Raport końcowy - załączniki Raport Wstępny Wpływ realizacji RPO WZ na strategie Województwa Zachodniopomorskiego - załączniki do raportu końcowego Maj 2012 Badanie ewaluacyjne jest finansowane przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Zachodniopomorskiego na lata 2007-2013 1
Spis treści 1. Koncepcja i metodologia badania... 5 1.1. Cele badania... 5 1.2. Kryteria badawcze... 5 1.3. Pytania badawcze... 5 1.4. Zastosowanie triangulacji metodologicznej... 7 1.5. Analiza danych zastanych... 8 1.5.1. Analiza jakościowa... 8 1.5.2. Analiza ilościowa danych projektowych... 10 1.5.3. Indywidualne wywiady pogłębione z pracownikami Urzędu Marszałkowskiego... 10 1.5.4. Wywiady telefoniczne z ekspertami Komisji Oceny Projektów... 11 1.5.5. Badania kwestionariuszowe techniką CATI... 13 1.5.5.1.Badanie beneficjentów... 13 1.5.5.2.Badanie mieszkańców województwa zachodniopomorskiego ostatecznych beneficjentów RPO WZ... 14 1.5.6. Analiza i ocena spójności RPO WZ ze strategiami i programami regionalnymi - macierze przystawalności... 14 1.5.7. Analizy efektów finansowych... 21 1.5.8. Analiza efektu deadweight w... 21 1.5.9. Analiza występowania efektów mnożnikowych i efektu synergii... 22 1.5.10. Panel ekspertów... 23 1.6. Zestawienie pytań badawczych oraz metod, technik i narzędzi badawczych... 23 2. Szczegółowe wyniki analizy i oceny spójności RPO WZ ze Strategią Rozwoju Województwa Zachodniopomorskiego do roku 2020 (wersja zaktualizowana 06.2010)... 26 2.1. Wyniki analizy spójności w wymiarze potrzeb... 26 2.2. Wyniki analizy spójności w wymiarze celów... 37 2.3. Wyniki analizy spójności w zakresie kryteriów oceny projektów... 50 3. Szczegółowe wyniki analizy i oceny spójności RPO WZ z potrzebami i celami Strategii Rozwoju Województwa Zachodniopomorskiego do 2020 roku (wersja z grudnia 2005 roku)... 88 3.1. Wyniki analizy spójności w wymiarze potrzeb... 88 3.2. Wyniki analizy spójności w wymiarze celów... 99 4. Szczegółowe wyniki analizy i oceny spójności RPO WZ ze Strategią Województwa Zachodniopomorskiego w zakresie polityki społecznej do 2015 roku.... 110 4.1. Wyniki analizy spójności w wymiarze potrzeb... 110 4.2. Wyniki analizy spójności w wymiarze celów... 113 4.3. Wyniki analizy spójności w obszarze kryteriów oceny projektów... 116 5. Szczegółowe wyniki analizy i oceny spójności RPO WZ ze Strategią Budowy Społeczeństwa Informacyjnego w latach 2006-2015... 126 5.1. Wyniki analizy spójności w wymiarze potrzeb... 126 2
5.2. Wyniki analizy spójności w wymiarze celów... 129 5.3. Wyniki analizy spójności w obszarze kryteriów oceny projektów... 133 6. Szczegółowe wyniki analizy i oceny spójności RPO WZ ze Strategią sektorową w zakresie ochrony zdrowia... 139 6.1. Wyniki analizy spójności w wymiarze potrzeb... 139 6.2. Wyniki analizy spójności w wymiarze celów... 140 6.3. Wyniki analizy spójności w obszarze kryteriów wyboru projektów... 141 7. Szczegółowe wyniki analizy i oceny spójności RPO WZ z Wojewódzkim Programem Opieki nad Zabytkami 2008-2012... 144 7.1. Wyniki analizy spójności w wymiarze potrzeb... 144 7.2. Wyniki analizy spójności w wymiarze celów... 145 7.3. Wyniki analizy spójności w obszarze kryteriów wyboru projektów... 148 8. Szczegółowe wyniki analizy i oceny spójności RPO WZ ze Strategią rozwoju turystyki w województwie zachodniopomorskim do 2015 roku... 152 8.1. Wyniki analizy spójności w wymiarze potrzeb... 152 8.2. Wyniki analizy spójności w wymiarze celów... 157 8.3. Wyniki analizy spójności w obszarze kryteriów wyboru projektów... 164 9. Szczegółowe wyniki analizy i oceny spójności RPO WZ ze Strategią rozwoju sektora transportu województwa zachodniopomorskiego do 2020 roku.... 178 9.1. Wyniki analizy spójności w wymiarze potrzeb... 178 9.2. Wyniki analizy spójności w wymiarze celów... 189 9.3. Wyniki analizy spójności w obszarze kryteriów wyboru projektów... 194 10. Szczegółowe wyniki analizy i oceny spójności RPO WZ z celami i potrzebami Strategii Rozwoju Sektora Transportu w Województwie Zachodniopomorskim (wersja z czerwca 2002 roku)... 205 10.1. Wyniki analizy spójności w wymiarze potrzeb... 205 10.2. Wyniki analizy spójności w wymiarze celów... 212 11. Szczegółowe wyniki analizy i oceny spójności RPO WZ z Programem zadań inwestycyjnych na drogach wojewódzkich na lata 2007-2013... 219 11.1. Wyniki analizy spójności w wymiarze potrzeb... 219 11.2. Wyniki analizy spójności w wymiarze celów... 219 11.3. Wyniki analizy spójności w obszarze kryteriów wyboru projektów... 220 12. Szczegółowe wyniki analizy i oceny spójności RPO WZ z Programem rozwoju sektora energetycznego w województwie zachodniopomorskim do 2015 roku z częścią prognostyczną do 2030 roku.... 222 12.1. Wyniki analizy spójności w wymiarze potrzeb... 222 12.2. Wyniki analizy spójności w wymiarze celów... 225 12.3. Wyniki analizy spójności w obszarze kryteriów wyboru projektów... 231 13. Szczegółowe wyniki analizy i oceny spójności RPO WZ z Planem gospodarowania odpadami dla województwa zachodniopomorskiego na lata 2009-2012 z uwzględnieniem perspektywy 2013-2018... 242 13.1. Wyniki analizy spójności w wymiarze potrzeb... 242 3
13.2. Wyniki analizy spójności w wymiarze celów... 244 13.3. Wyniki analizy spójności w obszarze kryteriów wyboru projektów... 245 14. Strategia Rozwoju Gospodarki Morskiej w Województwie Zachodniopomorskim do roku 2015... 251 14.1. Wyniki analizy spójności w wymiarze potrzeb... 251 14.2. Wyniki analizy spójności w wymiarze celów... 260 14.3. Wyniki analizy spójności w obszarze kryteriów wyboru projektów... 268 15. Szczegółowe wyniki analizy i oceny spójności RPO WZ z Programem Ochrony Środowiska Województwa Zachodniopomorskiego na lata 2008-2011 z uwzględnieniem perspektywy 2012-2015... 282 15.1. Wyniki analizy spójności w wymiarze potrzeb... 282 15.2. Wyniki analizy spójności w wymiarze celów... 287 15.3. Wyniki analizy spójności w obszarze kryteriów wyboru projektów... 292 16. Szczegółowe wyniki analizy i oceny spójności RPO WZ z Regionalną Strategią Innowacji Województwa Zachodniopomorskiego na lata 2011-2020... 304 16.1. Wyniki analizy spójności w wymiarze potrzeb... 304 16.2. Wyniki analizy spójności w wymiarze celów... 310 16.3. Wyniki analizy spójności w obszarze kryteriów wyboru projektów... 313 17. Szczegółowe wyniki analizy i oceny spójności RPO WZ z potrzebami i calami Regionalnej Strategii Innowacyjności w Województwie Zachodniopomorskim (wersja ze stycznia 2005 roku)... 319 17.1. Wyniki analizy spójności w wymiarze potrzeb... 319 17.2. Wyniki analizy spójności w wymiarze celów... 321 18. Szczegółowe wyniki analizy i oceny spójności RPO WZ z Planem Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Zachodniopomorskiego (wersja przyjęta w 2011 r.)... 324 18.1. Wyniki analizy spójności w wymiarze potrzeb... 324 18.2. Wyniki analizy spójności w wymiarze celów... 343 18.3. Wyniki analizy spójności w obszarze kryteriów wyboru projektów... 367 19. Szczegółowe wyniki analizy i oceny spójności RPO WZ z celami i potrzebami Planu Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Zachodniopomorskiego (wersja przyjęta w 2002 roku)... 392 19.1. Wyniki analizy spójności w wymiarze potrzeb... 392 19.2. Wyniki analizy spójności w wymiarze celów... 397 20. Dobre praktyki w zakresie zarządzania strategicznego Województwa Zachodniopomorskiego... 406 21. Bibliografia... 407 22. Słownik akronimów... 410 4
