PLAN WYNIKOWY z PRZYRODY zmodyfikowany dla KLASY 4a i b w roku 2016/2017. Dział 1. PRZYRODA I JA

PLAN WYNIKOWY z PRZYRODY zmodyfikowany dla KLASY 4a i b w roku 2016/2017 z odniesieniem do podstawy programowej. Wymagania podstawowe Wymagania ponadpodstawowe Nr i temat lekcji Uczeń: Uczeń: ocena dopuszczająca ocena dostateczna ocena dobra ocena bardzo dobra ocena celująca 1. Planujemy wspólną pracę. na lekcjach przyrody. Dział 1. PRZYRODA I JA PSO. Regulamin pracowni. Wymagania nauczyciela. Pomoce. Regulamin lekcji w terenie. Moje zainteresowania przyrodnicze. 2. Diagnoza po 3-ciej klasie. 3. Składniki przyrody 4.1 - określa, czym jest przyroda, wskazuje składniki przyrody w otoczeniu, podaje przykłady ożywionych i nieożywionych składników przyrody. - wskazuje i nazywa wytwory działalności człowieka. powiązań między składnikami przyrody. - uzasadnia, że człowiek jest składnikiem przyrody. -wyjaśnia, w jaki sposób człowiek jest zależny od nieożywionych składników przyrody. 4.Sposoby poznawania przyrody. 1.6, 1.7 -Wskazuje źródła wiedzy o przyrodzie - nazywa przyrządy do obserwacji - rozróżnia obserwacje od doświadczeń - wyjaśnia dlaczego obserwacje są niezbędne w poznawaniu przyrody - uzasadnia dlaczego niektóre źródła wiedzy są niewiarygodne 5. Budowa mikroskopu. 1.7 6-7Jak obserwować preparat pod mikroskopem? 1.7 -Wskazuje obiektyw i okular Obsługuje szkolny mikroskop nazywa i wskazuje wszystkie części mikroskopu opisuje etapy przygotowywania preparatu nietrwałego. - wykonuje proste nietrwałe preparaty mikroskopowe. trwałych i nietrwałych preparatów mikroskopowych. Wykonuje rysunki obserwowanych preparatów - wykonuje rysunki obserwowanych preparatów, zgodnie z regułami. - omawia sposób działania mikroskopu - wyjaśnia, jaki musi być preparat mikroskopowy, do obserwacji. 1

8. Jak planować, prowadzić i dokumentować obserwacje? 3.1 prowadzenia obserwacji przyrodniczych, - prezentuje sposoby dokumentowania obserwacji przyrodniczych. - określa, czym jest obserwacja przyrodnicza, obserwacji krótkoterminowych i długoterminowych. - wyjaśnia, dlaczego nie należy zrywać rośliny lub karmić zwierząt podczas ich obserwacji. - opisuje kartę obserwacji. - uzasadnia, dlaczego na podstawie pojedynczej obserwacji nie należy wyciągać wniosków. 9-10 Obserwuję widnokrąg I składniki przyrody. LEKCJA TERENOWA 3.1 -definiuje własnymi słowami; pojęcie widnokrąg, linia widnokręgu - wymienia kilka przykładów składników przyrody ożywionej i nieożywionej w najbliższym środowisku - poprawnie dokumentuje swoje obserwacje w karcie pracy - charakteryzuje widnokrąg w mieście i na wsi - potrafi zaobserwować wiele składników przyrody i poprawnie je zaklasyfikować - podaje zależność miedzy wysokością obserwatora, a wielkością widnokręgu - wymienia 3 cechy widnokręgu - rozumie dlaczego nad morzem widnokrąg ma kształt koła - potrafi wyciągać poprawne wnioski ze swoich obserwacji 11. - 12 Obserwuję zmiany położenia Słońca na niebie. LEKCJA TERENOWA 3.1 Wyjaśnia pojęcia ; wschód, zachód, górowanie Słońca wie, że wędrówka Słońca wynika z obrotu Ziemi -pokazuje ręką łuk pozornej wędrówki Słońca - określa długość dnia jako czas od wschodu do zachodu Słońca świadczące o zmianach położenia Słońca na niebie - analizuje zależność między długością cienia, a wysokością Słońca nad widnokręgiem - rysuje drogę Słońca nad widnokręgiem w różnych porach roku 13.- 14. Czym jest doświadczenie przyrodnicze? 5.1 pytań, na które można uzyskać odpowiedź, prowadząc doświadczenia, - opisuje cechy dobrego przyrodnika. - wypełnia poprawnie kartę doświadczenia, - wymienia zasady, których należy przestrzegać podczas prowadzenia doświadczenia. - opisuje proste doświadczenia, dzięki którym można dobyć nową wiedzę, - wymienia punkty, które powinna zawierać karta doświadczenia (5) - uzasadnia, dlaczego prawdziwy przyrodnik jest cierpliwy, systemat. - uzasadnia, dlaczego samodzielna obserwacja i doświadczenie są najważniejszym źródłem wiedzy o przyrodzie, Rozróżnia próbę kontrolną od próby badawczej. - konstruuje kartę doświadczenia do wybranego przez siebie tematu, uzupełnia ją po samodzielnie przeprowadzonym doświadczeniu. 2

