według typu szkoły. typ szkoły liczba dzieci/uczniów/słuchaczy przedszkole specjalne/oddziały przedszkolne w szkole 245 szkoła podstawowa specjalna 1370 gimnazjum specjalne 1407 liceum ogólnokształcące specjalne 448 liceum profilowane specjalne 14 technikum specjalne 52 szkoła zawodowa specjalna 366 szkoła przysposabiająca do pracy 243 szkoła specjalna policealna 32 Dodatkowo 54 dzieci i młodzieży zagrożonych niedostosowaniem społecznym było pod opieką Specjalnego Ośrodka Wychowawczego Dom przy Rynku, korzystając tu z opieki internatu, posiłków, świetlicy terapeutycznej, zajęć socjoterapeutycznych i pozalekcyjnych, i realizując jednocześnie obowiązek szkolny w szkołach rejonowych. Natomiast 80 uczniów korzystało z bursy szkolnej w Zespole Placówek Opiekuńczo-Wychowawczych przy ul. Reymonta 16. Najliczniejsze grupy dzieci i młodzieży uczęszczały do szkoły podstawowej i gimnazjum: po 33% ogólnej liczby uczniów i słuchaczy. 12
Wykres 1. Dzieci i młodzież w szkołach specjalnych wg etapu edukacji rozkład procentowy. 28% 6% 33% przedszkole szkoła podstawowa gimnazjum edukacja ponadgimnazjalna 33% Ogółem w roku 2013/2014 uczniowie szkół specjalnych byli kształceni w 504 oddziałach. Ponadto w jednostkach pozostających w bezpośrednim nadzorze Biura Edukacji realizowano 849 godzin zajęć rewalidacyjno wychowawczych. Korzystało z nich 112 dzieci i młodzieży z upośledzeniem umysłowym w stopniu głębokim. 68 osób było rewalidowanych w 20 zespołach, 44 osoby korzystały z zajęć indywidualnych. Najmniejsze szkoły liczyły od 2 do 3 oddziałów (ZSS nr 94, ZSS nr 93, MOW nr 4) największe od 26 do 36 (ZSS nr 78, IG, ZSS nr 85). Średnia liczba uczniów w oddziale wynosiła 8,3; wskaźnik ten pozostaje bez zmian w porównaniu z rokiem szk. 2012/2013. Najmniej liczne oddziały liczące od 3 do 5 uczniów - funkcjonują w szkołach i placówkach, do których uczęszczają dzieci i młodzież z niepełnosprawnościami sprzężonymi, autyzmem i niepełnosprawnością ruchową. To m.in. ZSS nr 85, ZSS nr 109, ZSS nr 97, ZSS nr 99, ZSS nr 92. Oddziały najliczniejsze liczące do 16 uczniów - są tworzone w placówkach socjoterapeutycznych i resocjalizacyjnych, takich jak m.in. Gimnazjum Specjalne nr 150, MOS nr 1, MOS nr 2. Liczebność oddziałów jest uzależniona od rodzaju niepełnosprawności uczniów określonej w orzeczeniu o potrzebie kształcenia specjalnego. W roku szkolnym 2013/2014 liczba uczniów z poszczególnymi niepełnosprawnościami przedstawiała się następująco: Tabela 2. Liczba uczniów wg rodzaju niepełnosprawności. niepełnosprawność l. uczniów uczeń niesłyszący 222 uczeń słabosłyszący 103 uczeń niewidomy 2 uczeń słabowidzący 92 uczeń z niepełnosprawnością ruchową 32 13
niepełnosprawność l. uczniów uczeń z upośledzeniem w stopniu lekkim 603 uczeń z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym lub znacznym uczeń z autyzmem, w tym z zespołem Aspergera uczeń z niepełnosprawnościami sprzężonymi 482 45 787 Wykres 2. Niepełnosprawności uczniów w roku szkolnym 2013/2014 rozkład procentowy. 