Przedmiotowy System Oceniania z przyrody w SP175 w roku szkolnym 2016/17 dla klas IV-VI

Transkrypt

1 Przedmiotowy System Oceniania z przyrody w SP175 w roku szkolnym 2016/17 dla klas IV-VI Celami kształcenia w przyrodzie są: I. Zaciekawienie światem przyrody. Uczeń stawia pytania dotyczące zjawisk zachodzących w przyrodzie, prezentuje postawę badawczą w poznawaniu prawidłowości świata przyrody przez poszukiwanie odpowiedzi na pytania: dlaczego?, jak jest?, co się stanie, gdy?. II. Stawianie hipotez na temat zjawisk i procesów zachodzących w przyrodzie i ich weryfikacja. Uczeń przewiduje przebieg niektórych zjawisk i procesów przyrodniczych, wyjaśnia proste zależności między zjawiskami; przeprowadza obserwacje i doświadczenia według instrukcji, rejestruje ich wyniki w różnej formie oraz je objaśnia, używając prawidłowej terminologii. III. Praktyczne wykorzystanie wiedzy przyrodniczej. Uczeń orientuje się w otaczającej go przestrzeni przyrodniczej i kulturowej; rozpoznaje sytuacje zagrażające zdrowiu i życiu oraz podejmuje działania zwiększające bezpieczeństwo własne i innych, świadomie działa na rzecz ochrony własnego zdrowia. IV. Poszanowanie przyrody. Uczeń zachowuje się w środowisku zgodnie z obowiązującymi zasadami; działa na rzecz ochrony przyrody i dorobku kulturowego społeczności. V. Obserwacje, pomiary i doświadczenia. Uczeń korzysta z różnych źródeł informacji (własnych obserwacji, badań, doświadczeń, tekstów, map, tabel, fotografii, filmów), wykonuje pomiary i korzysta z instrukcji (słownej, tekstowej i graficznej); dokumentuje i prezentuje wyniki obserwacji i doświadczeń; stosuje technologie informacyjno-komunikacyjne. Podstawa oceny Kontroli i ocenie podlegają prace pisemne, wypowiedzi ustne i prace praktyczne, zadania domowe. 1. Prace pisemne: - odpowiedź na pytania - rozwiązywanie wskazanych zadań, wykonywanie ćwiczeń - testy - - kartkówki 2. Odpowiedzi ustne: - kilkuzdaniowa wypowiedź - udział w dyskusji - prezentacja pracy własnej, opracowanych referatów lub grupy jako jej lider 3. Praktyczne: - wytwory pracy np. album tematyczny, słownik, praca plastyczna (gazetka, plakat, zielnik). - gromadzenie i segregacja materiałów - posługiwanie się mapą, atlasem, słownikiem lokalizacja gatunków - współpraca w grupie - samokształcenie - prowadzenie obserwacji 4. Zadania domowe: - systematyczność - dokładność, staranność - indywidualność - prace obowiązkowe i dla chętnych 5. Aktywność i zaangażowanie: - promowanie udziału w lekcji oraz tempo wykonywania zadań z

2 Ocenie podlegają: uwzględnieniem indywidualnych możliwości procesu uczenia - sprawdziany wiadomości - odpowiedzi ustne - kartkówki (obejmują materiał z 3 ostatnich lekcji, mogą być nie zapowiadane) - aktywność na lekcji (5 plusów ocena bardzo dobra) - zeszyt ćwiczeń - dodatkowe prace np. referaty, wywiady itp. - prace domowe ocena zgodności z tematem i podstawą przedmiotową, źródła informacji, estetyka, sposób prezentacji W razie nieobecności, uczeń ma obowiązek samodzielnie uzupełnić braki (m.in. zeszyt ćwiczeń) na drugą lekcję po nieobecności. Jeśli nieobecność trwała minimum tydzień termin uzupełnienia braków ustala z nauczycielem. Ocenianie wiadomości i umiejętności: 1) Wiadomości przedmiotowe zgodnie z programem nauczania i kryteriami wynikającymi z podstaw programowych w oparciu o materiały dydaktyczne wyd. WSiP Przyrodo Witaj autorstwa E. Gromek, E. Kłos, W. Kafka, E Laskowska, A. Melson. 2) Umiejętności przedmiotowe - Planowanie prostych eksperymentów (doświadczeń) - Analizowanie i interpretowanie wyników obserwacji i eksperymentów stawianie hipotez, porównywanie zestawów doświadczalnych i podstawowych, formułowanie wniosków. - Gromadzenie i prezentowanie informacji systematyczne prowadzenie obserwacji, rejestrowanie wyników w formie tabelarycznej lub opisowej, formułowanie wniosków - Dostrzeganie związków przyczynowo skutkowych uczeń wykorzystuje posiadaną wiedzę w praktyce oraz poprawnie interpretuje wyniki obserwacji i doświadczeń w zależności od badanego czynnika. - Porównywanie i wnioskowanie uczeń porównuje wyniki zestawów kontrolnych z doświadczalnymi na systematycznych obserwacji i ich zapisu, odnosi się do postawionej hipotezy, przedstawia wnioski eksperymentów. - Wykonywanie prostych wykresów, diagramów i ich interpretowanie uczeń interpretuje wyniki własnych prac badawczych w formie ułamkowej (procentowej) lub w postaci diagramów słupkowych i wykresów przy pomocy współrzędnych XY. - Posługiwanie się środkami technicznymi uczeń poprawnie dobiera przyrządy pomiarowe i się nimi posługuje, odczytuje wskazania przyrządów optycznych (lupa, mikroskop, luneta) oraz pomiarowych (termometr, kompas, barometr, ciśnieniomierz, higrometr, anemometr, deszczomierz, zegar, waga), zna jednostki miary, masy, temperatury, czasu; posługuje się legendą i skalą. - Prawidłowo wskazuje kierunki główne i pośrednie na róży wiatrów, dokonuje wyznaczania kierunków przy pomocy przyrządów (kompas, igła magnetyczna) oraz wskaźników przyrody - Poprawnie klasyfikuje świat organizmów żywych - Informacje uczeń korzysta z encyklopedii, słowników, czasopism, Internetu podaje źródło informacji. 3) Umiejętności ponadprzedmiotowe - Dyskusje uczeń własne poglądy w grupie, na forum klasy, uczestniczy w rozprawach i debatach. - Aktywność na lekcji uczeń aktywnie uczestniczy w zajęciach lekcyjnych, wykonuje wszystkie powierzane zadania z wykorzystaniem określonego czasu, stawia hipotezy, wnioskuje, posługuje się nomenklaturą przyrodniczą. - Praca w grupie wybór członków grupy przebiega w formie selektywnej z zachowaniem kryteriów łączenia uczniów zdolnych z uczniami mającymi trudności w procesie uczenia się, prezentacja wyników

