Zakres programowy egzaminu

Szkolenie dla osób ubiegających się o uprawnienie do sporządzania świadectwa charakterystyki energetycznej budynku Paweł Kucharczyk Wrocław, maj 2008 4 Zakres programowy egzaminu 2. Podstawy normalizacji w zakresie związanym z dyrektywą 2002/91/WE 3. Inne zagadnienia a1) ocena stanu ochrony cieplnej budynku a2) ocena systemu ogrzewania i zaopatrzenia w ciepłą wodę a3) ocena systemu wentylacji i klimatyzacji z uwzględnieniem wymagań ochrony przeciwpoŝarowej i akustycznej a4) ocena instalacji oświetleniowej w budynku a5) metodyka obliczeń a6) metodyka opracowania świadectw b) budynki energooszczędne i budynki pasywne c) wpływ zmian klimatu na budownictwo d) działania dotyczące redukcji CO 2 e) polityka energetyczna Polski do 2025 roku 2 Wprowadzenie Podstawa prawna szkolenia Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 21 stycznia 2008 r. w sprawie przeprowadzania szkolenia oraz egzaminu dla osób ubiegających się o uprawnienie do sporządzania świadectwa charakterystyki energetycznej budynku, lokalu mieszkalnego oraz części budynku stanowiącej samodzielną całość techniczno-uŝytkową 5 Zakres wykładu dyrektywa 2002/91/WE z dnia 16 grudnia 2002 r. w sprawie charakterystyki energetycznej budynków ustawa z dnia 7 lipca 2004 przepisy dotyczące zakresu i formy projektu budowlanego ustawa z dnia 18 grudnia 1998 o wspieraniu przedsięwzięć termomodernizacyjnych ustawa z dnia 10 kwietnia 1997 Prawo energetyczne działania dotyczące redukcji emisji CO 2 Polityka energetyczna Polski 3 Zakres programowy egzaminu 1. a1) dyrektywa 2002/91/WE a2) ustawa z dn. 7 lipca 1994 r. a3) przepisy dotyczące metodologii obliczana charakterystyki energetycznej budynku a4) przepisy dotyczące zakresu i formy projektu budowlanego a5) przepisy dotyczące audytu energetycznego a6) przepisy dotyczące warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie b) ustawa z dn. 18 grudnia 1998 r. o wspieraniu przedsięwzięć termomodernizacyjnych c) ustawa z dn. 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne d) ustawa z dn. 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami e) przepisy dotyczące ksiąŝki obiektu budowlanego f) przepisy dotyczące warunków technicznych uŝytkowania budynków mieszkalnych g) przepisy dotyczące efektywności energetycznej 6 Część I Dyrektywa 2002/91/WE z dnia 16 grudnia 2002 r. w sprawie charakterystyki energetycznej budynków 1

7 Dyrektywa 2002/91/WE - cele 10 Dyrektywa 2002/91/WE - preambuła Celem dyrektywy jest promowanie poprawiania charakterystyki energetycznej budynków we Wspólnocie, z uwzględnieniem warunków klimatycznych zewnętrznych i lokalnych oraz wewnętrznych wymagań klimatycznych oraz opłacalności. Powinna być zapewniona moŝliwość szybkiego dostosowania metodologii obliczeń (...) w zakresie charakterystyki energetycznej budynków ze względu na postęp technologiczny (...) 8 Dyrektywa 2002/91/WE - preambuła Zwiększona efektywność energetyczna stanowi waŝną część pakietu programów i działań niezbędnych do przestrzegania Protokołu z Kioto Zarządzanie popytem na energię jest waŝnym narzędziem umoŝliwiającym Wspólnocie wpływ na światowy rynek i tym samym na bezpieczeństwo podaŝy energii w średnim i długim okresie Sektor mieszkaniowy i usługowy, którego główną część stanowią budynki, obejmuje ponad 40% końcowego zuŝycia energii we Wspólnocie i zuŝycie to rośnie Charakterystyka energetyczna budynków powinna być określana na podstawie metodologii, która moŝe być róŝna na poziomie regionalnym (...). Powszechne podejście do tego procesu, realizowane przez wykwalifikowanych i/lub akredytowanych ekspertów (...) wprowadzi przejrzystość dla przyszłych właścicieli i uŝytkowników w zakresie charakterystyki energetycznej na wspólnotowym rynku nieruchomości 11 Dyrektywa 2002/91/WE - zakres Dyrektywa ustanawia wymagania w zakresie: ram ogólnych dla metodologii obliczania zintegrowanej charakterystyki energetycznej budynków; zastosowania minimalnych wymagań dotyczących charakterystyki energetycznej nowych budynków; zastosowania minimalnych wymagań dotyczących charakterystyki energetycznej duŝych budynków istniejących, podlegających waŝniejszej renowacji; certyfikacji energetycznej budynków; regularnej kontroli kotłów i systemów klimatyzacji w budynkach oraz dodatkowo oceny instalacji grzewczych, w których kotły mają więcej niŝ 15 lat. 9 Dyrektywa 2002/91/WE - preambuła Budynki władzy publicznej i budynki często odwiedzane przez ogół, powinny stanowić przykład (...) i z tego powodu budynki te powinny być poddawane certyfikacji energetycznej regularnie. Publiczne rozpowszechnienie informacji dotyczącej charakterystyki energetycznej, powinno być wzmocnione wyraźnym ukazaniem tych świadectw energetycznych. Ponadto zamieszczanie oficjalnie zalecanych temperatur wewnętrznych, razem z temperaturą aktualnie pomierzoną powinno zniechęcać do naduŝywania energii w systemach ogrzewania, klimatyzacji i wentylacji. Regularna konserwacja kotłów oraz systemów klimatyzacji przez kwalifikowany personel, przyczynia się do poprawnego uregulowania kotłów (...) a w ten sposób zapewnia optymalną charakterystykę z punktu widzenia środowiska, bezpieczeństwa i energii. Wystawianie mieszkańcom budynków rachunków z tytułu kosztów ogrzewania, klimatyzacji i ciepłej wody, naliczanych w proporcji do rzeczywistego zuŝycia, mogłoby przyczynić się do oszczędzania energii w sektorze mieszkaniowym. Mieszkańcy powinni mieć moŝliwość regulowania ich własnego zuŝycia ciepła i ciepłej wody, o ile takie środki są opłacalne. 12 Dyrektywa 2002/91/WE charakterystyka energetyczna Charakterystyka energetyczna budynku jest to wartość energii zuŝywanej rzeczywiście lub szacowanej do spełnienia róŝnych potrzeb związanych ze znormalizowanym uŝytkowaniem budynku, która moŝe obejmować m.in.: ogrzewanie, ciepłą wodę, chłodzenie, wentylację, oświetlenie. 2

