NAJWYśSZA IZBA KONTROLI DELEGATURA W POZNANIU 61-662 Poznań, ul. DoŜynkowa 9H (61) 64 63 800, fax (61) 64 63 801 Poznań, dnia 17 grudnia 2008 r. P/08/076 LPO-41032-2-2008 Pan Dyrektor Jan Wawrzyniak Zespół Szkół Centrum Kształcenia Ustawicznego im. Stefana Batorego w Koninie W y s t ą p i e n i e p o k o n t r o l n e Na podstawie art. 2 ust. 2 ustawy z dnia 23 grudnia 1994 r. o NajwyŜszej Izbie Kontroli (Dz. U. z 2007 r. Nr 231, poz. 1701), zwanej dalej ustawą o NIK, NajwyŜsza Izba Kontroli Delegatura w Poznaniu przeprowadziła w Zespole Szkół Centrum Kształcenia Ustawicznego im. Stefana Batorego w Koninie (dalej: Centrum ) kontrolę w zakresie kształcenia osób dorosłych na tle potrzeb rynku pracy w latach 2005-2008. W związku z tą kontrolą, której wyniki przedstawiono w protokole kontroli podpisanym w dniu 15 grudnia 2008 r., NajwyŜsza Izba Kontroli na podstawie art. 60 ustawy o NIK przekazuje Panu Dyrektorowi niniejsze wystąpienie pokontrolne. NajwyŜsza Izba Kontroli ocenia negatywnie skontrolowaną działalność Centrum, przede wszystkim ze względu na przekraczanie wielu przepisów prawa dotyczących tej działalności. 1. NajwyŜsza Izba Kontroli negatywnie ocenia tryb wprowadzenia kształcenia nowych zawodów w dwuletniej szkole policealnej i trzyletnim technikum uzupełniającym, mianowicie z naruszeniem przepisów art. 39 ust. 5 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572 ze zm.). W przypadku wszystkich 12 zawodów (technik mechanik, technik handlowiec, technik administracji, technik obsługi turystycznej, technik informatyk, technik ekonomista, technik rachunkowości, technik bezpieczeństwa i higieny
2 pracy, technik logistyk, technik spedytor, technik informacji naukowej, technik rolnik) nie wystąpiono o opinię kuratora oświaty. Jednocześnie w czterech przypadkach (technik mechanik, technik handlowiec, technik ekonomista, technik rachunkowości), spośród wymienionych 12 zawodów, rozpoczęto kształcenie bez opinii powiatowej rady zatrudnienia. Dla pozostałych ośmiu zawodów wystąpienie o opinie nastąpiło z ośmiomiesięcznym opóźnieniem. Ponadto w ofertach naboru do szkół dla dorosłych w latach szkolnych 2007/2008 i 2008/2009 proponowano kształcenie w zasadniczej szkole zawodowej w zawodach: rolnik, sprzedawca, mechanik, murarz, malarz- tapeciarz, betoniarz-zbrojarz, krawiec i ślusarz bez wcześniejszego porozumienia z organem prowadzącym i zwrócenia się o opinię do kuratora oświaty. 2. NajwyŜsza Izba Kontroli negatywnie ocenia zrealizowanie w roku szkolnym 2007/ 2008, w szkole policealnej (dwuletni cykl kształcenia) w zawodzie technik rachunkowości, o 37 godzin zajęć dydaktycznych mniej niŝ przewidywał to ramowy plan nauczania (682 godziny obowiązkowego wymiaru zajęć), przewidziany rozporządzeniem Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 12 lutego 2002 r. w sprawie ramowych planów nauczania w szkołach publicznych (Dz. U. z 2002 r. Nr 15, poz. 142 ze zm.). Z badanej dokumentacji wynika, Ŝe odstępstwa od ramowych planów nauczania dotyczyły równieŝ kształcenia w zawodach: technik logistyk, technik mechanik i technik obsługi turystycznej; liczba zrealizowanych zajęć była mniejsza o 2 godziny w kaŝdym z nich w stosunku do planów ramowych. 3. NajwyŜsza Izba Kontroli negatywnie ocenia prowadzenie zajęć w oddziałach liczących więcej słuchaczy niŝ określały to przepisy 6 rozporządzenia w sprawie ramowych planów nauczania oraz modułowe programy nauczania określonych zawodów w Centrum. W II. semestrze roku szkolnego 2007/2008 (dwuletnia szkoła policealna) odstępstwa dotyczyły zawodów i przedmiotów: [a] technik informatyk; przedmiot metodologia programowania i systemy zarządzania bazami danych ; oddział liczył 15 osób; norma programu modułowego 8-10, [b] technik administracji; przedmiot analizowanie wybranych zagadnień prawa materialnego i redagowanie projektów aktów normatywnych ; liczba słuchaczy 18 osób; norma do 15. Odstępstwa od norm w zakresie liczebności oddziałów, określonych w modułowych programach nauczania, stwierdzono równieŝ w I. semestrze roku szkolnego 2008/2009 (technikum uzupełniające). Dotyczyły one następujących zawodów i przedmio-