3 pracy zespołowej odbywa się przez wskazanego lidera, ocena pracy grupowej odbywa się na obserwacji n-la w sposób zaangażowania się w pracę zespołową. - Odpowiedzialność za podjęte działania uczeń aktywnie uczestniczy w pracy zespołu, wykonuje zadania dokładnie, rzetelnie i estetycznie, dba o miejsce pracy, pomoce; pozostawia porządek. - Kreatywność uczeń rozumie i dostrzega potrzeby środowiska lokalnie i globalnie, kreuje postawy prozdrowotne i proekologiczne II Podstawa oceny narzędzia oceniania 1) Odpowiedzi ustne, prezentacje pracy własnej lub całej grupy. - Kilkuzdaniowe wypowiedzi formułowane terminologią przyrodniczą - Udział w dyskusji zespołu klasowego. - Prezentacja pracy własnej w formie referatów lub plakatów z wykorzystaniem różnorodnych źródeł informacji oraz pracy grupowej jako lider zespołu. - Ocenie podlega zgodność z tematem, podstawą programową, estetyka, sposób prezentacji, źródła informacji Ocena niedostateczna: Kryteria oceniania odpowiedzi ustnej z przyrody uczeń nie wykazał się wiadomościami wymaganymi na ocenę dopuszczającą nawet przy pomocy nauczyciela nie potrafi wykonać najprostszych zadań Ocena dopuszczająca: przy pomocy nauczyciela uczeń wykonuje proste zadania, wykorzystuje podstawowe umiejętności zna podstawowe fakty i terminy niezbędne w procesie nauki wskazuje na mapie najważniejsze miejsca omawiane na lekcjach wskazuje główne kierunki geograficzne na mapie wypowiada się krótkimi zdaniami, popełnia liczne błędy językowe Ocena dostateczna: uczeń zna podstawowe pojęcia przyrodnicze, rozumie je nazywa zjawiska zachodzące w przyrodzie określa na mapie położenie geograficzne poszczególnych miejscowości lub krain odczytuje różne rodzaje map, schematów, diagramów potrafi wykorzystać podstawowe źródła informacji przy pomocy nauczyciela rozwiązuje podstawowe problemy formułuje wypowiedź 2-3 zdaniową popełnia błędy językowe i stylistyczne Ocena dobra: samodzielnie rozwiązuje podstawowe problemy a trudniejsze przy pomocy nauczyciela określa przyczyny i skutki zjawisk przyrodniczych posługuje się terminologią poznaną na lekcji przedstawia na mapie zmiany terytorialne odczytuje różne rodzaje map, schematów, diagramów i próbuje je analizować

4 omawia dynamikę zjawisk przyrodniczych wykorzystuje źródła informacji poznane na lekcji formułuje dłuższą poprawną pod względem językowym wypowiedź próbuje dokonywać własnych sądów i opinii Ocena bardzo dobra: samodzielnie rozwiązuje problemy podstawowe i trudniejsze prawidłowo posługuje się wiedzą i umiejętnościami zdobytymi na lekcji samodzielnie dostrzega przyczyny i skutki zjawisk zachodzących w przyrodzie, potrafi je scharakteryzować, potrafi wnioskować na danych statystycznych wykorzystuje źródła informacji wskazane przez nauczyciela samodzielnie dokonuje ocen poszczególnych zjawisk formułuje dłuższą samodzielną wypowiedź poprawną pod względem językowym Ocena celująca: samodzielnie rozwiązuje problemy wykorzystuje w swojej wypowiedzi wiadomości poza podręcznikowe, które uczeń samodzielnie zdobył samodzielnie dostrzega związki między zjawiskami przyrodniczymi wyraża własne zdanie, popiera je logicznymi argumentami wykorzystuje poznaną wiedzę w sytuacjach praktycznych wypowiada się poprawną polszczyzną zaangażowanie w pracę grupy realizacja wyznaczonego zadania pełnione funkcje i role rozumienie osobistej sytuacji w grupie umiejętności pracy w grupie Wymagania na poszczególne oceny: Kryteria oceny pracy w grupie niedostateczna dopuszczająca dostateczna dobra bardzo dobra Przeszkadza członkom grupy w pracy Nie wykonuje wyznaczonej pracy w określonym czasie Na czas wykonuje tylko część zadanej pracy Czasami przeszkadza innym Realizuje przy Pracuje przy wykonaniu większości zadań ale zdarza mu się nie akceptować przynależności do Jest zdyscyplinowany Wnosi pozytywny wkład w pracę grupy Wykonuje zadanie w wyznaczonym czasie Konsekwentnie Zaangażowany w pracę w grupie Wykazuje inicjatywę Angażuje wszystkich do pracy Pomaga kolegom Zajmuje się innymi pomocy kolegów lub danej grupy wykonuje swoją pracę mającym trudności sprawami Nawet przy pomocy nauczyciela tylko część zadań Realizuje większość zadań sam Wykonuje zgodnie z predyspozycjami Samodzielnie podejmuje się kolegów i nauczyciela Czasami nie Zgodnie z przydzielone funkcje realizacji zadania nie wykonuje zadania Nie wywiązuje się wywiązuje się z pełnionych w grupie predyspozycjami potrafi wykonać ale próbuje podejmować inne Przyjmuje na siebie wiele zadań (lub rzadko) z funkcji niektóre funkcje w Dostrzega swoje wady Zdyscyplinowany powierzonych zadań i funkcji Nie przyjmuje do wiadomości grupie Akceptuje opinie pracy w grupie i stara się je likwidować Potrafi pokierować członkami zespołu Nie uświadamia sobie informacji zwrotnych nauczyciela i kolegów Tolerancyjny Pełni wiele funkcji własnych trudności we współdziałaniu Nie docenia pracy innych, negatywnie nauczyciela i kolegów na temat jego pracy w zespole Rzadko chwali na temat swojej pracy w grupie Potrafi pochwalić kolegów za pracę ale Docenia pracę innych Potrafi wskazać swoje mocne i słabe punkty pracy w grupie Potrafi ocenić pracę

5 dominuje w grupie wkład pracy innych Nie szanuje zdania innych zdarza mu się również i ich krytyka innych, stwarza pozytywną atmosferę podczas pracy, szanuje innych 2) Prace pisemne - Sprawdziany wiadomości obejmują zakres materiału dydaktycznego z określonego działu programowego, poprzedzone są lekcją powtórzeniową, zapowiedzią i zapisem w dzienniku lekcyjnym z wyprzedzeniem 7-mio dniowym Stosowanie i ocenianie sprawdzianów lub testów W ciągu semestru mogą się odbyć 3-4 sprawdziany Sprawdziany są przeprowadzane po każdym lub kilku blokach tematycznych Sprawdzian poprzedzony jest zawsze lekcją powtórzeniową, jest zapowiadany przynajmniej z tygodniowym wyprzedzeniem, termin pisania sprawdzianu jest ustalony z większością uczniów danej klasy Nauczyciel podaje uczniom zakres materiału i umiejętności sprawdzanych na sprawdzianie Nauczyciel sprawdza i podaje wyniki sprawdzianu do wiadomości uczniów w terminie do 14 dni od daty pisania Uczeń, który otrzymał ocenę niedostateczną ze sprawdzianu, może poprawić ocenę na zasadach ustalonych z nauczycielem Normy oceny sprawdzianów Procentowa ocena ilość punktów 0-29% Niedostateczny 30-49% Dopuszczający 50-74% Dostateczny 75-89% Dobry % Bardzo dobry 95 % + zadanie Celujący dla chętnych - Kartkówki obejmują wiadomości zdobyte podczas 3 ostatnich zapisów tematycznych, odbywają się bez wstępnego zapisu i zapowiedzi dla ucznia. - Ćwiczenia i rozwiązywanie zadań zgodnie ze wskazaniami zeszytu ćwiczeń ucznia lub kartą pracy przygotowaną przez n-la. - Prace praktyczne uczniowie przygotowują prace obowiązkowe lub dla chętnych, promowane cząstkową oceną celującą np. albumy, zielniki, plakaty, proste pomoce dydaktyczne, sprawnie posługuje się mapa, atlasem, wyszukuje wiadomości w słownikach lub encyklopedii, aktywnie współpracuje w grupie, prowadzi systematycznie obserwacje i doświadczenia. - Prace domowe Zadawanie i ocena prac domowych Celem zadawania prac domowych jest rozwijanie zainteresowań ucznia,, motywacja do nauki, organizacja i planowanie samo-uczenia się. Uczeń ma obowiązek systematycznego odrabiania prac domowych. Nauczyciel określa zasady wykonania zadania - sposób, termin Uczeń ma obowiązek przestrzegania terminu wykonania zadania Nauczyciel dostosowuje termin realizacji zadania do stopnia jego trudności Nauczyciel sprawdza wykonane zadania w wyznaczonym terminie Za wykonane zadanie uczeń może otrzymać ocenę lub + (w zależności od stopnia trudności zadania lub sposobu jego wykonania)

