Spis treści Wstęp do wydania drugiego........................................... 9 Wstęp do wydania pierwszego......................................... 11 Część pierwsza Rola technologii informacyjnej w przedsiębiorstwie 1. Przedsiębiorstwo jako podmiot zastosowania technologii informacyjnej......................................................... 17 1.1. Istota przedsiębiorstwa.......................................... 17 1.2. Obszary strukturalne............................................ 21 1.3. Trendy rozwoju................................................. 26 Pytania kontrolne.................................................... 31 2. Charakterystyka technologii informacyjnej...................... 32 2.1. Pojęcie technologii informacyjnej................................. 32 2.2. Cele stosowania technologii informacyjnej......................... 38 2.3. Identyfikacja technologii informacyjnych.......................... 44 Pytania kontrolne.................................................... 58 3. Zarządzanie technologią informacyjną........................... 59 3.1. Pojęcie i cel zarządzania technologią informacyjną.................. 59 3.2. Podejścia, obszary i fazy w zakresie zarządzania technologią informacyjną.......................................................... 60 3.3. Rola działu IT w zarządzaniu technologią informacyjną.............. 66 Pytania kontrolne.................................................... 68 Część druga Przegląd podstawowych technologii informacyjnych 4. Technologie gromadzenia (pozyskiwania) danych................. 71 4.1. Tradycyjne technologie gromadzenia danych....................... 71 4.2. Bazy danych................................................... 73 4.3. Hurtownie danych.............................................. 79 4.4. Technologie przetwarzania transakcyjnego OLTP i przetwarzania analitycznego OLAP................................................. 81 4.5. Technologia eksploracji danych................................... 82 Pytania kontrolne.................................................... 85
6 Spis treści 5. Technologie przetwarzania danych.............................. 86 5.1. Tradycyjna technologia przetwarzania danych...................... 86 5.2. Technologia komputerowa....................................... 87 5.3. Model funkcjonowania komputera................................ 88 5.4. Rodzaje komputerów............................................ 96 5.5. Oprogramowanie komputerowe.................................. 100 5.6. Technologie klient serwer....................................... 106 5.7. Technologia przetwarzania gridowego............................. 109 Pytania kontrolne.................................................... 110 6. Technologie przesyłania danych................................. 112 6.1. Tradycyjne metody przesyłania danych............................ 112 6.2. Pojęcie technologii komunikacyjnej............................... 114 6.3. Typologia sieci komputerowych.................................. 115 6.4. Technologie lokalnych sieci komputerowych....................... 119 6.5. Sieci internet, intranet i ekstranet................................. 122 6.6. Technologie usług sieciowych w internecie......................... 125 6.7. Elektroniczna wymiana danych................................... 129 6.8. Technologie workflow... 130 6.9. Technologie mobilne i bezprzewodowe............................ 130 6.10. Zdalne konferencje.............................................. 133 6.11. Technologie multimedialne...................................... 135 Pytania kontrolne.................................................... 136 7. Technologie magazynowania danych............................. 137 7.1. Technologie tradycyjne.......................................... 137 7.2. Technologie komputerowe....................................... 138 7.3. Technologie komunikacyjne...................................... 141 Pytania kontrolne.................................................... 143 8. Technologie internetowe w biznesie.............................. 144 8.1. Wpływ technologii internetowych na rozwój systemów przedsiębiorstw... 144 8.2. Systemy informatyczne e-biznesu................................. 146 8.3. Możliwości usprawnienia organizacji tkwiące w intranecie........... 150 8.4. Marketing internetowy.......................................... 153 Pytania kontrolne.................................................... 155 9. Problematyka bezpieczeństwa i ochrony zasobów IT.............. 156 9.1. Istota bezpieczeństwa w obszarze IT............................... 156 9.2. Identyfikacja zasobów podlegających ochronie..................... 158 9.3. Rodzaje zagrożeń i analiza ryzyka dla bezpieczeństwa zasobów IT.... 159
