Stosowanie klauzul abuzywnych a praktyka naruszająca zbiorowe interesy konsumentów. adw. Agnieszka Skrok, LL.M.

Transkrypt

1 Stosowanie klauzul abuzywnych a praktyka naruszająca adw. Agnieszka Skrok, LL.M.

2 Plan prezentacji 1. Czy zawsze stosowanie przez przedsiębiorcę klauzuli abuzywnej wpisanej do Rejestru uzasadnia zarzut stosowania przez niego praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów? 2. Jak się bronić? 3. Przykłady kwestionowanych postanowień wzorców umownych i działań uznanych przez Prezesa UOKiK za praktyki naruszające 2 Stosowanie klauzul abuzywnych a praktyka naruszająca

3 Relacja art k.p.c. do art. 24 ust. 2 pkt 1 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów Art k.p.c.: Wyrok prawomocny ma skutek wobec osób trzecich od chwili wpisania uznanego za niedozwolone postanowienia wzorca umowy do rejestru, o którym mowa w art Art. 24 ust. 2 pkt 1 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów Przez praktykę naruszającą rozumie się godzące w nie bezprawne działanie przedsiębiorcy, w szczególności: stosowanie postanowień wzorców umów, które zostały wpisane do rejestru postanowień wzorców umowy uznanych za niedozwolone, o którym mowa w art k.p.c. 3 Stosowanie klauzul abuzywnych a praktyka naruszająca

4 Co oznacza rozszerzona prawomocność wyroku uwzględniającego powództwo o uznanie postanowienia wzorca umownego za niedozwolone? Niejednolite podejście w orzecznictwie SN i SOKiK 4 Stosowanie klauzul abuzywnych a praktyka naruszająca

5 Co oznacza rozszerzona prawomocność wyroku uwzględniającego powództwo o uznanie postanowienia wzorca umownego za niedozwolone? Uchwała Sądu Najwyższego z , III CZP 95/03 Powaga rzeczy osądzonej wyroku uznającego postanowienie wzorca umowy za niedozwolone wyłącza od chwili wpisania tego postanowienia do rejestru (art w związku z art. 365 i k.p.c.) ponowne wytoczenie powództwa w tym przedmiocie, także przez osobę nie biorącą udziału w sprawie, w której wydano wyrok. 5 Stosowanie klauzul abuzywnych a praktyka naruszająca

6 Co oznacza rozszerzona prawomocność wyroku uwzględniającego powództwo o uznanie postanowienia wzorca umownego za niedozwolone? Uchwała Sądu Najwyższego z , III SZP 3/06; wyrok Sądu Najwyższego z , III SK 7/06 Nie ma podstaw do tego, by zawarty w art k.p.c. termin "osoby trzecie" ograniczać do pojęcia "inni konsumenci". 6 Stosowanie klauzul abuzywnych a praktyka naruszająca

7 Co oznacza rozszerzona prawomocność wyroku uwzględniającego powództwo o uznanie postanowienia wzorca umownego za niedozwolone? Uchwała Sądu Najwyższego z , III CZP 80/08 Rozszerzona prawomocność wyroku uwzględniającego powództwo o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone nie wyłącza możliwości wytoczenia powództwa przez tego samego lub innego powoda przeciwko innemu przedsiębiorcy, niebiorącemu udziału w postępowaniu, w którym zapadł wyrok, stosującemu takie same lub podobne postanowienia wzorca, jak wpisane do rejestru, o którym mowa w art k.p.c. 7 Stosowanie klauzul abuzywnych a praktyka naruszająca

8 Stosowanie postanowień wzorców umów wpisanych do rejestru jako praktyka naruszającą zbiorowe interesy konsumentów Wyrok SOKiK z , XVII Ama 6/04 Skoro zatem jest bezspornym, że wobec przedsiębiorcy X nie orzeczono zakazu stosowania we wzorcu umowy przedmiotowej klauzuli, to brak jest podstaw do przyjęcia, że stosowanie jej stanowiło praktykę naruszającą, wymienioną w art. 23a ust. 1 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów. 8 Stosowanie klauzul abuzywnych a praktyka naruszająca

