Kryteria doboru odmian na konkretne warunki klimatyczne Mgr inż. Marcin Behnke Centralny Ośrodek Badania Odmian Roślin Uprawnych
Ustawowa definicja Wartości Gospodarczej Odmian (WGO) Art. 7. Za odmianę o zadowalającej wartości gospodarczej uważa się odmianę, która w porównaniu do odmian wpisanych do krajowego rejestru ma takie właściwości, które powodują poprawę wartości gospodarczej w uprawie oraz w przerobie i użytkowaniu roślin lub wyrobów z nich wytworzonych; dopuszcza się, aby pojedyncze, niekorzystne właściwości odmiany, w porównaniu do odmian wpisanych do krajowego rejestru, były zrekompensowane innymi korzystnymi właściwościami.
Najważniejsze kryteria WGO Plon i jego stabilność, Jakość plonu, przydatność do różnych kierunków użytkowania Reakcja na stresy biotyczne i abiotyczne, Inne
Najważniejsze kryteria WGO wybranych grup roślin (1) Zboża: plon ziarna i jego stabilność, jakość (wartość wypiekowa - pszenica, żyto, pszenżyto; wartość browarna jęczmień), mrozoodporność, odporność na choroby i wyleganie Kukurydza na ziarno: plon ziarna i jego stabilność, wilgotność ziarna w czasie zbioru, odporność na wyleganie i fuzariozy Kukurydza na kiszonkę: plon i jego stabilność (ogólny suchej masy, suchej masy kolb), zawartość suchej masy w całych roślinach, zawartość suchej masy w kolbach Burak cukrowy: plon korzeni i jego stabilność, zawartość cukru, plon cukru, zawartość azotu szkodliwego, odporność na chwościka buraka Ziemniak: plon i jego stabilność (plon ogólny, plon handlowy), zawartość skrobi, ocena konsumpcyjna i przetwórcza, odporność na choroby
Najważniejsze kryteria WGO wybranych grup roślin (2) Rzepak: plon i jego stabilność, zawartość tłuszczu, zawartość glukozynolanów, zimotrwałość, odporność na choroby i wyleganie Strączowe: plon nasion i jego stabilność, zawartość białka, zawartość substancji antyżywieniowych, równomierność dojrzewania, odporność na wyleganie i choroby Trawy i motylkowate drobnonasienne plon zielonki w poszczególnych pokosach i latach użytkowania oraz jego stabilność, wartość energetyczna zielonki, strawność zielonki, zawartość białka, energia odrastania, zimotrwałość, odporność na choroby Rośliny włókniste plon słomy i jego stabilność, zawartość włókna, jakość włókna, odporność na wyleganie i choroby
Integrowana ochrona roślin Warunkiem pozytywnego wykorzystania cech odpornościowych (wyleganie, choroby, szkodniki) w integrowanej ochronie danej rośliny jest przede wszystkim wystarczająco duże zróżnicowanie odmian. Przy braku różnic odmianowych nawet najważniejsze cechy przestają mieć praktyczne znaczenie i mogą być pomijane przy wyborze odmiany. Przy dobrej znajomości częstości występowania danego zjawiska oraz najważniejszych cech odmian można lepiej dostosować technologię uprawy do konkretnej odmiany i tym samym polepszyć opłacalność produkcji.
Przezimowanie odmian pszenicy ozimej w doświadczeniach OWT w sezonie 2011/2012 Słupia Wielka (Poznań) (% martwych roślin) 100% - 148 odmian 80-99% - 11 odmian 60-79% - 23 odmiany 40-59% - 13 odmian 20-39% - 9 odmian 0-19% - 0 odmian Razem 204 odmiany Zybiszów (Wrocław) (% martwych roślin) 100% - 147 odmian 80-99% - 19 odmian 60-79% - 9 odmiany 40-59% - 9 odmian 20-39% - 10 odmian 0-19% - 2 odmian Razem 196 odmiany
Straty w doświadczeniach PDOiR po zimie 2011/2012 JĘCZMIEŃ OZIMY PSZENICA OZIMA
Straty w doświadczeniach PDOiR po zimie 2011/2012 PSZENŻYTO OZIME RZEPAK OZIMY
Wspólnotowe Katalogi Odmian Roślin (wg ostatnich pełnych wydań: CCA C 380A z 29.12.2011; CCV C 323A z 8.11.2011 r.) Wspólnotowy Katalog Odmian Roślin Rolniczych (CCA) 20 408 odmian (87 gatunków) W tym GMO: 225 odmian kukurydzy (MON 810), 2 odmiany kukurydzy (T25) i 1 odm. ziemniaka Amflora Wspólnotowy Katalog Odmian Roślin Warzywnych (CCV) 18 064 odmiany (56 gatunków)
Krajowy Rejestr Odmian (Stan na 25 czerwca 2012 r.) Rośliny rolnicze 1 308 odmian (71 gat.) ( 6,4% CCA) Rośliny warzywne 870 odmian (55 gat.) ( 4,8% CCV) Rośliny sadownicze - 319 odmian (28 gat.) RAZEM - 2 497 odmian (154 gat.)