1. Koncepcja i metodologia badania 1.1. Cele badania Celem głównym badania była ocena wpływu RPO WZ na realizację celów wybranych strategii i programów Województwa Zachodniopomorskiego. Osiągnięciu celu głównego służyła realizacja następujących celów szczegółowych: 1. Analiza i ocena adekwatności RPO WZ i realizowanych projektów do celów poszczególnych strategii i programów wojewódzkich. 2. Ocena wpływu RPO WZ na realizację celów poszczególnych strategii i programów sektorowych, objętych badaniem. 3. Zidentyfikowanie barier i problemów w realizacji celów poszczególnych strategii i programów. 4. Ocena uzyskanych rezultatów oraz zidentyfikowanie efektów dodatkowych wynikających z wdrażania RPO WZ jako instrumentu realizacji polityki regionalnej Województwa. 1.2. Kryteria badawcze Badanie zostało zrealizowane przy zastosowaniu następujących kryteriów ewaluacyjnych: Trafność - rozumiana jako właściwe skonstruowanie RPO WZ (ustalenie celów i logiki interwencji) pod kątem wpisywania się w założenia poszczególnych strategii i programów, realizacji celów i rozwiązywania zidentyfikowanych problemów; Skuteczność - rozumiana jako skuteczny wpływ RPO WZ na realizację celów oraz rozwiązywanie problemów zidentyfikowanych w strategiach i programach; Użyteczność - rozumiana jako uzyskanie oczekiwanych rezultatów oraz dodatkowych efektów (pozytywnych i negatywnych) względem realizacji strategii i programów dzięki wdrażaniu RPO WZ (np. efekt dźwigni, mnożnikowy, synergii, deadweight, substytucji). 1.3. Pytania badawcze Dla osiągnięcia celów badawczych, poszukiwaliśmy odpowiedzi na pytania badawcze, zdefiniowane poniżej. Proponowane przez nas w ofercie pytania dodatkowe oraz uszczegóławiające zostały zaznaczone czerwoną pochyłą czcionką. 1. Czy zapisy RPO WZ odpowiadają celom i potrzebom zidentyfikowanym w poszczególnych strategiach i programach wojewódzkich? Analiza i ocena powinna dotyczyć każdego dokumentu strategicznego odrębnie. Dodatkowo powinna objąć dokumenty w kształcie obowiązującym w 5
momencie tworzenia RPO WZ, jak i odnosić się do ich zaktualizowanych wersji. Które strategie i programy są odzwierciedlone w RPO WZ w największym stopniu? Czy są takie strategie lub programy, które można uznać za odzwierciedlone w RPO WZ w stopniu niewystarczającym? 2. Czy podział środków w Programie na poszczególne obszary wsparcia (osie priorytetowe) jest optymalny z punktu widzenia wpływu RPO WZ na rozwój regionu? Czy środki RPO WZ są wystarczające, aby w wyraźny sposób wpływać na rozwój regionu? W jakim zakresie środki RPO WZ służą realizacji poszczególnych strategii i programów? 3. Czy przyjęte przez IZ RPO WZ, w poszczególnych działaniach/poddziałaniach, tryby naborów są optymalne z punktu widzenia realizacji strategii i programów wojewódzkich? Jakie ewentualne zmiany należałoby/można by wprowadzić, aby przyjęte tryby lepiej służyły osiąganiu celów strategii i programów? 4. Czy system oceny wniosków zapewnia w wystarczającym stopniu spójność projektów z dokumentami strategicznymi Województwa? Czy w systemie oceny wniosków rola poszczególnych strategii i programów (z punktu widzenia osiągania ich celów przez wybierane do finansowania projekty) była jednakowa? Jeśli nie, które strategie i programy były traktowane priorytetowo? 5. Wsparcie jakich obszarów w ramach RPO WZ wykazuje największą oraz najmniejszą spójność z zapisami dokumentów strategicznych? 6. Czy RPO WZ wspiera obszary wykraczające poza wskazane strategie i programy? Jeśli tak, jakie są tego przyczyny? 7. W jaki sposób zrealizowane i realizowane projekty wpływają (mogą wpłynąć) na osiąganie celów/rozwiązywanie problemów zawartych w poszczególnych strategiach i programach? Analiza powinna dotyczyć projektów w podziale na grupy (wg obszarów/kategorii wsparcia) i sposobu w jaki wpływają one (lub mogą wpływać) na zmiany w regionie (z uwzględnieniem analizy wskaźników projektowych). Każdy obszar powinien zostać szczegółowo przeanalizowany. Czy biorąc pod uwagę wielkość środków przeznaczonych na poszczególne grupy projektów, wpływ ten jest wystarczający? 8. Na ile rezultaty generowane przez projekty w działaniach/poddziałaniach realizują wskaźniki monitorowania strategii i programów (w przypadku, gdy takie są założone)? 9. Jakie czynniki zewnętrzne istotnie wpływają na realizację przez RPO WZ celów i potrzeb poszczególnych strategii i programów? 10. Czy geograficzny i tematyczny rozkład projektów (i środków RPO WZ) w województwie sprzyja rozwojowi województwa zgodnie z celami dokumentów strategicznych? Jaka jest charakterystyka tego rozkładu? Jakie czynniki wpływają na istniejący rozkład geograficzny? 11. W jakim stopniu RPO WZ wpływa na wzrost atrakcyjności inwestycyjnej i konkurencyjności społeczno-gospodarczej województwa zachodniopomorskiego? Które grupy projektów wpływają na ten wzrost w najwyższym stopniu? 12. Jakie środki publiczne i prywatne zmobilizowane zostały w regionie przez środki z RPO WZ do realizacji celów strategii i programów sektorowych (efekt dodatkowości)? 13. Czy w wyniku wdrażania RPO WZ występują dodatkowe efekty, które można odnieść do strategii i programów? Czy projekty generują efekt synergii wzmacniając w ten sposób wpływ RPO WZ na strategie? Czy realizacja projektów nie pogorszyła sytuacji w innych obszarach lub u osób i instytucji nie korzystających ze wsparcia? 14. W jakim stopniu przy realizacji projektów w ramach RPO WZ występował efekt deadweight? Czy wykonane inwestycje powstałyby także bez udzielonej pomocy w ramach RPO WZ? Jeśli tak, to 6
