Zabawy i ćwiczenia ogólnorozwojowe dla dzieci w wieku przedszkolnym Zabawy rozwijające sprawność ruchową (motorykę dużą): Ćwiczenia wdrażające do utrzymywania prawidłowej postawy ciała: Stawanie na palcach i wyciąganie do góry ciała, np. wspinanie się na palcach i naśladowanie zrywania owoców Zabawa z szarfą trzymaną dwiema rękami na końcach: napinanie i rozluźnianie, skręt w lewo i prawo, skłon do przodu, przechodzenie i przeskakiwanie obunóż Zrób tak jak ja dotykanie dłonią poszczególnych części ciała, witanie się nosa z kolanem itp Rowerek w powietrzu, leżąc na plecach Chodzenie z woreczkami na głowie, na ramionach Czworakowanie naś ladowanie zwierzątek, wyginanie grzbietów jak kotki, omijanie przeszkód, wchodzenie do tunelu, pokonywanie przeszkód. Ćwiczenia uczące regulowania napięcia mięśniowego Start rakiety w kosmos wyskok, dzieci kucają mocno, opierając się na całych stopach, na hasło start (można odliczać z dziećmi 10, 9, 8 ) wyskakują do góry; 1
Wyciskanie pomarańczy ściskanie dłoni i rozluźnianie; spacer z piłeczką pingpongową na łyżeczce lub z dzwoneczkiem w ręce, tak by nie zadzwonił, Start samolotu dziecko kuca stabilnie na obu nogach, powoli podnosi się i zaczyna naśladować lot. Ćwiczenia zmierzające do wyczuwania własnego ciała Leci, leci mucha, gdzie usiadła? dziecko z zamkniętymi oczami koncentruje się na wrażeniach płynących spoza swojego ciała; Pisze pani na maszynie masażyki są nie tylko wspaniałym przeżyciem dla masowanego, ale także masujący rozwija precyzję ruchów. Ćwiczenia zmierzające do poznania nóg Marszczenie stopami chusteczki, chwytanie jej palcami i unoszenie, wyrzucanie chusteczki do góry Uderzenie nogami rytmicznie w woreczki z grochem Odbijanie balonika nogami, kolanami, brzuchem Naśladowanie skoków małego ptaszka, ropuchy, zająca Stymulacja materiałami naturalnymi: w fasoli, w małych orzechach włoskich toczenie, układanie kompozycji z kolorowej fasoli Toczenie piłki nogą. Ćwiczenia równowagi Szybkie wstawanie i siadanie na podłodze, 2
Chodzenie po wyznaczonych trasach, Chodzenie noga za nogą po sznurku Chodzenie i bieganie między rozrzuconymi woreczkami, np. Patrz pod nogi, Omijanie kałuż np. omijanie rozrzuconych na podłodze szarf. Zabawy doskonalące koordynację ręka oko Zabawy z woreczkami: podrzucanie i łapanie, Wrzucanie do wiaderka np. kulek z gazet, Toczenie dużej piłki lewą i prawą ręką, Rysowanie w powietrzu kółek (dużych i małych) wstążką lub chusteczką, Przekraczanie środkowej osi ciała z wykorzystaniem propozycji P. Dennisona: rysowanie leniwej ósemki ręką lewą i prawą, nogą lewą i prawą. Zabawy i ćwiczenia rozwijające sferę poznawczą (pamięć, uwaga, wiedza o świecie, schemat ciała, figury geometryczne) Czytanie dziecku bajek Już trzyletnie dziecko rozpoznaje bohaterów bajek. Identyfikuje się z nimi, a swoją mimiką manifestuje wobec nich sympatię lub antypatię. Wyliczanki 3
Ele mele dudki, Gospodarz malutki, Gospodyni jeszcze mniejsza, Ale za to zaradniejsza. Ene due rabe, bocian połknął żabę, a później Chińczyka, co z tego wynika, raz, dwa, trzy, wychodź ty. Trąf, trąf misia bela. Misia asia konfacela. Misia a, misia be, misia asia konface. Entliczek - pentliczek, czerwony stoliczek, na kogo wypadnie, na tego bęc! Wierszyki z pokazywaniem Tu paluszek (pokazujemy wskazujący palec jednej ręki). Tu paluszek (pokazujemy wskazujący palec drugiej ręki). Kolorowy mam fartuszek (wykonujemy ruch ręką, wskazując fikcyjny fartuszek). Tu jest rączka (prawą rękę wysuwamy wierzchem dłoni do przodu). A tu druga (lewa ręka jw. w przód). A tu oczko do mnie mruga (pokazujemy oko). Tu jest buzia (pokazujemy buzię). 4