6 Postawienie parafki przy wykonanym zadaniu oznacza, że nauczyciel sprawdzał wykonanie zadania, ale nie sprawdzał jego zawartości merytorycznej Brak pracy domowej zostaje odnotowany przez nauczyciela za pomocą oceny niedostatecznej lub (jeżeli uczeń zgłosił wcześniej brak zadania nauczycielowi) Uczeń ma możliwość poprawy oceny po wykonaniu zadania w terminie wyznaczonym przez nauczyciela Nauczyciel może odmówić wyznaczenia kolejnego terminu poprawy pracy domowej, jeżeli uczeń jest niesystematyczny, ma nieodpowiedni stosunek do przedmiotu, lekceważy swoje obowiązki Ocenianie prac następuje zgodnie z umową dotyczącą konkretnej pracy - Aktywność i zaangażowanie promowane są znakiem +, 5 otrzymanych +, pozwala na wystawienie w dzienniku lekcyjnym oceny bardzo dobrej. - Uczeń z uzasadnionych przyczyn ma prawo zgłosić nieprzygotowanie do lekcji przed rozpoczęciem zajęć 2 razy w semestrze. - Uczeń, który otrzymał 3 -, otrzymuje ocenę niedostateczną. III Kryteria oceniania Wymagania na poszczególne stopnie szkolne w klasyfikacji semestralnej i rocznej. Uczeń otrzyma ocenę: NIEDOSTATECZNĄ jeżeli: nawet przy pomocy nauczyciela nie potrafi wykonać prostych poleceń wymagających zastosowania podstawowych umiejętności; nie opanował minimum programowego DOPUSZCZAJĄCĄ jeżeli: rozpoznaje podstawowe zjawiska przyrody; posiada, przejawiający się w codziennym życiu, pozytywny stosunek do środowiska przyrodniczego; opanował materiał programowy w stopniu elementarnym DOSTATECZNĄ jeżeli: opanował wiadomości i umiejętności w stopniu podstawowym, zna podstawowe pojęcia przyrodnicze; rozpoznaje i ocenia postawy wobec środowiska przyrodniczego; posługuje się mapą jako źródłem wiedzy przyrodniczej; obserwuje pośrednio i bezpośrednio procesy zachodzące w środowisku przyrodniczym oraz potrafi je opisać; pracuje niesystematycznie, niechętnie wykonuje powierzone zadania DOBRĄ jeżeli: posiada niewielkie luki w wiadomościach i umiejętnościach rozwijanych na lekcjach, właściwie wykorzystuje przyrządy do obserwacji i pomiarów elementów przyrody; korzysta z różnych źródeł informacji tj: telewizji, czasopism przyrodniczych lub popularnonaukowych itp.; dostrzega wpływ przyrody na życie i gospodarkę człowieka; proponuje działania na rzecz ochrony środowiska przyrodniczego; ocenia relacje między działalnością człowieka a środowiskiem przyrodniczym; dokonuje porównań zjawisk i elementów przyrody, posługując się terminologią przyrodniczą; systematycznie i efektywnie pracuje na lekcjach, potrafi sformułować dłuższą wypowiedź, BARDZO DOBRĄ jeżeli: opanował w pełni materiał programowy

7 projektuje doświadczenia i prezentuje je; dostrzega i ocenia związki w przebiegu zjawisk przyrodniczych i działalności człowieka; przewiduje następstwa i skutki działalności człowieka oraz przebiegu procesów naturalnych w przyrodzie; wyjaśnia je; rozwiązuje je; systematycznie pracuje na lekcjach, sprawnie korzysta z dostępnych i wskazanych przez nauczyciela źródeł informacji, wykorzystuje wiedzę z przedmiotów pokrewnych, bierze udział w konkursach przyrodniczych, formułuje dłuższe wypowiedzi zawierające własne sądy i opinie, CELUJĄCĄ jeżeli : posiada wiadomości wykraczające poza materiał programowy; wychodzi z samodzielnymi inicjatywami rozwiązania konkretnych problemów; odnosi sukcesy w konkursach, w których wymagana jest wiedza przyrodnicza wykraczająca poza program nauczania; samodzielnie sięga do różnych źródeł informacji, prezentuje swoje umiejętności na forum klasy, reprezentuje szkołę w konkursach przedmiotowych, przyrodniczo-matematycznych uczestniczy aktywnie w akcjach proekologicznych, prozdrowotnych, na rzecz środowiska, rozwija się na zajęciach pozalekcyjnych IV Sposób wystawiania oceny semestralnej. 1) Uczeń wykazuje się wiadomościami i umiejętnościami przewidzianymi podstawą programową i przedmiotowym systemem oceniania. 2) Uczeń w dzienniku lekcyjnym ma przynajmniej 7 ocen. 3) Uczeń jest klasyfikowany z przedmiotu na 50% frekwencji. V Zasady poprawiania ocen niedostatecznych 1) Uczeń ma prawo poprawić ocenę niedostateczną uzyskaną za sprawdzian w terminie uzgodnionym z nauczycielem 14 dni od podania wyników sprawdzianu, lub w uzgodnieniu z nauczycielem w terminie obligatoryjnym zaliczyć sprawdzian pisemny z powodu nieobecności. 2) Uczeń który otrzymał ocenę niedostateczną za pierwszy semestr, powinien poprawić ocenę w terminie uzgodnionym z nauczycielem (14 dni po rozpoczęciu II semestru) VI Prezentacja wyników ucznia Każda ocena może być uzasadniania ustnie na prośbę ucznia lub rodzica. Oceny są wpisywane na bieżąco w kartach ocen, dzienniczkach lub komunikatorach przedstawianych podczas konsultacji z rodzicami nauczycielem przedmiotu, lub wychowawcą klasy oraz w wyznaczonym przez nauczyciela terminie, raz w tygodniu. mgr. Agnieszka Szulc PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA. KLASA 4 Wymagania podstawowe Wymagania ponadpodstawowe Nr i temat lekcji ocena dopuszczająca ocena dostateczna ocena dobra ocena bardzo dobra ocena celująca Dział 1. PRZYRODA I JA 1. Czym będziesz się - określa, czym jest - wskazuje i nazywa wytwory działalności - powiązań między - uzasadnia, że człowiek jest -wyjaśnia, w jaki sposób człowiek