czy przesunięcia czasowe byłyby znaczące? Czy inwestycje te zrealizowane byłyby w całości, czy tylko w części? 15. Czy system monitorowania, w tym w szczególności wskaźników w RPO WZ jest spójny z systemami monitorowania określonymi dla poszczególnych strategii lub programów? Czy pozwala on określić wkład RPO WZ w ich realizację? 16. Czy analizowane strategie i programy uwzględniają RPO WZ jako instrument ich realizacji? 17. Czy analizowane strategie i programy określają mechanizmy współpracy i koordynacji związane z ich realizacją? Jeśli tak, czy i w jaki sposób są w nich uwzględnione instytucje należące do systemu zarządzania RPO WZ? 18. Jak w praktyce funkcjonują mechanizmy wymiany informacji oraz koordynacji działań pomiędzy komórkami organizacyjnymi Urzędu Marszałkowskiego, odpowiedzialnymi za poszczególne obszary strategiczne oraz komórkami zaangażowanymi w realizację RPO WZ? 19. W jakim stopniu informacje o wynikach wdrażania RPO WZ są wykorzystywane do przeglądu i modyfikacji dokumentów strategicznych? W jakim stopniu zmiany w dokumentach strategicznych wpływały na modyfikację zakresu? 20. Jakie założenia powinna przyjąć IZ RPO WZ tworząc program na kolejną perspektywę finansową tak aby jak najbardziej był spójny z dokumentami strategicznymi Województwa? 21. Czy w świetle doświadczeń w realizacji RPO WZ można zidentyfikować potrzebę modyfikacji istniejących dokumentów strategicznych i programów, a jeśli tak, to w jakim kierunku powinny iść takie modyfikacje (w sensie metodologicznym)? Np. czy występują między istniejącymi dokumentami niezgodności lub czy zidentyfikowano inne problemy rzutujące zwłaszcza na możliwości dokonywania trafnego wyboru projektów służących realizacji celów strategicznych? 22. Czy w świetle doświadczeń w realizacji RPO WZ można zidentyfikować potrzebę opracowania dodatkowych dokumentów strategicznych lub programów? 23. Czy w świetle doświadczeń w realizacji RPO WZ istnieją dokumenty strategiczne lub programy, które można uznać za zbędne, np. powielają one inne dokumenty? 1.4. Zastosowanie triangulacji metodologicznej Opracowana przez nas metodologia badawcza miała na celu maksymalną realizację zasad triangulacji metodologicznej, które służą zgromadzeniu wszechstronnego materiału badawczego i poddanie go kompleksowej analizie i ocenie. Triangulacja została zastosowana odnośnie: źródeł danych (1. poziom triangulacji): przeanalizowane zostały: dane zastane różnego typu: dokumenty strategiczne i programowe, dokumentacja projektowa, dane wywołane pochodzące od różnych grup respondentów: przedstawiciele instytucji zaangażowanych w przygotowanie i realizację RPO WZ i odpowiednich strategii, 7
beneficjenci RPO WZ, mieszkańcy województwa zachodniopomorskiego beneficjenci ostateczni RPO WZ; metod badawczych (2. poziom triangulacji): w badaniu tych samych zagadnień zastosowane zostały różne metody i techniki badawcze, co pozwoliło na uchwycenie różnych aspektów badanego przedmiotu; podejście to pozwoliło też wykorzystać mocne strony każdej metody przy wzajemnej neutralizacji ich słabości; wykorzystano następujące metody, techniki i narzędzia badawcze: w zakresie gromadzenia danych: analiza dokumentów: jakościowa, ilościowa, badania terenowe: indywidualne wywiady pogłębione, wywiady telefoniczne, badania kwestionariuszowe techniką CATI, w zakresie analizy i oceny danych: matryce przystawalności, analizy efektów finansowych, analiza efektu deadweight, analiza efektów mnożnikowych i efektów synergii, panele ekspertów; perspektyw badaczy (3. poziom triangulacji): ewaluacja została przeprowadzona przez zespół badaczy o dużym doświadczeniu, co pozwoliło uzyskać bogatszy i bardziej wiarygodny obraz badanego przedmiotu. 1.5. Analiza danych zastanych 1.5.1. Analiza jakościowa Jakościowa analiza danych zastanych objęła szeroki zestaw danych, pochodzących z różnych kategorii dokumentów. Dane pochodzące z analizy jakościowej dokumentów stanowiły kluczowy wkład do udzielenia odpowiedzi na niemal wszystkie pytania badawcze, w tym w szczególności pytania odnoszące się do relacji pomiędzy RPO WZ i badanymi strategiami i programami wojewódzkimi. Lista dokumentów, które poddaliśmy analizie, znajduje się poniżej. Dokumenty programowe: Regionalny Program Operacyjny Województwa Zachodniopomorskiego na lata 2007-2013 (dostępny na stronie www.rpo.wzp.pl), 8
Uszczegółowienie Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Zachodniopomorskiego na lata 2007-2013 (dostępne na stronie www.rpo.wzp.pl), Strategiczne Wytyczne Wspólnoty dla Spójności na lata 2007-2013, Rozporządzenie Rady (WE) nr 1083/2006 z dnia 11 lipca 2006 r. ze zm., Rozporządzenie Rady (WE) nr 1828/2006 z dnia 8 grudnia 2006 r. ze zm., Rozporządzenie rady (WE) nr 1081/2006, Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia 2007-2013, Ustawa z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju (Dz. U. 2009 Nr 84, poz. 712 ze zm.), Sprawozdania z wdrażania RPO WZ za lata 2008, 2009 i 2010. Dokumenty strategiczne województwa zachodniopomorskiego: Strategia Rozwoju Województwa Zachodniopomorskiego (Szczecin, grudzień 2005 + aktualizacja z czerwca 2010 r.), Plan zagospodarowania przestrzennego województwa zachodniopomorskiego (Szczecin, czerwiec 2002 + aktualizacja z października 2010 r.), Regionalna Strategia Innowacyjności w Województwie Zachodniopomorskim (styczeń 2005 + aktualizacja z marca 2011 r. pn. Regionalna Strategia Innowacji Województwa Zachodniopomorskiego na lata 2011-2020), Strategia Budowy Społeczeństwa Informacyjnego w Województwie Zachodniopomorskim na lata 2006-2015 (Szczecin, czerwiec 2005 r.), Strategia Województwa Zachodniopomorskiego w zakresie polityki społecznej do roku 2015 (Szczecin, 2005), Strategia sektorowa w zakresie ochrony zdrowia województwa zachodniopomorskiego (Szczecin, wrzesień 2001), Strategia Rozwoju Turystyki w Województwie Zachodniopomorskim do 2015 roku (Warszawa - Szczecin - Koszalin, 2005/2006 + aktualizacja, grudzień 2008 / sierpień 2010), Program rozwoju sektora energetycznego w województwie zachodniopomorskim do 2015 r. z częścią prognostyczną do 2030 r. (wrzesień 2010), Strategia Rozwoju Gospodarki Morskiej Województwa Zachodniopomorskiego do roku 2015 (Szczecin 2010), Program Zadań Inwestycyjnych na Drogach Wojewódzkich w latach 2007-2013, Strategia Rozwoju Sektora Transportu Województwa Zachodniopomorskiego do roku 2015 (Szczecin, sierpień 2002 + aktualizacja pn. Strategia rozwoju sektora transportu Województwa Zachodniopomorskiego do roku 2020, Szczecin 2010), Program Ochrony Środowiska Województwa Zachodniopomorskiego 2008-2011 (Szczecin, październik 2002), Plan Gospodarki Odpadami dla Województwa Zachodniopomorskiego, Wojewódzki Program Opieki nad Zabytkami 2008-2012. 9
