Analiza finansowa inwestycji energetycznych (studium wykonalności) Dr Marek Urbaniak Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu

Analiza finansowa inwestycji energetycznych (studium wykonalności) Dr Marek Urbaniak Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu

Studium wykonalności dokument (analiza) przedstawiająca cele projektu i sposoby ich osiągnięcia, sposób oceny warunków ekonomiczno-finansowych pomaga pokazać wiarygodność projektodawcy, pomaga ustalić czy inwestycja jest na tyle atrakcyjna, aby uzasadnić jej realizację.

Pytania w studium wykonalności Jaki problem trzeba rozwiązać? Jakie są opcje rozwiązania problemu: techniczne, organizacyjne, finansowe; i który wariant jest najkorzystniejszy? (Czy są alternatywne rozwiązania i czy je przeanalizował, np. bojler elektryczny a kolektory słoneczne z podgrzewaniem wody energią elektryczną)? Czy projekt jest racjonalny finansowo i społecznie czy powstanie wartość dodana dla beneficjenta, czy będą korzyści społeczne dla jednostki terytorialnej? Czy projekt jest wykonalny, tzn. ograniczenia finansowe, techniczne, organizacyjne, prawne, rynkowe lub inne uniemożliwiają realizację projektu? Czy projekt będzie miał charakter trwały, tzn. czy dochody z prowadzonej działalności pozwolą na pokrycie kosztów eksploatacyjnych, a jeśli nie, to skąd będą pochodzić środki na zapewnienie funkcjonowania projektu po inwestycji?

Podstawowe elementy studium wykonalności Definicja celów projektu Charakterystyka projektu opis przedmiotu inwestycji (identyfikacja projektu) Analiza wykonalności i rozwiązań alternatywnych Analiza finansowa (analiza przepływów finansowych) Analiza ekonomiczna (analiza kosztów i korzyści) Analiza wrażliwości i ryzyka

Identyfikacja projektu koncepcja i ramy projektu zarys i ogólny charakter projektu: przedmiot przedsięwzięcia, całkowity koszt inwestycji, lokalizacja itd., powiązania między danym projektem a istniejącą infrastrukturą. Definicja celów projektu Cele projektu bezpośrednie i pośrednie określone w oparciu o analizę potrzeb danego środowiska gospodarczospołecznego. Określają korzyści społeczno-ekonomiczne do osiągnięcia dzięki wdrożeniu projektu, Powinny być zbieżne z celami osi priorytetowej programu operacyjnego. Analiza wykonalności i rozwiązań alternatywnych Potwierdzenie, że wariant realizacji projektu reprezentuje najlepsze rozwiązanie spośród wszelkich możliwych alternatywnych rozwiązań (istotnych i technicznie wykonalnych). Wybór najlepszego wariantu na podstawie umożliwia analiza DGC wyliczenie dynamicznego kosztu jednostkowego (DGC). Jednostką jest zł/jednostkę efektu przedsięwzięcia, np. w przypadku gospodarki wodno-ściekowej zł/m 3.

Celem analizy finansowej jest pokazanie, na ile opłacalna jest realizacja projektu, przy uwzględnieniu wszystkich wydatków oraz przychodów. Zadania: weryfikacja trwałości finansowej projektu i beneficjenta/ operatora, ocena rentowności inwestycji, a także bieżącej wartości netto poprzez ustalenie wartości wskaźników efektywności finansowej projektu, ustalenie właściwego (maksymalnego) dofinansowania z funduszy UE. Analiza finansowa obejmuje elementy m.in.: zestawienie przychodów osiągnięte po realizacji projektu, zestawienie kosztów inwestycji, zestawienie kosztów związanych z eksploatacją projektu po jego oddaniu do użytkowania (tzw. koszty operacyjne), harmonogram amortyzacji majątku trwałego, harmonogram spłaty pożyczki lub kredytu otrzymanego na realizację projektu, sporządzanie bilansu projektu, zapotrzebowanie na kapitał obrotowy, sporządzenie rachunku zysków i strat projektu, sporządzenie rachunku przepływów pieniężnych (cash-flow).

