PREZES URZĘDU OCHRONY KONKURENCJI I KONSUMENTÓW DELEGATURA URZĘDU OCHRONY KONKURENCJI I KONSUMENTÓW

Transkrypt

1 PREZES URZĘDU OCHRONY KONKURENCJI I KONSUMENTÓW DELEGATURA URZĘDU OCHRONY KONKURENCJI I KONSUMENTÓW w Warszawie RWA-61-44/12/DJ Warszawa, 4 grudnia 2013 r. DECYZJA nr RWA - 23/2013 I. Na podstawie art. 28 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. Nr 50, poz. 331 ze zm.) oraz stosownie do art. 33 ust. 6 tej ustawy, po przeprowadzeniu postępowania w sprawie podejrzenia stosowania praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów przez Krajowy Rejestr Wypadków Sp. z o.o. sp. k. z siedzibą w Warszawie działając w imieniu Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów po uprawdopodobnieniu stosowania przez Krajowy Rejestr Wypadków Sp. z o.o. sp. k. z siedzibą w Warszawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów polegających na: 1. stosowaniu postanowienia wzorca umowy, które zostało wpisane do rejestru postanowień wzorców umowy uznanych za niedozwolone, o którym mowa w art ustawy z dnia z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43 poz. 296 ze zm.), poprzez zawarcie w 9 ust. 2 wzorca Umowy o dochodzenie roszczeń ubezpieczeniowych postanowienia o treści W razie braku porozumienia wyłącznie właściwy miejscowo jest sąd siedziby Zleceniobiorcy, co moŝe stanowić naruszenie art. 24 ust. 2 pkt 1 w zw. z art. 24 ust. 1 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów; 2. niedopełnianiu obowiązku wynikającego z art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 2 marca 2000 r. o ochronie niektórych praw konsumentów oraz o odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny (Dz. U. Nr 22, poz. 271 ze zm.) poprzez okazywanie konsumentom przez przedstawicieli przedsiębiorcy przy zawieraniu poza lokalem przedsiębiorstwa umów o dochodzenie roszczeń ubezpieczeniowych jedynie na Ŝyczenie konsumenta dokumentu potwierdzającego prowadzenie działalności gospodarczej, dokumentu toŝsamości i dokumentu potwierdzającego umocowanie do działania w imieniu przedsiębiorcy, co moŝe stanowić naruszenie art. 24 ust. 2 pkt 2 w zw. z art. 24 ust. 1 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów; 1

2 3. niedopełnianiu obowiązku wynikającego z art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 2 marca 2000 r. o ochronie niektórych praw konsumentów oraz o odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny (Dz. U. Nr 22, poz. 271 ze zm.) poprzez niewręczanie konsumentom przy zawieraniu poza lokalem przedsiębiorstwa umów o dochodzenie roszczeń ubezpieczeniowych wzoru oświadczenia o odstąpieniu od umowy, co moŝe stanowić naruszenie art. art. 24 ust. 2 w zw. z 24 ust. 1 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów; 4. zawarciu w treści 6 ust. 1 wzorca Umowy o dochodzenie roszczeń ubezpieczeniowych postanowienia określającego wysokość wynagrodzenia naleŝnego przedsiębiorcy jako wynagrodzenia netto, które zostanie powiększone o naleŝną kwotę podatku od towarów i usług (VAT), co moŝe stanowić nieuczciwą praktykę rynkową wprowadzającą w błąd, o której mowa w art. 6 ust. 1 w zw. z art. 6 ust. 4 pkt 3 w zw. z art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym (Dz. U. Nr 171, poz. 1206) oraz naruszenie art. 24 ust. 2 pkt 3 w zw. z art. 24 ust. 1 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów i po zobowiązaniu się przez Krajowy Rejestr Wypadków Sp. z o.o. sp. k. z siedzibą w Warszawie do zaniechania tych działań poprzez: a) w zakresie zarzutu z pkt. 1 zastąpienie postanowienia kwestionowanego przez Prezesa Urzędu postanowieniem o treści: W przypadku braku porozumienia właściwy do rozpoznania sporu jest sąd powszechny ; b) w zakresie zarzutu z pkt. 2 wydanie i stosowanie względem swoich przedstawicieli polecenia słuŝbowego o konieczności okazywania konsumentom przy zawieraniu umów poza lokalem przedsiębiorstwa dokumentu potwierdzającego prowadzenie działalności gospodarczej, dokumentu toŝsamości i dokumentu potwierdzającego umocowanie do działania w imieniu Spółki; c) w zakresie zarzutu z pkt. 3 doręczanie konsumentom przy zawieraniu umów poza lokalem przedsiębiorstwa wzoru oświadczenia o odstąpieniu od umowy; d) w zakresie zarzutu z pkt. 4 określenie w zawieranych z konsumentami Umowach o dochodzenie roszczeń ubezpieczeniowych wynagrodzenia brutto za usługę wg postanowienia: Wynagrodzenie brutto, stanowiące sumę wynagrodzenia netto i podatku od towarów i usług, wyniesie.% wszystkich świadczeń pienięŝnych przyznanych przez właściwy zakład ubezpieczeń ; e) oraz wysłanie do dotychczasowych klientów, których umowy pozostają w obrocie prawnym, propozycji aneksów do umów w celu doprowadzenia tych umów do stanu zgodnego z obowiązującym prawem, 2