Raporty badawcze, analizy i opracowania: Raport końcowy z badania ewaluacyjnego Ocena postępu wdrażania Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Zachodniopomorskiego na lata 2007-2013, Raport końcowy z badania ewaluacyjnego Ocena realizacji zasady komplementarności w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Zachodniopomorskiego na lata 2007-2013, Ekspertyza nt. zasadności wyznaczania obszaru o szczególnie niekorzystnej sytuacji społecznogospodarczej w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Zachodniopomorskiego na lata 2007-2013 i jego wpływu na aktywność beneficjentów w aplikowaniu o wsparcie z funduszy unijnych 1.5.2. Analiza ilościowa danych projektowych Analiza danych projektowych posłużyła przede wszystkim do zbadania rzeczywistego stopnia wpływu projektów na realizację celów strategii i programów, w zależności od typu projektu, beneficjenta, czy też lokalizacji projektu. Analizie ilościowej zostały poddane wszystkie projekty finansowane w ramach RPO WZ, które są w trakcie realizacji lub też zostały zakończone. Analiza była przeprowadzona na podstawie danych uzyskanych z Lokalnego Systemu Informatycznego RPO Województwa Zachodniopomorskiego. Dokonując analizy szczególną uwagę poświęciliśmy projektom indywidualnym i systemowym, które co do zasady powinny mieć szczególne znaczenie dla realizacji celów strategicznych województwa. 1.5.3. Indywidualne wywiady pogłębione z pracownikami Urzędu Marszałkowskiego Celem wywiadów pogłębionych z przedstawicielami Urzędu Marszałkowskiego było uzyskanie pogłębionych danych od osób pełniących kluczowe role w systemie realizacji RPO WZ oraz programowania i wdrażania poszczególnych dokumentów strategicznych. Poznana w ten sposób perspektywa badanych respondentów pomogła sformułować odpowiedzi na zdecydowaną większość pytań badawczych, pokazując wzajemne relacje RPO WZ oraz badanych strategii i programów tak jak funkcjonują one w praktyce, a także dostarczając cennych informacji odnoszących się do rezultatów Programu i ich wpływu na rozwój województwa. Przeprowadziliśmy 20 pogłębionych wywiadów indywidualnych z przedstawicielami Urzędu Marszałkowskiego, których kompetencje pozwoliły nam najpełniej odpowiedzieć na postawione pytania badawcze. Dobór respondentów Poniżej przedstawiamy listę przedstawicieli komórek organizacyjnych Urzędu Marszałkowskiego, objętych wywiadami: Komórki organizacyjne odpowiedzialne za tworzenie, realizację i monitorowanie RPO - Wydział Zarządzania RPO (co najmniej 7 wywiadów) 10
Komórki organizacyjne odpowiedzialne za tworzenie, realizację i monitorowanie dokumentów strategicznych objętych badaniem (13 wywiadów) Wywiadami objęliśmy następujących przedstawicieli wymienionych jednostek: Przedstawiciel Biura Programowania Rozwoju (Wydział Rozwoju Regionalnego) Przedstawiciel Biura Planowania Przestrzennego (Wydział Rozwoju Regionalnego) Przedstawiciel Biura Polityki Transportowej (Wydział Rozwoju Regionalnego) Przedstawiciel Biura Społeczeństwa Informacyjnego (Wydział Społeczeństwa Informacyjnego) Przedstawiciel Regionalnego Ośrodka Pomocy Społecznej Przedstawiciel Wydziału Zdrowia Przedstawiciel Biura Turystyki (Wydział Turystyki Gospodarki i Promocji) Przedstawiciel Biura Polityki Energetycznej (Wydział Infrastruktury i Transportu) Przedstawiciel Biura ds. Dróg Wojewódzkich (Wydział Infrastruktury i Transportu) Przedstawiciel Biura Regionalnego Transportu Pasażerskiego (Wydział Infrastruktury i Transportu) Przedstawiciel Biura ds. Geologii i Polityki Ekologicznej (Wydział Ochrony Środowiska) Przedstawiciel Biura Opłat Środowiskowych i Gospodarki Odpadami (Wydział Ochrony Środowiska) Przedstawiciel Biura ds. Dokumentacji Zabytków. Indywidualne wywiady pogłębione były prowadzone na podstawie ogólnego scenariusza. W uzasadnionych przypadkach dopuszczaliśmy możliwość uczestniczenia w wywiadzie dwóch lub trzech przedstawicieli danej komórki (diady lub triady badawcze). Jest to rozwiązanie dopuszczalne metodologicznie w wywiadach prowadzonych z respondentami będącymi przedstawicielami instytucji, w których przedmiotem zainteresowania nie są osobiste poglądy lub przeżycia respondenta (jak to ma miejsce zazwyczaj w klasycznych badaniach społecznych), a jednocześnie przydatne, gdyż sprzyja uzyskaniu szerszego i kompleksowego materiału badawczego. 1.5.4. Wywiady telefoniczne z ekspertami Komisji Oceny Projektów Wywiady telefoniczne z ekspertami Komisji Oceny Projektów pozwoliły w pierwszym rzędzie odpowiedzieć na pytania badawcze dotyczące sposobów oraz kryteriów wyboru projektów oraz roli dokumentów strategicznych i programowych w procesie oceny projektów zgłaszanych do finansowania w ramach RPO WZ. Przeprowadziliśmy 42 wywiady z ekspertami KOP. Dobór respondentów Wywiady telefoniczne z ekspertami Komisji Oceny Projektów obejmowały ekspertów zasiadających w KOP, zajmujących się oceną merytoryczno-techniczną projektów w obszarach interwencji RPO związanych z zakresem przedmiotowym dokumentów strategicznych. Liczba wywiadów z ekspertami została określona na podstawie następujących założeń: 11
każda dziedzina musiała być reprezentowana przez co najmniej jednego eksperta; w przypadkach, gdy w danej dziedzinie było 10 i więcej ekspertów zostały przeprowadzone 2 wywiady; dodatkowo w przypadku dziedziny Bezpośrednie wsparcie dla sektora MŚP, ze względu na relatywnie wysoką liczbę ekspertów, zwiększyliśmy liczbę wywiadów do 4. Lp. Dziedzina Liczba ekspertów Liczba wywiadów 1. Infrastruktura rozwoju gospodarczego 20 2 2. infrastruktura drogowa 18 2 3. infrastruktura transportowa - transport publiczny 4. Infrastruktura transportowa inna niż transport publiczny 11 2 10 2 5. Turystyka i promocja turystyki 28 2 6. Kultura i promocja kultury 18 2 7. Sport 9 1 8. Ochrona zdrowia 10 2 9. Infrastruktura wodno-kanalizacyjna 24 2 10. Bezpośrednie wsparcie dla sektora MŚP 60 4 11. Promocja inwestycyjna 8 1 12. Transfer technologii i innowacji 11 2 13. Infrastruktura energetyczna 8 1 14. Infrastruktura społeczeństwa informacyjnego 14 2 15. Rozwój elektronicznych usług publicznych 11 2 16. Infrastruktura przeciwpowodziowa i przeciwpożarowa 17. Ochrona powietrza i odnawialne źródła energii 8 1 11 2 18. Zagospodarowanie odpadów 11 2 19. Ochrona przyrody 9 1 20. Dziedzictwo przyrodnicze 5 1 21. Rewitalizacja 20 2 22. Edukacja 17 2 23. Dziedzictwo kulturowe 7 1 24. Inteligentne systemy transportowe 3 1 Razem 351 42 Wywiady telefoniczne były prowadzone w formule wywiadu pół-strukturyzowanego, na podstawie kwestionariusza zawierającego wyłącznie pytania otwarte. Wywiady były nagrywane za zgodą 12