8 zajmowad na lekcjach przyrody? przyroda, - wskazuje składniki przyrody w otoczeniu, człowieka. składnikami przyrody. składnikiem przyrody. jest zależny od nieożywionych składników przyrody. 2. Sposoby poznawania przyrody 3. Co jest pomocne w poznawaniu przyrody? - ożywionych i nieożywionych składników przyrody. - wskazuje źródła wiedzy o przyrodzie. - wyjaśnia, dlaczego zmysłem smaku i węchu należy rozważnie posługiwać się podczas poznawania przyrody, - organizmów lub obiektów, których obserwacja dostarcza nowych informacji o przyrodzie. - podaje nazwy zmysłów człowieka umożliwiających poznawanie przyrody. - pytań zainspirowanych obserwacjami przyrody. - wskazuje możliwości wykorzystania lornetki, lupy, mikroskopu podczas obserwacji przyrodniczych. - wyjaśnia, dlaczego obserwacje są niezbędne w poznawaniu przyrody. - określa rolę mapy, planu, kompasu w poznawaniu przyrody. -uzasadnia, dlaczego do informacji podanych w internecie należy podchodzić bardzo rozważnie. - wykorzystania wszystkich zmysłów w obserwacjach przyrodniczych. 4. Jak zobaczyd to, co niewidoczne gołym okiem? 5. Jak obserwowad preparat pod mikroskopem? 6. Jak planować, prowadzić i dokumentować obserwacje? 7. Czym jest doświadczenie przyrodnicze? - przyrządy ułatwiające poznawanie przyrody. - wskazuje w mikroskopie okular i obiektywy. - opisuje etapy przygotowywania preparatu nietrwałego. - prowadzenia obserwacji przyrodniczych, - prezentuje sposoby dokumentowania obserwacji przyrodniczych. - pytao, na które można uzyskad odpowiedź, prowadząc doświadczenia, - opisuje cechy dobrego przyrodnika. - obsługuje szkolny mikroskop optyczny. - wykonuje proste nietrwałe preparaty mikroskopowe. - określa, czym jest obserwacja przyrodnicza, - obserwacji krótkoterminowych i długoterminowych. - wypełnia poprawnie kartę doświadczenia, - zasady, których należy przestrzegad podczas prowadzenia doświadczenia. - oblicza powiększenie obrazu w mikroskopie, - wskazuje i nazywa części mikroskopu optycznego. - trwałych i nietrwałych preparatów mikroskopowych. - wyjaśnia, dlaczego nie należy zrywad rośliny lub karmid zwierząt podczas ich obserwacji. - opisuje proste doświadczenia, dzięki którym można dobyd nową wiedzę, - punkty, które powinna zawierad karta - opisuje sposób działania mikroskopu optycznego. - wykonuje rysunki obserwowanych preparatów, zgodnie z regułami. - opisuje kartę obserwacji. - uzasadnia, dlaczego samodzielnie przeprowadzona obserwacja i doświadczenie są najważniejszym źródłem wiedzy - wyjaśnia, dlaczego mikroskop optyczny powiększa bardziej niż lupa, - porównuje możliwości mikroskopu optycznego i elektronowego. - wyjaśnia, jaki musi byd preparat mikroskopowy, by nadawał się do obserwacji. - uzasadnia, dlaczego na pojedynczej obserwacji nie należy wyciągad wniosków. - konstruuje kartę doświadczenia do wybranego przez siebie tematu i uzupełnia ją po samodzielnie przeprowadzonym doświadczeniu.

9 doświadczenia, o przyrodzie, 8. Powtórzenie działu Przyroda i ja - opisuje, w jaki sposób można poznawad przyrodę, - źródła wiedzy o przyrodzie, - uzasadnia stwierdzenie: podczas poznawania przyrody należy ostrożnie wykorzystywad zmysł smaku, - przyrządy ułatwiające poznawanie przyrody, - wykonuje proste nietrwałe preparaty mikroskopowe, - zmysły, które pomagają w obserwacjach przyrodniczych, - obsługuje szkolny mikroskop optyczny, - prezentuje sposoby dokumentowania obserwacji przyrodniczych, - zasady, których należy przestrzegać podczas prowadzenia doświadczenia. - uzasadnia, dlaczego prawdziwy przyrodnik jest cierpliwy, systematyczny i rzetelny. - powiązań między składnikami przyrody, - wyjaśnia, dlaczego obserwacje są niezbędne w poznawaniu przyrody, - wskazuje możliwości wykorzystania lornetki, lupy, mikroskopu podczas obserwacji przyrodniczych, - trwałych i nietrwałych preparatów mikroskopowych. - wyjaśnia, czym różni się w zestawie doświadczalnym próba kontrolna od próby badawczej. - określa rolę mapy, planu, kompasu w planowaniu wycieczki, - wykonuje rysunki obserwowanych preparatów, zgodnie z regułami, - uzasadnia, dlaczego samodzielnie przeprowadzona obserwacja i doświadczenie są najważniejszym źródłem wiedzy o przyrodzie. - wyjaśnia, w jaki sposób człowiek jest zależny od składników przyrody, - wyjaśnia, dlaczego mikroskop optyczny powiększa bardziej niż lupa, - porównuje możliwości mikroskopu optycznego i elektronowego, - wyjaśnia, jaki musi byd preparat mikroskopowy, aby nadawał się do obserwacji, - prowadzenia obserwacji przyrodniczych. -uzasadnia, dlaczego na pojedynczej obserwacji nie należy wyciągad wniosków, Dział 2 JA, ROŚLINY I ZWIERZĘTA -rozwiązuje poprawnie test podstawowy (A lub B) i dodatkowo test trudny (T). 9. Jak się uczyd i po co? 10. Z kim spotykasz się w szkole? - czynniki ułatwiające naukę, - rozpoznaje właściwe warunki do nauki, - opisuje właściwie urządzone miejsce do nauki. - sytuacje i czynniki dobrze wpływające na samopoczucie w szkole. - określa znaczenie uczenia się, - podaje podstawowe zasady uczenia się. - pomocy osobie niepełnosprawnej. - wyjaśnia, dlaczego warto się uczyć i zdobywać nowe umiejętności. - wskazuje problemy, jakie miałaby osoba poruszająca się w szkole na wózku, - wyjaśnia, dlaczego niewłaściwa postawa ciała niekorzystnie wpływa na uczenie się. - rodzaje zachowao przyjaznych w stosunku do innych osób. - wyjaśnia co oznaczają określenia: pozytywne nastawienie do nauki, własna chęd poznania, systematycznośd. - proponuje sposoby pomocy niepełnosprawnej osobie i wskazuje, w jaki sposób ona może pomóc innym.

10 11. W szkole opiekujesz się roślinami i zwierzętami 12. Zwierzęta w naszych domach 13. Jak jest zbudowana roślina? 14. Rośliny są ozdobą domu 15. Powtórzenie działu Ja, rośliny i zwierzęta - nazwy zwierząt hodowanych w pracowni przyrodniczej, - podaje nazwy roślin występujących w pracowni przyrodniczej, - wskazuje różne źródła informacji o roślinach i zwierzętach. - zwierzęta najczęściej trzymane w domach, - podaje zasady dbałości o zwierzęta, - różne źródła informacji o wybranych zwierzętach. - organy roślinne i wskazuje je w roślinie, - omawia podstawowe funkcje korzeni, łodyg, liści i kwiatów. - rośliny doniczkowe najczęściej trzymane w domach, - opisuje zasady dbałości o rośliny doniczkowe, - wskazuje różne źródła informacji o wybranych roślinach, - uzasadnia, dlaczego po kontakcie z roślinami doniczkowymi zawsze należy myć ręce. - opisuje właściwie urządzone miejsce do nauki, - sytuacje i czynniki dobrze wpływające na samopoczucie w szkole, - wskazuje różne źródła informacji o roślinach - podaje przykłady ssaków, ptaków, ryb. - zwierząt niebezpiecznych dla ludzi. - określa potrzeby życiowe roślin. - właściwie przesadza i sadzi rośliny doniczkowe. - podaje podstawowe zasady uczenia się, - ssaków, ptaków, ryb, - podaje nazwy roślin -wskazuje cechy osoby powszechnie lubianej. - podaje cechy charakterystyczne ssaków, ptaków i ryb, - opisuje na wybranym przykładzie obowiązki opiekuna hodowli szkolnej. - określa, dlaczego nie każde zwierzę jest bezpieczne dla ludzi, - wskazuje różne źródła informacji o wybranych zwierzętach i korzysta z nich. -wskazuje elementy męskie i żeoskie w kwiecie, -wykazuje związek budowy z funkcją organów roślinnych. - uzasadnia, dlaczego należy roślinę doniczkową przesadzać i nawozić, - wskazuje różne źródła informacji o wybranych roślinach i korzysta z nich. - wyjaśnia, dlaczego warto się uczyć i zdobywać nowe umiejętności, - rodzaje zachowao przyjaznych w stosunku do innych osób, - wskazuje - wyjaśnia, jaką funkcję spełniają hodowle roślin i zwierząt. - uzasadnia, dlaczego nie wszystkie zwierzęta można trzymać w domu. - szczególnych funkcji pełnionych przez niektóre korzenie, łodygi i liście. - wyjaśnia, dlaczego należy poznać naturalne środowisko rośliny doniczkowej. - wyjaśnia, jaką funkcję spełniają hodowle roślin i zwierząt, - szczególnych funkcji pełnionych przez niektóre korzenie, łodygi i liście, - wykazuje związek budowy z funkcją - ustala, na różnych źródeł informacji wymagania życiowe dwóch, dowolnie wybranych roślin. - ustala, na różnych źródeł informacji wymagania życiowe dwóch, dowolnie wybranych zwierząt domowych. - opisuje budowę i rolę kłączy, bulw, cebul i liści pułapkowych. - projektuje album prezentujący rośliny niebezpieczne dla ludzi. - wyjaśnia co oznaczają określenia: pozytywne nastawienie do nauki, własna chęd poznania, - ustala, na różnych źródeł informacji

