STUDIA PRAWNICZE Postępowanie cywilne Elwira Marszałkowska-Krześ (red.) C.H.BECK
STUDIA PRAWNICZE Postępowanie cywilne
W sprzedaży: A. Zieliński (red.) KODEKS POSTĘPOWANIA CYWILNEGO. KOMENTARZ, wyd. 6 Komentarze Kodeksowe J. Studzińska, P. Cioch POSTĘPOWANIE CYWILNE, wyd. 2 Wykłady Becka E. Marszałkowska-Krześ (red.) POSTĘPOWANIE CYWILNE. PYTANIA. TABLICE, wyd. 2 Ćwiczenia Becka T. Ereciński (wprow.) POSTĘPOWANIE CYWILNE. ORZECZNICTWO Zbiory Orzecznictwa Becka KODEKS POSTĘPOWANIA CYWILNEGO Z WPROWADZENIEM, wyd. 38 Twoje Prawo www.ksiegarnia.beck.pl
Postępowanie cywilne Redaktor prof. dr. hab. Elwira Marszałkowska-Krześ Autorzy prof. dr. hab. Elwira Marszałkowska-Krześ profesor Uniwersytetu Wrocławskiego dyrektor Instytutu Prawa Cywilnego dr hab. Łukasz Błaszczak adiunkt Uniwersytetu Wrocławskiego Zakład Postępowania Cywilnego dr Izabella Gil adiunkt Uniwersytetu Wrocławskiego Zakład Postępowania Cywilnego dr Ewa Rudkowska-Ząbczyk adiunkt Uniwersytetu Wrocławskiego Zakład Postępowania Cywilnego WYDAWNICTWO C. H. BECK WARSZAWA 2013
Propozycja cytowania: E. Marszałkowska-Krześ (red.), Postępowanie cywilne, Warszawa 2013 Poszczególne rozdziały opracowali: Elwira Marszałkowska-Krześ: II; V 21 23; X; XII 60 65; XIII 67 68, 70; XV Łukasz Błaszczak: I; IV; VI 24 27, 29, 31 33, 34 pkt I IV; XII 58 59; XIV; XVII; XIX 106 pkt III; XXI 122 126 Izabella Gil: III; VI 28, 34 pkt V, 35; IX; XIII 69, 71 75; XVIII; XIX; XX; XXI 127 Ewa Rudkowska-Ząbczyk: V 19 20; VI 30; VII; VIII; XI; XIII 66; XVI Wydawca: Aneta Flisek Wydawnictwo C. H. Beck 2013 Wydawnictwo C. H. Beck Sp. z o.o. ul. Bonifraterska 17, 00-203 Warszawa Skład i łamanie: DTP Service Druk i oprawa: Totem, Inowrocław ISBN 978-83-255-5108-7 ISBN e-book 978-83-255-5109-4
Wstęp Oferowane Czytelnikom Studia prawnicze z postępowania cywilnego zawierają pogłębiony wykład dotyczący podstawowych instytucji procedury cywilnej. Prawo procesowe cywilne ma istotne znaczenie dla wymiaru sprawiedliwości. Kodeks postępowania cywilnego (ustawa z 1964 r.) był wielokrotnie nowelizowany (około 160 razy). Doktryna i judykatura podejmują starania, aby pokonywać przeszkody wynikające z częstych zmian Kodeksu, stosowania prawa unijnego i międzynarodowego. Istotne znaczenie dla kształtu procedury miała jedna z ostatnich nowel KPC (z 16.9.2011 r.). Zlikwidowano odrębne postępowanie w sprawach gospodarczych oraz w ramach koncentracji materiału dowodowego zastąpiono system prekluzji dyskrecjonalną władzą sędziego. Na strony nałożono ciężar dokonywania czynności procesowych zgodnie z dobrymi obyczajami, a także tzw. ciężar wspierania postępowania, w związku z nowym sposobem koncentracji materiału procesowego. Termin organizacje społeczne zastąpiono pojęciem organizacji pozarządowych, z modyfikacją udziału tych podmiotów w postępowaniu cywilnym. W przypadku ogłoszenia upadłości strony powrócono do poprzedniej regulacji, polegającej na zawieszeniu postępowania. Zmieniono skutki związane z wniesieniem apelacji do sądu niewłaściwego, co nie powoduje obecnie negatywnych skutków dla skarżącego. Wprowadzono tzw. zażalenie poziome w przypadku niektórych postanowień sądu II instancji oraz możliwość zaskarżenia zażaleniem do SN orzeczeń sądu II instancji, uchylających zaskarżone orzeczenie i przekazujących sprawę do ponownego rozpoznania. Zwiększono uprawnienia referendarzy sądowych. Niespójność terminologiczna i instytucjonalna, spowodowana licznymi nowelizacjami KPC, wskazuje na pilną potrzebę stworzenia nowego Kodeksu i rozważenia, czy niektóre postępowania (np. z zakresu trybu nieprocesowego) nie powinny zostać uregulowane w ustawach szczególnych. Elwira Marszałkowska-Krześ