Tu ząbeczki (wskazujemy ręką na zęby, może być szeroki uśmiech). Tu wpadają cukiereczki (otwieramy buzię i wskazujemy palcem do środka). Tu jest główka (pokazujemy ręką głowę). A tu nóżka (wysuwamy prawą nogę). Ot i cała jest dziewuszka (wskazujemy siebie dłonią). Tu sroczka kaszkę warzyła. Tu sobie ogonek sparzyła. Temu dała na miseczkę (kręcimy wysuniętym kciukiem prawej dłoni). Temu dała na łyżeczkę (kręcimy palcem wskazującym). Temu, bo grzecznie poprosił (kręcimy kolejnym palcem). Temu, bo wodę nosił (kręcimy kolejnym palcem). A temu najmniejszemu nic nie dała. Tylko ogonkiem zamieszała, i frrrrrrrr odleciała i tu się schowała. Zabawy w przeciwieństwa Do zabawy na początku potrzebne są rekwizyty: duża i mała lalka, duża i mała piłka, duży i mały płotek, duży i mały kot-maskotka. Jeśli tego nie mamy możemy wykorzystać rysunki. Pokazujemy dziecku duży płot (na rysunku) mówiąc: To jest duży płot." Pokazujemy dziecku mały płotek mówiąc: A to mały płotek." Pokazujemy dziecku dużego kota mówiąc: To jest duży kot." 5
Pokazujemy dziecku małego kotka: A to mały kotek." Pokazujemy dziecku dużą lalkę mówiąc: To jest duża lalka" Teraz pokazujemy małą lalkę mówiąc: To mała laleczka" Pokazujemy dziecku dużą piłkę mówiąc: To jest duża piłka" Pokazujemy dziecku małą piłkę mówiąc: To mała piłeczka" Za drugim razem wystarczy dziecku pokazywać rekwizyty, aby samodzielnie dopowiadało jego nazwę płot - płotek. Dzięki tej zabawie maluch uczy się dobierać odpowiednie końcówki do wyrazu. Oczywiście wierszyk ten możemy również budować w nieskończoność (dom- domeczek, pies - pieseczek, kartka - karteczka itp.) Zabawa z przyimkami Do zabawy potrzebne będzie pudełko/kartonik i kostka do gry bądź inny drobny przedmiot. Zapoznajemy dziecko z przyimkami,,w,,,na,,,pod,,,za,,,przed,,,obok,,,z przodu,,,z tyłu. Instrukcja: wkładamy kostkę do pudełka tłumacząc dziecku, że kostka znajduje się teraz w pudełku, potem kładziemy kostkę na pudełku tłumacząc, że jest teraz na pudełku, itd. Potem dajemy dziecku polecenia aby wykonało poprawnie sekwencję. Jeżeli dziecko od razu nie zrozumie na czym zabawa polega ćwiczcie z nim codziennie 6
i zobaczycie, że codzienny trening czyni mistrza. Jaki to kolor Do nauki służą najprostsze zabawki np. zwykłe plastikowe klocki dostępne w każdym sklepie z zabawkami. Dla dziecka dwuletniego takie klocki to świetna zabawka. Po krótkim przeszkoleniu powinno sobie poradzić z budową małej wieży, czyli spięciem ze sobą 3-4 klocków. Można zacząć od łączenia ze sobą klocków w tych samych kolorach, czyli czerwone z czerwonymi, żółte z żółtymi itp. Ewentualnie ustawiamy 4 pojemniki i do każdego wrzucamy klocki w innym kolorze, pokazujemy dziecku klocek mówimy, w jakim jest kolorze to jest klocek niebieski" wrzucamy go do klocków niebieskich". Zabawy i ćwiczenia rozwijające sferę emocjonalną Masażyki IDZIE PANI (dziecko zwrócone jest do rodziców plecami) Idzie pani: tup, tup, tup, (Stukamy plecy malucha opuszkami palców) dziadek z laską: stuk, stuk, stuk, (Teraz stukamy w plecy zgiętym palcem) skacze dziecko: hop, hop, hop, (Opieramy dłoń na przemian to na przegubie to na palcach) żaba robi długi skok. 7