11 i zwierzętach, - organy roślinne i wskazuje je w roślinie, - określa potrzeby życiowe roślin, - opisuje zasady dbałości o rośliny doniczkowe, - uzasadnia, dlaczego po kontakcie z roślinami doniczkowymi zawsze należy myć ręce. występujących w pracowni przyrodniczej, -opisuje podstawowe funkcje korzeni, łodyg, liści i kwiatów, - właściwie przesadza i sadzi rośliny doniczkowe. problemy, jakie miałaby osoba poruszająca się w szkole na wózku inwalidzkim, - opisuje na wybranym przykładzie obowiązki opiekuna hodowli szkolnej, - określa, dlaczego nie każde zwierzę jest bezpieczne dla ludzi, - wskazuje różne źródła informacji o wybranych zwierzętach i korzysta z nich. Dział 3 KUCHNIA JAKO LABORATORIUM organów roślinnych, - wyjaśnia, dlaczego należy poznać naturalne środowisko rośliny doniczkowej. wymagania życiowe dwóch, dowolnie wybranych roślin i zwierząt, - omawia budowę i rolę kłączy, bulw, cebul i liści pułapkowych, - prezentuje samodzielnie wykonany album roślin niebezpiecznych dla ludzi, - rozwiązuje poprawnie test podstawowy (A lub B) i dodatkowo test trudny (T). 16. Świat jest zbudowany z substancji 17. Co się dzieje podczas gotowania obiadu? 18. Czy woda mineralna to tylko woda? 19. Jak powstają kryształy? - stany skupienia substancji, - przykłady substancji w określonych stanach skupienia. - rozróżnia pojęcia parowanie i wrzenie. - opisuje własności mieszaniny jednorodnej, - substancję rozpuszczalną i rozpuszczalnik w wybranym roztworze. - odróżnia mieszaninę jednorodną od niejednorodnej; - dwa sposoby rozdzielania mieszanin jednorodnych: krystalizację i odparowanie. - prezentuje za pomocą modelu budowę drobinową gazów, cieczy i ciał stałych, ciał sprężystych, plastycznych i kruchych. - wyjaśnia zjawisko przewodnictwa cieplnego. - wyjaśnia zjawisko dyfuzji. - określa roztwór nasycony i nienasycony; - powiązane ze sobą przemiany odwracalne: krystalizację - podaje właściwości gazów, cieczy i ciał stałych. - przykłady substancji dobrze i źle przewodzącej ciepło. - podaje sposoby zwiększenia rozpuszczalności substancji. - opisuje zjawiska krystalizacji i rozpuszczania. - uzasadnia, posługując się modelem drobinowym, dlaczego gazy są ściśliwe, ciecze bardzo mało ściśliwe, a ciała stałe nieściśliwe. - własności wody wrzącej i wody w temperaturze pokojowej, - wyjaśnia własności danej substancji na jej budowy i zastosowania w danym przedmiocie. - pozytywnych i negatywnych skutków dyfuzji w otaczającej przyrodzie. - porównuje zjawiska krystalizacji i odparowania. - wykorzystuje model drobinowy do opisu właściwości gazów, cieczy i ciał stałych. - opisuje dowolne ciało fizyczne z punktu widzenia zastosowania substancji z której jest zbudowane - projektuje kartę pracy doświadczenia nt. Jak przyspieszyć rozpuszczanie się cukru w wodzie? - opisuje sposoby otrzymywania roztworów nasyconych z nienasyconych i odwrotnie, - projektuje kartę pracy

12 20. Do czego służy sito? 21. Jak lód zamienia się w wodę, a woda w lód? - wyjaśnia pojęcie mieszaniny niejednorodnej - mieszanin niejednorodnych. - nazywa stany skupienia wody (ciekły i stały). i rozpuszczanie. - sposoby rozdzielania mieszanin niejednorodnych. - podaje temperaturę topnienia lodu i krzepnięcia wody, - proponuje sposoby rozdzielania określonych mieszanin niejednorodnych. - wyjaśnia różnice między topnieniem i rozpuszczaniem. - wyjaśnia pojęcie zawiesina, - sporządza z wymienionych składników mieszaniny niejednorodne. - omawia zjawiska topnienia i krzepnięcia w świetle cząsteczkowej budowy materii. doświadczenia nt. Otrzymywanie kryształów. - nazwy i przykłady innych mieszanin niejednorodnych np. dym, piana, emulsja - opisuje zjawiska topnienia i krzepnięcia na przykładach innych niż woda i lód 22. Kiedy woda paruje, a kiedy się skrapla? 23. Co wiesz o gotowaniu jaj i pieczeniu ciasta? 24. Powtórzenie działu: Kuchnia jako laboratorium - wyjaśnia proces parowania i skraplania, - parowania i skraplania wody. - przemian nieodwracalnych. - ciał stałych, cieczy i gazów, - ciał sprężystych, plastycznych i kruchych, - mieszaniny jednorodne i niejednorodne znane z życia codziennego, - przemian odwracalnych i nieodwracalnych spotykanych w życiu codziennym. - nazwy zjawisk towarzyszących zmianom stanu skupienia wody. - wyjaśnia obie przemiany jako przemiany odwracalne. - wykonuje doświadczenie według opisu. - nazwy zjawisk towarzyszących zmianom stanu skupienia wody, -rozróżnia parowanie i wrzenie, - substancji metalicznych i niemetalicznych. - sposoby zwiększenia szybkości parowania. Dział 6 PRZYRODA SIĘ ZMIENIA - prowadzi obserwację doświadczenia, - definiuje przemianę nieodwracalną. -omawia model drobinowej budowy materii, - zastosowania różnych substancji w przedmiotach codziennego użytku odwołując się do właściwości tych substancji, - rozróżnia topnienie i rozpuszczanie. - wyjaśnia zjawiska parowanie i skraplanie wody i wskazuje je w otaczającej przyrodzie. - wyciąga wnioski z obserwacji, - odróżnia obserwacje od wniosków. -proponuje sposoby rozdzielania mieszanin jednorodnych i niejednorodnych, -podaje i bada doświadczalnie czynniki wywołujące zmiany stanu skupienia wody. - wyjaśnia, w jaki sposób została opracowana przez Celsjusza skala temperatury. - projektuje i omawia doświadczenia prezentujące przemiany nieodwracalne. - projektuje i omawia doświadczenia, -rozwiązuje poprawnie test podstawowy (A lub B) i dodatkowo test trudny (T). 25. Obserwujesz zmiany położenia Słooca na niebie. - wyjaśnia pojęcia widnokrąg i linia widnokręgu, - świadczące o pozornych zmianach położenia Słooca na niebie. - określa długośd dnia (czas od wschodu do zachodu Słooca), - wyjaśnia znaczenie pojęd: wschód Słooca, górowanie Słooca, - charakteryzuje widnokrąg w mieście i na wsi, - rysuje drogę Słooca nad widnokręgiem w różnych porach - omawia i uzasadnia zależnośd między wielkością widnokręgu, a wysokością, na jakiej się znajduje obserwator, - analizuje zależnośd - wyjaśnia przyczyny zmian położenia Słońca na niebie w ciągu dnia. - wyjaśnia, dlaczego zmienia się wielkość widnokręgu