33% 14% 4% 1% 2% 46% wady słuchu wady wzroku niepełnosprawność ruchowa upośledzenie umysłowe autyzm niepełnosprawności sprzężone W szkołach i placówkach specjalnych najliczniejszą grupę stanowią uczniowie z upośledzeniem umysłowym. Charakterystyczna dla szkół i placówek specjalnych jest duża liczba dzieci i młodzieży z niepełnosprawnościami sprzężonymi. Bardzo poważne problemy zdrowotne tej grupy uczniów, konieczność prowadzenia z nimi zajęć specjalistycznych oraz absorbująca codzienna opieka (wlewki, cewnikowanie) powodują, że edukacja tej grupy uczniów poza szkołami i placówkami specjalnymi jest właściwie niemożliwa. Szkoły lub placówki mające najwięcej uczniów z niepełnosprawnościami sprzężonymi to: Zespół Szkół Specjalnych nr 109, ul. Białobrzeska 44 79 uczniów, Zespół Szkół Specjalnych nr 85, ul Elektoralna 12/14 78, Zespół Szkół Specjalnych nr 95, ul. Hafciarska 80/86 70, Zespół Szkół Specjalnych nr 101, ul. Karolkowa 56 62, Zespół Szkół Specjalnych 92, ul. Szczęśliwicka 45/47 55, Zespół Szkół Specjalnych nr 63, ul. Elektoralna 12/14 45, Instytut Głuchoniemych, Plac Trzech Krzyży 4/6 45, Zespół Szkół Specjalnych nr 98, ul. Bartnicza 2 45, Zespół Szkół Specjalnych nr 97, ul. Tarchomińska 4 43. 14
Liczba uczniów z autyzmem od kilku lat pozostaje na tym samym poziomie. Dzieci z tego rodzaju niepełnosprawnością są przyjmowane do: Specjalnego Ośrodka Szkolno Wychowawczego 9, ul. Paska 10 12 uczniów, Zespołu Szkół Specjalnych nr 95, ul. Hafciarska 80/86 7, Zespołu Szkół Specjalnych nr 99, ul. Różana 22/24 6, Zespołu Szkół Specjalnych nr 63, ul. Elektoralna 12/14 4., Zespołu Szkół Specjalnych 91, ul. Weterynaryjna 3 3, Zespół Szkół Specjalnych nr 38, ul. Namysłowska 10 3, Zespołu Szkół Specjalnych nr 105, ul. Długa 9 2, Zespołu Szkół Specjalnych 90, ul. Kordeckiego 54 1 uczeń, Zespołu Szkół Specjalnych nr 89, ul. Skaryszewska 8 1. Dzieci z autyzmem zakwalifikowanym jak niepełnosprawność współwystępującą z inną niepełnosprawnością (zwykle jest to upośledzenie umysłowe) znalazły się w grupie uczniów z niepełnosprawnościami sprzężonymi. Równie ważna w organizacji pracy szkół i placówek specjalnych jest opieka nad dziećmi i młodzieżą w internatach i w świetlicach oraz zajęcia wychowawcze prowadzone w 10 zespołach szkół zorganizowanych w podmiotach leczniczych. W roku szkolnym 2013/2014 w 17 placówkach specjalnych: 6 specjalnych ośrodkach szkolnowychowawczych, 7 młodzieżowych ośrodkach socjoterapii, 3 młodzieżowych ośrodkach wychowawczych i 1 specjalnym ośrodku wychowawczym funkcjonują internaty, które obejmują opieką 879 wychowanków w 89 grupach. W 22 zespołach szkół i placówkach zorganizowano świetlice, które zapewniają opiekę 1326 uczniom i wychowankom (117 grup wychowawczych). W szkołach zorganizowanych w podmiotach leczniczych funkcjonują zespoły i grupy wychowawcze, które obejmują opieką 836 dzieci (69 grup). Szkoły i placówki organizują żywienie w różnych formach: własny blok żywienia obsługiwany przez pracowników placówki 24, posiłki dostarczane przez firmę cateringową 5, posiłki dostarczane z innej placówki oświatowej 3, inna forma organizacji żywienia 7. Uczniowie szkół zorganizowanych w podmiotach leczniczych korzystają z żywienia organizowanego przez te podmioty. W roku szkolnym 2013/2014 łączna liczba uczniów korzystających z posiłków w szkole wynosi 2419. 