15. Jaki powinien być dobry przyrodnik? Zakładamy hodowlę fasoli w różnych glebach. - wymienia kilka cech dobrego przyrodnika - nazywa i pokazuje części rośliny na wyhodowanym okazie - uzasadnia konieczność cech dobrego przyrodnika - prowadzi szczegółową dokumentację hodowli - wyciąga poprawne wnioski własnych obserwacji - wyjaśnia dlaczego rośliny mają inne wymagania glebowe 5.1, 3.1, 1.8, 1.9 16. Powtórzenie działu Przyroda i ja - opisuje, w jaki sposób można poznawać przyrodę, - wymienia źródła wiedzy o przyrodzie, - uzasadnia stwierdzenie: podczas poznawania przyrody należy ostrożnie wykorzystywać zmysł smaku, - wymienia przyrządy ułatwiające poznawanie przyrody, - wykonuje proste nietrwałe preparaty mikroskopowe, prowadzenia obserwacji przyrodniczych. - wymienia zmysły, które pomagają w obserwacjach przyrodniczych, - obsługuje szkolny mikroskop optyczny, - prezentuje sposoby dokumentowania obserwacji przyrodniczych, - wymienia zasady, których należy przestrzegać podczas prowadzenia doświadczenia. powiązań między składnikami przyrody, - wyjaśnia, dlaczego obserwacje są niezbędne w poznawaniu przyrody, - wskazuje możliwości wykorzystania lornetki, lupy, mikroskopu podczas obserwacji przyrodniczych, trwałych i nietrwałych preparatów mikroskopowych. - określa rolę mapy, planu, kompasu w planowaniu wycieczki, - wykonuje rysunki obserwowanych preparatów, zgodnie z regułami, - uzasadnia, dlaczego samodzielnie przeprowadzona obserwacja i doświadczenie są najważniejszym źródłem wiedzy o przyrodzie. - wyjaśnia, w jaki sposób człowiek jest zależny od składników przyrody, - wyjaśnia, dlaczego mikroskop optyczny powiększa bardziej niż lupa, - porównuje możliwości mikroskopu optycznego i elektronowego, - wyjaśnia, jaki musi być preparat mikroskopowy, aby nadawał się do obserwacji, -uzasadnia, dlaczego na podstawie pojedynczej obserwacji nie należy wyciągać wniosków, 17. Sprawdzian z działu PRZYRODA I JA 3

Dział 2 JA, ROŚLINY I ZWIERZĘTA 18.- 19 Jak się uczyć i po co? 1.2, 1.3, 1.4, 1.5 20. Jaki mam wpływ na własne samopoczucie i atmosferę w klasie? 1.1 21. Jak opiekować się zwierzętami w domu i w szkole? 1.8 22-23 Moje ulubione zwierzę - prezentacje uczniowskie w różnych formach. 1.8 - wymienia czynniki ułatwiające naukę, - rozpoznaje właściwe warunki do nauki, - opisuje właściwie urządzone miejsce do nauki. - wymienia sytuacje i czynniki dobrze wpływające na samopoczucie w szkole. - wymienia nazwy zwierząt hodowanych w pracowni przyrodniczej, - wskazuje różne źródła informacji o zwierzętach. - wymienia zwierzęta najczęściej trzymane w domach, - podaje zasady dbałości o zwierzęta, - określa znaczenie uczenia się, - podaje podstawowe zasady uczenia się. pomocy osobie niepełnosprawnej. często hodowanych ssaków, ptaków, ryb w domu i w szkole - zna podstawowe warunki jakie należy zapewnić zwierzętom w domu zwierząt niebezpiecznych dla ludzi. - krótko omawia swoje ulubione zwierzę - wyjaśnia, dlaczego warto się uczyć i zdobywać nowe umiejętności. - zna przeszkody w uczeniu się - wskazuje problemy, jakie miałaby osoba poruszająca się w szkole na wózku, -wskazuje cechy osoby powszechnie lubianej. - opisuje obowiązki opiekuna żółwia w hodowli szkolnej. - określa, dlaczego nie każde zwierzę jest bezpieczne dla ludzi, - wskazuje różne źródła informacji o wybranych zwierzętach i korzysta z nich w swojej prezentacji - wyjaśnia, dlaczego niewłaściwa postawa ciała niekorzystnie wpływa na uczenie się. - wie co to motywacja i co ją rozbudza - wymienia rodzaje zachowań przyjaznych w stosunku do innych osób. - wyjaśnia, jaką funkcję spełniają hodowle roślin i zwierząt. - uzasadnia, dlaczego nie wszystkie zwierzęta można trzymać w domu. - wyjaśnia co oznaczają określenia: pozytywne nastawienie do nauki, własna chęć poznania, systematyczność. - proponuje sposoby pomocy niepełnosprawnej osobie i wskazuje, w jaki sposób ona może pomóc innym. - ustala, na podstawie różnych źródeł informacji wymagania życiowe dwóch, dowolnie wybranych gatunków zwierząt - ustala, na podstawie różnych źródeł informacji wymagania życiowe dwóch, dowolnie wybranych zwierząt domowych. 4

24. Jak jest zbudowana roślina? 25. Omawiam hodowlę fasoli. 3.1 26. Wymagania ozdobnych roślin doniczkowych. 27. Sadzimy rośliny ozdobne. 1.8, 1.9 28. Powtórzenie działu Ja, rośliny i zwierzęta - wymienia organy roślinne i wskazuje je w roślinie, - omawia podstawowe funkcje korzeni, łodyg, liści i kwiatów. - wymienia rośliny doniczkowe najczęściej trzymane w domach, - uzasadnia, dlaczego po kontakcie z roślinami doniczkowymi zawsze należy myć ręce. - opisuje właściwie urządzone miejsce do nauki, - wymienia sytuacje i czynniki dobrze wpływające na samopoczucie w szkole, - wskazuje różne źródła informacji o roślinach i zwierzętach, - wymienia organy - określa potrzeby życiowe roślin. - pokazuje na wyhodowanej roślinie jej organy - właściwie przesadza i sadzi rośliny doniczkowe. - opisuje zasady dbałości o rośliny doniczkowe, - podaje podstawowe zasady uczenia się, ssaków, ptaków, ryb, - podaje nazwy roślin występujących w pracowni przyrodniczej, -opisuje podstawowe funkcje korzeni, łodyg, liści i kwiatów, - właściwie przesadza i sadzi rośliny doniczkowe. -wykazuje związek budowy z funkcją organów roślinnych - prezentuje własną dokumentację hodowli fasoli - uzasadnia, dlaczego należy roślinę doniczkową przesadzać i nawozić, - wskazuje różne źródła informacji o wybranych roślinach i korzysta z nich. - wyjaśnia, dlaczego warto się uczyć i zdobywać nowe umiejętności, - wymienia rodzaje zachowań przyjaznych w stosunku do innych osób, - wskazuje problemy, jakie miałaby osoba poruszająca się w szkole na wózku inwalidzkim, - opisuje na wybranym przykładzie obowiązki opiekuna hodowli szkolnej, - określa, dlaczego nie każde zwierzę szczególnych funkcji pełnionych przez niektóre korzenie, łodygi i liście. - wyciąga wnioski z własnej hodowli fasoli w różnych glebach - wyjaśnia, dlaczego należy poznać naturalne środowisko rośliny doniczkowej. - wyjaśnia, jaką funkcję spełniają hodowle roślin i zwierząt, szczególnych funkcji pełnionych przez niektóre korzenie, łodygi i liście, - wykazuje związek budowy z funkcją organów roślinnych, - wyjaśnia, dlaczego należy poznać naturalne środowisko rośliny - opisuje budowę i rolę kłączy, bulw, cebuli oraz liści pułapkowych. - projektuje album prezentujący rośliny niebezpieczne dla ludzi. - wyjaśnia co oznaczają określenia: pozytywne nastawienie do nauki, własna chęć poznania, - ustala, na podstawie różnych źródeł informacji wymagania życiowe dwóch, dowolnie wybranych roślin i zwierząt, - omawia budowę i rolę kłączy, bulw, cebul i liści pułapkowych, 5