13 Dyrektywa 2002/91/WE charakterystyka energetyczna Charakterystyka energetyczna budynku moŝe być odzwierciedlona w jednym lub większej ilości wskaźników numerycznych, które zostały obliczone z uwzględnieniem izolacji, charakterystyki technicznej i instalacyjnej, projektu i usytuowania w relacji do aspektów klimatycznych, wystawienia na słońce i wpływu konstrukcji sąsiadujących, wytwarzania energii własnej i innych czynników, włącznie z klimatem wewnętrznym, mających wpływ na zapotrzebowanie na energię. Dyrektywa 2002/91/WE 16 świadectwo charakterystyki energetycznej (art. 7) przy wznoszeniu, sprzedaŝy lub wynajmie budynków świadectwo charakterystyki energetycznej, powinno być udostępniane właścicielowi lub przez właściciela przyszłemu kupującemu lub najemcy, waŝność świadectwa nie przekracza 10 lat, świadectwo charakterystyki energetycznej dla budynków powinno zawierać wartości referencyjne dla umoŝliwienia konsumentom dokonania porównania i oceny charakterystyki energetycznej danego budynku, świadectwu towarzyszą zalecenia słuŝące poprawie danej charakterystyki energetycznej pod względem opłacalności w budynkach o całkowitej powierzchni uŝytkowej powyŝej 1000 m 2, zajmowanych przez władze publiczne i przez instytucje świadczące usługi publiczne dla duŝej liczby osób, świadectwo powinno być umieszczone w wyraźnie widocznym miejscu 14 Dyrektywa 2002/91/WE szczególne przypadki budynków Państwa Członkowskie mogą decydować o niestosowaniu wymagań minimalnej charakterystyki energetycznej do następujących kategorii budynków (Art. 4): budynki zabytkowe, gdzie zgodność z wymaganiami zmieniłaby niedopuszczalnie ich charakter lub wygląd, budynki uŝywane jako miejsca kultu i do działalności religijnej, budynki okresowe o planowanym czasie uŝycia dwóch lat lub mniej, obiekty przemysłowe, warsztaty i budynki niemieszkalne rolnicze o niskim zapotrzebowaniu na energię, budynki mieszkalne przeznaczone do uŝycia mniej niŝ cztery miesiące w roku, budynki wolnostojące o całkowitej powierzchni uŝytkowej mniejszej niŝ 50 m 2. 17 Dyrektywa 2002/91/WE - kontrola kotłów (art. 8) regularnej kontroli podlegają kotły opalane nieodnawialnym paliwem ciekłym lub stałym o efektywnej nominalnej wydajności 20 kw do 100 kw kotły o efektywnej nominalnej wydajności ponad 100 kw są kontrolowane co najmniej co dwa lata. Dla kotłów opalanych gazem, okres ten moŝe być wydłuŝony do czterech lat w przypadku instalacji grzewczych z kotłami o efektywnej nominalnej wydajności powyŝej 20 kw, starszych niŝ 15 lat, przeprowadza się jednorazową kontroli całej instalacji grzewczej eksperci udzielają porady uŝytkownikom w sprawie wymiany kotłów, innych modyfikacji do systemu grzewczego oraz w sprawie rozwiązań alternatywnych 15 Dyrektywa 2002/91/WE alternatywne systemy zasilania Dla budynków nowych o łącznej powierzchni uŝytkowej powyŝej 1000 m 2, Państwa Członkowskie zapewniają, aby moŝliwości techniczne, środowiskowe i ekonomiczne systemów alternatywnych takich jak: zdecentralizowane systemy dostawy energii oparte na energii odnawialnej, CHP, ogrzewanie lub chłodzenie lokalne lub blokowe, jeśli dostępne, pompy cieplne, pod pewnymi warunkami, były rozwaŝane i brane pod uwagę przed rozpoczęciem budowy budynków (Art. 5). 18 Dyrektywa 2002/91/WE Kontrola systemów klimatyzacji (art. 9) kontroli podlegają systemy klimatyzacji o efektywnej wydajności znamionowej większej niŝ 12 kw Certyfikacja budynków, opracowanie towarzyszących zaleceń oraz kontrola kotłów i systemów klimatyzacji powinny być wykonywane w sposób niezaleŝny przez wykwalifikowanych i/lub akredytowanych ekspertów, niezaleŝnie od tego, czy działają oni jako samodzielni fachowcy, czy teŝ są zatrudnieni w publicznych lub prywatnych jednostkach 3