13 26. Jakie zmiany przynoszą pory roku. 27. Dlaczego koła pociągu stukają o szyny? 28. Jak woda krąży w przyrodzie? 29. Dlaczego lód pływa? 30. Jakie są właściwości powietrza? 31. Powtórzenie działu: Przyroda się zmienia - świadczące o dobowym rytmie życia. - cechy pogody charakterystyczne dla danej pory roku, - podaje zmiany zachodzące w przyrodzie w różnych porach roku. - rozszerzalności temperaturowej cieczy i gazów. - określa stan skupienia wody, - opisuje zjawiska parowania i skraplania, topnienia i krzepnięcia wody. - przemian odwracalnych topnienia i krzepnięcia, - skutki zamarzania wody. - określa stan skupienia i właściwości powietrza, - składniki powietrza. - określa czas trwania dnia i nocy, - pory roku i daty ich rozpoczęcia, - składniki powietrza i określa jego zachód Słooca. - daty rozpoczynające kalendarzowe pory roku, - określa wpływ wysokości Słooca nad widnokręgiem na porę roku i porę dnia. - wyjaśnia rozszerzalność temperaturową ciał stałych i cieczy na drobinowej budowy materii. - wyjaśnia, skąd się bierze para wodna w powietrzu, - omawia krążenie wody w przyrodzie. - wykonuje doświadczenie według opisu. - przedstawia właściwości ciepłego i zimnego powietrza - podaje przykłady dyfuzji substancji w powietrzu. - dyfuzji substancji w powietrzu, - omawia zmiany zachodzące w każdej porze roku. roku, - wyjaśnia zależnośd długości dnia od długości drogi Słooca nad widnokręgiem. - tłumaczy pojęcia równonoc wiosenna i jesienna - świadczące o rocznym rytmie życia przyrody. - rozszerzalności temperaturowej ciał stałych. - wyjaśnia zjawiska zmian stanu skupienia wody. - porównuje zmiany objętości parafiny i wody podczas krzepnięcia, - prowadzi obserwacje doświadczenia. - wyjaśnia pojęcie ciśnienie atmosferyczne, - opisuje i przedstawia na schemacie zjawisko dyfuzji substancji w gazach. - omawia wędrówkę Słońca nad widnokręgiem, - przedstawia zjawisko krążenie wody w przyrodzie. między długością cienia a wysokością Słooca nad widnokręgiem. - rysuje drogę Słooca nad widnokręgiem w różnych porach roku, - wyjaśnia zależnośd długości dnia od długości drogi Słooca nad widnokręgiem - opisuje budowę termometru cieczowego, - omawia proces powstawania chmur i opadów. - wyjaśnia skutki zamarzania wody, - odróżnia obserwacje od wniosków. - odróżnia zjawisko unoszenia się ciepłego powietrza od dyfuzji, - planuje doświadczenia wykazujące istnienie powietrza. - omawia skutki rozszerzalności temperaturowej ciał, - omawia zjawisko dyfuzji na przykładach i przedstawia na schemacie. w zależności od punktu obserwacji. - przewiduje przyrodnicze konsekwencje opóźnienia lub przyspieszenia termalnej pory roku. - korzystne i niekorzystne zjawiska związane z rozszerzalnością temperaturową ciał. - korzysta z informacji znajdujących się w atlasach, słownikach, poradnikach, internecie, -rozwiązuje trudniejsze zadania. - wyjaśnia zmiany objętości parafiny i wody podczas krzepnięcia, - uzasadnia, dlaczego lód nie tonie w wodzie. - opisuje praktyczne zastosowanie zjawiska unoszenia się ciepłego powietrza - rozwiązuje poprawnie test podstawowy (A lub B) i dodatkowo test trudny (T)

14 stan skupienia, - przedstawia skutki zamarzania wody w przyrodzie. Dział 5 POGODA JEST ZAWSZE 32. Jak zmierzyd temperaturę powietrza i ciśnienie atmosferyczne? 33. Jak zmierzyd wilgotnośd powietrza i siłę wiatru? 34. Jak powstają opady i osady atmosferyczne? 35. Dlaczego tęcza jest kolorowa? 36. Co jest przyczyną burzy? 37. Czy pogodę można przewidzied? - składniki pogody, - podaje nazwy urządzeń do pomiaru ciśnienia i temperatury. - podaje nazwy urządzeń służących do pomiaru wilgotności powietrza i siły wiatru. - rodzaje opadów atmosferycznych, - rodzaje osadów atmosferycznych. - określa warunki niezbędne do powstania tęczy, - barwy wchodzące w skład światła białego. - demonstruje prosty sposób elektryzowania ciała, - podaje zasady postępowania w czasie burzy. - składniki pogody omawiane w prognozie pogody, - rysuje graficzne symbole pogody poszczególnych składników pogody. - jednostki ciśnienia i temperatury. - opisuje zasadę działania wiatromierza, - zapisuje wartość wilgotności powietrza i siły wiatru. - wyjaśnia zjawisko mgły. - podaje przykłady znaczenia barw w przyrodzie. - opisuje sposób zabezpieczania budynków przed skutkami wyładowań atmosferycznych. - wyjaśnia znaczenie prognozy pogody dla planowania zajęć i ubioru przez ludzi, - opisuje znaki synoptyczne jako graficzne oznaczenia elementów - odczytuje wartość ciśnienia i temperatury z odpowiednich przyrządów. - buduje prosty wiatromierz, - odczytuje wartość wilgotności z higrometru. - wyjaśnia sposób mierzenia opadów atmosferycznych. - wyjaśnia zjawisko powstawania tęczy, - proponuje doświadczenie wykazujące, że światło białe nie jest jednorodne. - wyjaśnia przyczynę występowania ładunków elektrycznych w chmurach, - wyjaśnia, kiedy dochodzi do wyładowania atmosferycznego. - prezentuje za pomocą graficznych symboli pogody podaną tekstem prognozę pogody podaną tekstem. - prognozy krótkoterminowej i długoterminowej, - wykonuje proste obliczenia różnicy temperatur i zmian ciśnienia. - przykładowe nazwy wiatru w zależności od jego prędkości. - wyjaśnia sposób powstawania poszczególnych opadów i osadów atmosferycznych. - wyjaśnia od czego zależy barwa przedmiotów, - wyjaśnia dlaczego zimą ubieramy się w ciemne kolory, a latem w jasne. - opisuje historię wynalezienia piorunochronu. - interpretuje mapy synoptyczne, określając znaczenie poszczególnych znaków. - przewiduje prognozę pogody na wartości temperatury i ciśnienia. - wyjaśnia zasadę działania dawnych higrometrów. - opisuje, korzystając z różnych źródeł informacji, nietypowe zjawiska atmosferyczne zachodzące na świecie. - wyjaśnia zjawisko rozszczepienia światła białego. - opisuje zasadę działania piorunochronu. - prezentuje prognozę pogody na samodzielnie opracowanej mapy pogody.