respondenta, zaś prowadzący je badacz jednocześnie sporządzał notatkę z wywiadu na formularzu kwestionariusza. 1.5.5. Badania kwestionariuszowe techniką CATI Badanie CATI (ang. Computer Assisted Telephone Interview) to wspomagany komputerowo wywiad telefoniczny. Technika ta została wykorzystana do zebrania danych zarówno wśród beneficjentów, jak i wśród ostatecznych beneficjentów mieszkańców województwa zachodniopomorskiego. 1.5.5.1.Badanie beneficjentów Badanie beneficjentów posłużyło do uzyskania danych dotyczących wpływu RPO WZ na różne aspekty rozwoju województwa oraz danych pozwalających dokonać analizy różnych efektów programu: efektu deadweight oraz efektów mnożnikowych i synergii. Dobór próby Zgodnie z Listą projektów dofinansowanych 1 (stan na 30.09.2011) umów/wydanych decyzji o dofinansowaniu jest 1 113. Badanie wykonaliśmy na próbie 400 beneficjentów, co pozwoliło zachować reprezentatywność uzyskanych wyników przy poziomie ufności 95% z maksymalnym 4 pkt. procentowym błędem oszacowania. By moc wnioskować również na poziomie osi, zastosowaliśmy dobór kwotowy-nieproporcjonalny. Dobór ten zakłada większe prawdopodobieństwo dotarcia do respondentów z osi, w których realizuje się stosunkowo mniej projektów. Dzięki zastosowaniu takiego schematu doboru respondentów do badania wnioskowanie na poziomie osi było obciążone mniejszym błędem oszacowania. W celu wyrównania struktury próby, na etapie analizy statystycznej wprowadzone zostały wagi analityczne zapewniające jej kompletność. Oś populacja próba 1 779 199 2 108 60 3 12 7 4 41 30 5 60 37 6 50 30 7 63 37 Ogółem: 1 113 400 Źródło: Dane z Lista projektów dofinansowanych (stan na 30.09.2011) 1 http://www.rpo.wzp.pl/rpo/informacje_dla_wnioskodawcow/lista_projektow_dofinansowanych.htm 13
1.5.5.2.Badanie mieszkańców województwa zachodniopomorskiego ostatecznych beneficjentów RPO WZ Badanie ostatecznych beneficjentów RPO WZ dostarczyło danych do odpowiedzi na pytania badawcze odnoszące się do wpływu programu i realizowanych w jego ramach projektów na rozwój województwa oraz rozwiązywanie występujących w nim problemów. Dobór próby Badaniem objęliśmy osoby w wieku powyżej 18 roku życia (ich udział w badaniu nie musi być poprzedzony zgodą rodziców). Jako górną granicę zaproponowaliśmy wiek 64 lat. Wg danych GUS za 2010 rok ogół mieszkańców województwa zachodniopomorskiego w tym wieku stanowiło 1 232 708 osób. mężczyźni kobiety 18-29 194 721 186 425 30-39 130 074 125 869 40-49 103 360 103 230 50-64 186 089 202 940 Ogółem: 1 232 708 Źródło: Dane GUS, 2010 rok. Próba badawcza liczyła 600 respondentów, co pozwoliło zachować reprezentatywność uzyskanych wyników przy poziomie ufności 95% z maksymalnym 4 pkt. procentowym błędem oszacowania. Dodatkowo zastosowaliśmy dobór kwotowy-proporcjonalny, który zapewnił zachowanie właściwej struktury demograficznej (płci i wieku) badanej zbiorowości. mężczyźni 18-29 94 90 30-39 64 62 40-49 51 51 50-64 90 98 Ogółem: 600 kobiety 1.5.6. Analiza i ocena spójności RPO WZ ze strategiami i programami regionalnymi - macierze przystawalności Analiza i ocena spójności RPO WZ ze strategiami i programami regionalnymi składała się z 3 etapów: 14
I.Analiza spójności RPO WZ z poszczególnymi dokumentami strategicznymi (matryce przystawalności) II.Ocena spójności RPO WZ z poszczególnymi dokumentami strategicznymi III.Zbiorcza matryca przystawalności Poniżej przedstawiamy opis realizacji każdego z etapów. I. Analiza spójności RPO WZ z poszczególnymi dokumentami strategicznymi Analiza spójności RPO WZ ze strategiami i programami regionalnymi obejmowała 7 wymiarów: Wymiar potrzeb Wymiar celów Wymiar koordynacji Wymiar zarządzania finansowego Wymiar kryteriów oceny projektów RPO WZ Wymiar monitoringu Wymiar rzeczywistego wpływu RPO WZ Przy analizie 3 z wymienionych wymiarów potrzeb, celów oraz kryteriów oceny projektów RPO WZ zostały zastosowane matryce przystawalności. Wymiar potrzeb Analiza spójności w wymiarze potrzeb służyła sprawdzeniu, czy poszczególne obszary odpowiadają na potrzeby zdefiniowane w poszczególnych strategiach i programach regionalnych. Informacje o potrzebach czerpaliśmy przede wszystkim z analiz SWOT będących elementem 15
poszczególnych dokumentów strategicznych. W przypadku braku SWOT, korzystaliśmy z innych zapisów danego dokumentu strategicznego przedstawiających syntetyczną diagnozę potrzeb w danym obszarze. Wyniki analizy zostały zaprezentowane w matrycach przystawalności dla wymiaru potrzeb. Przykładowy wzór takiej matrycy został przedstawiony poniżej. Potrzeby zdiagnozowane w strategii Obszary Komentarz (fakultatywnie) W pierwszej kolumnie znajdują się zapisy dokumentu strategicznego, mówiące o potrzebach występujących w danym sektorze. Kolumna druga zawiera informacje o Działaniach i Poddziałaniach RPO WZ, których zakres interwencji pozwala odpowiedzieć na dane potrzeby. Kolumna trzecia zawiera miejsce na fakultatywny komentarz, który wprowadzaliśmy zazwyczaj wtedy, gdy powiązanie potrzeby zidentyfikowanej w strategii z danym instrumentem RPO WZ nie było w naszej ocenie wystarczająco jednoznaczne i przejrzyste dla czytelnika. W przypadku gdy dana potrzeba znajdowała się poza obszarem bezpośredniej (zapisy dotyczące celu i uzasadnienia danego Działania/Poddziałania RPO lub też typy projektów nie odpowiadały na nią), pomimo iż w naszej ocenie była taka możliwość, wynikająca przede wszystkim z zapisów Linii demarkacyjnej pomiędzy Programami Operacyjnymi Polityki Spójności, Wspólnej Polityki Rolnej i Wspólnej Polityki Rybackiej zaznaczaliśmy dany wiersz kolorem czerwonym. W przypadku gdy dana potrzeba znajdowała się poza obszarem bezpośredniej i w naszej ocenie nie powinna być nią objęta, zaznaczaliśmy dany wiersz kolorem szarym. Sytuacja taka występowała zazwyczaj wtedy, gdy dana potrzeba wchodziła w zakres interwencji innego programu NSRO np. Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki lub też Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko, lub też gdy w ogóle wychodziła poza zakres interwencji NSRO. Analiza na poziomie Wymiaru odpowiadała na następujące pytania badawcze: 1.Czy zapisy RPO WZ odpowiadają celom i potrzebom zidentyfikowanym w poszczególnych strategiach i programach wojewódzkich? Analiza i ocena powinna dotyczyć każdego dokumentu strategicznego odrębnie. Dodatkowo powinna objąć dokumenty w kształcie obowiązującym w momencie tworzenia RPO WZ, jak i odnosić się do ich zaktualizowanych wersji. Które strategie i programy są odzwierciedlone w RPO WZ w największym stopniu? Czy są takie strategie lub programy, które można uznać za odzwierciedlone w RPO WZ w stopniu niewystarczającym? 5.Wsparcie jakich obszarów w ramach RPO WZ wykazuje największą oraz najmniejszą spójność z zapisami dokumentów strategicznych? 6.Czy RPO WZ wspiera obszary wykraczające poza wskazane strategie i programy? Jeśli tak, jakie są tego przyczyny? Wymiar celów Analiza spójności w wymiarze celów miała za zadanie wykazać spójność celów danego dokumentu strategicznego z celami oraz Działaniami RPO WZ. Każdemu celowi analizowanej strategii został przypisany spójny z nim cel RPO WZ oraz Działania zmierzające do jego realizacji. Wyniki analizy zostaną przedstawione w matrycy przystawalności, której przykładowy wzór znajduje się poniżej. 16