19 Dyrektywa 2002/91/WE metodologia obliczeń 22 - zakres Ramy ogólne do obliczania charakterystyki energetycznej budynków zamieszczone są w załączniku do dyrektywy. Obejmują one: aspekty, które powinna uwzględniać metodologia obliczania charakterystyki energetycznej budynków dodatkowe czynniki brane pod uwagę przy ocenie charakterystyki energetycznej budynków (np. OZE, CHP, naturalne oświetlenie) kategorie klasyfikacji budynków na potrzeby obliczeń 1. Przepisy ogólne 2. Samodzielne funkcje techniczne w budownictwie 3. Prawa i obowiązki uczestników procesu budowlanego 4. Postępowanie poprzedzające rozpoczęcie robót budowlanych 5. Budowa i oddawanie do uŝytku obiektów budowlanych 6. Utrzymanie obiektów budowlanych 7. Katastrofa budowlana 8. Organy administracji architektoniczno-budowlanej i nadzoru budowlanego 9. Przepisy karne 10. Odpowiedzialność zawodowa w budownictwie 11. Przepisy przejściowe i końcowe 20 Część II 23 Świadectwo charakterystyki energetycznej Ustawa z dnia 7 lipca 2004 Ogólne regulacje w zakresie świadectw charakterystyki energetycznej zawarto w art. 5, który obejmuje równieŝ ogólne wymagania w zakresie projektowania i uŝytkowania obiektów budowlanych. Regulacje zawarte w art. 5 obejmują: zdefiniowanie obowiązku sporządzenia świadectwa charakterystyki energetycznej budynku listę budynków wyłączonych z obowiązku uzyskania świadectwa określenie osób uprawnionych do sporządzania świadectw sposób uzyskania uprawnień do sporządzania świadectw 21 24 Świadectwo charakterystyki energetycznej Ustawa normuje działalność obejmującą sprawy projektowania, budowy, utrzymania i rozbiórki obiektów budowlanych oraz określa zasady działania organów administracji publicznej w tych dziedzinach. Dla kaŝdego budynku oddawanego do uŝytkowania oraz budynku podlegającego zbyciu lub wynajmowi powinna być ustalona, w formie świadectwa charakterystyki energetycznej, jego charakterystyka energetyczna, określająca wielkość energii wyraŝoną w kwh/m 2 /rok niezbędnej do zaspokojenia róŝnych potrzeb związanych z uŝytkowaniem budynku. Świadectwo charakterystyki energetycznej budynku jest waŝne 10 lat. 4

25 Świadectwo charakterystyki energetycznej W przypadku budynku z lokalami mieszkalnymi lub częściami budynku stanowiącymi samodzielną całość techniczno-uŝytkową, przed wydaniem lokalu mieszkalnego lub takiej części budynku osobie trzeciej, sporządza się świadectwo charakterystyki energetycznej lokalu mieszkalnego lub części budynku. W przypadku budynków ze wspólną instalacją grzewczą świadectwo charakterystyki energetycznej sporządza się wyłącznie dla budynku, a w innych przypadkach takŝe dla lokalu mieszkalnego najbardziej reprezentatywnego dla danego budynku 28 Budynki wyłączone z obowiązku uzyskania świadectwa Obowiązek uzyskania świadectwa nie obejmuje budynków: podlegających ochronie na podstawie przepisów o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami; uŝywanych jako miejsca kultu i do działalności religijnej; przeznaczonych do uŝytkowania w czasie nie dłuŝszym niŝ 2 lata; niemieszkalnych słuŝących gospodarce rolnej; przemysłowych i gospodarczych o zapotrzebowaniu na energię nie większym niŝ 50 kwh/m 2 /rok; mieszkalnych przeznaczonych do uŝytkowania nie dłuŝej niŝ 4 miesiące w roku; wolnostojących o powierzchni uŝytkowej poniŝej 50 m 2 26 Świadectwo charakterystyki energetycznej Świadectwo charakterystyki energetycznej zawierające nieprawdziwe informacje o wielkości energii jest wadą fizyczną rzeczy w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 16, poz. 93, z późn. zm.3)) o rękojmi za wady. 29 Osoby uprawnione do sporządzania świadectw Świadectwo charakterystyki energetycznej moŝe sporządzić osoba, która: posiada pełną zdolność do czynności prawnych; ukończyła co najmniej studia magisterskie, w rozumieniu przepisów o szkolnictwie wyŝszym; nie była karana za przestępstwo przeciwko mieniu, wiarygodności dokumentów, obrotowi gospodarczemu, obrotowi pieniędzmi i papierami wartościowymi lub za przestępstwo skarbowe; posiada uprawnienia budowlane do projektowania w specjalności architektonicznej, konstrukcyjno-budowlanej lub instalacyjnej albo odbyła szkolenie i złoŝyła z wynikiem pozytywnym egzamin przed ministrem właściwym do spraw budownictwa, gospodarki przestrzennej i mieszkaniowej. 27 Świadectwo charakterystyki energetycznej Świadectwo charakterystyki energetycznej jest jednym z dokumentów wymaganych przy składaniu zawiadomienia o zakończeniu budowy lub wniosku o udzielenie pozwolenia na uŝytkowanie (art. 57) 30 Osoby uprawnione do sporządzania świadectw za równorzędne z odbyciem szkolenia oraz złoŝeniem z wynikiem pozytywnym egzaminu uznaje się ukończenie, nie mniej niŝ rocznych, studiów podyplomowych na kierunkach: architektura, budownictwo, inŝyniera środowiska, energetyka lub pokrewne w zakresie audytu energetycznego na potrzeby termomodernizacji oraz oceny energetycznej budynków. Minister właściwy do spraw budownictwa, gospodarki przestrzennej i mieszkaniowej prowadzi rejestr osób, które złoŝyły z wynikiem pozytywnym egzamin. Rejestr prowadzony jest w formie elektronicznej. 5