3 nakłada się na Krajowy Rejestr Wypadków Sp. z o.o. sp. k. z siedzibą w Warszawie obowiązek wykonania pkt. a-d zobowiązania w terminie 14 dni od dnia uprawomocnienia się niniejszej decyzji, zaś pkt. e zobowiązania w terminie 6 miesięcy od dnia uprawomocnienia się niniejszej decyzji. II. Na podstawie art. 28 ust. 3 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. Nr 50, poz. 331 ze zm.) oraz stosownie do art. 33 ust. 6 tej ustawy działając w imieniu Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów nakłada się na Krajowy Rejestr Wypadków Sp. z o.o. sp. k. z siedzibą w Warszawie obowiązek przedłoŝenia Prezesowi Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów sprawozdania z wykonania nałoŝonego zobowiązania poprzez przedstawienie dokumentów potwierdzających wykonanie zobowiązania, co do zobowiązania wskazanego w pkt I. a-d sentencji decyzji w terminie 1 miesiąca od dnia uprawomocnienia się niniejszej decyzji, i co do pkt. I. e zobowiązania w terminie 7 miesięcy od dnia uprawomocnienia się niniejszej decyzji. UZASADNIENIE Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów Delegatura UOKiK w Warszawie (dalej równieŝ: Prezes UOKiK, Prezes Urzędu) przeprowadził postępowanie wyjaśniające w sprawie wstępnego ustalenia, czy w związku z treścią i sposobem zawierania z konsumentami przez spółkę Krajowy Rejestr Wypadków Sp. z o.o. Sp. k. z siedzibą w Warszawie (dalej: KRW lub Spółka) umów o dochodzenie roszczeń ubezpieczeniowych nastąpiło naruszenie przepisów uzasadniające wszczęcie postępowania w sprawie zakazu stosowania praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów. Na podstawie analizy przedstawionych przez Spółkę w toku ww. postępowania dokumentów, w tym wzoru umowy wykorzystywanego przy zawieraniu poza lokalem przedsiębiorstwa umów o dochodzenie roszczeń ubezpieczeniowych, Prezes UOKiK uznał, iŝ w przedmiotowej sprawie zachodzi podejrzenie stosowania przez Spółkę praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów w rozumieniu ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. Nr 50, poz. 331 ze zm.; dalej: u.o.k.i.k.). W związku z powyŝszym Prezes UOKiK postanowieniem z dnia 3 grudnia 2012 r. wszczął postępowanie w sprawie stosowania przez Spółkę praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów polegających na: I. stosowaniu postanowienia wzorca umowy, które zostało wpisane do rejestru postanowień wzorców umowy uznanych za niedozwolone, o którym mowa w art ustawy z dnia z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43 poz. 296 ze zm.; dalej: k.p.c.), poprzez zawarcie w 9 ust. 2 wzorca Umowy o dochodzenie roszczeń ubezpieczeniowych postanowienia o treści W razie braku 3

4 porozumienia wyłącznie właściwy miejscowo jest sąd siedziby Zleceniobiorcy, co moŝe stanowić naruszenie art. 24 ust. 2 pkt 1 w zw. z art. 24 ust. 1 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów; II. niedopełnianiu obowiązku wynikającego z art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 2 marca 2000 r. o ochronie niektórych praw konsumentów oraz o odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny (Dz. U. Nr 22, poz. 271 ze zm.) poprzez okazywanie konsumentom przez przedstawicieli przedsiębiorcy przy zawieraniu poza lokalem przedsiębiorstwa umów o dochodzenie roszczeń ubezpieczeniowych jedynie na Ŝyczenie konsumenta dokumentu potwierdzającego prowadzenie działalności gospodarczej, dokumentu toŝsamości i dokumentu potwierdzającego umocowanie, co moŝe stanowić naruszenie art. 24 ust. 2 pkt 2 w zw. z art. 24 ust. 1 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów; III. niedopełnianiu obowiązku wynikającego z art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 2 marca 2000 r. o ochronie niektórych praw konsumentów oraz o odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny (Dz. U. Nr 22, poz. 271 ze zm.) poprzez niewręczanie konsumentom przy zawieraniu poza lokalem