9 Stosowanie postanowień wzorców umów wpisanych do rejestru jako praktyka naruszającą zbiorowe interesy konsumentów Wyrok SOKiK z , XVII Ama 21/05 Pogląd, że stosowanie klauzuli umownej wpisanej do rejestru klauzul niedozwolonych na podstawie wyroku zapadłego przeciwko innemu podmiotowi, jest zakazane także innym podmiotom, jest błędny. 9 Stosowanie klauzul abuzywnych a praktyka naruszająca

10 Stosowanie postanowień wzorców umów wpisanych do rejestru jako praktyka naruszającą zbiorowe interesy konsumentów Uchwała Sądu Najwyższego z , III SZP 3/06 Stosowanie postanowień wzorców umów o treści tożsamej z treścią postanowień uznanych za niedozwolone prawomocnym wyrokiem Sądu Okręgowego w Warszawie - Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów i wpisanych do rejestru, o którym mowa w art k.p.c., może być uznane w stosunku do innego przedsiębiorcy za praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów (art. 23a ust. 2 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów). 10 Stosowanie klauzul abuzywnych a praktyka naruszająca

11 Stosowanie postanowień wzorców umów wpisanych do rejestru jako praktyka naruszającą zbiorowe interesy konsumentów Uchwała Sądu Najwyższego z , III SZP 3/06 1. zakaz posługiwania się wpisaną do Rejestru klauzulą dotyczy wszystkich wzorców umów wydawanych przez przedsiębiorcę, przeciwko któremu zapadł wyrok 2. niedopuszczalne jest stosowanie klauzuli identycznej z klauzulą wpisaną do Rejestru także przez przedsiębiorcę, który nie był stroną lub uczestnikiem postępowania zakończonego wyrokiem SOKiK uznającym dane postanowienie umowne za niedozwolone 3. zakaz stosowania dotyczy nie tylko klauzul identycznych, ale również postanowień o brzmieniu zbliżonym do klauzuli wpisanej do Rejestru, o ile wywołują one takie same skutki, jak postanowienie uznane wyrokiem SOKiK za niedozwolone. 11 Stosowanie klauzul abuzywnych a praktyka naruszająca

12 Stosowanie postanowień wzorców umów wpisanych do rejestru jako praktyka naruszającą zbiorowe interesy konsumentów Wyrok SOKiK z , XVII Ama 31/08 Praktyką naruszającą w rozumieniu art. 24 uokik jest stosowanie klauzuli, o treści tożsamej z klauzulą wpisaną do rejestru, przez innego przedsiębiorcę, który nie był stroną lub uczestnikiem postępowania zakończonego wpisaniem danej klauzuli do rejestru. Przemawia za tym wykładnia gramatyczna art. 24 ust. 2 pkt 1. Przepis ten nie rozróżnia między stosowaniem klauzuli przez przedsiębiorcę, który brał udział w postępowaniu zakończonym wpisem klauzuli do rejestru, a innymi przedsiębiorcami. Praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów dopuszcza się też każdy z przedsiębiorców, który wprowadza do stosowanych klauzul zmiany o charakterze kosmetycznym, polegające np. na przestawianiu szyku wyrazów lub zmianie użytych wyrazów, jeśli zmiany te nie prowadzą do zmiany istoty klauzuli. 12 Stosowanie klauzul abuzywnych a praktyka naruszająca

13 Stosowanie postanowień wzorców umów wpisanych do rejestru jako praktyka naruszającą zbiorowe interesy konsumentów Wyrok Sądu Najwyższego z , III SK 44/2010 Praktyką naruszającą jest: 1. dalsze stosowanie postanowienia o tożsamej treści jak wpisane do Rejestru przez tego samego przedsiębiorcę (t.j.: przedsiębiorcę, który był stroną postępowania o uznanie danego postanowienia wzorca umownego za niedozwolone) w tym samym wzorcu 2. stosowanie postanowienia o podobnej treści jak wpisane do Rejestru (t.j. wywołującego ten sam skutek jak wpisane postanowienie) przez tego samego przedsiębiorcę (t.j.: przedsiębiorcę, który był stroną postępowania o uznanie danego postanowienia wzorca umownego za niedozwolone) w tym samym wzorcu 13 Stosowanie klauzul abuzywnych a praktyka naruszająca