3 tów: [a] technik mechanik i technik handlowiec; przedmiot podstawy konstrukcji maszyn i urządzeń [ ] ; liczba słuchaczy odpowiednio 19 i 20; norma 12-15, [b] technik informatyk; przedmiot stosowanie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy ; oddział liczył 31 osób; norma do 15 słuchaczy, [c] technik administracji; przedmiot stosowanie przepisów prawa w gospodarowaniu ; oddział liczył 23 słuchaczy; norma 15 osób. W I. semestrze 2008/2009 (dwuletnia szkoła policealna) w 7 spośród 10 prowadzonych oddziałów nie wprowadzono podziału na grupy zajęciowe z przedmiotu technologii informacyjnej i języków obcych, mimo, Ŝe oddziały te liczyły od 26 do 40 słuchaczy, zamiast nie więcej niŝ 24. Z wyjaśnień dotyczących liczebności grup, złoŝonych przez Centrum, wynika, Ŝe organ prowadzący nie jest zainteresowany funkcjonowaniem małych oddziałów ze względu na to, Ŝe generuje to koszty. Jednak organ prowadzący nie moŝe skłaniać Centrum do takiego organizowania kształcenia, które powoduje naruszanie prawa powszechnie obowiązującego. 4. Zdaniem NajwyŜszej Izby Kontroli, w roku szkolnym 2007/2008 Centrum w niewystarczającym zakresie wywiązywało się z obowiązku egzekwowania zaświadczeń lekarskich od kandydatów ubiegających się o przyjęcie do klasy pierwszej trzyletniego technikum uzupełniającego oraz dwuletniej szkoły policealnej dla dorosłych. Zgodnie z 7 ust. 4 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 20 lutego 2004 r. w sprawie warunków i trybu przyjmowania uczniów do szkół publicznych oraz przechodzenia z jednych typów szkół do innych (Dz. U. z 2004 r. Nr 26, poz. 232), wszyscy kandydaci powinni przedłoŝyć zaświadczenia lekarskie o braku przeciwwskazań zdrowotnych do kształcenia w określonych zawodach. Zaświadczeń takich nie wyegzekwowano od 19 osób, co stanowiło 14% przyjętych kandydatów. W innych 69 przypadkach przyjęto dokumenty lekarskie, z których treści nie wynikał brak przeciwwskazań zdrowotnych do kształcenia w określonym zawodzie. W roku szkolnym 2008/2009 Centrum nie poinformowało kandydatów o takim obowiązku i zaniechało egzekwowania tych zaświadczeń. Liczba przyjętych kandydatów do klas pierwszych bez wymaganych zaświadczeń wyniosła 139 osób. 5. NajwyŜsza Izba Kontroli zwraca uwagę na to, Ŝe Centrum nie zapewniło zalecanego w podstawach programowych wyposaŝenia pomieszczeń dydaktycznych dla zawodów technik logistyk i technik mechanik. Kształcąc w zawodzie technik logistyk, Centrum nie zorganizowało pracowni symulacyjnej firmy logistycznej, laboratorium magazynowego, pracowni towaroznawstwa i ładunkoznawstawa, pracowni środków i systemów transportowych. W pomieszczeniach dydak-
4 tycznych, w których prowadzono zajęcia dla słuchaczy kształcących się w tym zawodzie, brakowało m. in. rzutnika pisma, rzutnika przeźroczy, telewizora wraz z magnetowidem, ekranu, tablicy magnetycznej, wizualzera oraz przenośnego komputera. W odniesieniu do kształcenia w zawodzie technik mechanik, stwierdzone odstępstwa polegały na braku odrębnych pracowni: rysunku technicznego, technologii mechanicznej, elektrotechniki i automatyki, maszynoznawstwa. Centrum nie posiadało warsztatów szkolnych, a w pomieszczeniach dydaktycznych, w których prowadzono zajęcia dla słuchaczy kształcących się w zawodzie technik mechanik, brakowało m. in. następującego wyposaŝenia: obrabiarki, urządzenia do obróbki mechanicznej, urządzenia do spawania gazowego, stanowisk rysunkowych, mikroskopu metalograficznego. Ponadto w pomieszczeniach dydaktycznych, w których prowadzono zajęcia dla słuchaczy kształcących się w zawodzie technik informatyk, technik handlowiec, technik ekonomista, technik administracji, brakowało drukarek atramentowych, panelu ciekłokrystalicznego, plotera, dyktafonu, bindownic, niszczarek i laminatorów. 