Cele Strategii Cele RPO WZ Działania RPO WZ Komentarz (fakultatywnie) W pierwszej kolumnie zamieszczaliśmy cele danego dokumentu strategicznego. Ponieważ częstokroć cele występowały na dwóch poziomach (cele ogólne i cele szczegółowe) analizie poddawaliśmy cele, które były na niższym poziomie. Dzięki temu uzyskaliśmy wysoką precyzję analizy. W drugiej kolumnie zamieszczaliśmy cele RPO WZ spójne z tymi celami. Są w niej cele na poziomie poszczególnych osi priorytetowych, ze względu na podobny, jak w przypadku celów strategicznych niższego poziomu, poziom szczegółowości. Trzecia kolumna zawiera informacje o Działaniach i Poddziałaniach, które zgodnie z zapisami dokumentu RPO WZ oraz Uszczegółowienia RPO WZ bezpośrednio wpisują się w realizację danego celu. Czwarta kolumna zawiera miejsce na fakultatywny komentarz, który wprowadzaliśmy zazwyczaj wtedy, gdy powiązanie danego celu strategii z danym instrumentem RPO WZ nie było w naszej ocenie wystarczająco jednoznaczne i przejrzyste dla czytelnika. W przypadku gdy dany cel strategii znajdował się poza obszarem bezpośredniej (zapisy dotyczące celu i uzasadnienia danego Działania/Poddziałania RPO lub też typy projektów nie odpowiadały na nią), pomimo iż w naszej ocenie była taka możliwość, wynikająca przede wszystkim z zapisów Linii demarkacyjnej pomiędzy Programami Operacyjnymi Polityki Spójności, Wspólnej Polityki Rolnej i Wspólnej Polityki Rybackiej, zaznaczaliśmy dany wiersz kolorem czerwonym. W przypadku gdy dany cel znajdował się poza obszarem bezpośredniej i w naszej ocenie nie powinien być nim objęty, zaznaczaliśmy dany wiersz kolorem szarym. Sytuacja taka występowała zazwyczaj wtedy, gdy dana potrzeba wchodziła w zakres interwencji innego programu NSRO np. Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki lub też Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko, lub też gdy w ogóle wychodziła poza zakres interwencji NSRO. Analiza na poziomie Wymiaru celów odpowiadała na następujące pytania badawcze: 1.Czy zapisy RPO WZ odpowiadają celom i potrzebom zidentyfikowanym w poszczególnych strategiach i programach wojewódzkich? Analiza i ocena powinna dotyczyć każdego dokumentu strategicznego odrębnie. Dodatkowo powinna objąć dokumenty w kształcie obowiązującym w momencie tworzenia RPO WZ, jak i odnosić się do ich zaktualizowanych wersji. Które strategie i programy są odzwierciedlone w RPO WZ w największym stopniu? Czy są takie strategie lub programy, które można uznać za odzwierciedlone w RPO WZ w stopniu niewystarczającym? 5.Wsparcie jakich obszarów w ramach RPO WZ wykazuje największą oraz najmniejszą spójność z zapisami dokumentów strategicznych? 6.Czy RPO WZ wspiera obszary wykraczające poza wskazane strategie i programy? Jeśli tak, jakie są tego przyczyny? Wymiar koordynacji Analiza przystawalności w wymiarze koordynacji miała na celu sprawdzenie, czy dokumenty poszczególnych strategii i programów przewidują RPO WZ jako instrument ich realizacji, a także w jakim stopniu systemy instytucjonalne wdrażania poszczególnych strategii i programów przewidują istnienie mechanizmów koordynujących współpracę z instytucjami odpowiedzialnymi za zarządzanie i wdrażanie RPO WZ. Sprawdzaliśmy również istnienie i efektywność takich mechanizmów w praktyce. Dane do analizy pochodziły z analizy dokumentów strategicznych i programowych oraz wywiadów indywidualnych z 17
przedstawicielami poszczególnych komórek organizacyjnych Urzędu Marszałkowskiego, odpowiedzialnych za poszczególne strategie/programy. Analiza w Wymiarze koordynacji odpowiadała na następujące pytania badawcze: 16.Czy analizowane strategie i programy uwzględniają RPO WZ jako instrument ich realizacji? 17.Czy analizowane strategie i programy określają mechanizmy współpracy i koordynacji związane z ich realizacją? Jeśli tak, czy i w jaki sposób są w nich uwzględnione instytucje należące do systemu zarządzania RPO WZ? 18.Jak w praktyce funkcjonują mechanizmy wymiany informacji oraz koordynacji działań pomiędzy komórkami organizacyjnymi Urzędu Marszałkowskiego, odpowiedzialnymi za poszczególne obszary strategiczne oraz komórkami zaangażowanymi w realizację RPO WZ 19W jakim stopniu informacje o wynikach wdrażania RPO WZ są wykorzystywane do przeglądu i modyfikacji dokumentów strategicznych? W jakim stopniu zmiany w dokumentach strategicznych wpływały na modyfikację zakresu? Wymiar zarządzania finansowego. Analiza na poziomie zarządzania finansowego miała na celu określenie, czy dany dokument strategiczny poza uwzględnieniem RPO WZ jako instrumentu realizacji jego celów, określa wartość środków z RPO WZ jaka będzie wykorzystana. Sprawdzaliśmy również, czy strategie posiadały plany finansowe, które pozwoliłyby określić, w jakim zakresie i stopniu środki RPO WZ służą realizacji poszczególnych dokumentów strategicznych. Analiza na tym poziomie pozwoliła odpowiedzieć na następujące pytanie badawcze: 2.Czy podział środków w Programie na poszczególne obszary wsparcia (osie priorytetowe) jest optymalny z punktu widzenia wpływu RPO WZ na rozwój regionu? Czy środki RPO WZ są wystarczające, aby w wyraźny sposób wpływać na rozwój regionu? W jakim zakresie środki RPO WZ służą realizacji poszczególnych strategii i programów? Wymiar oceny projektów RPO WZ Analiza spójności w wymiarze oceny projektów miała za zadanie wykazać, które kryteria wyboru projektów w RPO WZ wspierają realizację poszczególnych celów analizowanych strategii. Do każdego celu analizowanej strategii zostały przypisane wpływające na jego osiągnięcia kryteria RPO WZ oraz Działania w których występują. Sprawdzaliśmy również, na ile tryb wyboru projektów służy realizacji celów poszczególnych strategii. Analiza została przeprowadzona na podstawie wyników badania dokumentów (lista kryteriów, oraz najbardziej aktualne karty oceny merytoryczno-technicznej) oraz wywiadów z ekspertami KOP. Wyniki analizy zostały przedstawione w matrycy przystawalności, której wzór znajduje się poniżej. Cele Strategii Kryteria wyboru projektów RPO WZ Działania RPO WZ, w których występują dane kryteria Komentarz (fakultatywnie) W pierwszej kolumnie zamieszczone są cele danej strategii, te same, które zostały poddane analizie w wymiarze celów. Kolumna druga zawiera kryteria wyboru projektów, które w naszej ocenie wspierają realizację danego celu. Trzecia kolumna zawiera informacje o tym w których Działaniach/Poddziałaniach 18