14 Stosowanie postanowień wzorców umów wpisanych do rejestru jako praktyka naruszającą zbiorowe interesy konsumentów Wyrok Sądu Najwyższego z , III SK 44/2010 Praktyką naruszającą jest: 3. dalsze stosowanie postanowienia o tożsamej treści jak wpisane do Rejestru przez tego samego przedsiębiorcę (t.j.: przedsiębiorcę, który był stroną postępowania o uznanie danego postanowienia wzorca umownego za niedozwolone) w zmienionym wzorcu 4. stosowanie postanowienia o podobnej treści jak wpisane do Rejestru (t.j. wywołującego ten sam skutek jak wpisane postanowienie) przez tego samego przedsiębiorcę (t.j.: przedsiębiorcę, który był stroną postępowania o uznanie danego postanowienia wzorca umownego za niedozwolone) w zmienionym wzorcu. 14 Stosowanie klauzul abuzywnych a praktyka naruszająca

15 Stosowanie postanowień wzorców umów wpisanych do rejestru jako praktyka naruszającą zbiorowe interesy konsumentów Wyrok Sądu Najwyższego z , III SK 44/2010 Nie jest dopuszczalne postawienie zarzutu stosowania praktyki naruszającej polegającej na stosowaniu postanowień umownych wpisanych do Rejestru w odniesieniu do przedsiębiorcy, który nie był uprzednio stroną postępowania o uznanie danego postanowienia wzorca umownego za niedozwolone. 15 Stosowanie klauzul abuzywnych a praktyka naruszająca

16 Stosowanie postanowień wzorców umów wpisanych do rejestru jako praktyka naruszającą zbiorowe interesy konsumentów Wyrok Sądu Najwyższego z , III SK 44/2010 Odmienne podejście niż wyżej wskazane byłoby: sprzeczne z zasadą zapewnienia przedsiębiorcy obrony praw niedopuszczalne z uwagi na potencjalne sankcje w przypadku prawomocnego stwierdzenia praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów (możliwość nałożenia kary pieniężnej do 10% przychodów osiągniętych w roku poprzedzającym rok nałożenia kary). 16 Stosowanie klauzul abuzywnych a praktyka naruszająca

17 Stosowanie postanowień wzorców umów wpisanych do rejestru jako praktyka naruszającą zbiorowe interesy konsumentów Stanowisko Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego wyrażone w pismach do Prezesa UOKiK z oraz w związku z konsultacjami społecznymi dotyczącymi zmian przepisów dotyczących rejestru klauzul abuzywnych: Pierwszy Prezes SN wskazał, że interpretacja art. 24 ust. 2 pkt 1 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów i art k.p.c. przyjęta przez Prezesa UOKiK rażąco narusza konstytucyjne standardy gwarantujące przede wszystkim prawo przedsiębiorcy do rzetelnego rozpatrzenia sprawy i obrony, zwłaszcza w świetle zagrożenia nałożenia na przedsiębiorcę wysokich kar pieniężnych. 17 Stosowanie klauzul abuzywnych a praktyka naruszająca

18 Zaniechanie stosowania kwestionowanego wzorca umownego Art k.p.c. Z żądaniem uznania postanowienia wzorca umowy za niedozwolone można wystąpić również wtedy, gdy pozwany zaniechał jego stosowania, jeżeli od tego zaniechania nie minęło sześć miesięcy. 18 Stosowanie klauzul abuzywnych a praktyka naruszająca

19 Zaniechanie stosowania kwestionowanego wzorca umownego Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z , VI ACa 140/10; wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z , VI ACa 399/04 Pojęcie "stosowania" wzorców umów w rozumieniu art k.p.c. należy wiązać z momentem zawierania umów z użyciem tego wzorca, nie zaś z samym wykonywaniem przez strony postanowień umowy zawartej z użyciem tego wzorca. 19 Stosowanie klauzul abuzywnych a praktyka naruszająca