Informacje na potrzeby planu finansowego Nakłady inwestycyjne projektu: grunty, budynki i budowle, maszyny i urządzenia, środki transportu, wartość niematerialne i prawne Harmonogram realizacji projektu: wykres Gantta Przychody: np. ze sprzedaży energii elektrycznej, ze sprzedaży energii cieplnej, ze sprzedaży nawozów organicznych Koszty eksploatacyjne: amortyzacja, koszty energii i materiałów, wynagrodzenia, koszty przeglądów oraz remontów, koszty obsług obce, inne koszty rodzajowe Amortyzacja: systematyczne, planowane rozłożenie wartości początkowej środka trwałego na ustalony okres amortyzacji. Stanowi ona koszt, który obniża podstawę opodatkowania, ale nie jest wydatkiem. Zapotrzebowanie na kapitał obrotowy kapitałem pracujący, czyli elementy majątku zapewniające funkcjonowanie bez przestojów. Kapitał obrotowy = zapasy + należności zobowiązania krótkoterminowe Harmonogram spłaty pożyczki lub kredytu

Elementy analizy finansowej Rachunek zysków i strat: wyliczenie przychodów i kosztów działalności, Bilans: zestawienie aktywów i pasywów na dany dzień, Rachunek przepływów pieniężnych: umożliwia analizę gotówki.

Ocena efektywności finansowej Trzeba sprawdzić czy przychody osiągane z jego eksploatacji przekraczają poniesione wydatki. Określamy: ile w przyszłości będą warte konkretne środki pieniężne, które mamy w chwili obecnej do dyspozycji (określa to wartość stopy dyskontowej). ile aktualnie są warte środki pieniężne, które pojawią się w przyszłości (środki pieniężne dyskontujemy przy pomocy stopy dyskontowej). P = A (1+ i) n P przyszła wartość kwoty A aktualna wartość kwoty n liczba lat i stopa procentowa w danym okresie

Ocena efektywności finansowej Dwa główne wskaźniki opłacalności: wartość zaktualizowana netto (NPV, Net Present Value), wewnętrzna stopa zwrotu. Zaktualizowana wartość netto (NPV): czy realizacja projektu przyniesie nadwyżkę finansową? NPV = PVB PVC [zł] gdzie: PVB = wartości aktualna przychodów z realizacji projektu (ang. Present Value of benefits) PVC = wartości aktualna całkowitych wydatków, które musimy ponieść na realizacją i eksploatację projektu (ang. Present Value of Costs) Pożądana wartość NPV > 0 wpływy (przychody) z inwestycji są większe niż koszty poniesione przy jej realizacji.

Ocena efektywności finansowej

Ocena efektywności finansowej Wewnętrzna stopa zwrotu jest stopą zwrotu, przy której zaktualizowana wartość netto (NPV) wynosi zero (IRR) maksymalny koszt kapitału po jakim może być realizowana inwestycja aby nie przynosiła straty, a była przynajmniej neutralna). IRR obliczamy korzystając ze wzoru: gdzie: r 1 stopa dyskontowa dla najbliższych zeru dodatnich wartości NPV r 2 wyższa stopa dyskontowa NPV 1 zaktualizowana wartości netto przy r 1 (zł) NPV 2 zaktualizowana wartości netto przy r 2 (zł) IRR > rozpatrzonej stopy dyskontowej projekt można zaakceptować

Analiza wskaźnikowa Rozpatrzenie zależności między wartościami sprawozdania finansowego, np.: wskaźnik rentowności sprzedaży wskaźnik bieżącej płynności wskaźnik rotacji zapasów

Analiza wrażliwości i ryzyka Przeprowadzenie analizy ma na celu oszacowanie trwałości finansowej projektu, która wykazuje czy określone czynniki ryzyka nie powodują utraty płynności finansowej projektu, Ocena ryzyka jest przeprowadzana poprzez: Wykonanie analizy wrażliwości, Przeprowadzenie jakościowej oceny ryzyka.

Analiza wrażliwości Analiza wrażliwości: przedstawienie wpływu wybranych czynników (zmiennych) na efektywność finansową danego projektu, np. na wartość wskaźników NVP i IRR. Podstawowe elementy procedury analizy wrażliwości: Zdefiniowanie istotnych czynników ryzyka, perspektywy zmian np.: wysokości stopy dyskontowej, poziomu produkcji, ceny jednostkowej produktów, wysokości kosztów operacyjnych. Ocena wpływy czynników ryzyka na trwałość finansową projektu poprzez: zbadanie wpływy czynników ryzyka na stan środków pieniężnych, zbadanie wpływu zmian zdefiniowanych czynników ryzyka na wskaźniki efektywności finansowej i ekonomicznej projektu.