(Klepiemy dwie odległe części ciała dziecka stopy i potem głowę) Wieje wietrzyk: fiu, fiu, fiu, (Dmuchamy w jedno i w drugie ucho dziecka) kropi deszczyk: puk, puk, puk, (Stukamy w plecy dziecka wszystkimi palcami) deszcz ze śniegiem: chlup, chlup, chlup, (Klepiemy plecki dziecka dłońmi złożonymi w miseczki) a grad w szyby łup, łup, łup. (Stukamy dłońmi zwiniętymi w pięści) Świeci słonko, (Palcem wykonujemy na plecach koliste ruchy) wieje wietrzyk, (Dmuchamy we włosy dziecka) pada deszczyk. (Znowu stukamy opuszkami palców) Czujesz dreszczyk? (Leciutko szczypiemy w kark). Części ciała Rodzic łapie się za ucho i mówi "ucho", dziecko robi to samo. Rodzic łapie się za nos i mówi "oko", dziecko powinno jednak złapać się za "oko", czyli zawsze za to, o czym mówi mama/tata a nie za to co wskazuje. Nauka liczenia Miedzy 4 a 5 rokiem życia pojawia się istotna zmiana w świadomości matematycznej dziecka. Z powodzeniem może się nauczyć liczyć do 10, 8
a nawet dalej i co najważniejsze zaczyna liczyć świadomie. Czyli po przeliczeniu wszystkich elementów na pytanie ile ich jest poda wynik, wcześniej to nie było tak oczywiste. Pojawia się również kolejna zmiana, po przeliczeniu palców jednej ręki, palce kolejnej zaczyna liczyć od 6, wcześniej każda ręka jest zazwyczaj traktowana oddzielnie. Dzieciom, które mają większe trudności z liczeniem można zaproponować wierszyk rymowankę: Jeden,dwa, jeden, dwa, pewna pani miała psa. Trzy i cztery, trzy i cztery, pies ten dziwne miał maniery. Pięć i sześć, pięć i sześć, pies ten kości nie chciał jeść. Siedem, osiem, siedem, osiem, wciąż o lody tylko prosił. Dziewięć, dziesięć, dziewięć, dziesięć, kto te lody mu przyniesie? Może ja, może Ty? Licz od nowa: raz, dwa, trzy! Zabawy i ćwiczenia rozwijające sprawność manualną (motorykę małą) Chwytanie oburącz Turlanie piłki do dziecka. Chwytanie balonika umieszczonego na sznurku. 9
Chwytanie przedmiotów całą dłonią Odkręcanie i zakręcanie słoików (np. nakrętek od pasty), otwieranie i zamykanie pojemników oraz pudełek. Chwytanie i manipulowanie kolorowymi chustkami i szarfami, np. poprzez zataczanie kółek w powietrzu, malowanie leniwej ósemki Dennisona, fal czy zwijanie chusteczki w ślimaka. Z kolei do ćwiczeń rozmachowych na dużym formacie możemy zaliczyć zamalowywanie dużej kartki grubym pędzlem i stopniowe zmniejszanie rozmiarów (pędzla i kartki). Warto także stwarzać okazje do malowania na stojąco bez ograniczania ruchów rąk, malowania kredą na tablicy oraz na chodniku itp. Różnicowanie konsystencji Rozpoczynamy od stymulacji sypką mąką, następnie wlewamy sporo wody, tak by dziecko pobawiło się w kleistej konsystencji. Dosypując więcej mąki zmieniać się będzie konsystencja, a użycie oleju zapewni dodatkowe wrażenia dotykowe. Zabawę masą solną można wzbogacić, umieszczając w niej nasiona fasoli, grochu, przypraw i barwników do ciast. Dodatkową korzyścią może być ćwiczenie chwytu pęsetkowego podczas oczyszczania ciasta. Ćwiczenie precyzji ruchów, przy udziale wzroku bardzo prostym ćwiczeniem jest rozciąganie plasteliny na kartce. Dziecko musi włożyć odpowiedni nacisk i wykonać ruch w jakimś kierunku. Łączenie elementów zachęcam do wykorzystania w tym 10
ćwiczeniu małych stempli, np. gwiazdek. Zadaniem dziecka będzie połączenie elementów w pary, w trójki lub w czwórki linią prostą. Można zachęcić dziecko do łączenia punktów, tak by powstała sieć pająka. Dla starszych dzieci dużą atrakcyjne są zabawy w łączenie ponumerowanych punktów i sprawdzanie, co powstało. Zabawy paluszkowe polegają na wyodrębnianiu poszczególnych palców, dotykaniu kciukiem do kciuka i tworzeniu koszyka ze splecionych dłoni. Polecam do tych ćwiczeń doskonałe wierszyki w zabawach paluszkowych. Różnicowanie napięcia mięśniowego zabawy masami plastycznymi: modelina, glina, masa papierowa, plastelina, masa solna; papieroplastyka. Ćwiczenie polega na formowaniu wałków i toczeniu kulek. Można np. zwijać wałeczki w ślimaka, odtwarzać wałeczkiem narysowanego kształtu falującego, a także ciąć plastikowym nożykiem wałeczki na kawałki. Warto również zastosować terapię ręki z wykorzystaniem zwykłych dziurkaczy oraz z wzorami atrakcyjnymi dla dzieci. Ćwiczenie chwytu pęsetkowego gra na flecie, zabawy na niby z kredką, zastępującą flet. Malowanie kłębkiem waty, zdejmowanie klamerek i przypinanie prac na sznurku. Atrakcyjne dla dzieci jest także tworzenie kompozycji z gotowych naklejek, a także wypychanie drobnych elementów, darcie papieru na paski, na małe kawałki, składanie kartki i stosowanie techniki origami. Wycinanie nożyczkami jest umiejętnością złożoną warto 11