Spis treści Wstęp... V Wykaz skrótów... XXXI Rozdział I. Wiadomości wstępne i wprowadzenie do nauki postępowania cywilnego... 1 1. Wprowadzenie historyczne. Pojęcie i funkcja postępowania cywilnego... 2 I. Rys historyczny... 2 II. Pojęcie postępowania cywilnego... 4 2. Główne przeobrażenia prawa procesowego cywilnego w Polsce po 2000 r... 6 3. Źródła prawa procesowego cywilnego... 9 I. Akty prawne... 9 II. Judykatura... 12 4. Prawo procesowe cywilne a prawo materialne cywilne... 13 5. Stosunek sądowego postępowania cywilnego do postępowania administracyjnego i sądowoadministracyjnego... 17 I. Sądowe postępowanie cywilne a postępowanie administracyjne. 17 II. Sądowe postępowanie cywilne a postępowanie sądowoadministracyjne... 20 6. Stosunek postępowania cywilnego do postępowania karnego... 22 7. Postępowanie cywilne a orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego... 25 8. Postępowanie cywilne a orzeczenia wstępne Trybunału Sprawiedliwości (TS)... 27 9. Pojęcie i kryteria wyodrębnienia sprawy cywilnej (materialne i formalne)... 30 10. Droga sądowa... 31 I. Pojęcie drogi sądowej... 31 II. Niedopuszczalność drogi sądowej... 31 III. Rodzaje niedopuszczalności drogi sądowej... 32 11. Przedmiot ochrony w postępowaniu cywilnym (przedmiot procesu cywilnego)... 33 I. Teorie dotyczące przedmiotu ochrony... 33 1. Koncepcja roszczeń materialnych... 33 2. Koncepcja roszczeń procesowych... 33
VIII Spis treści 3. Koncepcja sytuacji prawnej jako przedmiotu procesu cywilnego... 34 II. Żądanie zawarte w powództwie a przedmiot ochrony prawnej... 35 1. Uwagi ogólne... 35 2. Żądanie o spełnienie świadczenia... 35 3. Żądanie ustalenia prawa lub stosunku prawnego... 35 4. Żądanie ukształtowania prawa lub stosunku prawnego... 36 Rozdział II. Przesłanki wymiaru sprawiedliwości... 37 12. Przesłanki procesowe... 40 I. Pojęcie przesłanek procesowych... 40 II. Rodzaje przesłanek procesowych... 42 1. Przesłanki dotyczące sądu... 43 2. Przesłanki dotyczące stron... 43 3. Przesłanki dotyczące przedmiotu sprawy... 44 4. Przesłanki procesowe bezwzględne i względne... 44 5. Przesłanki pozytywne i negatywne... 45 III. Sanowanie przesłanek procesowych... 45 1. Sanowanie przesłanek dotyczących sądu... 45 2. Sanowanie przesłanek dotyczących stron... 46 3. Sanowanie przesłanek dotyczących przedmiotu sprawy... 46 IV. Skutki braku przesłanek procesowych... 47 1. Skutki braku przesłanek procesowych bezwzględnych... 47 2. Skutki braku przesłanek procesowych względnych... 47 13. Przesłanki materialnoprawne... 48 Rozdział III. Rodzaje sądowego postępowania cywilnego... 49 14. Rozpoznawanie spraw cywilnych... 49 15. Rodzaje postępowań... 51 I. Tryby postępowania rozpoznawczego... 52 1. Proces... 53 2. Postępowanie nieprocesowe... 54 Rozdział IV. Zasady procesowe w postępowaniu cywilnym... 56 16. Pojęcie zasad procesowych i ich rodzaje w systemie prawa procesowego... 57 17. Zasady procesowe a konstytucyjne zasady wymiaru sprawiedliwości. 62 I. Zasada sądowego wymiaru sprawiedliwości... 62 II. Zasada prawa do sądu... 63 III. Zasada niezawisłości sędziowskiej... 65 IV. Zasada jednolitości sądów... 66 V. Zasada udziału obywateli w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości... 66 VI. Zasada nadzoru judykacyjnego Sądu Najwyższego... 67 VII. Zasada jawności... 67 VIII. Zasada instancyjności... 69