przedsiębiorstwa umów o dochodzenie roszczeń ubezpieczeniowych wzoru oświadczenia o odstąpieniu od umowy, co moŝe stanowić naruszenie art. art. 24 ust. 2 w zw. z 24 ust. 1 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów; IV. zawarciu w treści 6 ust. 1 wzorca Umowy o dochodzenie roszczeń ubezpieczeniowych postanowienia określającego wysokość wynagrodzenia naleŝnego przedsiębiorcy jako wynagrodzenia netto, które zostanie powiększone o naleŝną kwotę podatku od towarów i usług (VAT), co moŝe stanowić nieuczciwą praktykę rynkową wprowadzającą w błąd, o której mowa w art. 6 ust. 1 w zw. z art. 6 ust. 4 pkt 3 w zw. z art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym (Dz. U. Nr 171, poz. 1206) oraz naruszenie art. 24 ust. 2 pkt 3 w zw. z art. 24 ust. 1 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów. W odpowiedzi na przedstawione zarzuty Spółka złoŝyła zobowiązanie do zaniechania stosowania zarzucanych jej praktyk. Spółka zaproponowała, Ŝe kwestionowane przez Prezesa Urzędu postanowienie o treści: W razie braku porozumienia wyłącznie właściwy miejscowo jest sąd siedziby Zleceniobiorcy zastąpi postanowieniem w brzmieniu: W przypadku braku porozumienia właściwy do rozpoznania sporu jest sąd powszechny, zaś postanowienie określające wysokość wynagrodzenia naleŝnego przedsiębiorcy jako wynagrodzenie netto powiększane o naleŝną kwotę podatku od towarów i usług (VAT) uzupełni postanowieniem określającym wynagrodzenie brutto za usługę o treści: Wynagrodzenie brutto, stanowiące sumę wynagrodzenia netto i podatku od towarów i usług, wyniesie % wszystkich świadczeń pienięŝnych przyznanych przez właściwy zakład ubezpieczeń. Spółka zobowiązała się takŝe wystosować wobec swoich przedstawicieli pisemne polecenie słuŝbowe, by przy zawieraniu umów poza lokalem przedsiębiorstwa okazywali konsumentom dokument potwierdzający prowadzenie działalności gospodarczej, dokument toŝsamości i dokument potwierdzającego umocowanie do działania w imieniu Spółki. KRW zobowiązało się takŝe, Ŝe będzie doręczać konsumentom przy zawieraniu umów poza lokalem przedsiębiorstwa wzór oświadczenia o odstąpieniu od umowy. 4

5 Prezes UOKiK zawiadomił Spółkę o zakończeniu zbierania materiału dowodowego oraz o moŝliwości zapoznania się z aktami sprawy. Z powyŝszego uprawnienia Strona skorzystała w dniu 29 listopada 2013 r. Prezes UOKiK ustalił następujący stan faktyczny: Na podstawie zebranego materiału dowodowego Prezes UOKiK ustalił, iŝ Krajowy Rejestr Wypadków Sp. z o.o. sp. k. z siedzibą w Warszawie jest przedsiębiorcą wpisanym od dnia 11 października 2005 r. do Rejestru Przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego pod numerem , prowadzonego przez Sąd Rejonowy dla m. st. Warszawy w Warszawie, XX Wydział Gospodarczy Krajowego Rejestru Sądowego. Spółka prowadzi działalność polegająca na dochodzeniu w imieniu i na rzecz konsumentów od zakładów ubezpieczeń roszczeń ubezpieczeniowych naleŝnych w związku z zaistniałymi zdarzeniami ubezpieczeniowymi. W związku z tym Spółka zawiera z konsumentami umowy o dochodzenie roszczeń ubezpieczeniowych. Umowy te KRW zawiera zarówno w lokalu przedsiębiorstwa, jak i poza lokalem przedsiębiorstwa. Przy zawieraniu ww. umów Spółka stosuje wzorzec Umowy o dochodzenie roszczeń ubezpieczeniowych. W 9 ust. 2 tego wzorca Spółka zamieściła postanowienie o treści W razie braku porozumienia wyłącznie właściwy miejscowo jest sąd siedziby Zleceniobiorcy. W 6 ust. 1 tego wzorca znajduje się postanowienie określającego wysokość wynagrodzenia naleŝnego przedsiębiorcy w brzmieniu: Strony ustalają wynagrodzenie netto Zleceniobiorcy w wysokości % wszystkich świadczeń pienięŝnych uzyskanych od podmiotu, o którym mowa w 1, które zgodnie z obowiązującymi przepisami, zostanie powiększone o naleŝną kwotę podatku od towarów i usług (VAT). Przedstawiciele Spółki, proponując konsumentom zawarcie poza lokalem przedsiębiorstwa umowy o dochodzenie roszczeń ubezpieczeniowych, okazują dokument potwierdzający prowadzenie działalności gospodarczej, dokument toŝsamości oraz stosowne umocowanie do działania w imieniu Spółki na Ŝyczenie konsumentów. Przy zawieraniu z konsumentami umów poza lokalem przedsiębiorstwa przedstawiciele Spółki nie wręczają im wzoru oświadczenia o odstąpieniu od umowy. Mając na uwadze zebrany materiał dowodowy, Prezes UOKiK zwaŝył, co następuje: Interes publiczny Przepis art. 1 ust. 1 u.o.k.i.k. ogranicza zastosowanie jej przepisów wyłącznie do podejmowanej w interesie publicznym ochrony interesów przedsiębiorców i konsumentów. Warunkiem koniecznym do uruchomienia instrumentów określonych w tej ustawie jest zatem zaistnienie takiego stanu faktycznego, w którym działania przedsiębiorców 5

