Wykład Zakaz praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów
Zakaz praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów uwzględnia interesy konsumentów w rozumieniu art. 4 pkt 12 u.o.k.k. (podczas gdy zakaz praktyk ograniczających konkurencję uwzględnia interesy wszystkich nabywców, w tym konsumentów w rozumieniu art. 4 pkt 12 u.o.k.k. w zakresie związanym z ochroną konkurencji jako mechanizmu rynkowego) jest częścią prawa konsumenckiego, które zajmuje się ochroną konsumenta jako słabszej strony umowy przed wykorzystaniem przewagi rynkowej przedsiębiorcy w Polsce od 15.12.2002 r., wprowadzony w związku z implementacją wspólnotowej dyrektywy 98/27/WE w sprawie nakazów zaprzestania szkodliwych praktyk w celu ochrony konsumentów
Praktyki naruszające zbiorowe interesy konsumentów - nie mają charakteru praktyk ograniczających konkurencję, ale mają ewidentnie antykonsumencki charakter O zaistnieniu praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów decydują następujące elementy, jeżeli wystąpią łącznie (art. 24 ust. 2 u.o.k.k.): 1) działanie przedsiębiorcy, 2) bezprawne, 3) godzące w zbiorowy interes konsumentów. Ciężar udowodnienia przesłanek obarcza Prezesa UOKiK. Ad 1). Działanie również zaniechanie. Ad 2). Bezprawność sprzeczność z szeroko rozumianym porządkiem prawnym, oderwana od winy czy świadomości przedsiębiorcy Oznacza naruszenie ustawy, rozporządzenia, prawa miejscowego, prawa unijnego (bezpośrednio skutecznego), umów międzynarodowych, dobrych obyczajów (zasad współżycia społecznego). Ad 3). Godzenie również zagrożenie
Zbiorowy interes konsumentów: jest to interes prawny (nie jedynie gospodarczy, ekonomiczny) zbiorowy literalnie odnoszący się do grupy osób, składający się na jakiś zbiór (właściwy jakiemuś zbiorowi) przedmiotem ochrony są zatem interesy wszystkich - obecnych, przyszłych, jak też potencjalnych konsumentów (nawet gdyby w konkretnym przypadku z daną praktyką zetknął się tylko jeden konsument) zbiorowy interes konsumentów suma indywidualnych interesów konsumentów (art. 24 ust. 3 u.o.k.k.) p.n.z.i.k. jest zachowanie przedsiębiorcy podejmowane względem nieoznaczonego z góry kręgu podmiotów, jak i określonych grup czy nawet zindywidualizowanych adresatów p.n.z.i.k. nie jest zachowanie przedsiębiorcy np. godzące w subiektywne potrzeby czy odczucia konsumentów (przykład odmowa uwzględnienia reklamacji konsumenta, który nie przedstawił dowodu zakupu)
Katalog praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów (art. 24 ust. 2 u.o.k.k.): 1) stosowanie postanowień wzorców umów, które zostały wpisane do rejestru postanowień wzorców umowy uznanych za niedozwolone, o którym mowa w art. 479 45 kpc; 2) naruszanie obowiązku udzielania konsumentom rzetelnej, prawdziwej i pełnej informacji; 3) czyny nieuczciwej konkurencji / nieuczciwe praktyki rynkowe, 4) inne bezprawne działania przedsiębiorcy, godzące w zbiorowy interes konsumentów. Ad 1). Wzorce umowne wzory umów, regulaminy, ogólne warunki umów niedozwolone postanowienia umowne (klauzule abuzywne) - postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nie uzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (Art. 385 1 kc.). Art. 385 3 kc. szara lista klauzul abuzywnych (przykładowa) Rejestr!
Ad 2). naruszanie obowiązku udzielania konsumentom rzetelnej, prawdziwej i pełnej informacji godzi w prawo konsumenta do informacji: zrozumiałej, jasnej i dostępnej, o przedmiocie oferty przedsiębiorcy i warunkach skorzystania z niej, tj. o towarze/usłudze, rodzaju transakcji i jej cechach. Obowiązki informacyjne przedsiębiorcy są ustanowione nie w u.o.k.k., lecz w przepisach szczególnych. Dla oceny wykonania bądź naruszenia obowiązku informacyjnego istotne jest nie tylko udzielenie informacji, ale również sposób jej udzielenia (przykład akt szkodowych). Rzetelność zakazane jest udzielanie informacji nieuczciwych, niesprawdzonych, niedających się zweryfikować Prawdziwość - zakazane jest udzielanie informacji nieprawdziwych, niezgodnych z obiektywnym stanem rzeczy (przykłady z praktyki ceny sprzed promocji, czas trwania promocji, ceny na wywieszkach inne niż naliczane przy kasie, użycie określenia świeży na sokach, błędne wskazanie miejsca umieszczenia informacji o terminie przydatności do użycia) Pełność - zakazane jest pomijanie informacji, które muszą być podane konsumentowi (np. ceny brutto), ale nie informacji fakultatywnych
Ad 3). czyny nieuczciwej konkurencji ustawa z 16.04.1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji w praktyce najczęściej Prezes UOKiK zajmował się wprowadzającą w błąd reklamą nieuczciwe praktyki rynkowe ustawa z 23.08.2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym praktyki wprowadzające w błąd (przykłady ogłoszenie Polskiego Związku Firm Deweloperskich, reklama Max Lokaty PKO BP S.A.) praktyki agresywne, intensywne nakłanianie do natychmiastowego zawarcia umowy bez wyjaśnienia jej istotnych warunków spam = niezamówiona przez odbiorcę korespondencja Spam to 80% całego ruchu w sieci. Z Polski pochodzi 3% światowego spamu. Mamy 6. miejsce na świecie. Na świecie wysyłanych jest ok. 30 takich wiadomości na sekundę.