20 Przykłady kwestionowanych postanowień wzorców umownych "Opłata za wypowiedzenie umowy wysłane do kredytobiorcy/pożyczkobiorcy: 30 PLN" 20 Stosowanie klauzul abuzywnych a praktyka naruszająca

21 Przykłady kwestionowanych postanowień wzorców umownych Koszt przygotowania i wysyłki pierwszego monitu - 25 zł, b) koszt przygotowania i wysyłki wezwania do zapłaty - 49 zł, c) koszt przygotowania i wysyłki ostatecznego wezwania do zapłaty - 49 zł. 21 Stosowanie klauzul abuzywnych a praktyka naruszająca

22 Przykłady kwestionowanych postanowień wzorców umownych Zmiana wysokości opłat lub zasad ich stosowania i naliczania, wprowadzenie opłat za czynności dotychczas nie ujęte w Tabeli jest możliwe z ważnych przyczyn, za które uznaje się: zmianę powszechnie obowiązujących przepisów, o ile istnieje związek przyczynowoskutkowy między zmianą przepisów a zmianą kosztów wykonywania czynności przez All money. 22 Stosowanie klauzul abuzywnych a praktyka naruszająca

23 Przykłady kwestionowanych postanowień wzorców umownych W czasie trwania niniejszej umowy, Optima S.A. może naliczyć koszty działań windykacyjnych, o których mowa w 8 ust. 5 w następującej wysokości: a) nie więcej niż 70 zł łącznie za działania takie jak: wezwania do zapłaty wysyłane listami zwykłymi (7 złotych za jeden list zwykły, wysyłany nie częściej niż 2 razy w miesiącu), monity telefoniczne (10 złotych za jeden monit telefoniczny, wykonywany nie częściej niż 8 razy w miesiącu) i monity sms (5 złotych za jeden monit sms, wykonywany nie częściej niż 4 razy w miesiącu). Koszty powyższych działań zostaną naliczone w dniu skutecznego upływu terminu wypowiedzenia umowy pożyczki przez Optima S.A.. 23 Stosowanie klauzul abuzywnych a praktyka naruszająca

24 Przykłady kwestionowanych postanowień wzorców umownych Pożyczkobiorca oświadcza, że w chwili zawarcia umowy nie toczą się przeciwko niemu żadne postępowania egzekucyjne. Jednocześnie Pożyczkobiorca upoważnia Pożyczkodawcę do zasięgania informacji o ewentualnych toczących się przeciwko niemu postępowaniach egzekucyjnych we właściwych organach egzekucyjnych. W przypadku złożenia oświadczenia fałszywego Pożyczkobiorca zapłaci Pożyczkodawcy karę umowną w wysokości czterokrotności sumy pożyczki. 24 Stosowanie klauzul abuzywnych a praktyka naruszająca

25 Przykłady kwestionowanych postanowień wzorców umownych Wysokość opłat związanych z dochodzeniem spłaty zobowiązań oraz katalog czynności monitujących może ulec zmianie w przypadku uzasadnionej zmiany kosztów ponoszonych przez Bank wprowadzenia nowej czynności monitującej lub zmiany przepisów prawa. 25 Stosowanie klauzul abuzywnych a praktyka naruszająca

26 Przykłady kwestionowanych postanowień wzorców umownych Ze względu na to, że umowa ma charakter umowy zawieranej na odległość w przypadku, gdy wielkości, o których mowa w ust. 1-3 [całkowity koszt pożyczki, całkowita kwota do zapłaty, r.r.s.o.], do dnia zawarcia umowy ulegną zmianie, wówczas Pożyczkobiorca, wraz z podpisanym przez PKO BP SA jednym egzemplarzem umowy, otrzyma na adres korespondencyjny, informację o aktualnej wysokości tych wielkości, która stanowi integralną część umowy. 26 Stosowanie klauzul abuzywnych a praktyka naruszająca