roślinne i wskazuje je w roślinie, - określa potrzeby życiowe roślin, jest bezpieczne dla ludzi, - wskazuje różne źródła informacji o wybranych zwierzętach i korzysta z nich. doniczkowej. - prezentuje samodzielnie wykonany album roślin niebezpiecznych dla ludzi, - opisuje zasady dbałości o rośliny doniczkowe, 29. Sprawdzian z działu JA,ROŚLINY I ZWIERZĘTA. - uzasadnia, dlaczego po kontakcie z roślinami doniczkowymi zawsze należy myć ręce. Dział 3 KUCHNIA JAKO LABORATORIUM 30. Z czego zbudowany jest świat? 3.4, 3.5 - wymienia stany skupienia substancji, - wymienia przykłady substancji w określonych stanach skupienia. - wie,że drobiny są niewidoczne gołym okiem - posługuje się pojęciami atomy, cząsteczki - prezentuje za pomocą modelu budowę drobinową gazów, cieczy i ciał stałych, - wykorzystuje model drobinowy do opisu właściwości gazów, cieczy i ciał stałych. 31. Badam właściwości substancji. 3.6,6.1,6.4 -podaje przykłady ciał sprężystych, kruchych i plastycznych - wykonuje proste doświadczenia wykazujące różne właściwości substancji - podaje zastosowania w życiu codziennym właściwości substancji na przykładzie przedmiotów, których używa - podaje właściwości gazów, cieczy i ciał stałych. - uzasadnia, dlaczego gazy są ściśliwe, ciecze bardzo mało ściśliwe, a ciała stałe nieściśliwe 6

32.- 33. Co się dzieje podczas gotowania obiadu? DOŚWIADCZENIE 6.5, 6.3 - rozróżnia pojęcia parowanie i wrzenie. - wyjaśnia zjawisko przewodnictwa cieplnego. - wymienia przykłady substancji dobrze i źle przewodzącej ciepło. - wymienia własności wody wrzącej i wody w temperaturze pokojowej, - OPISUJE DOŚWIADCZENIE WG 5- CIU KROKÓW BADACZA - wyjaśnia własności danej substancji na podstawie zastosowania w danym przedmiocie 34. Dlaczego czujemy zapachy? DOŚWIADCZENIE - potrafi zademonstrować zjawisko dyfuzji dyfuzji W CIECZACH I GAZACH z życia codziennego - wyjaśnia zjawisko dyfuzji na przykładzie budowy drobinowej pozytywny i negatywnych skutków dyfuzji w otaczającej przyrodzie. -planuje doświadczenie pokazujące dyfuzję w cieczach i gazach 14.3 35. Co kryje w sobie woda mineralna? Sporządzamy mieszaniny 14.3 - opisuje własności mieszaniny jednorodnej, -potrafi sporządzić mieszaninę jednorodną i niejednorodną - wymienia substancję rozpuszczalną i rozpuszczalnik w wybranym roztworze. - klasyfikuje mieszaniny na jednorodne i niejednorodne - podaje sposoby zwiększenia rozpuszczalności substancji. - projektuje kartę pracy doświadczenia nt. Jak przyspieszyć rozpuszczanie się cukru w wodzie? 36. Jak powstają kryształy? OBSERWACJA KRYSZTAŁÓW. 14.5 - rozpoznaje kryształy wśród skał rozumie pojęcie rozpuszczanie i rozpuszczalnik - potrafi sporządzić roztwór nasycony i nienasycony; - opisuje zjawiska krystalizacji i rozpuszczania jako przemian odwracalnych - wie jak wyhodować kryształy soli kuchennej - porównuje zjawiska krystalizacji i odparowania. - projektuje kartę pracy doświadczenia nt. Otrzymywanie kryształów. 7

37. W jaki sposób rozdzielić mieszaniny niejednorodne? 14.5, 14.6 DOŚWIADCZENIE - wyjaśnia pojęcie mieszaniny niejednorodnej mieszanin niejednorodnych. - wymienia sposoby rozdzielania mieszanin niejednorodnych - sporządza mieszaniny niejednorodne i potrafi je rozdzielić różnymi sposobami - wyjaśnia pojęcie zawiesina, -wymienia nazwy i przykłady innych mieszanin niejednorodnych np. dym, piana, emulsja 38. Dlaczego lód zamienia się w wodę, a woda w lód? 3.3, 14.4 DOŚWIADCZENIE - nazywa stany skupienia wody (ciekły i stały). - podaje temperaturę topnienia lodu i krzepnięcia wody, - wymienia zjawiska towarzyszące zmianom stanu skupienia wody ( topnienie i zamarzanie) - wyjaśnia różnice między topnieniem i rozpuszczaniem. - omawia zjawiska topnienia i krzepnięcia w świetle cząsteczkowej budowy materii. - opisuje zjawiska topnienia i krzepnięcia na przykładach innych niż woda i lód 39. Kiedy woda paruje, a kiedy się skrapla? 3.3, 14.4 DOŚWIADCZENIE - wyjaśnia proces parowania i skraplania, parowania i skraplania wody. - wyjaśnia obie przemiany jako przemiany odwracalne. - wymienia sposoby zwiększenia szybkości parowania. - wyjaśnia zjawiska parowanie i skraplanie wody i wskazuje je w otaczającej przyrodzie. - wyjaśnia, w jaki sposób została opracowana przez Celsjusza skala temperatury. 40. Gotowanie jaj i pieczenie ciasta czyli o przemianach odwracalnych i nieodwracalnych. 14.1 DOŚWIADCZENIA przemian nieodwracalnych I odwracalnych z życia codziennego - wykonuje doświadczenie według opisu. - prowadzi obserwację doświadczenia, - definiuje przemiany - wyciąga wnioski z obserwacji - odróżnia obserwacje od wniosków - rozumie przemiany nieodwracalne jako reakcje chemiczne - projektuje i omawia doświadczenia prezentujące przemiany nieodwracalne. 8