Spis treści IX 18. Ogólna charakterystyka poszczególnych zasad procesowych... 70 I. Zasada równości (równouprawnienia) stron i uczestników postępowania... 70 II. Zasada dyspozycyjności... 73 III. Zasada kontradyktoryjności... 75 IV. Zasada swobodnej oceny dowodów... 78 V. Zasada formalizmu procesowego... 80 VI. Zasada koncentracji (skupienia) materiału procesowego... 82 VII. Zasada kierownictwa sędziowskiego... 85 VIII. Zasada bezpośredniości... 86 IX. Zasada ustności... 88 Rozdział V. Organ procesowy... 90 19. Sąd... 90 I. Organizacja sądów w sprawach cywilnych... 90 II. Skład sądu... 93 1. Skład sądu I instancji... 93 2. Skład sądu II instancji... 95 3. Skład Sądu Najwyższego... 96 20. Referendarze sądowi... 97 21. Właściwość sądu... 99 I. Uwagi ogólne... 99 II. Właściwość rzeczowa... 100 1. Zasada ogólna... 100 2. Sąd okręgowy jako sąd I instancji... 100 III. Właściwość miejscowa... 102 1. Właściwość ogólna... 102 2. Właściwość przemienna... 103 3. Właściwość wyłączna... 104 IV. Właściwość funkcjonalna... 105 1. Funkcje sądu rejonowego... 105 2. Funkcje sądu okręgowego... 106 3. Funkcje sądu apelacyjnego... 106 4. Funkcje Sądu Najwyższego... 107 V. Właściwość umowna... 107 22. Wartość przedmiotu sporu... 108 I. Uwagi ogólne... 108 II. Sposób obliczania wartości przedmiotu sporu... 108 III. Kontrola wartości przedmiotu sporu... 110 23. Wyłączenie sędziego... 110 I. Uwagi ogólne... 110 II. Iudex inhabilis... 111 III. Iudex suspectus... 112 1. Podstawy wniosku... 112 2. Podmioty uprawnione... 112 3. Rozstrzygnięcie wniosku... 113 IV. Wyłączenie innych podmiotów... 113
X Spis treści Rozdział VI. Uczestnicy postępowania... 115 24. Pojęcie strony procesowej... 116 25. Zdolność sądowa... 119 26. Zdolność procesowa... 122 27. Zdolność postulacyjna... 126 28. Legitymacja procesowa... 127 I. Pojęcie legitymacji procesowej... 128 II. Rodzaje legitymacji procesowej... 132 1. Legitymacja bezpośrednia i pośrednia... 132 2. Legitymacja zwykła i nadzwyczajna... 132 3. Legitymacja czynna i bierna... 134 4. Legitymacja indywidualna i grupowa... 134 5. Legitymacja publiczna i prywatna... 135 III. Źródła legitymacji procesowej... 135 IV. Skutki braku legitymacji procesowej... 136 V. Sposoby konwalidacji braku legitymacji procesowej... 137 29. Współuczestnictwo procesowe... 138 I. Pojęcie i rodzaje współuczestnictwa w sporze... 138 II. Charakterystyka poszczególnych rodzajów współuczestnictwa... 139 1. Współuczestnictwo czynne i bierne... 139 2. Współuczestnictwo formalne... 139 3. Współuczestnictwo materialne... 140 4. Współuczestnictwo jednolite... 142 5. Współuczestnictwo konieczne... 143 6. Współuczestnictwo nienazwane... 144 III. Działania współuczestników w procesie... 145 30. Udział podmiotów na prawach strony w postępowaniu cywilnym... 146 I. Udział prokuratora w postępowaniu cywilnym... 146 1. Wszczęcie postępowania przez prokuratora... 147 2. Udział prokuratora w toczącym się już postępowaniu... 150 II. Udział organizacji pozarządowych w postępowaniu cywilnym... 