27 Przykłady kwestionowanych postanowień wzorców umownych Wypowiedzenie umowy, o którym mowa w ust. 2 może nastąpić wyłącznie z ważnego powodu. Za ważny powód uważa się wycofanie z oferty Kasy Pożyczki odnawialnej. 27 Stosowanie klauzul abuzywnych a praktyka naruszająca

28 Przykłady kwestionowanych postanowień wzorców umownych "Ustalenie i weryfikacja aktualnego adresu pożyczkobiorcy, o zmianie którego pożyczkobiorca nie poinformował CareCash, 100,00 zł 200,00 zł (w zależności od poniesionych przez CareCash wydatków). 28 Stosowanie klauzul abuzywnych a praktyka naruszająca

29 Przykłady działań wskazywanych przez Prezesa UOKiK jako praktyki naruszające zbiorowe interesy konsumentów Niepodawanie w formularzu informacji o innych kosztach, które konsument jest zobowiązany ponieść w związku z umową o kredyt konsumencki 29 Stosowanie klauzul abuzywnych a praktyka naruszająca

30 Przykłady działań wskazywanych przez Prezesa UOKiK jako praktyki naruszające zbiorowe interesy konsumentów Stosowanie opłaty przygotowawczej, której wysokość nie odpowiada kosztom podejmowanych czynności 30 Stosowanie klauzul abuzywnych a praktyka naruszająca

31 Przykłady działań wskazywanych przez Prezesa UOKiK jako praktyki naruszające zbiorowe interesy konsumentów Naruszenie obowiązków informacyjnych: brak wskazania w umowie informacji o innych opłatach, jakie mogą być naliczane z tytułu zaległości w spłacie kredytu; podawanie nieprawidłowych informacji o całkowitej kwocie kredytu i całkowitej kwocie do zapłaty (lub podawanie informacji w sposób wprowadzający w błąd) 31 Stosowanie klauzul abuzywnych a praktyka naruszająca

32 Przykłady działań wskazywanych przez Prezesa UOKiK jako praktyki naruszające zbiorowe interesy konsumentów Nieprzekazywanie formularza informacyjnego 32 Stosowanie klauzul abuzywnych a praktyka naruszająca

33 Przykłady działań wskazywanych przez Prezesa UOKiK jako praktyki naruszające zbiorowe interesy konsumentów Niepodawanie odsetek należnych w stosunku dziennym w wypadku odstąpienia od umowy 33 Stosowanie klauzul abuzywnych a praktyka naruszająca

34 Przykłady działań wskazywanych przez Prezesa UOKiK jako praktyki naruszające zbiorowe interesy konsumentów Stosowanie kary umownej w przypadku świadczenia pieniężnego 34 Stosowanie klauzul abuzywnych a praktyka naruszająca

35 Przykłady działań wskazywanych przez Prezesa UOKiK jako praktyki naruszające zbiorowe interesy konsumentów Pobieranie odsetek od kwoty kredytowanych kosztów w sytuacji odstąpienia od umowy przez konsumenta 35 Stosowanie klauzul abuzywnych a praktyka naruszająca

36 Przykłady działań wskazywanych przez Prezesa UOKiK jako praktyki naruszające zbiorowe interesy konsumentów Określenie dnia spłaty pożyczki jako dnia przekazania środków pieniężnych przez pożyczkobiorcę pożyczkodawcy 36 Stosowanie klauzul abuzywnych a praktyka naruszająca

37 Przykłady działań wskazywanych przez Prezesa UOKiK jako praktyki naruszające zbiorowe interesy konsumentów Uzależnienie odstąpienia od umowy o kredyt od jednoczesnego zwrotu kwoty pożyczki 37 Stosowanie klauzul abuzywnych a praktyka naruszająca

38 Pytania 38 Stosowanie klauzul abuzywnych a praktyka naruszająca

39 Dziękuję za uwagę adw. Agnieszka Skrok, LL.M. FKA Furtek Komosa Aleksandrowicz Warszawa, ul. Królewska 16, Poland T: F: E: W: 39 Stosowanie klauzul abuzywnych a praktyka naruszająca