41. Powtórzenie działu: Kuchnia jako laboratorium -podaje przykłady ciał stałych, cieczy i gazów, -podaje przykłady ciał sprężystych, plastycznych i kruchych, -wymienia mieszaniny jednorodne i niejednorodne znane z życia codziennego, -wymienia nazwy zjawisk towarzyszących zmianom stanu skupienia wody, -rozróżnia parowani i wrzenie, -podaje przykłady substancji metalicznych i niemetalicznych. -omawia model drobinowej budowy materii, -podaje przykłady zastosowania różnych substancji w przedmiotach codziennego użytku odwołując się do właściwości tych substancji, - rozróżnia topnienie i rozpuszczanie. -proponuje sposoby rozdzielania mieszanin jednorodnych i niejednorodnych, -podaje i bada doświadczalnie czynniki wywołujące zmiany stanu skupienia wody. - projektuje i omawia doświadczenia, 42. Sprawdzian z działu KUCHNIA JAKO LABORATORIUM. przemian odwracalnych i nieodwracalnych spotykanych w życiu codziennym. Dział 6 PRZYRODA SIĘ ZMIENIA 43-44. Jakie zmiany przynoszą pory roku? 3.13 (MODELE WIDNOKRĘGU I ŁUKÓW SŁOŃCA) - wymienia cechy pogody charakterystyczne dla danej pory roku, - podaje zmiany zachodzące w przyrodzie w różnych porach roku. - wymienia daty rozpoczynające kalendarzowe pory roku, - określa wpływ wysokości Słońca nad widnokręgiem na porę roku i porę dnia. - tłumaczy pojęcia równonoc wiosenna i jesienna świadczące o rocznym rytmie życia przyrody. - rysuje drogę Słońca nad widnokręgiem w różnych porach roku, - wyjaśnia zależność długości dnia od długości drogi Słońca nad widnokręgiem - przewiduje przyrodnicze konsekwencje opóźnienia lub przyspieszenia termalnej pory roku. 9

45.- 46 Dlaczego koła pociągu stukają o szyny? 3.8, 3.9 DOŚWIADCZENIA rozszerzalności temperaturowej cieczy i gazów. rozszerzalności temperaturowej ciał stałych po pokazie nauczyciela - wyjaśnia rozszerzalność temperaturową ciał stałych i cieczy na podstawie drobinowej budowy materii. - prawidłowo wnioskuje na podstawie obserwacji - opisuje budowę termometru cieczowego, - wymienia korzystne i niekorzystne zjawiska związane z rozszerzalnością temperaturową ciał. 47. Jak woda krąży w przyrodzie? 3.2, 3.3 - określa stan skupienia wody, - opisuje zjawiska parowania i skraplania, topnienia i krzepnięcia wody. - wyjaśnia, skąd się bierze para wodna w powietrzu, - omawia krążenie wody w przyrodzie posługując się schematem - omawia proces powstawania chmur i opadów. - rozróżnia chmury świadczące o pięknej i burzowej pogodzie - prawidłowo rysuje schemat krążenia wody 48. - 49 Co pływa, a co tonie? Dlaczego lód pływa? 6.1, 6.2 DOŚWIADCZENIA przemian odwracalnych topnienia i krzepnięcia, - wymienia skutki zamarzania wody. - wykonuje doświadczenia według INSTRUKCJI - poprawnie przeprowadza dokumentację doświadczenia - wyjaśnia skutki zamarzania wody, - odróżnia obserwacje od wniosków. - wyjaśnia zmiany objętości parafiny i wody podczas krzepnięcia, - uzasadnia, dlaczego lód nie tonie w wodzie. 50. Jakie są właściwości powietrza? 3.7, 3.10 DOŚWIADCZENIA - określa stan skupienia i właściwości powietrza, - wymienia składniki powietrza. - przedstawia właściwości ciepłego i zimnego powietrza dyfuzji substancji w powietrzu. - opisuje i przedstawia na schemacie zjawisko dyfuzji substancji w gazach. - odróżnia zjawisko unoszenia się ciepłego powietrza od dyfuzji, - planuje doświadczenia wykazujące istnienie powietrza. - opisuje praktyczne zastosowanie zjawiska unoszenia się ciepłego powietrza 10

51. Powtórzenie działu: Przyroda się zmienia - określa czas trwania dnia i nocy, - wymienia pory roku i daty ich rozpoczęcia, - wymienia składniki powietrza i określa jego stan skupienia, dyfuzji substancji w powietrzu, - omawia zmiany zachodzące w każdej porze roku. - omawia wędrówkę Słońca nad widnokręgiem, - przedstawia zjawisko krążenie wody w przyrodzie. - omawia skutki rozszerzalności temperaturowej ciał, - omawia zjawisko dyfuzji na przykładach i przedstawia na schemacie. -bezbłędnie wykonuje ćwiczenia 52. Sprawdzian z działu Przyroda się zmienia. 53. Omówienie i poprawa sprawdzianu - przedstawia skutki zamarzania wody w przyrodzie. Dział 5 POGODA JEST ZAWSZE 54. Jak zmierzyć temperaturę i wilgotność powietrza? 3.9, 3.11 55. Powietrze waży i wywiera ciśnienie. 3.11 56. - 57 Jak powstają opady atmosferyczne?3.12 Jak powstają osady atmosferyczne? - wymienia składniki pogody,- podaje nazwy urządzeń do pomiaru wilgotności temperatury powietrza - podaje nazwy urządzeń służących do pomiaru ciśnienia powietrza i siły wiatru. - wymienia rodzaje opadów i osadów atmosferycznych,- - wymienia jednostki ciśnienia i temperatury. - opisuje zasadę działania wiatromierza, - odczytuje wartość temperatury z różnych termometrów - odczytuje wartość wilgotności z higrometru. - zapisuje wartość ciśnienia powietrza i siły wiatru. - wyjaśnia zjawisko mgły - wyjaśnia sposób mierzenia opadów atmosferycznych - wykonuje proste obliczenia różnicy temperatur - buduje prosty wiatromierz, - wymienia przykładowe nazwy wiatru w zależności od jego prędkości - wyjaśnia sposób powstawania poszczególnych opadów i osadów atmosferycznych. - wnioskuje od czego zależy wysoka lub niska temperatura i wilgotność powietrza - wyjaśnia zasadę działania dawnych higrometrów - wykonuje doświadczenie pokazujące,że powietrze waży - opisuje, korzystając z różnych źródeł informacji, nietypowe zjawiska atmosferyczne zachodzące na świecie. 11