Udział odmian z CCA w kwalifikacji polowej plantacji nasiennych Gatunek Pszenica ozima Pszenżyto ozime Jęczmień ozimy Żyto Jęczmień jary Pszenica jara Owies 69 (73%) 33 (92%) 21 (63%) 27 (98%) 39 (56%) 21 (79%) 29 (92%) Kwalifikacja polowa plantacji nasiennych 2011 209 2007 KR CCA KR CCA KR CCA 63 57 46 52 26 (27%) (73%) (27%) (81%) (19%) 6 (8%) 16 (37%) 5 (2%) 18 (44%) 13 (21%) 6 (8%) 30 (89%) 17 (60%) 28 (98%) 46 (70%) 25 (87%) 26 (94%) 3 (11%) 16 (40%) 5 (2%) 18 (30%) 6 (13%) 9 (6%) 23 (95%) 15 (79%) 29 (96%) 46 (94%) 27 (96%) 34 (96%) 5 (5%) 8 (21%) 3 (4%) 11 (6%) 3 (4%) 7 (4%)
Wybór odmian do uprawy Przy wyborze odmian do uprawy rolnik powinien kierować się przede wszystkim oficjalnymi wynikami badań, najlepiej prowadzonymi w warunkach klimatycznoglebowych zbliżonych do warunków własnego gospodarstwa, Ułatwienie przy wyborze odmiany do uprawy powinny stanowić Listy zalecanych do uprawy odmian na obszarze województwa.
Porejestrowe Doświadczalnictwo Odmianowe i Rolnicze (PDOiR) Charakterystyka PDOiR PDOiR jest systemem doświadczalny tworzonym na bazie istniejącego porejestrowego doświadczalnictwa odmianowego (PDO), obejmującego swym zakresem nie tylko doświadczenia odmianowe, ale również odmianowo-agrotechniczne i inne niezbędne dla potrzeb praktyki rolniczej PDOiR jest realizowane w formie badań prowadzonych w postaci różnych serii doświadczeń zaplanowanych i wykonywanych w poszczególnych województwach lub jednolitych w skali całego kraju, koordynowanych merytorycznie przez COBORU PDOiR jest unikatowym systemem doświadczalnictwa rolniczego w UE dzięki któremu wykorzystuje się efekt synergizmu w kontekście organizacyjno-ekonomicznym wynikający ze współpracy pomiędzy istniejącymi w kraju jednostkami badawczo-doświadczalnymi Na podstawie wyników badań i doświadczeń odmianowych i odmianowo-agrotechnicznych tworzone są listy zalecanych do uprawy odmian na obszarze województwa (LZO)
Wymogi obowiązujące w badaniach PDOiR METODYKA we wszystkich badaniach PDO obowiązują metodyki opracowane lub zaakceptowane przez Centralny Ośrodek, ODMIANY WZORCOWE we wszystkich doświadczeniach danego gatunku badane są te same odmiany wzorcowe, wyznaczone przez COBORU POZOSTAŁE ODMIANY najwartościowsze odmiany, które potwierdziły dużą przydatność do uprawy w badaniach PDOiR w latach wcześniejszych, nowe odmiany wpisane do KR lub ze Wspólnotowego Katalogu (CCA) po pozytywnym przejściu badań rozpoznawczych, MATERIAŁ SIEWNY do wszystkich badań w danym roku zamawiany jest centralnie u hodowców, NADZÓR MERYTORYCZNY wszystkie doświadczenia polowe podlegają obligatoryjnej merytorycznej kontroli przez Inspektorów Centralnego Ośrodka (dwa-trzy razy w sezonie) oraz przez specjalistów Centralnego Ośrodka.