6 naruszają jej przepisy i jednocześnie stanowią zagroŝenie dla interesu publicznego, bądź teŝ naruszają ten interes. Niniejsze postępowanie dotyczy podejrzenia stosowania przez Spółkę praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów, wymienionych w sentencji niniejszej decyzji. Praktyki te mogą dotyczyć wszystkich potencjalnych klientów przedsiębiorcy, którzy chcieliby skorzystać z jego oferty. Uznać wobec tego naleŝy, iŝ niniejsze postępowanie prowadzone jest w interesie publicznym. Strona postępowania Zakaz stosowania praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów określony w art. 24 ust. 1 u.o.k.i.k. dotyczy jedynie przedsiębiorców, a zatem stroną postępowania prowadzonego przed Prezesem UOKiK moŝe być wyłącznie podmiot posiadający status przedsiębiorcy w rozumieniu ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów. Przepisy art. 4 pkt 1 u.o.k.i.k. w zw. z art. 4 ust. 1 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej (t. j. Dz. U. z 2013 r. poz. 672 ze zm.) definiują przedsiębiorcę jako osobę fizyczną, osobę prawną i jednostkę organizacyjną niebędącą osobą prawną, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną wykonującą we własnym imieniu działalność gospodarczą czyli zgodnie z art. 2 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej zarobkową działalność wytwórczą, budowlaną, handlową, usługową, a takŝe zawodową, wykonywaną w sposób zorganizowany i ciągły jak równieŝ mającą charakter zarobkowy. Krajowy Rejestr Wypadków Sp. z o.o. sp. k. z siedzibą w Warszawie, będąc spółką prawa handlowego wpisaną do Rejestru przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego, wykonuje działalność w sposób zorganizowany, ciągły i zarobkowy. Wobec powyŝszego naleŝy uznać, iŝ Spółka jest w świetle cytowanych przepisów przedsiębiorcą. W konsekwencji, działania skarŝonej Spółki mogą być oceniane w aspekcie stosowania praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów. Uprawdopodobnienie stosowania praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów Zgodnie z art. 28 ust. 1 u.o.k.i.k., jeŝeli w toku postępowania przed Prezesem UOKiK w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów zostanie uprawdopodobnione na podstawie okoliczności sprawy lub innych informacji będących podstawą wszczęcia postępowania Ŝe przedsiębiorca stosuje praktykę, o której mowa w art. 24 u.o.k.i.k., jednak zobowiąŝe się on do podjęcia lub zaniechania określonych działań zmierzających do zapobieŝenia tym naruszeniom, Prezes UOKiK moŝe w drodze decyzji nałoŝyć obowiązek wykonania tych zobowiązań. Analiza przepisu art. 28 ust. 1 u.o.k.i.k. pozwala jednoznacznie stwierdzić, Ŝe Prezes UOKiK moŝe wydać powyŝszą decyzję w sytuacji łącznego spełnienia dwóch przesłanek: 6

7 uprawdopodobnienia w trakcie postępowania w sprawach praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów, iŝ przedsiębiorca stosuje niedozwoloną praktykę, o której mowa w art. 24 ww. ustawy, zobowiązania się przedsiębiorcy do podjęcia lub zaniechania działań zmierzających do zapobieŝenia tym naruszeniom. Uprawdopodobnienie oznacza, Ŝe na korzyść strony postępowania odstąpiono od udowodnienia określonych faktów na rzecz uprawdopodobnienia, Ŝe stosuje on praktykę określoną w art. 24 u.o.k.i.k. Uprawdopodobnienia wymagają wszystkie przesłanki zakazu z art. 24 ust. 1 u.o.k.i.k łącznie. W świetle powyŝszego, stwierdzić naleŝy, Ŝe do wydania decyzji zobowiązującej konieczne jest wystąpienie następujących przesłanek: - uprawdopodobnienie bezprawności działania przedsiębiorcy, - uprawdopodobnienie naruszenia zbiorowego interesu konsumentów, - złoŝenie zobowiązania przez przedsiębiorcę. Uprawdopodobnienie bezprawności działania przedsiębiorcy Bezprawność, do której odwołał się ustawodawca, wprowadzając do ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów definicję praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów, naleŝy rozumieć jako sprzeczność z