31 kontrola kotłów i urządzeń klimatyzacyjnych 34 dodatkowe obowiązki w zakresie świadectw Wynikające z dyrektywy 2002/91/WE obowiązki w zakresie kontroli kotłów i urządzeń klimatyzacyjnych zawarto w rozdziale 6 Prawa budowlanego Utrzymanie obiektów budowlanych. Zgodnie z art. 62, Obiekty budowlane powinny być w czasie ich uŝytkowania poddawane przez właściciela lub zarządcę kontroli. Nabywcy budynku lub lokalu powinno być udostępnione świadectwo charakterystyki energetycznej budynku lub świadectwo charakterystyki energetycznej lokalu, jeŝeli przepisy ustawy wymagają dla tego budynku lub lokalu ustalenia jego charakterystyki energetycznej. Najemcy budynku lub lokalu powinno być udostępnione świadectwo charakterystyki energetycznej budynku, jeŝeli przepisy ustawy wymagają dla tego budynku lub lokalu ustalenia jego charakterystyki energetycznej (art. 63a). 32 kontrola kotłów i urządzeń klimatyzacyjnych Kontrola stanu technicznego kotłów, z uwzględnieniem efektywności energetycznej kotłów oraz ich wielkości do potrzeb uŝytkowych: co najmniej raz na 2 lata opalanych nieodnawialnym paliwem ciekłym lub stałym o efektywnej nominalnej wydajności ponad 100 kw, co najmniej raz na 4 lata - opalanych nieodnawialnym paliwem ciekłym lub stałym o efektywnej nominalnej wydajności 20 kw do 100 kw oraz kotłów opalanych gazem. 35 Część III Przepisy dotyczące zakresu i formy projektu budowlanego Ocena efektywności energetycznej urządzeń chłodniczych w systemach klimatyzacji o mocy chłodniczej nominalnej większej niŝ 12 kw - co najmniej raz na 5 lat. 33 dodatkowe obowiązki w zakresie świadectw W rozdziale 6 Prawa energetycznego określono obowiązki w zakresie dokumentacji związanej z uŝytkowaniem obiektów budowlanych. W zakresie świadectw charakterystyki energetycznej są to w szczególności (art. 63): konieczność umieszczenia świadectwa w widocznym miejscu (dotyczy budynków o powierzchni uŝytkowej przekraczającej 1000 m2, które są zajmowane przez organy administracji publicznej lub w których świadczone są usługi znacznej liczbie osób, jak dworce, lotniska, muzea, hale wystawiennicze), konieczność sporządzenia świadectwa charakterystyki energetycznej jeśli upłynął termin waŝności poprzedniego świadectwa lub charakterystyka energetyczna budynku uległa zmianie w wyniku przebudowy lub remontu tego budynku. 36 Zakres i forma projektu budowlanego wprowadzenie Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 3 lipca 2003 r. w sprawie szczegółowego zakresu i formy projektu budowlanego Rozporządzenie określa szczegółowy zakres i formę projektu budowlanego, stanowiącego podstawę do wydania decyzji o pozwoleniu na budowę, nie ograniczając zakresu opracowań projektowych w stadiach poprzedzających opracowanie projektu budowlanego. 6

37 Zakres i forma projektu budowlanego zakres rozporządzenia 40 Zakres i forma projektu budowlanego inne wymagania zgodnie z dyrektywą 2002/91/WE Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 3 lipca 2003 r. w sprawie szczegółowego zakresu i formy projektu budowlanego 1. Przepisy ogólne 2. Wymagania dotyczące formy projektu budowlanego 3. Projekt zagospodarowania działki lub terenu 4. Projekt architektoniczno-budowlany 5. Przepis końcowy Planowana nowelizacja rozporządzenia wprowadza równieŝ dodatkowe wymagania dotyczące opisu technicznego w zakresie alternatywnych źródeł energii oraz regulacji i sterowania: w stosunku do budynku o powierzchni uŝytkowej, większej niŝ 1000 m 2 (...) analizę moŝliwości racjonalnego wykorzystania pod względem technicznym i ekonomicznym alternatywnych źródeł energii, takich jak pompy ciepła, kolektory słoneczne, gruntowe wymienniki ciepła oraz zdecentralizowany system zaopatrzenia w energię w postaci bezpośredniego lub blokowego ogrzewania, a takŝe moŝliwości zastosowania skojarzonej produkcji energii elektrycznej i ciepła, opis sposobu regulacji i sterowania, uŝytkowania, obsługi i konserwacji elementów, urządzeń i instalacji mających wpływ na projektowaną charakterystykę energetyczna budynku oraz parametry klimatu wewnętrznego 38 Zakres i forma projektu budowlanego charakterystyka energetyczna obiektu budowlanego 41 Część IV Zgodnie z par. 11, projekt architektoniczno-budowlany obiektu budowlanego powinien zawierać zwięzły opis techniczny oraz część rysunkową. W ramach opisu technicznego naleŝy określić m. in. charakterystykę energetyczną obiektu budowlanego (par 11, ust. 2, pkt 9). Zgodnie z projektem zmiany rozporządzenia (marzec 2008), sporządzenie projektowanej charakterystyki energetycznej powinno być wykonane według wzoru podanego w załączniku nr 1 do rozporządzenia. Obowiązek ten ma na celu inwentaryzację wskaźników oraz danych projektowych niezbędnych do sporządzenia świadectwa charakterystyki energetycznej dla nowo wznoszonego budynku, Ustawa z dnia 18 grudnia 1998 o wspieraniu przedsięwzięć termomodernizacyjnych Zakres i forma projektu budowlanego 39 charakterystyka energetyczna obiektu budowlanego Charakterystyka energetyczna obiektu budowlanego zgodnie z par. 11, ust. 2, pkt 9 określa w zaleŝności od potrzeb: bilans mocy urządzeń elektrycznych oraz zuŝywających inne rodzaje energii, stanowiących jego stałe wyposaŝenie budowlano-instalacyjne, z wydzieleniem mocy urządzeń słuŝących do celów technologicznych związanych z przeznaczeniem obiektu, w stosunku do budynku wyposaŝonego w instalacje grzewcze, wentylacyjne, klimatyzacyjne lub chłodnicze - właściwości cieplne przegród zewnętrznych, w tym ścian pełnych oraz drzwi, wrót, a takŝe przegród przezroczystych i innych, parametry sprawności energetycznej instalacji grzewczych, wentylacyjnych, klimatyzacyjnych lub chłodniczych oraz innych urządzeń mających wpływ na gospodarkę energetyczną obiektu budowlanego, dane wykazujące, Ŝe przyjęte w projekcie architektonicznobudowlanym rozwiązania budowlane i instalacyjne spełniają wymagania dotyczące oszczędności energii zawarte w przepisach techniczno-budowlanych 42 wprowadzenie Ustawa z dnia 18 grudnia 1998 r. o wspieraniu przedsięwzięć termomodernizacyjnych określa: zasady wspierania przedsięwzięć termomodernizacyjnych zasady tworzenia Funduszu Termomodernizacji i dysponowania jego środkami 7