USTAWA z dnia 18 lipca 2002 r. o świadczeniu usług drogą elektroniczną (Dz. U. Nr 144, poz. 1204 ze zm.) - Art. 10 Art. 16 uznk. 1. Czynem nieuczciwej konkurencji w zakresie reklamy jest w szczególności: 5) reklama, która stanowi istotną ingerencję w sferę prywatności, w szczególności przez uciążliwe dla klientów nagabywanie w miejscach publicznych, przesyłanie na koszt klienta niezamówionych towarów lub nadużywanie technicznych środków przekazu informacji. Konsumenci: USTAWA z dnia 2 marca 2000 r. o ochronie niektórych praw konsumentów oraz o odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny (Dz. U. Nr 22, poz. 271 ze zm.) Art. 6. 3. Posłużenie się telefonem, wizjofonem, telefaksem, pocztą elektroniczną, automatycznym urządzeniem wywołującym lub innym środkiem komunikacji elektronicznej w celu złożenia propozycji zawarcia umowy może nastąpić wyłącznie za uprzednią zgodą konsumenta.
Art. 9 upnpr. Nieuczciwymi praktykami rynkowymi w każdych okolicznościach są następujące agresywne praktyki rynkowe: 3) uciążliwe i niewywołane działaniem albo zaniechaniem konsumenta nakłanianie do nabycia produktów przez telefon, faks, pocztę elektroniczną lub inne środki porozumiewania się na odległość, z wyjątkiem przypadków egzekwowania zobowiązań umownych, w zakresie dozwolonym przez obowiązujące przepisy; SPAMBOX / MAILBOX baza służąca do gromadzenia i klasyfikacji skarg w zakresie spamu. Np. w USA od 1998 r. do takiego boxa konsumenci mogą forwardować wiadomości spam. Przez 8 lat konsumenci przysłali ich ponad 140 mln szt. Podobne urządzenie istnieje we Francji. W Niemczech konsumenci nie mają nawet legitymacji czynnej w postępowaniach z zakresu ochrony przed spamem (mają ją organizacje konsumenckie). ----------------------------------------------------------------------------------------------
Przykładowa sprawa z zakresu p.n.z.i.k. - wezwania do dłużników Warszawska spółka Intrum Justitia wywierała na dłużników niedopuszczalną presję, kierując do nich pisma, które wprowadzały w błąd. Prezes UOKiK nałożył na spółkę karę w wysokości ponad 220 tys. zł. Wg raportu Biura Informacji Gospodarczej w sierpniu 2010 roku było w Polsce prawie 2 miliony osób zalegających ze spłatą długów (o blisko pół miliona więcej niż rok wcześniej). Intrum Justitia z Warszawy w pismach kierowanych do konsumentów: - informowała, że działania operacyjne podejmowane przez inspektorów związane są z bezpośrednimi wizytami w siedzibie dłużnika zmierzającymi do wyegzekwowania ciążącego na nim obowiązku zapłaty; mogło to wywołać błędne przekonanie, że pracownicy spółki dysponują możliwością użycia środków przymusu, a działania będą prowadzone nawet wobec sprzeciwu konsumenta; mogło to budzić niepokój i lęk; BEZPRAWNOŚĆ - wzywała dłużników do osobistego stawienia się pod podanym w piśmie adresem bez poinformowania o podstawie wezwania (narażała konsumentów na koszty dojazdów czy rozmów telefonicznych); - nie podawała ani swojej nazwy, ani nazwy wierzyciela, na rzecz którego dokonywała czynności windykacyjnych.
Decyzje Prezesa UOKiK w sprawach praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów: 1) decyzja o uznaniu danej praktyki za praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów i nakaz zaniechania jej stosowania (art. 26 u.o.k.k.) /+ KARA/ ALBO 2) decyzja o uznaniu danej praktyki za praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów i stwierdzenie, że zaniechano stosowania tej praktyki (art. 27 u.o.k.k.) /+ KARA/ ALBO 3) decyzja zobowiązująca przedsiębiorcę do wykonania określonych zobowiązań (art. 28 ust. 1-4 u.o.k.k.) UWAGA! Prezes UOKiK może czynić ww. tylko wobec przedsiębiorców (np. spammerzy niebędący przedsiębiorcami nie podpadają po ww. regulację); trudności dowodowe w przypadku naruszeń internetowych np. Prezes UOKiK nie dysponuje narzędziami teleinformatycznymi pozwalającymi na łatwe dotarcie do serwera, z którego pochodzi spam.
DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