58. Dlaczego tęcza jest kolorowa? 3.12 59. Co jest przyczyną burzy? 8.10 DOŚWIADCZENIE 60. Czy pogodę można przewidzieć? 3.12, 3.13 - wymienia barwy wchodzące w skład światła białego. - demonstruje prosty sposób elektryzowania ciała, - podaje zasady postępowania w czasie burzy. - wymienia składniki pogody omawiane w prognozie pogody, - rysuje graficzne symbole pogody poszczególnych składników pogody. znaczenia barw w przyrodzie. - opisuje sposób zabezpieczania budynków przed skutkami wyładowań atmosferycznych. - wyjaśnia znaczenie prognozy pogody dla planowania zajęć i ubioru przez ludzi, - opisuje znaki synoptyczne jako graficzne oznaczenia elementów pogody. - wyjaśnia od czego zależy barwa przedmiotów - wyjaśnia dlaczego zimą ubieramy się w ciemne kolory, a latem w jasne - wyjaśnia przyczynę występowania ładunków elektrycznych w chmurach, - wyjaśnia, kiedy dochodzi do wyładowania atmosferycznego. - prezentuje za pomocą graficznych symboli pogody podaną tekstem prognozę pogody. - określa warunki niezbędne do powstania tęczy - proponuje doświadczenie wykazujące, że światło białe nie jest jednorodne. - opisuje historię wynalezienia piorunochronu. - na podstawie uproszczonej mapy synoptycznej, opisuje pogodę w danym miejscu - wyjaśnia zjawisko rozszczepienia światła białego. - opisuje zasadę działania piorunochronu. - prezentuje prognozę pogody na podstawie samodzielnie opracowanej mapy pogody. 61. Prowadzę kalendarz pogody. - zapisuje parametry pogody obserwowane w ciągu dnia. - prowadzi dzienniczek pogody co najmniej przez tydzień - wymienia najważniejszą instytucję, gdzie opracowuje się prognozę pogody dla całej Polski. - wyciąga wnioski dotyczące zmian pogody na podstawie swojego dzienniczka - omawia system informacji meteorologicznej na świecie, 3.12, 3.13 12

62. Jak pogoda wpływa na moje życie? powtórzenie działu Pogoda jest zawsze 63. Sprawdzian z działu Pogoda jest zawsze - wymienia trzy składniki pogody i podaje nazwy jednostek, w których odczytuje się ich wartość, - wymienia zjawiska atmosferyczne często występujące w Polsce, - podaje zasady bezpiecznego zachowania się podczas burzy. wyładowań elektrycznych, które można obserwować w życiu codziennym. Dział 6 WYCIECZKA PO OKOLICY - podaje trzy przykłady sytuacji, w których jest przydatna znajomość prognozy pogody na następny dzień, - wyjaśnia, od czego zależy kolor danego przedmiotu, - wyjaśnia, w jakie obiekty najczęściej uderzają pioruny -wymienia przykłady wpływu pogody na codzienne życie oraz plany długoterminowe (ferie,wakacje, wycieczki) - wie co jest przyczyną wiatru - wyjaśnia przyczyny występowania opadów deszczu, - podaje okoliczności, w jakich dochodzi do uderzenia pioruna. - na podstawie wartości temperatury i ciśnienia przewiduje prognozę pogody, - wyjaśnia zjawisko rozszczepienia światła białego, - prezentuje prognozę pogody na podstawie samodzielnie opracowanej mapy pogody, 64. Jak wyznaczyć kierunki geograficzne w dzień, a jak w nocy? 2.1 65. Ćwiczę określanie kierunków z kompasem. - wyjaśnia, kiedy jest nam potrzebna znajomość kierunków świata, - omawia, w jaki sposób przyroda pomaga nam w wyznaczaniu kierunków świata. - wie do czego służy kompas - wyznacza kierunki świata za pomocą gnomonu i Słońca. - posługuje się kompasem przy wyznaczaniu kierunków świata, - wskazuje kierunki świata główne i pośrednie, - omawia sposób wyznaczania kierunków świata w nocy. - poprawnie posługuje się skrótami angielskimi kierunków głównych i pośrednich - omawia sposoby wyznaczania kierunków świata w sytuacji, gdy nie ma przyrządów i Słońca - określa kierunki świata w terenie za pomocą przedmiotów terenowych - określa główne i pośrednie kierunki świat w terenie za pomocą dostępnych przyrządów, - rozumie zasadę działania kompasu 2.1 13

66 67. Jak otrzymać plan przedmiotu? Do czego służy podziałka? 2.4, 2.5 68. Elementy mapy topograficznej. 2.3, 2.4 69. Orientuję plan gminy w terenie. 2.3, 2.4 LEKCJA TERENOWA - wyjaśnia znaczenie słowa plan przedmiotu i skala - wyjaśnia, do czego potrzebna jest skala przy rysowaniu planów, - odczytuje z legendy, w jakiej skali jest wykonany plan. - nazywa i pokazuje elementy mapy topograficznej, -odczytuje na mapie topograficznej i wskazuje położenie np. lasu, szkoły, kościoła. -rozumie co znaczy zorientować plan - poprawnie wyjaśnia znaczenie zapisu skali zastosowania różnych planów. -określa kierunki świata na mapie topograficznej, -rozpoznaje mapę topograficzną spośród innych map, - orientuje plan w terenie pracując w grupie - rozróżnia obrys od planu. - rysuje proste plany w skali 1:1, 1:10 - potrafi posługiwać się planem gminy Miedźna POTRAFI ZORIENTOWAĆ PLAN W TERENIE Z NIEWIELKA POMOCĄ Nauczyciela - szacuje na podstawie skali planu, czy zmieści się on na kartce papieru. -analizuje mapy topograficzne pod względem ilości zabudowań i innych elementów. BEZBŁĘDNIE POTRAFI ZORIENTOWAĆ PLAN W TERENIE - wyciąga wnioski dotyczące zależności zastosowanej skali od wielkości obiektu na planie. -oblicza rzeczywiste odległości przedstawione na mapie topograficznej, 70 71Rozpoznaję formy ukształtowania powierzchni Ziemi. Mierzę wysokość pagórka. 2.7 LEKCJA TERENOWA - wymienia formy terenu, - wskazuje, które z form są wklęsłe, a które wypukłe. - rozpoznaje na ilustracjach poszczególne formy terenu, - wskazuje i podaje nazwy elementów pagórka. - nazywa obserwowane na ilustracjach rodzaje ukształtowania terenu, -określa różnice między pagórkiem, wzgórzem, a górą -opisuje sposób pomiaru pagórka. -posługuje się niwelatorem szkolnym. - wykonuje pomiar wysokości pagórka, - szacuje wysokość pagórka przed pomiarem. 14