prawem lub dobrymi obyczajami. Jak wskazał Sąd Okręgowy w Warszawie Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów (dalej: SOKiK) w wyroku z dnia 23 czerwca 2006 r. (sygn. akt XVII AmA 32/05), art. 24 ust. 2 ww. ustawy nie ma samodzielnego znaczenia prawnego, lecz powinien być interpretowany oraz stosowany w określonym kontekście normatywnym. W związku z tym, w celu konkretyzacji przesłanki bezprawności naleŝy sięgnąć do przepisów odrębnych ustaw i na ich podstawie dokonać oceny działań przedsiębiorcy w aspekcie ich zgodności z prawem. Ad I.1) sentencji decyzji Zawarcie w 9 ust. 2 wzorca Umowy o dochodzenie roszczeń ubezpieczeniowych postanowienia o treści W razie braku porozumienia wyłącznie właściwy miejscowo jest sąd siedziby Zleceniobiorcy W świetle przepisu art. 24 ust.2 pkt. 1 u.o.k.i.k. za praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów uznaje się w szczególności stosowanie postanowień wzorców umów, które zostały wpisane do rejestru postanowień wzorców umowy uznanych za niedozwolone, o którym mowa w art k.p.c. 7

8 NaleŜy podkreślić, Ŝe wykazanie, iŝ przedsiębiorca wprowadził do obrotu wzorzec umowy zawierający postanowienie o treści juŝ wpisanej do ww. rejestru, stanowi wystarczającą przesłankę do stwierdzenia bezprawności działania tego przedsiębiorcy. W przypadku stosowania postanowień umownych o bezprawności działania przedsiębiorcy przesądza bowiem rozszerzona skuteczność wyroku, w sprawie o uznanie postanowień umownych za niedozwolone, co wynika z art k.p.c. Stosownie do art k.p.c., prawomocny wyrok, w sprawie o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone, ma skutek wobec osób trzecich od chwili wpisania postanowienia uznanego za niedozwolone, do rejestru prowadzonego przez Prezesa UOKiK. Konsekwencją umieszczenia postanowienia umownego w rejestrze jest to, Ŝe posłuŝenie się nim będzie miało skutek wprowadzenia do umowy elementu bezwzględnie przez prawo zakazanego. Wpis do rejestru niedozwolonych postanowień umownych oznacza, Ŝe od tego momentu, stosowanie takiej klauzuli jest zakazane we wszystkich wzorcach umownych, tj. stosowanych takŝe przez innych przedsiębiorców, stosujących wobec konsumentów postanowienia o identycznej lub zbliŝonej treści. Zgodnie ze stanowiskiem SOKiK wyraŝonym w wyroku z dnia 25 maja 2005r. (sygn. akt XVII Ama 46/04), dla uznania, iŝ określona klauzula jest niedozwolonym postanowieniem umownym wpisanym do rejestru klauzul niedozwolonych, wystarczy stwierdzenie, Ŝe mieści się ona w hipotezie klauzuli wpisanej do rejestru, i nie jest konieczna literalna zgodność porównywanych klauzul. Czynnikiem przesądzającym o podobieństwie dwóch klauzul powinien być zatem zamiar, cel, jakiemu ma słuŝyć kwestionowane postanowienie. Jeśli cel utworzenia spornej klauzuli odpowiada celowi sformułowania klauzuli uznanej za niedozwoloną, oba zapisy moŝna uznać za toŝsame. Takie stanowisko zajął takŝe Sąd NajwyŜszy w uchwale z dnia 13 lipca 2006r. (sygn. akt III SZP 3/06), stwierdzając, Ŝe: (...) praktyka naruszająca zbiorowe interesy konsumentów art. 23a uokik [obecnie art. 24 przyp. własny Prezesa UOKiK] obejmuje równieŝ przypadki wprowadzania jedynie zmian kosmetycznych polegających na przestawieniu wyrazów lub zastąpieniu jednych wyrazów innymi, jeŝeli tylko wykładnia postanowienia pozwoli stwierdzić, Ŝe jego treść mieści się w hipotezie zakazanej klauzuli. Stosowanie klauzuli o zbliŝonej treści do klauzuli wpisanej do rejestru godzi przecieŝ tak samo w interesy konsumentów, jak stosowanie klauzuli identycznej, co wpisana do rejestru ( ). Nie jest zatem konieczna dokładna, literalna identyczność klauzuli wpisanej do rejestru i klauzuli z nią porównywanej i stąd niedozwolone będą takŝe takie postanowienia wzorców umów, które mieszczą się w hipotezie klauzuli wpisanej do rejestru, której treść zostanie ustalona w oparciu o dokonaną jej wykładnię. Spółka stosuje postanowienie w brzmieniu: W razie braku porozumienia wyłącznie właściwy miejscowo jest sąd siedziby Zleceniobiorcy. Zdaniem Prezesa UOKiK, treść ww. postanowienia jest zbieŝna z treścią postanowienia: Sądem do rozstrzygania sporów jest sąd właściwy dla miejsca siedziby dostawcy sygnału, uznanego za niedozwolone postanowienie umowne wyrokiem SOKiK z dnia 31 stycznia 2005 r. (sygn. akt XVII AmC 59/04) i wpisanego do rejestru postanowień niedozwolonych pod nr. 409, oraz z treścią postanowienia: W przypadku braku 8