Spis treści 7 9.4. Metody zabezpieczeń i ochrony zasobów IT........................ 163 Pytania kontrolne.................................................... 177 Część trzecia Obszary zastosowań technologii informacyjnych w praktyce gospodarczej 10. Zastosowania technologii informacyjnych w systemie informacyjnym zarządzania............................................... 181 10.1. Funkcje i zadania wykonywane przez system....................... 181 10.2. Schemat koncepcyjny systemu................................... 188 10.3. Przykłady systemów............................................ 192 Pytania kontrolne.................................................... 202 11. Zastosowania technologii informacyjnych w systemie informacyjnym marketingu............................................... 203 11.1. Funkcje i zadania wykonywane przez system....................... 203 11.2. Schemat koncepcyjny systemu................................... 211 11.3. Przykłady aplikacji informatycznych.............................. 214 Pytania kontrolne.................................................... 222 12. Zastosowania technologii informacyjnych w systemie informacyjnym logistyki.................................................. 223 12.1. Funkcje i zadania wykonywane przez system....................... 223 12.2. Schemat koncepcyjny systemu................................... 229 12.3. Przykłady systemów informatycznych wspomagających obszar logistyczny........................................................ 234 Pytania kontrolne.................................................... 243 13. Zastosowania technologii informacyjnych w systemie informacyjnym rachunkowości finansowej................................. 244 13.1. Funkcje i zadania wykonywane przez system....................... 244 13.2. Schemat koncepcyjny systemu................................... 250 13.3. Przykłady systemów informatycznych wspomagających obszar rachunkowości....................................................... 258 Pytania kontrolne.................................................... 264 14. Zastosowania technologii informacyjnych w systemach wspomagających zarządzanie informacją i wiedzą.......................... 265 14.1. Funkcje i zadania wykonywane przez systemy... 265 14.2. Schemat koncepcyjny systemów.................................. 273
8 Spis treści 14.3. Przykłady systemów............................................ 281 Pytania kontrolne.................................................... 285 15. Zastosowania technologii informacyjnych w systemach monitorowania otoczenia przedsiębiorstwa............................... 286 15.1. Funkcje i zadania wykonywane przez system....................... 286 15.2. Schemat koncepcyjny systemu................................... 291 15.3. Przykłady systemów............................................ 294 Pytania kontrolne.................................................... 297 16. Zastosowania przetwarzania siatkowego jako nowoczesnej technologii informacyjnej............................................. 298 16.1. Wprowadzenie do technologii przetwarzania siatkowego............. 298 16.2. Architektura i technologia przetwarzania siatkowego................ 300 16.3. Wybrane obszary i przykłady zastosowań technologii gridowej....... 304 Pytania kontrolne.................................................... 308 17. Organizacja zastosowań technologii informacyjnej............... 309 17.1. Uwarunkowania organizacji komórek IT........................... 309 17.2. Organizacja przedsięwzięć w obszarze IT.......................... 315 17.3. Ekonomika zastosowań IT....................................... 324 Pytania kontrolne.................................................... 330 Literatura........................................................... 331 Spis rysunków....................................................... 341 Spis tabel........................................................... 344 Indeks haseł......................................................... 345