72. Jak wyznaczyć i obliczyć trasę wycieczki? 2.6 73. -74 Jak wykonać pomiary w terenie? 2.6 LEKCJA TERENOWA - prawidłowo ubiera się na wycieczkę, zabiera z domu rzeczy niezbędne podczas pieszej wycieczki. - mierzy długość swojej pary kroków, - posługuje się taśma mierniczą przy mierzeniu niewielkich odległości. - omawia cel wycieczki oraz trasę, - wybiera mapę w odpowiedniej skali na wycieczkę. -przelicza (krótkie odcinki) ilość par kroków odległości w przybliżeniu, - podaje szacunkowe długości krótkich odcinków. - wyjaśnia, potrzebę doskonalenia umiejętności szacowania odległości w terenie, - opisuje trasę wycieczki korzystając z legendy, - wie jak prawidłowo dokumentować wycieczkę. - przelicza (na dłuższych odcinkach) liczbę par kroków i określa długości danych odcinków, - szacuje odległości w terenie. - planuje i opisuje dłuższe trasy wycieczek na podstawie mapy topograficznej. - określa szacunkowe odległości w terenie na podstawie widoczności obiektów. - oblicza rzeczywistą trasę wycieczki na podstawie podziałki liniowej, - oblicza długość rzeczywistą poszczególnych fragmentów trasy - określa w przybliżeniu wysokości różnych obiektów. 75. Co to są wody powierzchniowe? 4.9 wód płynących i stojących. zbiorników sztucznych i naturalnych, - wymienia wody występujące w najbliższej okolicy. - definiuje pojęcia bagno, staw, jezioro - rozpoznaje w terenie i nazywa wody powierzchniowe w najbliższej okolicy - charakteryzuje wygląd jeziora starego i młodego, - charakteryzuje wpływ różnych czynników na wody powierzchniowe. 76-77. Obserwuję rzekę Wisłę 4.9 LEKCJA TERENOWA - wyjaśnia pojęcia: źródło rzeki, ujście rzeki, dopływ prawy, dopływ lewy. gospodarczego wykorzystania rzeki na przykładzie rzeki najbliższej. - opowiada jak płynie rzeka i jaką pracę wykonuje (bez podziału na rodzaj biegu). - wymienia możliwości gospodarczego wykorzystania rzeki. - wymienia jedną cechę charakterystyczną dla rzeki płynącej w biegu górnym, środkowym i dolnym. - podaje cechy działalności rzeki w biegu górnym, środkowym, i dolnym - definiuje pojęcia nurt rzeki koryto i dolina rzeki, rozpoznaje i wskazuje w terenie. - omawia, w jaki sposób można ocenić kierunek płynięcia rzeki - ocenia stopień wykorzystania gospodarczego rzeki w najbliższej okolicy. - ocenia niszczącą i budującą działalność rzeki na podstawie wyglądu brzegów, szybkości płynięcia i in. 15

78. Powtórzenie działu Wycieczki po okolicy 79. Sprawdzian z działu Wycieczki po okolicy - wskazuje zastosowania planu i mapy - odczytuje skalę mapy - rozpoznaje proste znaki topograficzne - wymienia formy ukształtowania powierzchni, wskazuje na formy wypukłe i wklęsłe - zna długość swojej pary kroków, - posługuje się taśmą mierniczą. wód płynących i stojących. gospodarczego wykorzystania rzeki - definiuje pojęcia: źródło rzeki, ujście rzeki, dopływ prawy, dopływ lew - posługuje się kompasem przy wyznaczaniu kierunków świata. - rysuje proste plany w skali 1:1, 1:10. - rozpoznaje mapę topograficzną spośród innych map do wyboru. - określa kierunki świata na mapie topograficznej - oblicza krokami długość niewielkich odcinków. zbiorników sztucznych i naturalnych - wymienia wody występujące w najbliższej okolicy. - rysuje obiekty w podanych dowolnych skalach - opisuje kierunki świata na róży kierunków - wyznacza zgodnie z opisem na mapie topograficznej trasę wędrówki. - rozpoznaje formy ukształtowania powierzchni na podstawie opisu, ilustracji oraz w terenie. - planuje wycieczkę z uwzględnieniem jej celu. - opisuje trasę wycieczki korzystając z legendy - charakteryzuje wygląd jeziora starego i młodego, - wyjaśnia pojęcia bagno, staw, jezioro -rozpoznaje w terenie i nazywa wody powierzchniowe w najbliższej okolicy. - wyjaśnia pojęcia nurt rzeki, koryto i dolina rzeki, - wyjaśnia, co to znaczy zorientować plan, mapę - orientuję mapę topograficzną. przelicza (na dłuższych odcinkach) liczbę par kroków i określa długości danych odcinków. - wybiera mapę w odpowiedniej skali na wycieczkę np. rowerową lub pieszą. - określa w przybliżeniu wysokości różnych obiektów, zmierzone na podstawie porównania długości cienia - określa szacunkowe odległości w terenie na podstawie widoczności obiektów. - ocenia stopień wykorzystania gospodarczego rzeki w najbliższej okolicy. - oblicza odległości rzeczywiste korzystając ze skali liniowej, - oblicza długość rzeczywistą poszczególnych fragmentów trasy wycieczki np.: między obiektami przewidzianymi do zwiedzania, - określa w przybliżeniu wysokości różnych obiektów, zmierzone na podstawie porównania długości cienia, - charakteryzuje wpływ różnych czynników na wody powierzchniowe - ocenia niszczącą i budującą działalność rzeki na podstawie wyglądu brzegów, szybkości płynięcia i In. 16