9 porozumienia, spory będą rozstrzygane przez Sąd właściwy dla siedziby usługodawcy, uznanego za niedozwolone postanowienie umowne wyrokiem SOKIK z dnia 3 października 2005 r. (sygn. akt XVII AmC 81/04) i wpisanego do rejestru postanowień niedozwolonych pod nr Analizowane postanowienia naruszają art pkt 23 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16 poz. 93ze zm.), gdyŝ utrudniają konsumentowi drogę sądową. Postanowienia te ograniczają bowiem prawo konsumenta do wyboru najdogodniejszej dla niego moŝliwości prowadzenia sporu sądowego, jaką stwarzają przepisy Kodeksu postępowania cywilnego i pozwalają na zaistnienie sytuacji, w której sąd właściwy zgodnie z powyŝszymi zapisami będzie znajdował się w odległej dla konsumenta miejscowości. Porównywane klauzule wskazują jako sąd właściwy do rozstrzygania kwestii spornych pomiędzy stronami umowy sąd właściwy dla siedziby przedsiębiorcy, w związku z czym naleŝy uznać, iŝ wywołują one dla konsumenta identyczne konsekwencje prawne. PowyŜsze moŝe wskazywać na toŝsamość analizowanego postanowienia z przytoczonymi klauzulami wpisanymi do rejestru, co daje podstawy do uznania, Ŝe bezprawność działania Spółki jest uprawdopodobniona. Ad I. 2) sentencji decyzji Okazywanie konsumentom przez przedstawicieli przedsiębiorcy przy zawieraniu poza lokalem przedsiębiorstwa umów o dochodzenie roszczeń ubezpieczeniowych jedynie na Ŝyczenie konsumenta dokumentu potwierdzającego prowadzenie działalności gospodarczej, dokumentu toŝsamości i dokumentu potwierdzającego umocowanie Działanie Spółki opisane w pkt. I.2 sentencji decyzji moŝe mieć charakter bezprawny z uwagi na naruszenie art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 2 marca 2000 r. o ochronie niektórych praw konsumentów oraz o odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny (Dz. U. Nr 22, poz. 271 ze zm.; dalej: u.o.n.p.k.). Przepis ten stanowi, Ŝe przedsiębiorca, który proponuje konsumentowi zawarcie umowy poza lokalem przedsiębiorstwa, okazuje przed zawarciem umowy dokument potwierdzający prowadzenie działalności gospodarczej oraz dokument toŝsamości. W razie zawierania umów w imieniu przedsiębiorcy zawierający umowę okazuje ponadto dokument potwierdzający stosowne umocowanie. Tymczasem z ustalonego stanu faktycznego wynika, Ŝe przedstawiciele Spółki proponując konsumentom zawarcie poza lokalem przedsiębiorstwa umowy o dochodzenie roszczeń ubezpieczeniowych okazują dokumenty wskazane w art. 1 ust. 1 u.o.n.p.k. jedynie na Ŝyczenie konsumentów. Takie działanie Spółki moŝe wskazywać na naruszanie przepisu art. 1 ust. 1 u.o.n.p.k., który przy proponowaniu konsumentom zawarcia umowy poza lokalem przedsiębiorstwa nakłada na Spółkę bezwzględny obowiązek okazywania ww. dokumentów. 9

10 PowyŜsze naruszenie obowiązku informacyjnego ciąŝącego na przedsiębiorcy na podstawie art. 1 ust. 1 u.o.n.p.k. moŝe wskazywać na stosowanie przez Spółkę praktyki, o której mowa w art. 24 ust. 2 pkt. 2 u.o.k.i.k., polegającej na naruszaniu obowiązku udzielania konsumentom rzetelnej, prawdziwej i pełnej informacji. Za uprawdopodobnioną uznać zatem naleŝy bezprawność działania Spółki. Ad I. 3) sentencji decyzji Niedostarczanie konsumentowi przy zawieraniu umowy poza lokalem przedsiębiorstwa wzoru oświadczenia o odstąpienia od umowy Zgodnie z art. 3 ust. 1 u.o.n.p.k., przy zawarciu z konsumentem umowy poza lokalem przedsiębiorstwa przedsiębiorca powinien poinformować konsumenta na piśmie, Ŝe przysługuje mu prawo odstąpienia od umowy w terminie 10 dni od dnia zawarcia umowy, oraz wręczyć konsumentowi wzór oświadczenia o odstąpieniu z oznaczeniem przedsiębiorcy (jego nazwy) oraz adresu (siedziby). Spółka nie dopełnia obowiązku wręczenia konsumentowi wzoru oświadczenia o odstąpieniu od umowy, co oznacza, Ŝe jej działanie jest niezgodne z przepisem art. 3 ust. 1 u.o.n.p.k. Za uprawdopodobnioną uznać zatem naleŝy bezprawność działania Spółki w zakresie postawionego jej zarzutu wskazanego w pkt I.3 sentencji decyzji. Ad I. 4) sentencji decyzji Działanie Spółki opisane w pkt. I. 4 sentencji decyzji moŝe mieć charakter bezprawny z uwagi na naruszenie zakazu stosowania nieuczciwych praktyk rynkowych, określonego w art. 3 ustawy z dnia 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym (Dz. U. Nr 171, poz ze zm.; dalej: u.p.n.p r.). W myśl art. 4 ust. 1 ww. ustawy, praktyka rynkowa stosowana przez przedsiębiorców wobec konsumentów jest nieuczciwa, jeŝeli jest sprzeczna z dobrymi obyczajami i w istotny sposób zniekształca lub moŝe zniekształcić zachowanie rynkowe przeciętnego konsumenta przed zawarciem umowy dotyczącej produktu, w trakcie jej zawierania lub po jej zawarciu. Za nieuczciwą praktykę rynkową uznaje się w szczególności praktykę rynkową wprowadzającą w błąd (art. 4 ust. 2 u.p.n.p.r.). Pojęcie praktyki rynkowej wprowadzającej w błąd ustawodawca doprecyzował m.in. w art. 6 u.p.n.p.r. Zgodnie z art. 6 ust. 1 u.p.n.p.r., praktykę rynkową uznaje się za zaniechanie wprowadzające w błąd, jeŝeli pomija istotne informacje potrzebne przeciętnemu konsumentowi do podjęcia decyzji dotyczącej umowy i tym samym powoduje lub moŝe powodować podjęcie przez przeciętnego konsumenta decyzji dotyczącej umowy, której inaczej by nie podjął. Przepis art. 6 ust. 4 pkt 3 u.p.n.p.r. wskazuje przy tym, 10

11 Ŝe w przypadku propozycji nabycia produktu za istotne informacje uznaje się w szczególności cenę. uwzględniającą podatki. W 6 ust. 1 wzorca Umowy o dochodzenie roszczeń ubezpieczeniowych Spółka określiła naleŝne jej wynagrodzenie jako % wszystkich świadczeń pienięŝnych (zadośćuczynienia, odszkodowania, świadczenia itd.) przyznanych przez podmiot, o którym mowa w 1, które zgodnie z obowiązującymi przepisami, zostanie powiększone o naleŝną kwotę podatku od towarów i usług (VAT). Spółka wskazała zatem jedynie wynagrodzenie netto, tj. wynagrodzenie nieuwzględniające podatku VAT. Takie zachowanie Spółki moŝe wskazywać na stosowanie nieuczciwej praktyki rynkowej polegającej na wprowadzającym w błąd zaniechaniu podania informacji o cenie usługi uwzględniającej naleŝny podatek, co moŝe stanowić naruszenie art. 6 ust. 1 w zw. z art. 6 ust. 4 pkt 3 w zw. z art. 4 ust. 1 u.p.n.p.r. i stanowić praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów, o której mowa w art. 24 ust. 2 pkt 3 w zw. z art. 24 ust. 1 u.o.k.i.k. Za uprawdopodobnioną uznać zatem naleŝy bezprawność działania Spółki. Uprawdopodobnienie naruszenia zbiorowych interesów konsumentów Ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów formułuje definicję negatywną pojęcia zbiorowego interesu konsumentów, stwierdzając w art. 24 ust. 3 u.o.k.i.k., Ŝe nie jest nim suma indywidualnych interesów konsumentów. W świetle art. 1 ust. 1 ww. ustawy naleŝy przyjąć, Ŝe ze zbiorowymi interesami konsumentów mamy do czynienia wówczas, gdy działania przedsiębiorcy są powszechne i mogą dotknąć kaŝdego potencjalnego konsumenta będącego kontrahentem przedsiębiorcy. Przedmiotem ochrony nie są zatem interesy indywidualnego konsumenta lub grupy indywidualnych konsumentów, ale wszystkich aktualnych lub potencjalnych klientów traktowanych jako grupa uczestników rynku zasługująca na szczególną ochronę (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 10 lipca 2008r., sygn. akt VI ACa 306/08). Stanowisko to potwierdzone zostało równieŝ w orzecznictwie Sądu NajwyŜszego, który w uzasadnieniu wyroku z dnia 12 września 2003r. (sygn. akt: I CKN 504/01) stwierdził, iŝ: nie jest zasadne uznawanie, Ŝe postępowanie z tytułu naruszenia ustawy antymonopolowej moŝna wszczynać tylko wtedy, gdy zagroŝone są interesy wielu odbiorców, a nie jest to moŝliwe w sytuacji, gdy pokrzywdzonym jest tylko jeden konsument. Wydawane orzeczenie ma bowiem wymiar znacznie szerszy, pełni takŝe funkcję prewencyjną, słuŝy bowiem ochronie takŝe nieograniczonej liczby potencjalnych konsumentów. W ocenie Prezesa UOKiK, praktyki zarzucane Spółce mogą dotyczyć wszystkich konsumentów chcących skorzystać z oferty Spółki. Oznacza to de facto, Ŝe przedmiotowe praktyki mogą dotyczyć nieokreślonego z góry kręgu adresatów, a zatem mogą naruszać zbiorowy interes konsumentów. W świetle powyŝszego, za uprawdopodobnione naleŝy uznać naruszenie przez Spółkę zbiorowych interesów konsumentów. 11