Rozmieszczenie podmiotów prowadzących doświadczenia PDOiR w roku 2012 Razem 102 PD - Stacje i Zakłady Doświadczalne Oceny Odmian (50) - Stacje hodowli roślin (25) - Jednostki doradztwa rolniczego (11) - Punkty doświadczalne innych instytucji (16)
PUBLIKACJE CENTRALNE: Publikowanie wyników doświadczeń PDOiR Wstępne wyniki plonowania odmian w doświadczeniach porejestrowych (rzepak ozimy sierpień; rzepak jary wrzesień; nakład 200-350 szt. Wyniki porejestrowych doświadczeń odmianowych (WPDO) (rzepak ozimy i jary maj); nakład 330-440 szt. Lista Opisowa Odmian (LOO) zawierająca corocznie aktualizowane charakterystyki odmian (rośliny rolnicze, część 2 oleiste i włókniste); nakład 1350 szt.
Publikowanie wyników doświadczeń PDOiR PUBLIKACJE REGIONALNE: Wydawnictwa regionalne wydawane są na terenie wszystkich województw przez Stacje Doświadczalne Oceny Odmian (SDOO). Publikacje zawierają wyniki doświadczeń prowadzonych na terenie jednego lub kilku województw. nakład 500-5000 szt. Artykuły w wydawnictwach ODR-ów, Izb Rolniczych itp..
Strona internetowa COBORU www.coboru.pl
Strona internetowa COBORU www.coboru.pl Dział Doradztwo odmianowe Charakterystyka odmiany Porównanie odmian Nowe odmiany Wyników doświadczeń PDOiR Badania odmian roślin ogrodniczych Rekomendacja odmian Kalendarz imprez rolniczych
Strony internetowe SDOO Strony internetowe stacji doświadczalnych oceny odmian woj. dolnośląskie www.zybiszow.coboru.pl woj. kujawsko-pomorskie www. chrzastowo.coboru.pl woj. lubelskie www.cicibor-duzy.coboru.pl woj. lubuskie www.swiebodzin.coboru.pl woj. łódzkie www.sulejow.coboru.pl woj. małopolskie www.wegrzce.coboru.pl woj. mazowieckie www.seroczyn.coboru.pl woj. opolskie www.glubczyce.coboru.pl woj. podkarpackie www.przeclaw.coboru.pl woj. podlaskie www. krzyzewo.coboru.pl woj. pomorskie www.karzniczka.coboru.pl
Listy zalecanych do uprawy odmian na obszarze województwa Podstawy prawne Ustawa o nasiennictwie z dnia 26 czerwca 2003 (j.t. Dz. U. z 2007 r. nr 42, poz. 271, z późniejszymi zmianami) Art. 25. 4. Na podstawie wyników porejestrowego doświadczalnictwa odmianowego Centralny Ośrodek w porozumieniu z samorządem województwa i izbą rolniczą ustala listę zalecanych do uprawy odmian na obszarze województwa.
Listy zalecanych do uprawy odmian na obszarze województwa Wymogi formalne LZO tworzy się w oparciu o co najmniej 4-letnie wyniki z doświadczeń odmianowych (2 lata badań rejestrowych lub 2 lata badań rozpoznawczych) oraz 2 lata doświadczeń PDOiR, dla odmian, które uzyskały bardzo dobre wyniki 2-letnich badań rejestrowych oraz potwierdziły to w 1-rocznych doświadczeniach PDOiR, możliwa jest wstępna rekomendacja po trzech latach badań, LZO w danym gatunku można utworzyć w przypadku prowadzenia co najmniej trzech doświadczeń PDOiR w województwie lub regionie, odmiana badana jest w PDOiR tak długo, jak długo znajduje się na LZO, czyli do czasu pogorszenie się oceny wartości gospodarczej. decyzje dotyczące LZO podejmowane są kolegialnie na szczeblu wojewódzkim, pod merytorycznym nadzorem Centralnego Ośrodka
Listy zalecanych do uprawy odmian na obszarze województwa Podstawy merytoryczne podstawą tworzenia LZO są wyniki doświadczeń PDOiR w danym województwie, ocenie podlegają wszystkie właściwości odmian, które badano w doświadczeniach, ze szczególnym uwzględnieniem wysokości i stabilności plonowania oraz cech jakościowych, analizie podlega odporność odmian na choroby oraz zmiany innych cech rolniczych i użytkowych, reakcja odmian na niekorzystne zjawiska atmosferyczne, zimotrwałość, susza, itd.