Wstęp do wydania drugiego Drugie wydanie podręcznika powstało na podstawie zajęć dydaktycznych z technologii informacyjnych prowadzonych przez pracowników Katedry Informatyki Ekonomicznej Wydziału Zarządzania Politechniki Częstochowskiej oraz Instytutu Informatyki Ekonomicznej Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu. Zadanie, którego podjęli się autorzy przy opracowywaniu pierwszego wydania w formie skryptu, zostało w pełni wykonane. Skrypt okazał się bardzo pomocny w opanowywaniu podstaw wiedzy, którą powinien dysponować współczesny ekonomista i menedżer ukierunkowany na potrzeby zarządzania. Nakład skryptu z 2008 roku został wyczerpany. Podręcznik był adresowany głównie do studentów pierwszego stopnia, na poziomie licencjackim i inżynierskim. Z powodzeniem korzystano z niego również na studiach podyplomowych, a niektóre fragmenty odpowiadały poziomowi studiów doktoranckich. Dużym zainteresowaniem cieszył się również wśród praktyków, którzy mogli pogłębić wiedzę niezbędną do prowadzenia działalności gospodarczej. Poza studentami i osobami związanymi z biznesem ze skryptu korzystali również pracownicy naukowi, którym nieobca jest tematyka informatyki ekonomicznej. Troszcząc się o stałe podnoszenie poziomu swoich prac oraz wychodząc naprzeciw potrzebom związanym z istnieniem podręczników z zakresu technologii informacyjnej, autorzy dokonali znacznych zmian i poprawek w tekście w celu uaktualnienia prezentowanego materiału teoretycznego i rozwiązań praktycznych. W porównaniu z pierwszym wydaniem skład zespołu został rozszerzony o jednego autora. Wprowadzone zmiany dotyczyły wszystkich trzech części podręcznika. Decydując się na przyjętą w podręczniku strukturę rozdziałów i części, starano się zapewnić logiczną ciągłość przekazywanej wiedzy i treści. Autorzy mają nadzieję, że umieszczenie w tekście wielu rysunków i tabel znacznie zwiększy atrakcyjność nauczania i przyspieszy proces zdobywania wiedzy informatycznej. Obecna wersja pracy składa się z siedemnastu rozdziałów podzielonych na trzy części. Najwięcej modyfikacji dotyczyło części pierwszej. W rozdziale pierwszym zmiany polegały na skróceniu teoretycznych rozwiązań dotyczących istoty i zasad funkcjonowania przedsiębiorstwa. W drugim rozdziale skupiono się nad definicją i istotą wykorzystania technologii informacyjnej. Dzięki temu pojęcie to jest uwzględniane w kolejnych częściach i rozdziałach podręcznika, bez konieczności powtórnych wyjaśnień. Znacznym przeobrażeniom i uaktualnieniom uległ również rozdział trzeci kończący pierwszą część. Druga część podręcznika ma zdecydowanie inny charakter. Jej celem było dokonanie syntetycznego przeglądu stosowanych w przedsiębiorstwach rozwiązań informatycznych. Wbrew wielu sugestiom i dyskusjom bez zmian pozostawiono
10 Wstęp do wydania drugiego strukturę i kolejność rozdziałów 4, 5, 6 i 7, które wprost wynikają z faz przetwarzania danych: gromadzenia (pozyskiwania), przetwarzania i magazynowania. Rozdziały te korespondują z przyjętym podziałem identyfikacyjnym. Kończące tę część rozdziały 8 i 9 zostały zaktualizowane i w dużej mierze zmodyfikowane. Trzecia część ma charakter aplikacyjny. Jej zadaniem było zaprezentowanie licznych przykładów stosowanych metodologii i technologii informacyjnych w najważniejszych obszarach funkcjonowania przedsiębiorstwa. W porównaniu z pierwszym wydaniem część tę rozszerzono o zagadnienia związane z przetwarzaniem rozproszonym z wykorzystaniem rozwiązań gridowych. Każdy rozdział kończy się pytaniami kontrolnymi. Ułatwiają one czytelnikowi proces weryfikacji przyswojonej wiedzy, co podwyższa dydaktyczny walor podręcznika. Zupełnym novum w porównaniu z pierwszym wydaniem jest indeks haseł gwarantujący łatwiejszy dostęp do interesujących haseł. W podręczniku zweryfikowano literaturę pod kątem aktualności i przydatności dydaktycznej. Literatura ta dotyczy wyłącznie tych pozycji, które autorzy uwzględnili w swoich rozdziałach, i obejmuje pozycje zwarte, artykuły i odnośniki internetowe. Chcielibyśmy wyrazić głęboką wdzięczność autorom za wkład włożony w opracowywanie podręcznika oraz za interesujące dyskusje, rozmowy i polemiki. Szczególne słowa podziękowania pragniemy złożyć recenzentowi pierwszego wydania książki profesorowi Jerzemu Korczakowi. Zasugerowane przez niego zmiany sprawiły, że autorzy mieli możliwość spójnej prezentacji tematyki. Podziękowania kierujemy do recenzentów obecnego wydania. Profesorowie Witold Abramowicz i Witold Chmielarz po wnikliwej analizie treści przekazali nam wiele inspirujących uwag, które wpłynęły na ostateczny kształt drugiej wersji podręcznika. Serdeczne podziękowania przekazujemy również pracownikom Wydawnictwa, którzy z wielkim trudem przygotowali podręcznik do druku. Wraz z wszystkimi autorami liczymy na kontakt z czytelnikami, gdyż ich uwagi i opinie mogą mieć duży wpływ na naszą działalność naukową, dydaktyczną i wydawniczą. Wrocław Częstochowa, grudzień 2009 r. W imieniu autorów Adam Nowicki, Tomasz Turek