150 III. Udział inspektorów pracy w postępowaniu cywilnym... 152 IV. Udział powiatowego (miejskiego) rzecznika konsumentów w postępowaniu cywilnym... 152 V. Udział Rzecznika Praw Obywatelskich, Rzecznika Praw Dziecka i Rzecznika Praw Pacjenta w postępowaniu cywilnym... 153 31. Interwencja główna... 154 32. Interwencja uboczna... 155 33. Przypozwanie... 157 34. Reprezentacja stron i uczestników... 158 I. Pojęcie reprezentacji... 158 II. Przedstawicielstwo ustawowe... 159 III. Pełnomocnictwo procesowe... 161 IV. Działanie za stronę niebędącą osobą fizyczną jej organu... 165
Spis treści XI V. Zastępca pośredni... 165 1. Teoria urzędowa... 166 2. Teoria zastępstwa... 167 VI. Zastępstwo sądowe Skarbu Państwa... 168 35. Następstwo procesowe... 170 I. Rodzaje przekształceń podmiotowych... 170 II. Sukcesja ogólna... 170 III. Sukcesja szczególna... 171 1. Nabywca przedmiotu lub prawa objętego sporem... 171 2. Interwenient uboczny... 172 3. Zstępni małżonka... 172 4. Kurator... 173 Rozdział VII. Przedmiot postępowania cywilnego... 174 36. Pojęcie powództwa... 174 37. Rodzaje powództw... 178 I. Powództwo o świadczenie... 179 1. Żądanie alternatywne... 180 2. Facultas alternativa... 181 3. Żądanie ewentualne... 182 II. Powództwo o ustalenie... 182 III. Powództwo o ukształtowanie prawa lub stosunku prawnego... 184 38. Kumulacja i rozdrobnienie roszczeń... 185 I. Kumulacja roszczeń... 185 II. Rozdrobnienie roszczeń... 187 39. Zmiana powództwa... 188 40. Cofnięcie pozwu... 190 Rozdział VIII. Dowodzenie faktów i inne sposoby dokonywania ustaleń faktycznych w postępowaniu cywilnym... 193 41. Wstępna kwalifikacja stanu faktycznego sprawy... 194 42. Przedmiot dowodu... 196 I. Fakty jako przedmiot dowodu... 196 II. Normy prawne jako przedmiot dowodu... 198 43. Ciężar dowodu... 199 I. Pojęcie ciężaru dowodu... 199 II. Ciężar dowodu w znaczeniu formalnym... 199 III. Ciężar dowodu w znaczeniu materialnym... 200 44. Termin przedstawiania twierdzeń i dowodów przez strony... 201 45. Pozadowodowe sposoby dokonywania ustaleń faktycznych... 203 I. Fakty notoryjne... 203 II. Fakty znane sądowi urzędowo... 204 III. Fakty przyznane... 204 IV. Domniemania prawne... 206 V. Domniemania faktyczne... 207 VI. Dowód prima facie... 208
XII Spis treści 46. Postępowanie dowodowe... 209 I. Ogólne reguły postępowania dowodowego... 209 II. Postanowienie dowodowe... 211 III. Zabezpieczenie dowodu... 212 47. Środki dowodowe... 213 I. Klasyfikacja środków dowodowych... 214 II. Zasada równorzędności środków dowodowych... 215 III. Dowód z dokumentu... 217 1. Pojęcie dokumentu... 217 2. Dokumenty urzędowe i prywatne... 218 3. Moc dowodowa dokumentów... 223 4. Zakazy dowodowe... 226 5. Przedstawianie dokumentów... 228 IV. Dowód z zeznań świadków... 229 1. Pojęcie dowodu z zeznań świadka... 229 2. Niemożność bycia świadkiem... 230 3. Prawo odmowy zeznań... 232 4. Prawo odmowy odpowiedzi na pytania... 233 5. Przeprowadzenie dowodu ze świadka... 233 6. Środki przymusu... 234 V. Dowód z biegłego... 236 1. Pojęcie dowodu z biegłego... 236 2. Przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego... 237 3. Opinia instytutu naukowego lub naukowo-badawczego... 239 VI. Dowód z oględzin... 240 VII. Dowód ze stron... 241 1. Charakter dowodu ze stron... 241 2. Podmioty przesłuchiwane w charakterze strony... 