15 pogody. 38. Prowadzisz kalendarz pogody. 39. Powtórzenie działu Pogoda jest zawsze - obserwuje i nazywa stan poszczególnych składników pogody - zapisuje parametry pogody obserwowane w ciągu dnia. - trzy składniki pogody i podaje nazwy jednostek, w których odczytuje się ich wartośd, - zjawiska atmosferyczne często występujące w Polsce, - podaje zasady bezpiecznego zachowania się podczas burzy. - opisuje w kilku zdaniach obserwowaną pogodę w ciągu 1 dnia, - stosuje liczby i znaki umowne konieczne do obserwacji pogody - uzasadnia koniecznośd prowadzenia dzienniczka pogody w każdej porze roku. - wyładowao elektrycznych, które można obserwowad w życiu codziennym. - omawia system informacji meteorologicznej na świecie, - najważniejszą instytucję, gdzie opracowuje się prognozę pogody dla całej Polski. - podaje trzy przykłady sytuacji, w których jest przydatna znajomośd prognozy pogody na następny dzieo, - wyjaśnia, od czego zależy kolor danego przedmiotu, - wyjaśnia, w jakie obiekty najczęściej uderzają pioruny. - na uproszczonej mapy synoptycznej, opisuje pogodę w danym miejscu. - na szczegółowego opisu pogody, zapisuje w tabeli stan pogody stosując znaki umowne. - wyjaśnia przyczyny występowania opadów deszczu, - podaje okoliczności, w jakich dochodzi do uderzenia pioruna. - przeprowadza analizę tygodniowego dzienniczka pogody i porównuje z tym samym okresem w latach poprzednich (sprawdza w Internecie prognozy pogody podawane w latach ubiegłych), - wyciąga wnioski dotyczące zmian pogody. - na wartości temperatury i ciśnienia przewiduje prognozę pogody, - wyjaśnia zjawisko rozszczepienia światła białego, - prezentuje prognozę pogody na samodzielnie opracowanej mapy pogody, 40 Jak wyznaczyd kierunki geograficzne? - wyjaśnia, kiedy jest nam potrzebna znajomośd kierunków świata, - omawia, w jaki sposób przyroda pomaga nam w wyznaczaniu kierunków świata. Dział 6 WYCIECZKA PO OKOLICY - posługuje się kompasem przy wyznaczaniu kierunków świata, - wyznacza kierunki świata za pomocą gnomonu i Słooca. 41. Do czego - wyjaśnia znaczenie - rysuje proste plany w skali 1:1, - opisuje kierunki świata na róży kierunków - wskazuje kierunki świata główne i pośrednie, - omawia sposób wyznaczania kierunków świata w nocy. - rysuje obiekty podanych - omawia sposoby wyznaczania kierunków świata w sytuacji, gdy nie ma przyrządów i Słooca - określa kierunki świata w terenie. - szacuje na skali planu, czy zmieści - rozwiązuje poprawnie test podstawowy (A lub B) i dodatkowo test trudny (T). - określa główne i pośrednie kierunki świata w terenie za pomocą dostępnych przyrządów, - wyznacza kierunki świata w terenie na obserwacji elementów przyrodniczych. - wyciąga wnioski dotyczące

16 służy podziałka? 42. Jak czytad mapę topograficzną? 43. Poznajesz formy ukształtowania powierzchni Ziemi słowa plan i skala - wyjaśnia, do czego potrzebna jest skala przy rysowaniu planów, - odczytuje z legendy, w jakiej skali jest wykonany plan. - identyfikuje na mapie znaki topograficzne, -odczytuje na mapie topograficznej i wskazuje położenie np. lasu, szkoły, kościoła. - formy terenu, - wskazuje, które z form są wklęsłe, a które wypukłe. 1:10 - posługuje się podziałką liniową - zastosowania różnych planów. -określa kierunki świata na mapie topograficznej, -rozpoznaje mapę topograficzną spośród innych map, -wskazuje zastosowania planu i mapy. - rozpoznaje na ilustracjach poszczególne formy terenu, - wskazuje i podaje nazwy elementów pagórka. dowolnych skalach, - rysuje proste plany w skali 1:100. -wyznacza zgodnie z opisem na mapie topograficznej trasę wędrówki, -posługuje się legendą mapy topograficznej do planowania trasy wycieczki. - nazywa obserwowane na ilustracjach rodzaje ukształtowania terenu, -określa różnice między pagórkiem, wzgórzem, a górą się on na kartce papieru. -analizuje mapy topograficzne pod względem ilości zabudowao i innych elementów. -posługuje się niwelatorem szkolnym. zależności zastosowanej skali od wielkości obiektu na planie. - oblicza rzeczywiste wymiary obiektów za pomocą skali. -oblicza rzeczywiste odległości przedstawione na mapie topograficznej, -orientuje mapę w terenie. - wykonuje pomiar wysokości pagórka, - szacuje wysokośd pagórka przed pomiarem. 44. Jak wyznaczyd trasę wycieczki? - prawidłowo ubiera się na wycieczkę, zabiera z domu rzeczy niezbędne podczas pieszej wycieczki. - informuje rodziców o przewidywanej godzinie powrotu oraz niezbędnym wyposażeniu. - ocenia przydatnośd butów ( trampki, adidasy, kalosze) w zależności od pory roku, pogody i długości trasy. - omawia cel wycieczki oraz trasę, -posługuje się kompasem. -opisuje sposób pomiaru pagórka. - wybiera mapę w odpowiedniej skali na wycieczkę. - planuje wycieczkę z uwzględnieniem jej celu. - śledzi na mapie trasę podczas trwania wycieczki. - opisuje trasę wycieczki korzystając z legendy, - orientuję mapę topograficzną - planuje i opisuje dłuższe trasy wycieczek na mapy topograficznej. - oblicza rzeczywistą trasę wycieczki na podziałki liniowej, - oblicza długośd rzeczywistą poszczególnych fragmentów trasy wycieczki np.: między obiektami przewidzianymi do zwiedzania. 45. Jak wykonad pomiary w terenie? - wyjaśnia, potrzebę doskonalenia umiejętności szacowania odległości w terenie, - mierzy długośd swojej -przelicza (krótkie odcinki) ilośd par kroków odległości w przybliżeniu, - podaje szacunkowe - prawidłowo dokumentuje wycieczkę. - przelicza (na dłuższych odcinkach) liczbę par kroków i określa długości danych odcinków, - określa szacunkowe odległości w terenie na widoczności obiektów. - określa w przybliżeniu wysokości różnych obiektów zmierzonych na porównania

17 46. Co to są wody powierzchniowe? pary kroków, - posługuje się taśma mierniczą przy mierzeniu niewielkich odległości. - wód płynących i stojących. długości krótkich odcinków. - zbiorników sztucznych i naturalnych, - szacuje odległości w terenie. - charakteryzuje wygląd jeziora starego i młodego, - rozpoznaje w terenie i nazywa wody powierzchniowe w najbliższej okolicy długości cienia. - charakteryzuje wpływ różnych czynników na wody powierzchniowe. 47.Obserwujesz rzekę w swojej okolicy 48. Powtórzenie działu Wycieczki po okolicy - wyjaśnia pojęcia: źródło rzeki, ujście rzeki, dopływ prawy, dopływ lewy. - gospodarczego wykorzystania rzeki na przykładzie rzeki najbliższej. - wskazuje zastosowania planu i mapy - odczytuje skalę mapy - rozpoznaje proste znaki topograficzne - formy ukształtowania powierzchni, wskazuje na formy wypukłe i wklęsłe - zna długośd swojej pary kroków, - posługuje się taśmą mierniczą. - wód płynących i stojących. - gospodarczego wykorzystania rzeki na przykładzie rzeki - wody występujące w najbliższej okolicy. - opowiada jak płynie rzeka i jaką pracę wykonuje (bez podziału na rodzaj biegu). - możliwości gospodarczego wykorzystania rzeki. - jedną cechę charakterystyczną dla rzeki płynącej w biegu górnym, środkowym i dolnym. - posługuje się kompasem przy wyznaczaniu kierunków świata. - rysuje proste plany w skali 1:1, 1:10. - rozpoznaje mapę topograficzną spośród innych map do wyboru. - określa kierunki świata na mapie topograficznej - oblicza krokami długośd niewielkich odcinków. - zbiorników sztucznych - definiuje pojęcia bagno, staw, jezioro. - podaje cechy działalności rzeki w biegu górnym, środkowym, i dolnym - definiuje pojęcia nurt rzeki koryto i dolina rzeki, rozpoznaje i wskazuje w terenie. - rysuje obiekty w podanych dowolnych skalach, - określa kierunki świata w terenie. - opisuje kierunki świata na róży kierunków - wyznacza zgodnie z opisem na mapie topograficznej trasę wędrówki. - rozpoznaje formy ukształtowania powierzchni na opisu, ilustracji oraz w terenie. - planuje wycieczkę z uwzględnieniem - omawia, w jaki sposób można ocenid kierunek płynięcia rzeki - ocenia stopieo wykorzystania gospodarczego rzeki w najbliższej okolicy. - wyjaśnia, co to znaczy zorientowad plan, mapę - orientuję mapę topograficzną. przelicza (na dłuższych odcinkach) liczbę par kroków i określa długości danych odcinków. - wybiera mapę w odpowiedniej skali na wycieczkę np. rowerową lub pieszą. - określa w przybliżeniu wysokości różnych obiektów, zmierzone na porównania długości cienia - określa szacunkowe - ocenia niszczącą i budującą działalnośd rzeki na wyglądu brzegów, szybkości płynięcia i in. - oblicza odległości rzeczywiste korzystając ze skali liniowej, - oblicza długość rzeczywistą poszczególnych fragmentów trasy wycieczki np.: między obiektami przewidzianymi do zwiedzania, - określa w przybliżeniu wysokości różnych obiektów, zmierzone na porównania długości cienia, - charakteryzuje wpływ różnych czynników na wody powierzchniowe