6. NajwyŜsza Izba Kontroli zwraca uwagę na prowadzenie przez pięciu nauczycieli, posiadających przygotowanie pedagogiczne nauczyciela przedmiotów ogólnokształcących, zajęć z przedmiotów zawodowych. W roku szkolnym 2007/2008 zrealizowali oni łącznie 589 godzin zajęć, co stanowiło 13,6% ogólnego wymiaru zajęć dydaktycznych wszystkich nauczycieli przedmiotów zawodowych. Nauczyciele posiadali potwierdzenie kwalifikacji nabytych w wymiarze zajęć teoretycznych od 60 do 260 godzin i praktycznych od 220 do 260. Zgodnie z 1 pkt 3 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 10 września 2002 r. w sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli oraz określenia szkół i wypadków, w których moŝna zatrudnić nauczycieli niemających wyŝszego wykształcenia lub ukończonego zakładu kształcenia nauczycieli (Dz. U. z 2002 r. Nr 155, poz. 1288 ze zm.), przez przygotowanie pedagogiczne naleŝy rozumieć nabycie wiedzy i umiejętności z zakresu psychologii, pedagogiki i dydaktyki szczegółowej, nauczanych w powiązaniu z kierunkiem (specjalnością) kształcenia i praktyką pedagogiczną w wymiarze nie mniejszym niŝ 270 godzin, oraz odbycie pozytywnie ocenianych praktyk pedagogicznych w wymiarze nie mniejszym niŝ 150 godzin. Centrum zaplanowało dla tej grupy nauczycieli przeprowadzenie, w roku szkolnym 2008/2009, zajęć z przedmiotów zawodowych w łącznym wymiarze 527 godzin.
5 7. We wszystkich 30 umowach o realizację praktyk zawodowych (zawartych w roku szkolnym 2007/2008) pominięto postanowienie dotyczące sposobu ponoszenia kosztów realizowania praktycznej nauki zawodu. Obowiązek zamieszczenia takiego zapisu wynika z 7 ust. 3 pkt 9 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 1 lipca 2002 r. w sprawie praktycznej nauki zawodu (Dz. U. z 2002 r. Nr 113, poz. 988 ze zm.). 8. Według oceny NajwyŜszej Izby Kontroli, zwolnienie (w roku szkolnym 2007/2008) czterech (spośród sześciu) słuchaczy z obowiązku odbycia praktycznej nauki, nastąpiło na podstawie przesłanek niewymienionych w 30 ust. 1, 2 i 3 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 30 kwietnia 2007 r. w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów w szkołach publicznych (Dz. U. z 2007 r. Nr 83, poz. 562 ze zm.). Ponadto wbrew przepisom 30 ust. 6 wymienionego rozporządzenia nie odnotowano w dokumentacji przebiegu nauczania podstawy prawnej zwolnienia wszystkich sześciu słuchaczy. 9. NajwyŜsza Izba Kontroli ocenia jako nierzetelne prowadzenie dokumentacji przebiegu niŝej wymienionych kursów w roku szkolnym 2007/2008. W programach nauczania dla kursu komputerowego I-III stopnia i kursu doskonalącego w zawodzie szwacz (zleconych przez Powiatowy Urząd Pracy w Koninie) nie określono wymagań wstępnych dla uczestników, wykazu literatury oraz niezbędnych środków i materiałów dydaktycznych, a takŝe sposobu sprawdzenia efektów kształcenia, wymaganych przepisem 5 rozporządzenia Ministra Edukacji i Nauki z dnia 3 lutego 2006 r. w sprawie uzyskiwania i uzupełniania przez osoby dorosłe wiedzy ogólnej, umiejętności i kwalifikacji zawodowych w formach pozaszkolnych (Dz. U. z 2006 r. Nr 31, poz. 216), zwanego dalej rozporządzeniem w sprawie kwalifikacji zawodowych. W dzienniku zajęć dla kursu komputerowego nie odnotowano wymiaru godzin i tematów zajęć edukacyjnych ( 4 ust. 2 pkt 2 lit.b i c przywołanego