243 3. Przeprowadzenie dowodu ze stron... 243 VIII. Inne środki dowodowe... 244 1. Dowód z grupowego badania krwi... 245 2. Dowód ze środków wizualnych i audialnych... 245 48. Uprawdopodobnienie... 246 Rozdział IX. Koszty w postępowaniu cywilnym... 248 49. Pojęcie kosztów postępowania cywilnego... 249 I. Definicja kosztów procesu... 249 II. Zasady orzekania o kosztach procesu... 249 1. Zasada odpowiedzialności za wynik procesu... 249 2. Zasada kosztów celowych... 250 3. Zasada zawinienia... 251 4. Zasada słuszności... 252 5. Zasada kompensaty... 252 50. Źródła prawa regulujące koszty postępowania... 254 51. Koszty sądowe... 255 I. Definicja kosztów sądowych... 255
Spis treści XIII II. Rodzaje opłat sądowych... 255 1. Opłata stała... 256 2. Opłata stosunkowa... 256 3. Opłata podstawowa... 256 4. Opłata tymczasowa... 257 III. Rodzaje wydatków... 257 IV. Podmioty obowiązane do uiszczenia kosztów sądowych... 258 V. Sposoby uiszczania opłat sądowych... 259 52. Konsekwencje związane z zaniechaniem uiszczenia należnej opłaty sądowej... 260 I. Brak opłaty sądowej... 260 1. Brak opłaty w przypadku pisma procesowego wniesionego przez stronę niereprezentowaną przez adwokata, radcę prawnego lub rzecznika patentowego... 260 2. Brak opłaty sądowej od pisma procesowego wniesionego przez stronę reprezentowaną przez adwokata, radcę prawnego lub rzecznika patentowego... 260 II. Brak zaliczki na wydatki... 261 1. Zasady ponoszenia przez strony wydatków... 261 2. Skutki nieuiszczenia zaliczki na wydatki... 261 III. Tryb związany z orzekaniem o kosztach w procesie... 262 1. Orzekanie o kosztach... 262 2. Termin na zgłoszenie wniosku o przyznanie kosztów... 262 53. Zwolnienie od kosztów sądowych... 263 I. Zwolnienie od kosztów z mocy ustawy... 264 1. Całkowite zwolnienie od kosztów sądowych... 264 2. Częściowe zwolnienie od kosztów sądowych... 266 2.1. Częściowe zwolnienie o charakterze podmiotowym... 266 2.2. Częściowe zwolnienie o charakterze przedmiotowym... 267 II. Zwolnienie od kosztów sądowych na wniosek... 268 1. Podmioty uprawnione do wystąpienia z wnioskiem o zwolnienie od kosztów sądowych... 269 2. Termin, w jakim należy wystąpić z wnioskiem o zwolnienie od kosztów... 270 3. Wymogi formalne wniosku o zwolnienie od kosztów... 270 4. Rozpoznanie wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych... 271 5. Cofnięcie zwolnienia od kosztów sądowych... 272 54. Szczególne przepisy dotyczące kosztów postępowania... 273 I. Koszty postępowania nieprocesowego... 273 II. Koszty postępowania zabezpieczającego... 273 1. Zasady orzekania o kosztach w postępowaniu zabezpieczającym... 273 2. Koszty należne obowiązanemu... 275 III. Koszty w postępowaniu egzekucyjnym... 276 1. Zasady orzekania o kosztach w postępowaniu egzekucyjnym. 276
XIV Spis treści 2. Forma rozstrzygnięcia o kosztach postępowania egzekucyjnego... 277 IV. Zagadnienie kosztów w postępowaniu grupowym... 277 Rozdział X. Doręczenia i terminy... 278 55. Doręczenia... 278 I. Zasady dokonywania doręczeń... 278 II. Rodzaje doręczeń... 280 56. Terminy... 282 I. Rodzaje terminów... 282 II. Skutki uchybienia terminu... 282 III. Przywrócenie terminu... 283 1. Warunki przywrócenia terminu... 283 2. Decyzja sądu... 283 Rozdział XI. Czynności procesowe... 285 57. Pojęcie czynności procesowej... 285 I. Uwagi wstępne... 