43 wspieranie działania Wspieranie przedsięwzięcia termomodernizacyjne: mające na celu zmniejszenie zuŝycia energii dostarczanej do budynków mieszkalnych, budynków zbiorowego zamieszkania i budynków słuŝących do wykonywania przez jednostki samorządu terytorialnego zadań publicznych na potrzeby ogrzewania oraz podgrzewania wody uŝytkowej, mające na celu zmniejszenie strat energii w lokalnych sieciach ciepłowniczych oraz zasilających je lokalnych źródłach ciepła, jeŝeli budynki (wymienione powyŝej) do których dostarczana jest z tych sieci energia, spełniają wymagania w zakresie oszczędności energii określone obowiązującymi przepisami lub zostały podjęte działania mające na celu zmniejszenie zuŝycia energii dostarczanej do tych budynków, całkowita lub częściowa zamiana konwencjonalnych źródeł energii na źródła niekonwencjonalne, w tym źródła odnawialne 46 rodzaje budynków Rodzaje budynków objęte ustawą: budynek mieszkalny, budynek zbiorowego zamieszkania, przez który rozumie się dom opieki społecznej, hotel robotniczy, internat i bursę szkolną, dom studencki, dom dziecka, dom emeryta i rencisty, dom dla bezdomnych oraz budynki o podobnym przeznaczeniu, budynek wykorzystywany przez jednostki samorządu terytorialnego do wykonywania zadań publicznych, stanowiący ich własność, 44 Rodzaje przedsięwzięć termomodernizacyjnych 47 wsparcie inwestorów ulepszenie, w wyniku którego następuje zmniejszenie rocznego zapotrzebowania na energię zuŝywaną na potrzeby ogrzewania w budynkach, w których modernizuje się jedynie system grzewczy co najmniej 10% w budynkach, w których w latach 1985-2001 przeprowadzono modernizację systemu grzewczego - co najmniej o 15%, w pozostałych budynkach - co najmniej o 25%, Premia termomodernizacyjna - spłata przez Bank Gospodarstwa Krajowego kwoty 25 % wykorzystanego kredytu na realizację przedsięwzięcia termomodernizacyjnego przez inwestora, 45 Rodzaje przedsięwzięć termomodernizacyjnych ulepszenie, w wyniku którego następuje zmniejszenie rocznych strat energii pierwotnej w lokalnym źródle ciepła i w lokalnej sieci ciepłowniczej - co najmniej o 25%, wykonanie przyłączy technicznych do scentralizowanego źródła ciepła, w związku z likwidacją lokalnego źródła ciepła, w celu zmniejszenia kosztów zakupu ciepła dostarczanego do budynków - co najmniej 20% w stosunku rocznym, zamianę konwencjonalnych źródeł energii na źródła niekonwencjonalne 48 wsparcie inwestorów Premia termomodernizacyjna przysługuje inwestorowi, jeŝeli ze zweryfikowanego audytu energetycznego wynika, Ŝe: kredyt udzielony na realizację przedsięwzięcia termomodernizacyjnego nie przekroczy 80% jego kosztów, a okres spłaty kredytu pomniejszonego o premię termomodernizacyjną nie przekroczy 10 lat, miesięczne raty spłaty kredytu wraz z odsetkami nie są mniejsze od raty kapitałowej powiększonej o naleŝne odsetki i nie są większe od równowartości 1/12 kwoty rocznych oszczędności kosztów energii, uzyskanych w wyniku realizacji przedsięwzięcia termomodernizacyjnego; na wniosek inwestora bank kredytujący moŝe ustalić wyŝsze raty spłaty kredytu. 8

49 wsparcie inwestorów 52 Ustawa Prawo energetyczne Bank Gospodarstwa Krajowego przekazuje premię termomodernizacyjną bankowi kredytującemu, jeŝeli przedsięwzięcie termomodernizacyjne: zostało zrealizowane zgodnie z projektem budowlanym, zostało zakończone w terminie określonym w umowie kredytu. W ustawie Prawo energetyczne zawarte są między innymi mechanizmy: wspierające wytwarzanie energii elektrycznej w źródłach odnawialnych (OZE), wspierające wytwarzanie energii elektrycznej w skojarzeniu z wytwarzaniem ciepła 50 Część V Ustawa z dnia 10 kwietnia 1997 Prawo energetyczne 53 Ustawa Prawo energetyczne. Wsparcie energetyki odnawialnej System certyfikatów (świadectw pochodzenia), które są przedmiotem obrotu giełdowego niezaleŝnego od obrotu energią elektryczną której dotyczą Świadectwa pochodzenia wydaje Prezes Urzędu Regulacji Energetyki na wniosek przedsiębiorstwa Obowiązek umorzenia świadectw pochodzenia ciąŝy na przedsiębiorstwach zajmujących się wytwarzaniem energii elektrycznej lub jej obrotem i sprzedających energię elektryczną do odbiorców końcowych (opłata zastępcza na poziomie 240 zł/mwh) Ustawowo określona cena zakupu oferowanej energii elektrycznej wytwarzanej w źródłach odnawialnych przez przedsiębiorstwa sieciowe 51 Ustawa Prawo energetyczne 54 Nowelizacja PE w zakresie harmonizacji z dyrektywą 2004/8/EC Ustawa z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne jest podstawowym krajowym aktem prawnym, który określa: zasady kształtowania polityki energetycznej państwa, zasady i warunki zaopatrzenia i uŝytkowania paliw i energii, w tym ciepła, działalność przedsiębiorstw energetycznych, organy właściwe w sprawach gospodarki paliwami i energią. Projekt z 19 września 2005 roku: Gwarancje pochodzenia energii elektrycznej z wysokosprawnej kogeneracji przekazywane w momencie sprzedaŝy energii, jednakowe traktowanie kogeneracji gazowej i węglowej Projekt z 19 stycznia 2006 roku: Oddzielenie praw majątkowych wynikających z gwarancji pochodzenia od energii elektrycznej, moŝliwość uzyskania przez źródła opalane gazem ziemnym lub o mocy elektrycznej nie wyŝszej niŝ 1 MW dodatkowych gwarancji pochodzenia (o wartości do 3 kwh na kaŝdą kwh fizycznie wytworzonej energii elektrycznej) 9

