Jak przygotować uczniów do czytania utworów poetyckich na maturze? Anna Kondracka-Zielińska
Dlaczego uczniowie odbierają poezję jako trudną? Poezja znajduje się w kanonie i kojarzy się z lekturami; Częściej omawia się teksty dawne, z odległych epok; Język odbierany jako trudny, zawierający zbyt wiele środków poetyckich; Problematyka w poezji może się wydawać nieprzystająca do współczesności.
Metafora poza poezją pomysł na ćwiczenie Zapisz metafory, którymi posługujemy się, by mówić o emocjach (np..: płonąć z miłości, kisić/dusić złość w sobie). Zgromadź związki frazeologiczne, które wywodzą się od części ciała (np.: mieć głowę na karku), następnie z wybranymi ułóż zdania.
Odnajdywanie metafor w reklamie Obejrzyj plakat reklamowy (towarów luksusowych lub reklam społecznych), zinterpretuj i podaj odpowiedzi na pytania (znaczenie dosłowne wybranych elementów ich znaczenie metaforyczne, interpretacja całego plakatu).
Interpretacja piosenek (np.: hip-hop) Wysłuchaj piosenki Łony pt. Rozmowa (http://tekstyhh.pl/index.php/lona/rozmowa.html), następnie zestaw ją z Wielką Improwizacją i wykonaj polecenia (o czym mówi, co ukazuje piosenka, co można powiedzieć o języku i postawie nadawcy; to samo wobec tekstu A. Mickiewicza, na koniec porównanie i wnioski). Piosenka artystyczna (aktorska), np.: A. Osiecka, M. Grechuta, Cz. Niemen.
Jak mówić uczniom o poezji?... Akcentować wartość indywidualnego odbioru tekstu poetyckiego (własne skojarzenia/odczytania ucznia), wyrażania subiektywnych odczuć brak jednego klucza do odczytania; Wiersz to specyficzna sytuacja komunikacyjna (poziom wewnątrz-/zewnątrztekstowy). Przypomnieć wiadomości z zakresu poetyki (typy liryki, sytuacja komunikacyjna, nadawca odbiorca, gatunki, środki poetyckie ); Odczytywać utwór jako całość nie poszczególne wersy; Nie zapominać o tytule utworu.
Przykład ćwiczenia Raki J. Kochanowskiego (pochwała i krytyka kobiet) Kim jest podmiot? Czy można utożsamiać go z autorem? Typ liryki? Kto jest adresatem? Co jest tematem utworu? Rola tytułu? Sytuacja liryczna? Kompozycja utworu, zasada organizacji i środki poetyckie z ich funkcją w tekście?
Szkolna analiza a metodologia literaturoznawcza Strukturalizm Psychoanaliza Hermeneutyka Fenomenologia Historyzm Feminizm Badania kulturowe Komparatystyka
Poezja na maturze 2015 Poezja będzie obecna na maturze częściej niż dotychczas; Na maturze ustnej obecność w niektórych zestawach (np.: I. Krasicki, Filozof); Na maturze pisemnej interpretacja pojedynczego tekstu (np.: T. Różewicz, Odnaleźć samego siebie - PP), interpretacja porównawcza (np.: Z. Herbert, Podróż do Krakowa i W. Szymborska, Nieczytanie PR); przy budowaniu wypowiedzi argumentacyjnej (powołanie się na inne teksty, np. wiersze), zajęcie stanowiska i uzasadnianie.
Jak ćwiczyć z uczniami tworzenie wypowiedzi ustnej w odniesieniu do liryki? Czytać (głośno) i interpretować podczas lekcji (wspólne formułowanie tezy/hipotezy); Stosować interpretację głosową i przekład intersemiotyczny (narysuj sytuację przedstawioną w wierszu); Mile widziane karty pracy (znaki kultury, toposy) oraz konteksty ikoniczne (jaki obraz najlepiej ilustruje sytuację w wierszu); Założenia szkół interpretacyjnych bez zbędnej terminologii.
By wypowiedź ucznia była odpowiednio długa Ćwiczyć mówienie na każdej lekcji (ostatnie 5 minut podsumowanie tematu, co zaciekawiło, co było ważne ); Stopniować trudność (od krótszych do kilkuzdaniowych wypowiedzi); Na podsumowanie tekstów zadawać uzasadnianie stanowiska wobec lektury; Podzielić klasę na dwa obozy, by każdy musiał odnieść się do odmiennej tezy; Ćwiczyć formułowanie tez/hipotez wobec tekstu oraz argumentację wobec nich; Ćwiczyć umiejętność rozpoznawania części składowych wypowiedzi na gotowym tekście, nawet bez podziału na akapity; Pisać wstępy i zakończenia (unikać schematu).
Praktyki dobrego mówcy Pozyskanie informacji zwrotnej od klasy (karty pracy); Wspólne opracowanie zasad, którymi powinni się kierować uczniowie podczas wystąpienia; Warto, by uczniowie nagrywali siebie w domu, podczas przygotowań do wystąpienia przed klasą.
Warte polecenia Iwona Kulpa-Szustak, Joanna Wojtulewicz, Wszystko jest poezja Poradnik dla nauczycieli przygotowujących uczniów do interpretacji utworów poetyckich na maturze, ORE Warszawa 2014. www.ore.edu.pl
Dziękuję za uwagę Anna Kondracka-Zielińska akondr@interia.pl