285 II. Wymagania czynności procesowych... 286 1. Wymagania wewnętrzne czynności procesowych... 287 1.1. Treść czynności procesowej... 287 1.2. Forma czynności procesowej... 288 1.3. Wymagania podmiotowe... 289 2. Wymagania zewnętrzne czynności procesowych... 290 2.1. Ogólne zewnętrzne warunki czynności procesowych... 291 2.2. Szczególne zewnętrzne warunki czynności procesowych. 291 58. Wadliwości czynności procesowych... 292 I. Uwagi wstępne... 292 II. Czynności procesowe nieistniejące... 293 III. Czynności procesowe nieważne... 295 IV. Czynności procesowe bezskuteczne... 297 1. Względna bezskuteczność czynności procesowych... 297 2. Bezwzględna bezskuteczność czynności procesowych... 299 Rozdział XII. Postępowanie przed sądem I instancji... 301 59. Postępowanie pojednawcze. Ugoda... 301 I. Postępowanie pojednawcze... 302 II. Ugoda... 303 60. Wszczęcie postępowania... 306 I. Formy wszczęcia postępowania... 306 1. Wymogi pozwu... 306 2. Sposoby sporządzania i wnoszenia pozwu... 308 3. Ustne zgłoszenie powództwa... 308 II. Skutki prawne wytoczenia powództwa... 309 1. Uwagi ogólne... 309 2. Materialnoprawne skutki wytoczenia powództwa... 309
Spis treści XV 3. Procesowe skutki wytoczenia powództwa... 310 III. Dekretacja pozwu... 310 IV. Skutki doręczenia pozwu... 313 61. Rozprawa... 314 I. Posiedzenia sądowe... 314 1. Rodzaje posiedzeń... 314 2. Organizacja posiedzenia... 315 II. Przygotowanie rozprawy... 316 III. Etapy rozprawy... 316 62. Obrona pozwanego... 319 I. Niepodjęcie obrony... 319 II. Formy obrony pozwanego... 319 1. Zaprzeczenia... 319 2. Zarzuty... 320 3. Powództwo wzajemne... 323 III. Uznanie powództwa... 325 63. Zawieszenie postępowania... 327 I. Podstawy zawieszenia postępowania... 327 1. Uwagi ogólne... 327 2. Obligatoryjne zawieszenie postępowania... 328 3. Fakultatywne zawieszenie postępowania... 329 4. Zawieszenie postępowania na wniosek... 331 II. Podjęcie zawieszonego postępowania... 331 64. Zasady orzekania w postępowaniu cywilnym... 332 I. Wiadomości ogólne... 332 II. Związanie sądu granicami dochodzonej ochrony prawnej... 333 1. Zakaz orzekania ponad żądanie... 333 2. Odstępstwa od zasady... 333 III. Zastrzeżenie na rzecz pozwanego prawa do powołania się w toku egzekucji na ograniczenie odpowiedzialności... 334 IV. Rozłożenie zasądzonego świadczenia na raty i wyznaczenie terminu wykonania eksmisji... 335 V. Zasądzenie odpowiedniej sumy według oceny sądu... 336 65. Merytoryczne zakończenie postępowania cywilnego. Rodzaje wyroków... 337 I. Zagadnienia ogólne... 337 II. Wyrok... 338 1. Istota wyroku... 338 2. Podstawa faktyczna i prawna wyroku... 338 3. Rodzaje wyroków... 339 4. Wyroki ze względu na zakres rozstrzygnięcia... 340 5. Wyroki ze względu na zachowanie się pozwanego... 342 III. Wydanie wyroku... 345 IV. Budowa wyroku... 347 V. Skutki prawne orzeczeń... 348 1. Prawomocność... 348