Pszenica ozima Jęczmień ozimy Pszenżyto ozime Żyto ozime Pszenica jara Jęczmień jary Owies Pszenżyto jare Rzepak ozimy Rzepak jary Ziemniak Łubin wąskolistny Łubin żółty Groch siewny Razem gat. i form Listy zalecanych do uprawy odmian na obszarze województw na rok 2012 (tworzone na podstawie wyników PDOiR) Województwo dolnośląskie 6 4 4 4 5 4 5 6 17 9 kujawsko-pomorskie 8 3 7 4 5 5 5 4 10 4 11 5 3 6 14 lubelskie 11 4 7 6 9 7 10 12 3 9 lubuskie 9 7 8 6 5 4 4 13 8 łódzkie 15 5 9 8 7 11 3 3 12 14 10 małopolskie 11 10 9 10 17 5 mazowieckie 11 5 7 8 5 8 4 2 19 9 opolskie 16 10 8 5 6 7 5 14 16 9 podkarpackie 10 6 6 9 7 7 6 4 8 podlaskie 8 3 10 6 6 4 3 2 8 pomorskie 12 3 7 6 4 6 5 2 10 5 14 4 12 śląskie 12 6 7 5 7 11 10 3 12 15 6 11 świętokrzyskie 13 9 9 11 8 12 18 7 warmińsko-mazurskie 10 4 9 7 9 7 6 12 8 wielkopolskie 8 4 7 5 4 6 4 9 21 9 zachodniopomorskie 7 3 7 5 4 6 4 3 7 3 20 11 Łączna l. odmian 46 15 20 16 16 23 20 5 36 10 36 5 3 12 263 Raze m woj. 16 12 15 15 16 16 15 8 12 4 12 1 1 4 147
CENTRALNIE Listy zalecanych do uprawy odmian na obszarze województw Strona internetowa Centralnego Ośrodka (www.coboru.pl) Zakładka odmianowa Doradztwo odmianowe Broszura Listy zalecanych odmian do uprawy na obszarze województw Ogólnokrajowa prasa rolnicza UPOWSZECHNIANIE REGIONALNE Strony internetowe Stacji Doświadczalnych Oceny Odmian lub ich Zakładów Doświadczalnych Strony internetowe Urzędów Marszałkowskich, Izb Rolniczych, WODR-ów Regionalne publikacje wyników doświadczeń PDOiR Dni Pola, Dni otwarte... Regionalna prasa rolnicza (najczęściej WODR i IR)
Uzasadnienie rekomendacji odmian w Polsce Gatunek CCA (29.12.2011 r.) KR (3.2012 r.) W badaniach PDO (2011) LZO (2012) Jęczmień ozimy 505 27 (5% CCA) 14 3-10 Pszenica ozima 1264 83 (7% CCA) 57 (+9) 6-16 Pszenżyto ozime 87 38 (44% CCA) 26 (+3) 4-10 Żyto ozime 130 36 (28% CCA) 23 (+2) 3-9 Jęczmień jary 524 53 (10% CCA) 33 4-11 Pszenica jara 274 27 (9% CCA) 18 4-11 Owies jary 288 25 (9% CCA) 23 3-12 Pszenżyto jare 14 9 (64% CCA) 8 2-4 Żyto jare 6 1 (17% CCA) 1 - Kukurydza 4517 175 (4% CCA) 41 (+15) - Rzepak ozimy 823 94 (11% CCA) 49 (+16) 6-14 Rzepak jary 199 26 (13% CCA) 18 2-5 Burak cukrowy 1319 91 (7% CCA) 21 - Groch siewny 402 30 (7% CCA) 28 3-6 Ziemniak 1420 136 (9% CCA) 47 11-21
Dożynki Dni Pola w SDOO DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