na samym początku opanować umiejętność trzymania kciuka do góry w postaci zabawy jest ok. Wcześniej należy wyjaśnić znaczenie tego gestu, a następnie pilnować, by dziecko trzymało nożyczki kciukiem do góry. Wiele nawyków powstaje na samym początku działania, a potem trudno je zmienić. Zabawy z przypinaniem klamerek do ubrań pozwolą dziecku utrwalić ruch między palcem wskazującym a kciukiem i zachęci do wykorzystania siły poprzez np. wycinanie pasków papieru, krepiny, sznurka czy wełny. Zachęcam szczególnie do tworzenia kolaży z wykorzystaniem kolorowych gazet, ale także katalogów (np. przysyłanych przez firmy produkujące zabawki dydaktyczne dla dzieci). Ćwiczenie pamięci ruchu niezwykle istotne jest przygotowanie dziecka do zapamiętywania. Etap 1 naśladownictwo prostych ruchów np.: dłoni. Zabawa typu: Zrób tak jak ja, (można klasnąć w dłonie, pogłaskać policzek, podrapać się w czoło itp.). Etap 2 naśladowanie sekwencji ruchów, np.: Ty stuknij, ja klasnę w dłonie. Ty ustaw klocek, ja postawię klocek. Następnie można dzieciom zaproponować zabawę w parach. Etap 3 pogrubianie narysowanych przez nauczyciela prostych linii, kształtów. Etap 4 naprzemienne rysowanie prostych znaków graficznych (np.: Ja kreskę ty kółko, ja na czerwono ty na zielono) W przypadku dzieci starszych rysowanie kwadratów i prostokątów (np. ja poziomo ty pionowo, ja długa kreska ty krótka kreska). Etap 5 samodzielne tworzenie sekwencji ruchów rytmy. 12
Etap 6 rysowanie według instrukcji (można wykorzystać np. Rysowane wierszyki). Naśladownictwo prostych schematów, np.: jak narysować krokodyla, schemat postaci. Ćwiczenie wyobrażania sobie ruchu zabawa w slalom z wykorzystaniem np. kręgli, a następnie przeniesienie ruchu na kartkę rysowanie szlaczków falistych, zapamiętywanie sekwencji ruchów rytmy. Malowanie i rysowanie domalowywanie brakujących elementów pozwala dziecku osiągnąć łatwy sukces i rozwija wyobraźnię przedmiotów. Zamalowywanie prostych rysunków konturowych pastelami suchymi, olejnymi lub flamastrami pozwala z kolei eksperymentować z siłą nacisku na kartkę. Rozpoznawanie dotykiem podstawowych przedmiotów zabawa Zaczarowany worek wymaga kilku etapów wprowadzania, czyli zastosowania zasady stopniowania trudności. Etap 1 - Poznanie przedmiotu różnymi zmysłami (atrakcyjne jest wykorzystanie np. owoców), pomoc w posługiwaniu się określeniami w odpowiedzi na pytanie: Jakie to jest? (ukierunkowywanie wrażeń). Etap 2 - Porównywanie dwóch poznanych wcześniej polisensorycznie przedmiotów. Etap 3 - Włożenie do worka 3 poznanych wcześniej polisensorycznie przedmiotów. Zabawy konstrukcyjne, manipulowanie przedmiotami 13
przy udziale wzroku Etap 1 - Układanie szeregu z klocków, piętrzenie w postaci wieży klockami sześciokątnymi, walcami, prostopadłościanami. Zabawy typu dokładanie elementów, zmuszają do obserwacji oraz myślenia. Ustawianie klocków równolegle i prostopadle do siebie uczy planowania prostych ruchów dłoni. Etap 2 - Łączenie elementów w całość. Poznanie właściwości klocków, dopasowywanie ich do siebie. Opracowała: Małgorzata Włodarczyk-Olek neurologopeda 14