XVI Spis treści 1.1. Formalna... 348 1.2. Materialna... 349 2. Wykonalność... 351 2.1. Z mocy ustawy... 351 2.2. Z mocy orzeczenia sądowego... 351 3. Skuteczność... 352 VI. Rektyfikacja orzeczeń... 353 1. Pojęcie... 353 2. Sprostowanie... 354 3. Uzupełnienie... 355 4. Wykładnia... 356 66. Formalne zakończenie postępowania cywilnego... 357 I. Sposoby zakończenia procesu... 357 II. Odrzucenie pozwu... 357 III. Umorzenie postępowania... 358 Rozdział XIII. Postępowania odrębne... 360 67. Zagadnienia ogólne... 360 I. Definicja sprawy gospodarczej... 362 II. Rodzaje postępowań odrębnych... 363 68. Postępowanie w sprawach małżeńskich... 366 I. Zakres przedmiotowy... 366 II. Właściwość sądu... 366 III. Przepisy wspólne... 367 IV. Postępowanie w sprawach o rozwód oraz o separację... 369 1. Mediacja... 369 2. Legitymacja procesowa... 370 3. Zawieszenie postępowania... 370 4. Postępowanie dowodowe... 370 5. Umorzenie postępowania... 371 V. Inne sprawy... 371 1. Unieważnienie małżeństwa... 371 2. Ustalenie istnienia albo nieistnienia małżeństwa... 372 3. Ustanowienie rozdzielności majątkowej między małżonkami. 372 69. Postępowanie w sprawach ze stosunków między rodzicami a dziećmi... 372 I. Zakres przedmiotowy... 372 II. Właściwość sądu... 372 III. Legitymacja procesowa... 373 IV. Tok postępowania... 376 1. Zwolnienie od kosztów sądowych... 376 2. Niestawiennictwo stron... 376 3. Udział prokuratora... 376 4. Reprezentowanie strony... 376 5. Postępowanie dowodowe... 376 6. Zawieszenie i umorzenie postępowania... 377
Spis treści XVII 7. Orzeczenia... 377 70. Postępowanie z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych... 378 I. Zagadnienia wspólne... 378 1. Właściwość sądu... 379 1.1. Właściwość sądu w sprawach z zakresu prawa pracy... 379 1.2. Właściwość sądu w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych... 380 2. Podmioty uprawnione do wszczęcia postępowania... 380 3. Przebieg postępowania... 381 3.1. Wszczęcie postępowania... 381 3.2. Odrzucenie pozwu... 382 4. Badanie wstępne... 382 5. Czynności wyjaśniające... 383 6. Czynności dyspozytywne stron... 384 7. Termin wyznaczenia rozprawy... 384 8. Doręczenia... 384 9. Dyscyplinowanie stron... 385 10. Odrębności postępowania dowodowego... 385 II. Postępowanie w sprawach z zakresu prawa pracy... 385 1. Zakres przedmiotowy... 385 2. Zakres podmiotowy... 386 3. Właściwość miejscowa sądu... 386 4. Orzeczenia... 387 4.1. Zakres związania sądu zgłoszonym roszczeniem... 387 4.2. Rygor natychmiastowej wykonalności... 387 4.3. Dopuszczalność weryfikacji orzeczenia w drodze skargi kasacyjnej... 388 III. Postępowanie w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych... 388 1. Zakres przedmiotowy... 388 2. Zakres podmiotowy... 388 3. Właściwość sądu... 389 3.1. Właściwość miejscowa sądu... 389 3.2. Właściwość rzeczowa... 389 4. Przebieg postępowania... 390 4.1. Wniesienie odwołania... 390 4.2. Czynności organu rentowego... 390 5. Orzeczenia sądu... 391 5.1. Odrzucenie odwołania... 391 5.2. Umorzenie postępowania... 391 5.3. Oddalenie odwołania... 392 5.4. Uwzględnienie odwołania... 392 5.5. Rozstrzygnięcia sądu II instancji... 392 5.6. Dopuszczalność weryfikacji orzeczenia w drodze skargi kasacyjnej... 393 71. Postępowanie w sprawach o naruszenie posiadania... 393 I. Zakres przedmiotowy... 393