Dział 7 OBSERWACJE ŻYCIA W OKOLICY 80. Jakie rośliny rosną w twojej okolicy? 4.3, 4.4 LEKCJA TERENOWA - rozpoznaje pospolite drzewa, krzewy i rośliny zielne, - wskazuje różnice między drzewem iglastym a liściastym, - wyjaśnia czym różni się drzewo od krzewu i rośliny zielnej, -wskazuje pień i koronę drzewa. bylin występujących w najbliższej okolicy - ROZPOZNAJE Z KLUCZEM DRZEWA WOKÓŁ SZKOŁY - wyjaśnia co to są byliny. - podaje różnice między roślinami jednorocznymi, dwuletnimi i wieloletnimi. 81. Jakie zwierzęta żyją w twojej okolicy? 4.3, 4.4 - rozpoznaje i nazywa pospolite zwierzęta występujące w najbliższej okolicy. - potrafi określić czy dane zwierze jest ssakiem, płazem, gadem - potrafi określić środowisko, (wodne, lądowe) którym żyją zwierzęta okolicy - rozpoznaje ok.1o gatunków ptaków okolicznych - wymienia cechy charakterystyczne ; ssaków, gadów, płazów 82. Planujemy wycieczkę do lasu. 4.3 - określa, co to jest las, - wymienia funkcje lasu, - podaje znaczenie tablic informacyjnych umieszczanych przy wejściu do lasu. - wyjaśnia różnicę między lasem liściastym, iglastym i mieszanym. - wyjaśnia znaczenie pojęć: buczyna, bór, las mieszany, dąbrowa, - prezentuje samodzielnie opracowany regulamin pobytu w lesie. 83. Rośliny w lesie tworzą warstwy. 4.3, 4.6 - podaje podstawowe zasady zachowania się w lesie. - wymienia warstwy roślinności w lesie, roślin tworzących poszczególne warstwy. - opisuje temperaturę powietrza, wilgotność i nasłonecznienie występujące w lesie poszczególnych warstwach lasu, - uzasadnia, dlaczego rośliny runa leśnego kwitną wczesną wiosną, - wyjaśnia znaczenie ściółki leśnej dla życia w lesie. - uzasadnia stwierdzenie: rośliny tworzące poszczególne warstwy w lesie są przystosowane do panujących w tych warstwach warunków. 17

84. Uwaga na trujące grzyby! 4.3 grzybów jadalnych, niejadalnych i trujących. - wie, że grzyby tworzą oddzielne królestwo organizmów - potrafi korzystać z atlasów grzybów - wymienia cechy grzyba pomagające określić czy jest jadalny czy trujący - wie jak bezpiecznie zbierać grzyby - rozpoznaje na ilustracjach ok.5 grzybów jadalnych i trujących - wymienia znaczenie grzybów w środowisku - wyjaśnia, na czym polega symbioza organizmów 85. Organizmy żyjące w lesie oddziałują na siebie. 4.6 86. Jakie organizmy żyją na łące? 4.3 - wymienia nazwy roślinożerców, drapieżników i wszystkożerców, prostych łańcuchów pokarmowych występujących w lesie. - odróżnia trawy od innych roślin zielnych, zwierząt żyjących na łąkach - wymienia zwierzęta wypasane w Polsce, - wyjaśnia na wybranych przykładach, czym się odżywiają roślinożercy, mięsożercy i wszystkożercy. - rozpoznaje 3 gatunki kolorowo kwitnących roślin łąkowych, - wymienia korzyści czerpane z łąk przez człowieka oraz produkty pochodzące od wypasanych zwierząt - wyjaśnia, co to jest pastwisko, - wskazuje przystosowania roślinożercy, mięsożercy i wszystkożercy do zdobywania i pobierania pokarmu. - układa łańcuchy pokarmowe z podanych organizmów leśnych - wymienia cechy charakterystyczne traw i łąk, - rozróżnia rośliny zielne i zdrewniałe i uzasadnia taki podział, - opisuje zabiegi prowadzone na łąkach przez człowieka - wie jakie jest znaczenie łąk dla człowieka i zwierząt - uzasadnia, dlaczego roślina zielona jest zawsze pierwszym ogniwem w łańcuchu pokarmowym. - uzasadnia szkodliwość wypalania łąk - wyjaśnia, w jaki sposób odżywiają się rośliny. - wyjaśnia, na czym polega rola bakterii żyjących w brodawkach korzeni roślin bobowatych. 87. Co uprawia się na polach? 4.3, 5.3 - określa cel tworzenia pól uprawnych, - rozpoznaje zboża uprawiane w Polsce. - wymienia produkty otrzymywane z poszczególnych zbóż. - wymienia główne zabiegi prowadzone przez człowieka na polu i uzasadnia ich znaczenie. - wyjaśnia różnicę między zbożami jarymi i ozimymi, - wyjaśnia, na czym polega płodozmian. - wymienia i nazywa środki ochrony roślin. 18