12 Zobowiązanie Krajowego Rejestru Wypadków Sp. z o.o. sp.k. Oprócz uprawdopodobnienia wyŝej omówionych przesłanek warunkiem pozwalającym na wydanie decyzji zobowiązującej przez Prezesa UOKiK jest zobowiązanie się przedsiębiorcy do podjęcia lub zaniechania określonych działań. Zobowiązanie przedsiębiorcy stanowi jednostronny akt woli, który w sytuacji wydania decyzji na podstawie art. 28 ust. 1 u.o.k.i.k. staje się obowiązkiem prawnym. 1 Zobowiązanie moŝe polegać na podjęciu działania bądź zaniechania, w zaleŝności od tego, jaka postać zachowania przedsiębiorcy będzie niezbędna do zabezpieczenia interesów konsumentów. W przedmiotowej sprawie, wobec faktu złoŝenia przez Spółkę zobowiązania do wprowadzenia zmian opisanych w punkcie I. a-d sentencji niniejszej decyzji oraz do wysłania do dotychczasowych klientów, których umowy pozostają w obrocie prawnym, propozycji aneksów do umów w celu doprowadzenia tych umów do stanu zgodnego z obowiązującym prawem (pkt I. e sentencji decyzji), Prezes UOKiK uznał, iŝ zasadnym będzie przyjęcie zobowiązania Spółki i wydanie decyzji zobowiązującej na podstawie art. 28 u.o.k.i.k. W ocenie Prezesa UOKiK, zobowiązanie przedstawione przez przedsiębiorcę zmierza do zapobieŝenia naruszeniom zbiorowych interesów konsumentów i w sposób wystarczający zabezpieczy interesy konsumentów, stąd wniosek Spółki o wydanie decyzji zobowiązującej naleŝało uwzględnić. W pkt. I sentencji decyzji Prezes Urzędu nałoŝył na Spółkę obowiązek wykonania przyjętego zobowiązania zakreślając KRW zgodnie z art. 28 ust. 2 u.o.k.i.k. termin 14 dni od dnia uprawomocnienia się decyzji na wykonanie zobowiązania wskazanego w pkt. I. a-d sentencji decyzji oraz 6 miesięcy w zakresie wskazanym w pkt. I. e sentencji decyzji. Zdaniem Prezesa Urzędu, jest to termin wystarczający do skutecznego wykonania wszystkich niezbędnych w tym celu czynności, w szczególności ze względu na to, Ŝe wskazane przez Prezesa Urzędu terminy zgodne są z wnioskiem Spółki. Wobec powyŝszego orzeczono jak w punkcie I sentencji decyzji. Obowiązek składania informacji o stopniu realizacji zobowiązania. Stosownie do art. 28 ust. 3 u.o.k.i.k. elementem obligatoryjnym decyzji zobowiązującej jest nałoŝenie przez Prezesa UOKiK na przedsiębiorcę obowiązku składania w wyznaczonym terminie informacji o stopniu realizacji zobowiązania, m.in. w formie sprawozdania z wykonania nałoŝonego zobowiązania. NałoŜenie obowiązku sprawozdawczego zwalnia Prezesa UOKiK z konieczności monitorowania zachowań 1 M. Sieradzka [w:] K.Kohutek, M.Sieradzka, Ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów. Komentarz. Warszawa 2008, s ; 12

13 przedsiębiorcy 2, a pozwala skoncentrować się na efekcie końcowym realizacji zobowiązań, jakim jest sprawozdanie. Spółka powinna zatem dokonać zmiany wzorca umownego w sposób określony w pkt. I. a i I. d sentencji decyzji, dokonać zmian związanych z zawieraniem z konsumentami umów poza lokalem przedsiębiorstwa w sposób określony w pkt. I. b i I. c sentencji decyzji i przesłać do dotychczasowych klientów, których umowy pozostają w obrocie prawnym, propozycji aneksów do umów w celu doprowadzenia tych umów do stanu zgodnego z prawem, a następnie przedłoŝyć Prezesowi UOKiK dokumenty poświadczające wykonanie zobowiązania w tym zakresie. Termin na złoŝenie sprawozdania został określony w następujący sposób: 1) co do części zobowiązania z pkt. I. a-d sentencji decyzji Spółka ma obowiązek przedstawienia Prezesowi Urzędu informacje o wykonaniu zobowiązania w terminie 1 miesiąca od dnia uprawomocnienia się decyzji, 2) co do części zobowiązania z pkt. I. e sentencji decyzji Spółka ma obowiązek przedstawienia Prezesowi Urzędu informacje o wykonaniu zobowiązania w terminie 7 miesięcy od dnia uprawomocnienia się niniejszej decyzji. Zakreślony przez Prezesa UOKiK termin jest terminem odpowiednim, wystarczającym do wykonania nałoŝonego obowiązku. Mając powyŝsze na uwadze, orzeczono jak w punkcie II sentencji decyzji. Stosownie do treści art. 81 ust. 1 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów w związku z art k.p.c. od niniejszej decyzji przysługuje stronie odwołanie, które wnosi się za pośrednictwem Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów Delegatury Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów w Warszawie do Sądu Okręgowego w Warszawie Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, w terminie dwutygodniowym od dnia jej doręczenia. Dyrektor Delegatury UOKiK w Warszawie Dorota Grudzień-Barbachowska /podpis/ Otrzymują: 2 D. Miąsik, [w:] T. Skoczny (red.), Ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów. Komentarz. Warszawa 2009, s