18 najbliższej okolicy. - definiuje pojęcia: źródło rzeki, ujście rzeki, dopływ prawy, dopływ lewy. i naturalnych - wody występujące w najbliższej okolicy. jej celu. - opisuje trasę wycieczki korzystając z legendy - charakteryzuje wygląd jeziora starego i młodego, - wyjaśnia pojęcia bagno, staw, jezioro odległości w terenie na widoczności obiektów. - ocenia stopieo wykorzystania gospodarczego rzeki w najbliższej okolicy. - posługuje się kompasem, śledzi trasę podczas trwania wycieczki. - ocenia niszczącą i budującą działalnośd rzeki na wyglądu brzegów, szybkości płynięcia i In. - rozwiązuje poprawnie test podstawowy (A lub B) i dodatkowo test trudny (T). -rozpoznaje w terenie i nazywa wody powierzchniowe w najbliższej okolicy. - wyjaśnia pojęcia nurt rzeki, koryto i dolina rzeki, - podaje cechy działalności rzeki w biegu górnym, dolnym i środkowym. Dział 7 OBSERWACJE ŻYCIA W OKOLICY 49. Jakie rośliny i zwierzęta żyją w twojej okolicy? - rozpoznaje pospolite drzewa, krzewy i rośliny zielne, - rozpoznaje i nazywa pospolite zwierzęta występujące w najbliższej okolicy. - wskazuje różnice między drzewem iglastym a liściastym, - wyjaśnia czym różni się drzewo od krzewu i rośliny zielnej, - bylin występujących w najbliższej okolicy. - wyjaśnia co to są byliny. - podaje różnice między roślinami jednorocznymi, dwuletnimi i wieloletnimi. 50. Wyruszasz na wycieczkę do lasu 51. Rośliny w lesie tworzą warstwy - określa, co to jest las, - funkcje lasu, - podaje podstawowe zasady zachowania się w lesie. - warstwy roślinności w lesie, - grzybów jadalnych, niejadalnych i trujących. -wskazuje pień i koronę drzewa. - podaje znaczenie tablic informacyjnych umieszczanych przy wejściu do lasu. - podaje przykłady roślin tworzących poszczególne warstwy. - wyjaśnia różnicę między lasem liściastym, iglastym i mieszanym. - opisuje temperaturę powietrza, wilgotność i nasłonecznienie występujące w lesie poszczególnych - wyjaśnia znaczenie pojęć: buczyna, bór, las mieszany. - uzasadnia, dlaczego rośliny runa leśnego kwitną wczesną wiosną, - wyjaśnia znaczenie ściółki leśnej dla życia w lesie. - prezentuje samodzielnie opracowany regulamin pobytu w lesie. - uzasadnia stwierdzenie: rośliny tworzące poszczególne warstwy w lesie są przystosowane do panujących w tych warstwach warunków.

19 warstwach lasu, 52. Organizmy żyjące w lesie oddziałują na siebie - wyjaśnia, dlaczego rośliny są nazywane producentami pokarmu, - nazwy roślinożerców, drapieżników i wszystkożerców, - wyjaśnia na wybranych przykładach, czym się odżywiają roślinożercy, mięsożercy i wszystkożercy. - opisuje, jak można poznać las za pomocą różnych zmysłów. - wskazuje przystosowania roślinożercy, mięsożercy i wszystkożercy do zdobywania i pobierania pokarmu. - uzasadnia, dlaczego roślina zielona jest zawsze pierwszym ogniwem w łańcuchu pokarmowym. - wyjaśnia, w jaki sposób odżywiają się rośliny. 53. Jakie organizmy żyją na łące? 54. Jakie znaczenie mają łąki? - prostych łańcuchów pokarmowych występujących w lesie. - odróżnia trawy od innych roślin zielnych, - rozpoznaje 3 gatunki kolorowo kwitnących roślin łąkowych, - zwierząt żyjących na łąkach. - korzyści czerpane z łąk przez człowieka, - zwierzęta wypasane w Polsce, - wyjaśnia, czym jest zapylenie i jaki jest cel tego procesu. - wyjaśnia, co to jest pastwisko, - uzasadnia szkodliwość wypalania łąk. - cechy charakterystyczne łąk, - rozróżnia rośliny zielne i zdrewniałe i uzasadnia taki podział, - cechy charakterystyczne traw. - opisuje zabiegi prowadzone na łąkach przez człowieka. - rozróżnia trawy i turzyce. - wyjaśnia, na czym polega rola bakterii żyjących w brodawkach korzeni roślin bobowatych. - wyjaśnia, jakimi cechami i dlaczego różnią się kwiaty roślin wiatropylnych i owadopylnych. - wyjaśnia, na czym polega symbioza organizmów. 55. Co uprawia się na polach? 56. Jak się wykorzystuje rośliny użytkowe? 57. Jak powstają owoce? - produktów znanych z życia codziennego, pochodzących od wypasanych zwierząt. - określa cel tworzenia pól uprawnych, - produkty otrzymywane z poszczególnych zbóż. - produkty otrzymywane z ziemniaków i buraków cukrowych, - rośliny, z których produkuje się włókno i olej. - wyjaśnia co to jest sad, - drzewa i krzewy uprawiane w sadach. - rozpoznaje zboża uprawiane w Polsce. - podaje przykłady roślin warzywnych i przyprawowych. - wskazuje i podaje nazwy części kwiatu, - wyjaśnia, jaka jest rola pszczół w powstawaniu - główne zabiegi prowadzone przez człowieka na polu i uzasadnia ich znaczenie. - omawia zastosowanie i wykorzystanie różnych rodzajów i różnych części roślin, - określa funkcje poszczególnych części kwiatu, - wyjaśnia, w jaki sposób zwierzęta pomagają ludziom - wyjaśnia różnicę między zbożami jarymi i ozimymi, - wyjaśnia, na czym polega płodozmian. - definiuje pojęcie rośliny okopowe, warzywne, przyprawowe, - opisuje zmiany zachodzące w kwiatach po ich zapyleniu. - i nazywa środki ochrony roślin. - korzysta z informacji znajdujących się w poradnikach, atlasach, internecie. - wyjaśnia, na czym polega jednostronnośd pojęcia szkodnik.