RPO występuje dane kryterium. Czwarta kolumna to miejsce na komentarz, który zamieszczaliśmy przede wszystkim wtedy, gdy powiązanie danego kryterium wyboru projektów z celem strategii mogło być w naszej ocenie nie dość jasne dla czytelnika. Analiza w wymiarze oceny miała odpowiedzieć na następujące pytania badawcze: 3.Czy przyjęte przez IZ RPO WZ, w poszczególnych działaniach/poddziałaniach, tryby naborów są optymalne z punktu widzenia realizacji strategii i programów wojewódzkich? Jakie ewentualne zmiany należałoby/można by wprowadzić, aby przyjęte tryby lepiej służyły osiąganiu celów strategii i programów? 4.Czy system oceny wniosków zapewnia w wystarczającym stopniu spójność projektów z dokumentami strategicznymi Województwa? Czy w systemie oceny wniosków rola poszczególnych strategii i programów (z punktu widzenia osiągania ich celów przez wybierane do finansowania projekty) była jednakowa? Jeśli nie, które strategie i programy były traktowane priorytetowo? Wymiar systemu monitoringu Analiza przystawalności na poziomie systemu monitoringu będzie miała za zadanie wykazać, czy i w jakim stopniu systemy monitoringu RPO WZ (wskaźniki programowe oraz wskaźniki kluczowe) i Strategii są ze sobą spójne i czy dają one możliwość precyzyjnego pomiaru wpływu RPO WZ na realizację wskaźników strategii. Aby spójność taka mogła zaistnieć, muszą wystąpić następujące przesłanki: Opis i definicje wskaźników RPO WZ oraz Strategii są ze sobą spójne, tzn. pozwalają na swobodną agregację wskaźników RPO WZ do poziomu wskaźników strategii. Strategia posiada określoną wartość referencyjną oraz wartości docelowe wskaźników na poszczególne lata realizacji RPO WZ lub przynajmniej na rok 2015, kiedy realizacja RPO WZ zostanie zakończona. Analiza przystawalności na poziomie systemu monitoringu miała dać odpowiedź na następujące pytanie badawcze: 16.Czy system monitorowania, w tym w szczególności wskaźników w RPO WZ jest spójny z systemami monitorowania określonymi dla poszczególnych strategii lub programów? Czy pozwala on określić wkład RPO WZ w ich realizację? Wymiar wpływu rzeczywistego RPO WZ Analiza przystawalności w wymiarze wpływu rzeczywistego RPO WZ miała za zadanie wykazać, czy i w jakim stopniu projekty realizowane w ramach RPO WZ wpływają na realizację celów określonej Strategii. Punktem wyjścia dla analizy było badanie wpływu osiągniętych i docelowych wartości wskaźników programowych i kluczowych RPO WZ na osiągnięcie wskaźników Strategii. Było ono możliwe jedynie w przypadku spójności wskaźników obydwu porównywanych dokumentów. Ponieważ w większości przypadkach analiza taka była niemożliwa, ze względu na niespójności systemów monitoringu, rzeczywisty wpływ RPO WZ na realizację celów poszczególnych dokumentów strategicznych badaliśmy również analizując projekty realizowane w ramach tych instrumentów RPO WZ, które na etapie analizy w wymiarze celów okazały się spójne z zakresem przedmiotowym danej strategii. Analiza w wymiarze wpływu rzeczywistego RPO WZ miała udzielić przede wszystkim odpowiedzi na następujące pytania badawcze: 7.W jaki sposób zrealizowane i realizowane projekty wpływają (mogą wpłynąć) na osiąganie celów/rozwiązywanie problemów zawartych w poszczególnych strategiach i programach? Analiza powinna dotyczyć projektów w podziale na grupy (wg obszarów/kategorii wsparcia) i sposobu w jaki wpływają one (lub mogą wpływać) na zmiany w regionie (z uwzględnieniem analizy wskaźników projektowych). Każdy obszar powinien zostać szczegółowo przeanalizowany. Czy biorąc pod uwagę wielkość środków przeznaczonych na poszczególne grupy projektów, wpływ ten jest wystarczający? 8.Na ile rezultaty generowane przez projekty w działaniach/poddziałaniach realizują wskaźniki monitorowania strategii i programów (w przypadku, gdy takie są założone)? 19
10.Czy geograficzny i tematyczny rozkład projektów (i środków RPO WZ) w województwie sprzyja rozwojowi województwa zgodnie z celami dokumentów strategicznych? Jaka jest charakterystyka tego rozkładu? Jakie czynniki wpływają na istniejący rozkład geograficzny? II. Ocena spójności RPO WZ z poszczególnymi dokumentami strategicznymi Na podstawie wyników analizy w pięciu wymiarach spójności, dokonana została syntetyczna ocena ekspercka spójności RPO WZ z każdym z dokumentów strategicznych. Ocena była trójstopniowa. Poziomy oceny wraz z ich interpretacją zostały przedstawione poniżej: Poziom oceny Interpretacja 2 Całkowita spójność, lub też obszary niespójności są niewielkie i nie mają istotnego znaczenia dla funkcjonowania RPO WZ jako instrumentu realizacji celów danej strategii 1 Umiarkowana niespójność, utrudniająca prawidłowe funkcjonowanie RPO jako instrumentu realizacji celów danej strategii. 0 Całkowita niespójność, która uniemożliwia funkcjonowanie RPO jako instrumentu realizacji celów danej strategii. Wyniki oceny zostały umieszczone w tabeli, której przykład został przedstawiony poniżej: Wymiar spójności Ocena Syntetyczne uzasadnienie Potrzeby Cele Koordynacja Finanse Kryteria Wskaźniki Wpływ rzeczywisty III. Zbiorcza matryca przystawalności Wymiar spójności Dokument strategiczny A Dokument strategiczny B Dokument strategiczny C Dokument strategiczny. Potrzeby Cele Koordynacja Finanse Kryteria Wskaźniki 20