55 Nowelizacja PE w zakresie harmonizacji z dyrektywą 2004/8/EC Projekt z 28 marca 2006 roku: Oddzielne świadectwa pochodzenia dla energii elektrycznej z kogeneracji gazowej lub źródeł do 1 MW oraz pozostałych źródeł kogeneracyjnych, brak opłat zastępczych, skorygowana wielkość obowiązku określana po zakończeniu roku oznaczająca w praktyce obowiązek umorzenia wszystkich świadectw pochodzenia wydanych w danym roku Projekt z 28 kwietnia 2006 roku: Oddzielne świadectwa pochodzenia dla kogeneracji gazowej, opłaty zastępcze na poziomie od 15% do 60% średniej ceny energii elektrycznej na rynku konkurencyjnym 58 Część VI Działania dotyczące redukcji emisji CO 2 Nowelizacja PE z dnia 12.01.2007r. 56 Harmonizacja z dyrektywą 2004/8/EC Osobne świadectwa pochodzenia dla energii elektrycznej wytwarzanej w wysokosprawnej kogeneracji: w jednostkach opalanych paliwami gazowymi lub o mocy zainstalowanej elektrycznej nie wyŝszej niŝ 1 MW (opłata zastępcza od 15% do 110% średniej ceny energii el.), w pozostałych jednostkach wysokosprawnej kogeneracji (opłata zastępcza od 15% do 40% średniej ceny energii elektrycznej) Ze wsparcia mogą skorzystać jednostki kogeneracji o średniorocznej sprawności przetwarzania energii chemicznej paliwa poniŝej 70%, które poprzednio były całkowicie wyłączone z rozpatrywanych mechanizmów 59 Polityki, strategie, prawo Pakiet energetyczny 3x20 Komunikat Komisji WE w sprawie biomasy Krajowe plany rozwojowe, polityki, strategie Dyrektywy 2001/77/WE (wspieranie produkcji na rynku wewnętrznym energii elektrycznej wytwarzanej ze źródeł odnawialnych) 2004/8/WE (promowanie kogeneracji) 2004/67/EC oraz 2005/89/EC (bezpieczeństwo energetyczne) 2002/91/WE (w sprawie charakterystyki energetycznej budynków) Prawo energetyczne 57 Obowiązek umorzenia świadectw pochodzenia Obowiązek zakupu energii wytwarzanej w jednostkach kogeneracyjnych aktualnie obowiązujący (Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 9.12.2004) oraz propozycja obowiązku umorzenia świadectw pochodzenia energii wytwarzanej w wysokosprawnej kogeneracji (projekt z dnia 30.05.2007 r. rozporządzenia Ministra Gospodarki) Rok 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Wielkość aktualnie obowiązującego obowiązku zakupu energii wytwarzanej 15,2% 15,6% 15,8% 16,0% w skojarzeniu Proponowana wielkość obowiązku umorzenia świadectw pochodzenia energii wytwarzanej 0,8%* 2,7% 2,9% 3,1% 3,3% 3,5% w źródłach gazowych i o mocy do 1 MW Proponowana wielkość obowiązku umorzenia świadectw pochodzenia energii wytwarzanej 16,5%* 19,0% 20,6% 21,3% 22,2% 23,2% w pozostałych jednostkach kogeneracji * dotyczy II połowy 2007 roku Udział ilościowy obowiązku umorzenia świadectw pochodzenia energii wytworzonej w OZE lub uiszczenia opłaty zastępczej w wykonanej rocznej sprzedaŝy energii elektrycznej odbiorcom końcowym Rok 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Rozporządzenie MG z dnia 3,10% 3,60% 4,80% 6,00% 7,50% 9,00% 9,00% 9,00% 9,00% 9,00% 19.12.2005 r. Rozporządzenie MG z dnia 5,10% 7,00% 8,70% 10,40% 10,40% 10,40% 10,40% 10,40% 3.11.2006 r. 60 Unijne plany rozwojowe, polityki, strategie Pakiet energetyczny 3x20 Komunikat Komisji WE w sprawie biomasy 10

61 Pakiet energetyczny 3x20. Cel podstawowy Podstawowym celem europejskiej polityki energetycznej jest zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych przynajmniej o 20% do 2020 roku ZałoŜenie takiego celu związane jest nie tylko z koniecznością ochrony środowiska naturalnego, lecz równieŝ z istotnymi przesłankami ekonomicznymi oraz bezpieczeństwa energetycznego. Osiągnięcie przedstawionego podstawowego celu: umoŝliwi ograniczenie zaleŝności Europy od importu gazu ziemnego oraz ropy naftowej, zwiększy tempo postępu technologicznego, spowoduje stworzenie nowych miejsc pracy 64 Główne cele zwiększenia wykorzystania biomasy ograniczenie zaleŝności od paliw kopalnych, zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych do atmosfery pobudzenie działalności gospodarczej na obszarach wiejskich 62 Pakiet energetyczny 3x20. Cele uzupełniające Poprawa efektywności energetycznej o 20% (ograniczenia zuŝycia energii pierwotnej) Wzrost udziału energii odnawialnej w bilansie energetycznym do 20%, oraz wzrostu udziału wykorzystania biopaliw w transporcie do 10% do 2020 roku Przewiduje się wzrost udziału źródeł odnawialnych w bilansie energii elektrycznej UE z obecnych 15% do około 34% zuŝycia energii elektrycznej w 2020 r. W zakresie wytwarzanie ciepła i chłodu