rozporządzenia). Z kolei w protokołach z przebiegu dwóch egzaminów potwierdzających nabycie kwalifikacji zawodowych (instruktorów praktycznej nauki zawodu) nie zamieszczono wymaganych danych, o których mowa w 7 ust. 10 pkt 2, 4, 5, 7 i 9 wyŝej wskazanego rozporządzenia, t. j. daty i miejsca urodzenia osoby zdającej egzamin, zakresu tematycznego i czasu trwania formy kształcenia, miejsca przeprowadzenia egzaminu, tematów teoretycznych lub praktycznych zadań egzaminacyjnych, wykazu kwalifikacji zawodowych potwierdzonych na egzaminie. W roku szkolnym 2007/2008, dwudziestu ośmiu osobom, które ukończyły kurs pedagogiczny dla instruktorów praktycznej nauki zawodu, wydano zaświadczenia potwierdzające posiada-
6 nie kwalifikacji zawodowych (uzyskanych w wyniku ukończonego kursu) na druku niezgodnym ze wzorem wskazanym w 8 rozporządzenia sprawie kwalifikacji zawodowych. 10. Zdaniem NajwyŜszej Izby Kontroli bezpodstawne było zlecenie przez Pana Dyrektora, w roku szkolnym 2007/2008, pracownikom Centrum niektórych zadań, związanych z prowadzeniem kursów, które wynikały z zakresów powierzonych im obowiązków w ramach stosunku pracy. Wartość odrębnego wynagrodzenia z tego tytułu dla dwóch pracowników wyniosła 1.105 zł. 11. Nierzetelnie dokumentowano pracę, działającej w Centrum, Państwowej Komisji Egzaminacyjnej (powołanej 1 lutego 2007 r. przez Wielkopolskiego Kuratora Oświaty) w zakresie przyjmowania i weryfikowania dokumentów przedkładanych przez osoby ubiegające się o dopuszczenie do egzaminu kwalifikacyjnego na tytuł zawodowy sprzedawca oraz tytuł mistrza w zawodzie sprzedawca. Z dokumentacji objętej badaniami wynika, iŝ pięć spośród 29 osób, nie złoŝyło stosownego wniosku o dopuszczenie do egzaminu, a 13 nie przedłoŝyło potwierdzenia wniesienia opłaty za egzamin kwalifikacyjny. Zgodnie z 29 ust. 2 rozporządzenia w sprawie kwalifikacji zawodowych, przewodniczący komisji na podstawie dokumentów ustala listę osób dopuszczonych do egzaminu kwalifikacyjnego oraz wyznacza termin przeprowadzenia egzaminu. Podstawowymi dokumentami, zgodnie z przywołanym rozporządzeniem powinny być m. in. załączone do wniosku oryginały dokumentów lub uwierzytelnione kopie, potwierdzające spełnienie warunków oraz potwierdzenie wniesienia opłaty za egzamin kwalifikacyjny ( 29 ust. 1). Kopie dokumentów potwierdzających spełnienie warunków przystąpienia do egzaminów nie były uwierzytelniane. Spośród 29 słuchaczy przystępujących do egzaminu kwalifikacyjnego na tytuł w zawodzie sprzedawca i tytuł mistrza w zawodzie sprzedawca, 5 dopuszczono bez naleŝytego udokumentowania ich staŝu pracy, wbrew warunkowi wynikającemu z 28 ust. 1 i 2 rozporządzenia w sprawie kwalifikacji zawodowych. Ponadto Centrum, do dnia 15 października 2008 r., nie ewidencjonowało druków świadectw uzyskania tytułu zawodowego i dyplomów uzyskania tytułu mistrza w zawodzie, jako druków ścisłego zarachowania, co wymagane było na podstawie dyspozycji 47 ust. 1 rozporządzenia w sprawie kwalifikacji zawodowych. 12. Centrum uzyskiwało niskie wskaźniki poziomu kształcenia zawodowego w szkołach dla dorosłych w latach szkolnych 2006/2007 i 2007/2008, mierzone liczbą absolwentów uzyskujących dyplom zawodowy, w szczególności w odniesieniu do zawodów: technik bezpie-