Analiza ryzyka czynników jakościowych identyfikacja wszelkich czynników wewnętrznych i zewnętrznych oraz opisaniu wynikających z nich zagrożeń dla realizacji przedsięwzięcia. Do jakościowych czynników ryzyka można zaliczyć: ryzyko formalno-instytucjonalne, uwarunkowania społeczno-ekonomiczne, ryzyko ekologiczne, techniczne i technologiczne, ryzyko związane z przygotowaniem i realizacją przedsięwzięcia. Np. 10% spadek popytu na usługi w ciągu 2 lat po zakończeniu realizacji projektu, 5% spadek taryf/cen w ciągu 2 lat po zakończeniu realizacji projektu, 20% przekroczenie budżetu inwestycji podczas wdrażania projektu, 10% wzrost najbardziej decydującego kosztu eksploatacyjnego (np. cen paliwa w przypadku transportu miejskiego). ocena prawdopodobieństwa faktycznego wystąpienia danego ryzyka poprzez przypisanie dla niego jednej z trzech kategorii prawdopodobieństwa: niskiego, średniego, wysokiego. opisanie okoliczności, jakie przyczyniłyby się do wystąpienia danej sytuacji.

Analiza ekonomiczna Analiza wpływu przedsięwzięcia na poziom dobrobytu społeczności regionu (bądź kraju) gdzie przedsięwzięcie jest realizowane. Analiza finansowa bierze pod uwagę jedynie koszty i korzyści, które generuje przedsięwzięcie dla inwestora. W CBA (Cost-Benefit Analysis, Analiza kosztów i korzyści, AKK) należy uwzględnić łączne koszty i korzyści z punktu widzenia społeczności będącej beneficjentem przedsięwzięcia. Stąd CBA określa się często jako analizę społecznych kosztów i korzyści. Punktem wyjścia do CBA/AKK są przepływy pieniężne wykorzystane w analizie finansowej. Aby obliczyć wartość projektu dla społeczeństwa (ENPV) dokonuje się korekt w stosunku do analizy finansowej: Wyeliminowanie transferów, oznaczających wszelkie podatki, opłaty, koszty finansowe, subsydia. Ich wykluczenie z CBA wynika z faktu, że nie stanowią one kosztu dla społeczeństwa, a są jedynie transferem dochodów (narzędziem redystrybucji dochodów). Nie przyczyniają się do wzrostu ani spadku dobrobytu społecznego, Uwzględnienie efektów zewnętrznych, sytuacji gdy działalność jednego podmiotu powoduje zmianę w dobrobycie innego podmiotu, i jednocześnie zmiana ta nie jest rekompensowana, Wycena czynników produkcji wg cen ukrytych i kosztu alternatywnego: gdy występują zakłócenia na danym rynku, które powodują, iż koszt czynnika produkcji różni się od kosztu jaki ponosi społeczeństwo (monopole, ograniczenia ilościowe, regulacje cenowe).

Wytyczne oraz standardy analizy finansowej źródła ogólne Wytyczne Ministra Rozwoju Regionalnego w zakresie wybranych zagadnień związanych z przygotowaniem projektów inwestycyjnych, w tym projektów generujących dochód (NSRO 2007 2013) - Ministra Rozwoju Regionalnego z 15 stycznia 2009 r., Dokument Roboczy Nr 4 Wytyczne dotyczące metodologii przeprowadzenia analizy kosztów i korzyści nowy okres programowania 2007 2013 opracowany przez Komisję Europejską - Dyrekcję Generalną ds. Polityki Regionalnej - 08/2006, Przewodnik Analiza kosztów i korzyści projektów inwestycyjnych opracowany przez Komisję Europejską - Jednostkę ds. Ewaluacji Dyrekcji Generalnej Polityka Regionalna zaktualizowany w 2008r., dla inwestycji w zakresie środowiska: Wytyczne do przygotowania inwestycji w zakresie środowiska współfinansowanych przez Fundusz Spójności i Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego w latach 2007 2013 opracowane przez Jaspers, dla innych sektorów: dodatkowe wytyczne instytucji zarządzającej dla danego programu/sektora, (np. Niebieskie księgi dla sektora transportu), dokumenty określające zakres studium wykonalności, itd., dla dużych projektów: art. 40 rozporządzenia Rady (WE) nr 1083/2006 oraz Załącznik XXII do rozporządzenia 1828/2006 (określają zakres informacji przedkładanych KE).