przewiduje się ponad dwukrotny wzrost udziału energii odnawialnej (który w UE obecnie wynosi 9%, docelowo nawet 50%) 65 Działania dla zwiększenia udziału biomasy w produkcji energii (1) zmiany w prawodawstwie (brak prawodawstwa w zakresie wykorzystania energii odnawialnej w ogrzewnictwie), wprowadzenie zachęt podatkowych, wprowadzenie środków słuŝących zapewnieniu, Ŝe dostawcy paliwa udostępniać będą paliwa pochodzące z biomasy 63 Komunikat Komisji WE w sprawie biomasy 66 Działania dla zwiększenia udziału biomasy w produkcji energii (2) Plan działania w sprawie biomasy ogłoszony przez Komisję Wspólnot Europejskich (Bruksela, 7 grudnia 2005 r. COM 2005/628 końcowy) określa środki mające na celu promowanie wykorzystania energii z biomasy pochodzącej z drewna, odpadów i roślin uprawnych w ogrzewnictwie, energetyce i transporcie poprzez tworzenie rynkowych zachęt do jej wykorzystywania i usuwanie barier dla rozwoju rynku wspieranie sieci ogrzewania zbiorowego z wykorzystaniem kotłowni osiedlowych, wspieranie systemów skojarzonego wytwarzania energii elektrycznej i ciepła z wykorzystaniem biomasy, w tym małych systemów rozproszonych, prowadzenie prac badawczych i rozwojowych 11

67 Krajowe plany rozwojowe, polityki, strategie 70 Dyrektywy 2001/77/WE oraz 2004/8/WE Polityka energetyczna Polski do 2025 roku Strategia Rozwoju Kraju 2007 2015 oraz dokumenty powiązane Celem dyrektywy 2001/77/WE jest wspieranie zwiększania udziału odnawialnych źródeł energii w produkcji energii elektrycznej na wewnętrzny rynek energii elektrycznej oraz stworzenia podstaw dla opracowania ram Wspólnoty w tym zakresie Celem dyrektywy 2004/8/WE jest zwiększenie efektywności wykorzystania energii pierwotnej i poprawa bezpieczeństwa energetycznego poprzez stworzenie ram dla promowania wysokosprawnej kogeneracji 68 Przegląd prawodawstwa UE dotyczącego energetyki 71 Dyrektywy 2001/77/WE oraz 2004/8/WE Dyrektywa 2001/77/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 27 września 2001 r. w sprawie wspierania produkcji na rynku wewnętrznym energii elektrycznej wytwarzanej ze źródeł odnawialnych Dyrektywa 2004/8/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 lutego 2004 roku w sprawie promocji kogeneracji w oparciu o zapotrzebowanie na ciepło uŝytkowe na wewnętrznym rynku energii oraz zmieniająca Dyrektywę 92/42/EWG Źródło: Polska energetyka do roku 2030. Grupa EDF Polska. Energetyka. Zeszyt tematyczny nr IV, wrzesień 2004 Definicje Zakres obowiązywania (źródła objęte dyrektywami) Zagwarantowanie przesyłu i dystrybucji energii Systemy wsparcia (stosowane systemy obejmują zielone certyfikaty, pomocą inwestycyjną, zwolnienia podatkowe, obniŝanie podatku, zwrot podatku oraz systemy wsparcia cen bezpośrednich) Council 69Directive 88/609/EEC of 24 November Prawodawstwo 1988 on the limitation of UE emissions dotyczące of certain pollutants energetyki into the air from large combustion plants Dyrektywa Rady 90/377/EWG z dnia 29 czerwca 1990 r. dotycząca wspólnotowej procedury w celu poprawy przejrzystości cen gazu i energii elektrycznej dla końcowych odbiorców przemysłowych Council Directive 90/547/EEC of 29 October 1990 on the transit of electricity through transmission grids Dyrektywa Rady 92/42/EWG z dnia 21 maja 1992r. w sprawie wymogów sprawności dla nowych kotłów wody gorącej opalanych paliwem płynnym lub gazowym Dyrektywa Rady 93/76/EWG z dnia 13 września 1993 r. w celu ograniczenia emisji ditlenku węgla poprzez poprawienie efektywności energetycznej (SAVE) Dyrektywa 96/92/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 19 grudnia 1996 r. dotycząca wspólnych zasad rynku wewnętrznego energii elektrycznej Dyrektywa 98/30/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 22 czerwca 1998 r. dotycząca wspólnych zasad w odniesieniu do rynku wewnętrznego gazu ziemnego Dyrektywa 2001/77/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 27 września 2001 r. w sprawie wspierania produkcji na rynku wewnętrznym energii elektrycznej wytwarzanej ze źródeł odnawialnych Dyrektywa 2001/80/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 października 2001 r. w sprawie ograniczenia emisji niektórych zanieczyszczeń do powietrza z duŝych obiektów energetycznego spalania Dyrektywa 2001/81/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 października 2001 r. w sprawie krajowych poziomów emisji dla niektórych rodzajów zanieczyszczenia powietrza Dyrektywa 2002/91/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 16 grudnia 2002 r. w sprawie charakterystyki energetycznej budynków Dyrektywa 2003/30/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 8 maja 2003 r. w sprawie wspierania uŝycia w transporcie biopaliw lub innych paliw odnawialnych Dyrektywa 2003/54/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 26 czerwca 2003 r. dotycząca wspólnych zasad rynku wewnętrznego energii elektrycznej i uchylająca dyrektywę 96/92/WE Dyrektywa 2003/55/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 26 czerwca 2003 r. dotycząca wspólnych zasad rynku wewnętrznego gazu ziemnego i uchylająca dyrektywę 98/30/WE Dyrektywa 