7 czeństwa i higieny pracy oraz technik rachunkowości. We wskazanych latach Ŝaden ze słuchaczy wymienionych kierunków odpowiednio 14 i 11 nie uzyskał potwierdzenia kwalifikacji zawodowych. W zawodzie technik ekonomista, zdawalność egzaminu w wymienionych latach szkolnych wynosiła odpowiednio 7,1% i 8,3%. Ze złoŝonych przez Pana Dyrektora wyjaśnień wynika m. in., iŝ rezultaty etapu pisemnego były dobre, natomiast o ocenie końcowej egzaminu zdecydowały wyniki etapu praktycznego. NaleŜy zaznaczyć, iŝ większość słuchaczy w zawodzie technik ekonomista została skierowana do odbycia praktyki zawodowej w szkolnej firmie symulacyjnej, co zdaniem NIK mogło mieć wpływ na niską zdawalność etapu praktycznego egzaminu. 13. NajwyŜsza Izba Kontroli pozytywnie ocenia przygotowanie i upowszechnianie szerokiej oferty kształcenia dla osób dorosłych, aktywne uczestnictwo przedstawicieli Centrum w przedsięwzięciach dotyczących kształcenia zawodowego i rynku pracy (badania ankietowe, udział w targach edukacyjnych i konferencjach) oraz współpracę z pracodawcami i przedstawicielami Konińskiej Izby Gospodarczej. Przyjmując słuchaczy do trzyletniego technikum uzupełniającego (w zawodzie technik mechanik i technik handlowiec) w roku szkolnym 2008/2009, Centrum egzekwowało potwierdzenie posiadania przez kandydatów odpowiednich dla kierunku kształcenia, kwalifikacji uzyskanych w zasadniczej szkole zawodowej. Realizacja zajęć w klasach pierwszych (w objętych kontrolą latach szkolnych 2007/2008 i 2008/2009) odbywała się w oparciu o dopuszczone do uŝytku szkolnego przez Ministra Edukacji Narodowej programy nauczania. Cykle nauczania w szkole policealnej (w latach szkolnych 2005/2006-2008/2009) dla zwodów: technik handlowiec, technik mechanik, technik ekonomista, technik administracji, technik informatyk, technik obsługi turystycznej, technik rachunkowości, technik logistyk, technik rolnik, technik spedytor, technik bezpieczeństwa i higieny pracy, technik informacji naukowej były realizowane w obowiązujących jednorocznych i dwuletnich okresach. NajwyŜsza Izba Kontroli pozytywnie ocenia uzyskanie przez Centrum wpisu do rejestru instytucji szkoleniowych, co umoŝliwiło jego włączenie się w system szkolenia osób bezrobotnych i organizowanie szkoleń na zlecenie Powiatowego Urzędu Pracy w Koninie. Przedstawiając powyŝsze oceny i uwagi, NajwyŜsza Izba Kontroli wnosi o: 1) zasięganie wymaganych opinii w spawach wprowadzenia do kształcenia nowych zawodów przed ich zamieszczeniem w ofercie rekrutacyjnej,
8 2) zapewnienie w trybie nadzoru pedagogicznego sprawowanego przez dyrektora Centrum realizacji obowiązkowego wymiaru zajęć kształcenia w szkołach zawodowych dla dorosłych, 3) dokonywanie podziału na grupy na zajęciach edukacyjnych, dla których podział jest obowiązkowy, 4) egzekwowanie od kandydatów do szkół zawodowych dla dorosłych zaświadczeń lekarskich o braku przeciwwskazań do kształcenia w określonym konkretnym zawodzie, 5) zawieranie w umowach o realizację praktyk zawodowych obligatoryjnych postanowień, 6) zwalnianie z obowiązku odbycia praktycznej nauki zawodu tylko w przypadkach określonych w obowiązujących przepisach, 7) zapewnienie rzetelnego dokumentowania przebiegu nauczania, 8) wydawanie słuchaczom kursów zaświadczeń zgodnych z obowiązującymi przepisami. NajwyŜsza Izba Kontroli Delegatura w Poznaniu na podstawie art. 62 ust. 1 ustawy o NIK oczekuje przedstawienia przez Pana Dyrektora, w terminie 14 dni od daty otrzymania niniejszego wystąpienia pokontrolnego, informacji o sposobie wykorzystania uwag i wykonania wniosków lub o działaniach podjętych w celu ich realizacji albo przyczynach niepodjęcia takich działań. Zgodnie z art. 61 ust. 1 ustawy o NIK, w terminie 7 dni od daty otrzymania niniejszego wystąpienia pokontrolnego, przysługuje Panu prawo zgłaszania na piśmie dyrektorowi delegatury NIK w Poznaniu umotywowanych zastrzeŝeń w sprawie ocen, uwag i wniosków zawartych w tym wystąpieniu. W razie zgłoszenia zastrzeŝeń, zgodnie z art. 62 ust. 2 ustawy o NIK, termin nadesłania informacji, o której mowa wyŝej, liczy się od dnia otrzymania ostatecznej uchwały właściwej komisji NIK. Do wiadomości: 1) adresat, 2) NIK Departament Nauki, Oświaty i Dziedzictwa Narodowego, 3) a/a.