XVIII Spis treści II. Właściwość sądu... 393 III. Legitymacja procesowa... 394 72. Postępowanie nakazowe... 394 I. Charakter prawny postępowania nakazowego... 394 II. Podstawy do wydania nakazu zapłaty... 395 III. Charakter prawny nakazu zapłaty... 397 IV. Tryb zaskarżania nakazu zapłaty... 398 V. Przebieg postępowania po wniesieniu zarzutów... 399 VI. Rodzaje rozstrzygnięć wydawanych w postępowaniu nakazowym... 400 73. Postępowanie upominawcze... 401 I. Właściwość sądu w postępowaniu upominawczym... 401 II. Podstawy do wydania nakazu zapłaty... 402 III. Charakter prawny nakazu zapłaty... 402 IV. Forma i tryb zaskarżania nakazu zapłaty... 403 V. Przebieg postępowania po wniesieniu sprzeciwu... 403 VI. Rodzaje rozstrzygnięć wydawanych w postępowaniu upominawczym... 404 74. Postępowanie uproszczone... 405 I. Rodzaj spraw rozpoznawanych w postępowaniu uproszczonym. 405 II. Odmienności postępowania uproszczonego... 406 1. Postępowanie przed sądem I instancji... 406 2. Postępowanie przed sądem II instancji... 407 2.1. Zarzuty apelacyjne... 407 2.2. Rodzaje rozstrzygnięć sądu II instancji... 407 III. Relacje postępowania uproszczonego do innych postępowań odrębnych... 409 75. Europejskie postępowania w sprawach transgranicznych... 409 I. Rodzaj spraw rozpoznawanych w europejskich postępowaniach w sprawach transgranicznych... 409 II. Europejskie postępowanie nakazowe... 409 1. Podstawy zastosowania przez sąd przepisów o europejskim postępowaniu nakazowym... 410 1.1. Warunki uprawniające do zastosowania rozporządzenia Nr 1896/2006... 410 2. Wymogi formalne pozwu w europejskim postępowaniu nakazowym... 411 2.1. Wymogi pozwu... 411 2.2. Forma wniesienia pozwu... 411 2.3. Badanie i uzupełnianie wymogów formalnych pozwu... 412 3. Organy właściwe do wydania europejskiego nakazu zapłaty.. 412 4. Rozpoznawanie spraw w europejskim postępowaniu nakazowym... 412 4.1. Przekazanie sprawy do rozpoznania w innym postępowaniu... 413 5. Wniesienie sprzeciwu od europejskiego nakazu zapłaty... 413
Spis treści XIX 6. Uchylenie europejskiego nakazu zapłaty... 414 III. Europejskie postępowanie w sprawie drobnych roszczeń... 414 1. Podstawy do zastosowania europejskiego postępowania w sprawie drobnych roszczeń... 415 2. Właściwość sądów w sprawach drobnych roszczeń... 415 3. Sposób rozpoznawania spraw... 416 4. Zwrot pozwu w europejskim postępowaniu w sprawach drobnych roszczeń... 416 5. Przeprowadzanie środków dowodowych... 416 6. Rodzaje rozstrzygnięć... 416 7. Środki zaskarżenia... 417 7.1. Apelacja od wyroku wydawanego w europejskim postępowaniu w sprawach drobnych roszczeń... 417 76. Elektroniczne postępowanie upominawcze... 418 I. Charakter elektronicznego postępowania upominawczego... 418 II. Pozew i inne pisma w elektronicznym postępowaniu upominawczym... 419 Rozdział XIV. Postępowanie grupowe... 421 77. Charakter i miejsce postępowania grupowego w systemie postępowania cywilnego... 421 78. Zakres podmiotowy postępowania grupowego... 423 79. Zakres przedmiotowy postępowania grupowego... 425 80. Przebieg postępowania grupowego w ujęciu dynamicznym... 426 Rozdział XV. Postępowanie nieprocesowe... 430 81. Zagadnienia ogólne... 430 82. Wszczęcie postępowania... 432 I. Wniosek o wszczęcie postępowania... 432 II. Wszczęcie postępowania z urzędu... 433 83. Uczestnicy postępowania... 434 I. Pojęcie uczestnika postępowania... 434 II. Zdolność sądowa i procesowa uczestnika... 435 84. Właściwość i skład sądu... 436 I. Właściwość miejscowa i rzeczowa... 436 II. Skład sądu... 437 85. Przebieg postępowania... 437 I. Rozprawa... 437 II. Wysłuchanie... 438 III. Postępowanie dowodowe... 438 IV. Zawieszenie i umorzenie postępowania... 439 86. Orzeczenia... 439 I. Rodzaje orzeczeń... 439 II. Skutki orzeczeń... 440 1. Prawomocność... 440 2. Wykonalność... 441