88. Jak się wykorzystuje rośliny użytkowe? 4.3 - wymienia produkty otrzymywane z ziemniaków i buraków cukrowych, roślin warzywnych i przyprawowych. - omawia zastosowanie i wykorzystanie różnych rodzajów różnych części roślin, - definiuje pojęcie rośliny okopowe, warzywne, przyprawowe, - korzysta z informacji znajdujących się w poradnikach, atlasach, Internecie. 89. Dla kogo kwitną kwiaty? 1.8 90. Jak powstają owoce? 1.8 - wymienia rośliny, z których produkuje się włókno i olej. -nazywa kilka gatunków kwiatów ogrodowych i łąkowych - wyjaśnia co to jest sad, - wymienia drzewa i krzewy uprawiane w sadach. - wskazuje na okazie i podaje nazwy części kwiatu, - wyjaśnia, jaka jest rola pszczół w powstawaniu owoców - określa funkcje poszczególnych części kwiatu, - wymienia owady zapylające kwiaty - opisuje zmiany zachodzące w kwiatach po ich zapyleniu - wyjaśnia, jakimi cechami i dlaczego różnią się kwiaty roślin wiatropylnych i owadopylnych -rozróżnia na ilustracjach ok. 10 gatunków owoców krajowych i egzotycznych -potrafi omówić znaczenie pszczół w dziejach człowieka - zna kilka rodzajów miodu i jego właściwości lecznicze - wyjaśnia, w jaki sposób zwierzęta pomagają ludziom w walczyć z owadami szkodnikami 91. Poznajesz rośliny nieużytków i rośliny trujące. 1.9, 9.1 - uzasadnia, dlaczego nie wolno próbować nieznanych roślin, - rozpoznaje wybrane gatunki roślin towarzyszących człowiekowi. środowisk życia roślin stworzonych przez człowieka. - wyjaśnia, dlaczego leki (w szczególności zawierające wyciągi z roślin) należy zażywać pod kontrolą lekarza. - wyjaśnia, na czym polega jednostronność pojęcia: chwasty, leczniczego wykorzystania roślin - opisuje wybrane gatunki ziół oraz roślin trujących i efekty ich spożycia. 92. Powtórzenie działu Obserwacje życia w okolicy - wymienia i rozpoznaje wybrane rośliny i zwierzęta występujące w różnych łańcuchów pokarmowych występujących w lesie, na łące, na polu i w sadzie. - wskazuje podobieństwa i różnice między lasem, sadem, łąką i polem uprawnym. - wyjaśnia zróżnicowany udział człowieka w tworzeniu poszczególnych środowisk. - podaje różnice między roślinami jednorocznymi, dwuletnimi i wieloletnimi. 19

środowiskach, - omawia znaczenie lasów, łąk, sadów i pól uprawnych dla człowieka. - uzasadnia stwierdzenie: rośliny tworzące poszczególne warstwy w lesie są przystosowane do panujących w tych warstwach warunków, - wyjaśnia, w jaki sposób odżywiają się rośliny, - wyjaśnia, jakimi cechami i dlaczego różnią się kwiaty roślin wiatropylnych i owadopylnych 93.Sprawdzian z działu Obserwacje życia w okolicy. Dział 7 OCHRONA ŚRODKOWISKA 94 Formy ochrony przyrody w Polsce. 5.2, 5.3 - wymienia formy ochrony przyrody stosowane w Polsce, - wyjaśnia, w jaki sposób jest chroniona przyroda w Polsce, - opisuje podstawowe zasady zachowania się na terenie parku narodowego, rezerwatów przyrody i pomników przyrody, - podaje przykład parku narodowego położonego najbliżej miejsca zamieszkania i wskazuje go na mapie, - wyjaśnia co oznacza skrót: LOP i jakie ma cele - uzasadnia, dlaczego ochrona przyrody ma w Polsce długą tradycję. 20

95 Jak mogę chronić przyrodę w Górze? 5.2, 5.3 -wie dlaczego nie wolno śmiecić - podaje możliwości sposoby ochrony przyrody przez ucznia klasy 4. - wskazuje miejsca w okolicy zasługujące na ochronę uzasadnia wybór - wymienia cechy gospodarstwa: tradycyjnego, intensywnego i ekologicznego - zna podstawowe fakty o bogactwie flory i fauny Zapadzi - uzasadnia, dlaczego rozwój rolnictwa ekologicznego może być szansą rozwoju dla wielu gospodarstw w Polsce. - wie co to borowina i do czego służy - przedstawia projekt gospodarstwa ekologicznego. 96. Jakie zanieczyszczenia środowiska zagrażają organizmom? 5.4, 5.5 - wyjaśnia, dlaczego śmieci wyrzucane w nieodpowiednich miejscach są niebezpieczne. - wyjaśnia, co to jest zanieczyszczenie środowiska, działalności człowieka niekorzystnie wpływającej na środowisko, zanieczyszczeń, które zagrażają roślinom i zwierzętom wodnym. - wskazuje skutki kwaśnych opadów - proponuje proste sposoby eliminowania zanieczyszczeń środowiska. - wyjaśnia, jak powstają kwaśne opady. 97. Badasz wpływ substancji na rośliny 5.1, 6.7 DOŚWIADCZENIE 98. Jak być przyjaznym dla środowiska? CZY MÓJ DOM JEST EKOLOGICZNY? 5.2, 5.3, 10.6, - wymienia czynniki niezbędne roślinom do życia, - wyjaśnia, jaki wpływ na rośliny ma niedobór światła. - opisuje co to jest budżet domowy, - segreguje odpady na papier, szkło, tworzywa sztuczne - proponuje proste doświadczenie sprawdzające wpływ wody na kiełkowanie nasion grochu. - podaje sposoby oszczędzania wody i energii w gospodarstwie domowym, - uzasadnia potrzebę segregacji odpadów, - proponuje proste doświadczenia sprawdzające wpływ wybranego czynnika na wzrost i rozwój rośliny. - podaje znaczenie oszczędzania wody i energii elektrycznej dla środowiska naturalnego. -rozpoznaje po oznakowaniu opakowania nadające się do recyklingu. - wyjaśnia, dlaczego rośliny należy nawozić odpowiednim rodzajem nawozów. wyrobów pochodzących z recyklingu - uzasadnia stwierdzenie: każda roślina potrzebuje wody w odpowiedniej dla siebie ilości. - definiuje określenia biodegradacja i recykling, - omawia znaczenie symboli (piktogramów) znajdujących się na opakowaniach 21

99. Powtórzenie działu Ochrona środowiska I MOJE BEZPIECZNE WAKACJE. 9.1, 9.7 działań prowadzących do oszczędzania wody i energii. - wymienia źródła zanieczyszczeń wynikające z działalności człowieka, - krótko omawia formy ochrony przyrody stosowania w Polsce. - podaje, jakie rodzaje zanieczyszczeń pochodzą z poszczególnych źródeł, - na wybranych przykładach przedstawia skutki zanieczyszczeń dla środowiska i człowieka. -wymienia akcje ekologiczne w Polsce - zna proste sposoby oszczędzania energii, wody, papieru, szkła - uzasadnia, że tworzenie gospodarstw ekologicznych przyczynia się do poprawy jakości środowiska PLANOWANA WYCIECZKA TERENOWA - LAS W JANKOWICACH ŚCIEŻKA DYDAKTYCZNA W REZERWACIE ŻUBROWISKO. KWIECIEŃ LUB MAJ 2017 22