17 szkół dostosowuje organizację żywienia do specjalnych potrzeb żywieniowych uczniów. Ogółem w roku szkolnym 2013/2014 do szkół specjalnych i placówek, których statutowym zadaniem jest edukacja, wychowanie i rewalidacja ucznia niepełnosprawnego, uczęszczało 2338 dzieci i młodzieży (w grupie są również osoby z upośledzeniem umysłowym w stopniu głębokim). W szkołach zorganizowanych w podmiotach leczniczych uczyło się i było objętych opieką w ramach zajęć pozalekcyjnych 780 dzieci i młodzieży. W młodzieżowych ośrodkach socjoterapii, młodzieżowych ośrodkach wychowawczych w specjalnym ośrodku wychowawczym oraz w szkołach funkcjonujących przy pogotowiu opiekuńczym było 1059 uczniów i wychowanków. Indywidualne i specjalne potrzeby edukacyjne uczniów i wychowanków młodzieżowych ośrodków socjoterapii i młodzieżowych ośrodków wychowawczych wynikały: z niedostosowania społecznego, z zagrożenia niedostosowaniem społecznym, z zaburzeń zachowania, z zagrożenia uzależnieniem, z zaburzeń psychicznych. 15
Wykres 3. Uczniowie i wychowankowie młodzieżowych ośrodków socjoterapii, młodzieżowych ośrodków wychowawczych w roku szkolnym 2013/2014 rozkład procentowy. 12% 6% 1% 22% niedostosowani społecznie zagrożeni niedostosowaniem społecznym z zaburzonym zachowaniem zagrożeni uzależnieniem 59% z zaburzeniami psychicznymi Szkoły i placówki specjalne w roku szkolnym 2013/2014 realizowały 37 207 godzin pedagogicznych w przeliczeniu średniorocznym. Największą liczbę godzin przeznaczono na realizację ramowych planów nauczania (wraz z rewalidacją), na pomoc psychologiczno pedagogiczną, opiekę w internacie i świetlicy oraz na wczesne wspomaganie rozwoju dziecka. W roku szk. 2013/2014 w szkołach i placówkach specjalnych zatrudnionych było 1694 nauczycieli. Ich zatrudnienie (łącznie z godzinami ponadwymiarowymi) - to 1730 etatów. Najliczniejszą kadrę pedagogiczną mają ośrodki szkolno - wychowawcze; (Instytut Głuchoniemych, Plac Trzech Krzyży 4/6 87 nauczycieli, Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy dla Głuchych, ul. Łucka 17/23 66,, Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy dla Dzieci Słabowidzących nr 8, ul. Koźmińska 7 64, Zespół Placówek Szkolno-Wychowawczo-Rewalidacyjnych nr 1, ul. Bełska 5 58, Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy dla Dzieci Słabosłyszących nr 15, ul. Zakroczymska 6 59), młodzieżowe ośrodki socjoterapii (Młodzieżowy Ośrodek Socjoterapii nr 2 Kąt, ul. Zorzy 17-57 nauczycieli, Młodzieżowy Osrodek Socjoterapii nr 1 SOS, ul. Rzymowskiego 36 50 nauczycieli) oraz niektóre zespoły szkół (Zespół Szkół Specjalnych nr 85, ul. Elektoralna 12/14 78 nauczycieli, Zespół Szkół Specjalnych nr 78, Aleja Dzieci Polskich 20 72 nauczycieli). Nauczyciele zatrudnieni w warszawskich szkołach i placówkach to kadra o wysokich kwalifikacjach zawodowych dostosowanych do rodzaju zaburzeń i typu niepełnosprawności uczniów; to oligofrenopedagodzy, tyflopedagodzy, surdopedagodzy, socjoterapeuci, logopedzi, neurologopedzi, psycholodzy, pedagodzy, doradcy zawodowi, rehabilitanci, nauczyciele przedmiotów, wychowawcy internatu, wychowawcy świetlic szkolnych i zajęć pozalekcyjnych w szkołach szpitalnych, nauczyciele wczesnego wspomagania, terapeuci SI, terapeuci metody Tomatisa, reedukatorzy. 89 osób miało stopień awansu zawodowego stażysty, 391 to nauczyciele kontraktowi, 523 mianowani, a 691 dyplomowani. Wyraźna dominacja nauczycieli dyplomowanych i mianowanych oznacza, że jest to kadra o dużym doświadczeniu zawodowym oraz świadczy o polityce kadrowej motywującej nauczycieli do awansu. 16