Wpływ rzeczywisty Wyniki oceny dla wszystkich dokumentów strategicznych zostały przedstawione w zbiorczej matrycy przystawalności, która ułatwi całościowe porównanie poziomu spójności RPO WZ ze strategiami i programami wojewódzkimi. Przykładowy wzór matrycy został przedstawiony poniżej: 1.5.7. Analizy efektów finansowych Celem analizy efektów finansowych było zbadanie jakie środki publiczne i prywatne zmobilizowane zostały w regionie przez środki z RPO WZ do realizacji celów strategii i programów sektorowych. Analizy efektów były prowadzone na podstawie analizy trendów. Dla przykładu, zgodnie z zasadą dodatkowości (z ang. additionality jedną z zasad funkcjonowania funduszy strukturalnych UE) wysiłki rządu dla rozwoju gospodarczego i społecznego nie mogą być zastąpione wsparciem z funduszy unijnych. Innymi słowy, finansowanie własne/wydatki kraju beneficjenta pozostają, globalnie, przynajmniej na poziomie sprzed pomocy z funduszy strukturalnych. Zasada ta jest stosowana na poziomie krajowym w ramach kontroli finansowej. 2 W pierwszym kroku zbadaliśmy, jakie środki publiczne krajowe zostały zaangażowane w realizację projektów współfinansowanych z Programu RPO WZ. Będzie to, można powiedzieć, efekt dodatkowości brutto, bowiem nie został on zweryfikowany o poziom dotychczasowych wydatków inwestycyjnych JST. Zatem w drugim kroku sprawdzone zostały trendy wydatków inwestycyjnych JST (włączając i wyłączając wydatki inwestycyjne na realizację projektów programu). Niezwykle istotne było również sprawdzenie poziomu jednostkowego efektu dodatkowości, tzn. ile złotych generuje (angażuje) 1 złotówka środków z programu. Odejmując wydatki inwestycyjne JST w okresie 1995-2009 (z prognozą na 2010 rok) uzyskaliśmy informację o faktycznym poziomie analizowanego efektu (efekt dodatkowości netto). W ramach badania dokonana została również analiza efektu dźwigni (z ang. leverage effect) występującego wówczas, kiedy interwencja publiczna skłania beneficjentów bezpośrednich do wydatków prywatnych na cele interwencji. W przypadkach gdzie interwencja publiczna wspiera inwestycje prywatne, efekty dźwigni są proporcjonalne do wielkości wydatków prywatnych beneficjentów. 3 W toku analizy zostało sprawdzone ile środków prywatnych mobilizuje interwencja w ramach poszczególnych osi priorytetowych. 1.5.8. Analiza efektu deadweight w Analiza efektu deadweight 4 pomogła odpowiedzieć na pytanie, czy wykonane inwestycje powstałyby także bez pomocy udzielonej w ramach RPO WZ w podobnym zakresie i w podobnym czasie. 2 patrz http://www.ewaluacja.gov.pl/slownik/strony/slownik_zasada_dodatkowosci.aspx 3 patrz http://www.ewaluacja.gov.pl/slownik/strony/slownik_efekt_dzwigni.aspx 4 Polega on na tym, że efekty, jakie pojawiły się po zrealizowaniu projektu, zostałyby osiągnięte nawet wówczas, gdyby na danym obszarze lub w danej grupie docelowej nie były realizowane projekty. To stopień, w jakim działania wystąpiłyby niezależnie od projektu (stąd polska nazwa efektu: zdarzenia niezależnego), ponieważ projektodawcy posiadają środki finansowe i potrzebę realizacji działań bez względu na dostępność środków europejskich. 21
Efekt deadweight wynika najczęściej z nieadekwatnych mechanizmów realizacji programu, które nie są poprawnie ukierunkowane na zakładanych projektodawców beneficjentów (tych, którzy posiadają wystarczające środki finansowe i potrzebę realizacji działań objętych danym programem i w konsekwencji wpisujących się w dany projekt). Jednakże dla wielu rodzajów interwencji współfinansowanych z funduszy europejskich w szczególności inwestycyjnych efekt ten jest nieunikniony, ponieważ projektodawcy (beneficjenci) muszą być chociaż w części gotowi zrealizować projekt inwestycyjny, który jest przedmiotem wsparcia. 5 Dlatego ważne jest zidentyfikowanie stopnia, w jakim efekt ten występuje oraz zakresu, w jakim projekt odpowiada potrzebom jego grupy docelowej. Uczestniczący w ankiecie CATI beneficjenci RPO WZ zostali zapytani, czy zrealizowaliby projekt, gdyby nie dofinansowanie z RPO. Jeżeli zrealizowaliby, kolejne pytania dotyczyły tego, w jakim czasie zrealizowaliby ten projekt, a także w jakim zakresie projekt byłby zrealizowany. 1.5.9. Analiza występowania efektów mnożnikowych i efektu synergii Analiza występowania efektów mnożnikowych miała na celu zbadanie, czy beneficjenci projektów lub też inne podmioty podejmowały w wyniku zakończenia projektów, kolejne przedsięwzięcia z nimi powiązane. Analizą zostały objęte występowanie i skala: efektu mnożnikowego inwestycyjnego, który polega na tym, że realizacja projektu objętego interwencją pobudza kolejne inwestycje realizowane przez beneficjenta lub też inne podmioty. efektu mnożnikowego nieinwestycyjnego, dotyczącego przedsięwzięć miękkich (np. szkoleń, doradztwa, przedsięwzięć promocyjnych lub kulturalnych), realizowanych w wyniku zakończenia projektu przez beneficjenta lub też realizowanych przez inne podmioty. Na podstawie przeprowadzonych analiz dążyliśmy do wyliczenia wielkości efektu mnożnikowego, a więc do określenia w przybliżeniu, ile złotych nakładu na przedsięwzięcia inwestycyjne i nieinwestycyjne zostanie wygenerowanych przez jedną złotówkę ze środków EFRR zainwestowaną w projekty wsparte ze środków RPO WZ. Wyliczenia były przeprowadzone na podstawie danych uzyskanych od beneficjentów w badaniu CATI. j: Badanie objęło również analizę występowania efektu synergii w projektach finansowanych z RPO WZ. Efekt synergii dotyczy dwóch lub więcej projektów, które mają część wspólną dotyczącą: obszaru zakładanego oddziaływania, interesariuszy (jednej lub kilku grup). Efekt synergii występuje wtedy, kiedy realizacja każdego projektu z osobna (np. na innym obszarze, dla innych interesariuszy lub w innym czasie) da w sumie niższe efekty niż realizacja tych samych projektów na tym samym obszarze, w tym samym czasie i dla tych samych interesariuszy 6. Ankieta CATI pozwoliła 5 Pylak K., Podręcznik ewaluacji efektów projektów infrastrukturalnych. Czy Twój projekt przyniósł oczekiwane korzyści?, PSDB sp. z o.o. na zlecenie Ministerstwa Rozwoju Regionalnego, Warszawa 2009, s. 31. 6 W klasycznym ujęciu efekt synergii przedstawia się w postaci: 2+2=5. Z drugiej strony, niezrealizowanie jednego projektu nie powoduje całkowitego braku użyteczności rezultatów drugiego projektu użyteczność tego projektu wystąpi, ale będzie niższa niż gdyby zrealizowane były oba projekty. Wtedy różnicę w użyteczności tych dwóch sytuacji (realizacji jednego projektu i wszystkich projektów) będziemy nazywać efektem synergii. Zwiększenie użyteczności może spowodować nie tylko dodatkowe efekty dla istniejących użytkowników infrastruktury, lecz także przyciągnąć nowych użytkowników. Możemy rozróżnić tu synergię poziomą i pionową. Synergia pozioma (horyzontalna) oznacza tworzenie wspólnej wartości z projektami o podobnej tematyce (np. w przypadku projektu transportowego synergia z innym projektem transportowym). Synergia pionowa (wertykalna) oznaczała tworzenie wspólnej wartości z projektami o innej tematyce, komplementarnej z danym projektem (np. projektu obiektu turystycznego z projektem transportowym). 22