2003/87/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 13 października 2003 r. ustanawiająca system handlu przydziałami emisji gazów cieplarnianych we Wspólnocie oraz zmieniająca dyrektywę Rady 96/61/WE Dyrektywa Rady 2003/96/WE z dnia 27 października 2003 r. w sprawie restrukturyzacji wspólnotowych przepisów ramowych dotyczących opodatkowania produktów energetycznych i energii elektrycznej Directive 2004/8/EC of The European Parliament and of The Council of 11 February 2004 on the promotion of cogeneration based on a useful heat demand in the internal energy market and amending Directive 92/42/EEC Council Directive 2004/67/EC of 26 April 2004 concerning measures to safeguard security of natural gas supply Directive 2005/89/EC of the European Parliament and of the Council of 18 January 2006 concerning measures to safeguard security of electricity supply and infrastructure investment Dyrektywa 2006/32/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 5 kwietnia 2006 r. w sprawie efektywności końcowego wykorzystania Szkolenie energii i usług dla osób energetycznych ubiegających oraz uchylająca się o uprawnienie dyrektywę Rady do 93/76/EWG sporządzania świadectwa charakterystyki energetycznej... 72 Europejskie oraz krajowe regulacje, polityki, strategie: Projekt dyrektywy w sprawie promowania energii OZE Proponowana dyrektywa określa zasady, zgodnie z którymi państwa członkowskie muszą zapewnić osiągnięcie co najmniej 20%-ego udziału energii odnawialnej w zuŝyciu energii ogółem w UE do 2020 r. i wprowadza ogólne cele krajowe dla poszczególnych państw członkowskich. Energia odnawialna dotyczy trzech sektorów: energetyki, ciepłownictwa i chłodnictwa oraz transportu. Ogólna koncepcja zakłada zachowanie przez państwa członkowskie moŝliwości decydowania o udziale tych sektorów w osiągnięciu celu krajowego. 12

73 Internalizacja kosztów zewnętrznych 76 Część VII Aktualne ceny nie uwzględniają w pełni kosztów zewnętrznych wytwarzania energii elektrycznej. Prowadzi to do zaniŝania cen energii pochodzącej ze źródeł węglowych. W większości przypadków pełne koszty związane z wytwarzaniem energii elektrycznej w OZE zawarte są w cenie oferowanej odbiorcom energii pochodzącej z tych źródeł. Brak internalizacji kosztów zewnętrznych stanowi w rzeczywistości ukryte wsparcie dla energetyki węglowej. Polityka energetyczna Polski 74 Koszty zewnętrzne związane z wytwarzaniem energii elektrycznej 77 Polityka energetyczna Polski do 2025 roku Sumaryczne koszty zewnętrzne produkcji energii elektrycznej w [PLN/MWh] dla rozpatrywanych źródeł energii elektrycznej Rodzaj źródła (elektrownia) Koszty emisji CO 2 min max Koszty rezerw mocy Koszty przesyłu min Suma max Jądrowa 0,00 0,00 5,14 21,2 26,4 26,4 Na węgiel brunatny 38,30 153,22 3,96 17,6 59,9 174,8 Na węgiel kamienny 36,23 144,93 3,60 20,6 60,4 169,1 Gazowa 20-50 MW 21,89 87,55 1,94-19,1 4,7 70,4 Gazowa 1 7,5 MW 19,15 76,61 1,51-22,7-2,0 55,4 Gazowa do 400 kw 19,15 76,61 0,86-54,9-34,9 22,6 Wiatrowo-gazowa 15,32 61,29 0,15-38,1-22,6 23,3 Biometanowa 0,00 0,00 0,53-124,6-124,1-124,1 Wodna (mała) 0,00 0,00 2,82-86,3-83,5-83,5 Ogniwo paliwowe 19,15 76,61 6,95-124,6-98,5-41,0 Wspomaganie źródeł pracujących w skojarzeniu, w tym generacji rozproszonej przy uŝyciu mechanizmów rynkowych zostało wymienione jako jedna spośród najistotniejszych zasad doktryny polityki energetycznej Źródło: H. Kocot, R. Korab Konwersatorium Energetyka przyszłości, http://www.egie.pl 75 Internalizacja kosztów zewnętrznych. System handlu uprawnieniami do emisji CO 2 78 Polityka energetyczna. Obszary promowania generacji rozproszonej Przydział uprawnień do emisji oparty na podejściu historycznym według emisji w latach poprzednich Podejście produktowe w przydziale uprawnień do emisji przydział uprawnień na jednostkę energii dostarczonej do odbiorcy końcowego Zdolności wytwórcze krajowych źródeł energii Rozwój infrastruktury sieciowej Efektywność energetyczna gospodarki Ochrona środowiska Restrukturyzacja i przekształcenia własnościowe Koncepcja brytyjska, sformułowana przez Davida Fleminga przekazanie zarządzania limitami emisji CO 2 na poziom obywateli 13

79 Polityka energetyczna Polski. Prognozy zuŝycie paliw [Mtoe] 70 60 50 40 30 20 10 0 2005 2010 2015 2020 2025 Paliwa odpadowe Paliwa odnawialne Paliwo jądrowe Gaz ziemny Produkty naftowe Węgiel kamienny Węgiel brunatny zuŝycie paliw [Mtoe] 70 60 50 40 30 20 10 0 2005 2010 2015 2020 2025 Paliwa odpadowe Paliwa odnawialne Paliwo jądrowe Gaz ziemny Produkty naftowe Węgiel kamienny Węgiel brunatny Wariant traktatowy Wariant podstawowy gazowy Wariant podstawowy węglowy Wariant efektywnościowy zuŝycie paliw [Mtoe] 70 60 50 40 30 20 10 0 2005 2010 2015 2020 2025 Paliwa odpadowe Paliwa odnawialne Paliwo jądrowe Gaz ziemny Produkty naftowe Węgiel kamienny Węgiel brunatny zuŝycie paliw [Mto e] 60 50 40 30 20 10 0 2005 2010 2015 2020 2025 Paliwa odpadowe Paliwa odnawialne Paliwo jądrowe Gaz ziemny Produkty naftowe Węgiel kamienny Węgiel brunatny 80 Dostęp do aktów prawnych http://isip.sejm.gov.pl http://www.lex.com.pl/w_akty.php 81 Dziękuję za uwagę 14