Efektywność energetyczna w prawodawstwie wspólnotowym

Transkrypt

1 Efektywność energetyczna w prawodawstwie wspólnotowym Autor: Jacek Biedrzycki, Piotr Seklecki - Departament Integracji Europejskiej i Studiów Porównawczych URE (Biuletyn Urzędu Regulacji Energetyki nr 1/2007) ZałoŜenia wspólnej polityki efektywnego wykorzystania energii znalazły odzwierciedlenie w aktach prawnych przyjętych przez organa ustawodawcze Unii Europejskiej. Zapisy dyrektyw regulują zagadnienia efektywnościowe w wielu aspektach funkcjonowania tak przedsiębiorstw, jak i gospodarstw domowych. Stąd krótka prezentacja najistotniejszych regulacji prawnych dotyczących tego tematu. 1. Dyrektywa 2006/32/WE z 5 kwietnia 2006 r. w sprawie efektywności końcowego wykorzystania energii i usług energetycznych oraz uchylająca Dyrektywę Rady 93/76/EWG Głównym celem Dyrektywy 2006/32/WE [1] jest osiągnięcie uzasadnionej ekonomicznie poprawy efektywności końcowego uŝytkowania paliw i energii w państwach Unii Europejskiej przez: ustalenie celów, mechanizmów i zachęt, ustalenie instytucjonalnych, finansowych i prawnych ram dla usunięcia istniejących barier rynkowych mających wpływ na efektywność końcowego uŝytkowania energii, promowanie programów słuŝących poprawie efektywności energetycznej, rozwijanie rynku wysokiej jakości usług energetycznych dla uŝytkowników końcowych, zharmonizowanie metodologii obliczania i weryfikowania oszczędności energii. Dyrektywa zobowiązuje państwa członkowskie do przyjęcia krajowego celu indykatywnego w zakresie oszczędności energii w wysokości 9% w dziewiątym roku jej stosowania. Czas na jej wdroŝenie kraje członkowskie mają do 17 maja 2008 r. 2. Dyrektywa 2004/8/WE z 11 lutego 2004 r. w sprawie wspierania kogeneracji w oparciu o zapotrzebowanie na ciepło uŝytkowe na rynku wewnętrznym energii oraz zmieniająca dyrektywę 92/42/EWG [2] Dyrektywa 2004/8/WE, której dostosowanie do prawa krajowego miało nastąpić do 21 lutego 2006 r., zobowiązała Komisję Europejską do określenia ujednoliconych wartości referencyjnych sprawności rozdzielonej produkcji energii elektrycznej i ciepła wg których będzie obliczana sprawność kogeneracji. Po określeniu przez Komisję ujednoliconych wartości referencyjnych, państwa członkowskie są zobowiązane w okresie 6 miesięcy od dnia opublikowania ww. wartości do wydania gwarancji pochodzenia energii elektrycznej wytwarzanej w wysokosprawnej kogeneracji, czyli w takiej, w której wytwarzana ilość energii przynosi oszczędności energii pierwotnej (obliczonej wg wzoru zawartego w załączniku nr III do dyrektywy) w wysokości co najmniej 10% w porównaniu z wartościami odpowiednimi dla rozdzielnej produkcji ciepła i energii elektrycznej. Ponadto państwa członkowskie są obowiązane do podjęcia niezbędnych środków do zagwarantowania przesyłu i dystrybucji energii elektrycznej produkowanej w kogeneracji. Państwa członkowskie mogą zapewnić tak produkowanej energii priorytetowy dostęp do systemu sieciowego. Kolejnym wsparciem dla kogeneracji jest nałoŝenie na państwa członkowskie obowiązku przeglądu

2 dotychczasowego ustawodawstwa krajowego m.in. pod względem środków i mechanizmów zachęcających do projektowania jednostek kogeneracyjncych dostosowanych do gospodarczo uzasadnionego zapotrzebowania na produkcję ciepła uŝytkowego. 3. Dyrektywa 2005/32/WE z 6 lipca 2005 r. ustanawiająca ogólne zasady ustalania wymogów dotyczących ekoprojektu dla produktów wykorzystujących energię Dyrektywa 2005/32/WE, obowiązująca od 11 sierpnia 2005 r., określa ramy uwzględniania aspektów środowiskowych w procesie projektowania i opracowywania produktów. Podaje ona definicję wymagań, jakie produkty wykorzystujące energię muszą spełniać, aby mogły zostać wprowadzone na rynek. Dyrektywa zmieniła równieŝ zapisy: Dyrektywy Rady 92/42/EWG z 21 maja 1992 r. w sprawie wymogów sprawności dla nowych kotłów wody gorącej opalanych paliwem płynnym lub gazowy, Dyrektywy 96/57/WE z 3 września 1996 r. w sprawie wymagań efektywności energetycznej chłodziarek, chłodziarek-zamraŝarek i zamraŝarek typu domowego oraz Dyrektywy 2000/55/WE z 18 września 2000 r. w sprawie wymogów efektywności energetycznej stateczników do oświetlenia fluorescencyjnego. 4. Dyrektywa 2002/91/WE z dnia 16 grudnia 2002 r. w sprawie charakterystyki energetycznej budynków Dyrektywa 2002/91/WE, która zaczęła obowiązywać od 4 stycznia 2003 r., wymaga zaostrzenia norm dotyczących zuŝycia energii w budynkach całej Europy. Zgodnie z zapisami dyrektywy w całej UE stosowana będzie wspólna metodologia obliczania charakterystyki energetycznej budynku. Metoda ta powinna uwzględniać wszystkie czynniki wpływające na zuŝycie energii i klasyfikować budynki zgodnie z ich rodzajem, wielkością i przeznaczeniem. Ponadto państwa członkowskie określą minimalne wymagania dotyczące charakterystyki energetycznej a system certyfikacji oceny charakterystyki energetycznej budynków spowoduje, Ŝe poziomy zuŝycia energii będą bardziej przejrzyste dla właścicieli budynków, najemców i uŝytkowników. Obowiązek udostępniania informacji o charakterystyce energetycznej budynku nabywcy lub uŝytkownikowi spowoduje, Ŝe firmy budowlane lub wynajmujący będą promować energooszczędne technologie, a to z kolei będzie powodować zmniejszenie kosztów uŝytkowania, np. kotły grzewcze i systemy klimatyzacji o mocach większych niŝ ustalone minimum będą podlegać regularnym kontrolom, mającym na celu sprawdzenie ich sprawności energetycznej i emisji gazów cieplarnianych. Pakiet legislacyjny w tej dziedzinie uzupełniają takŝe następujące akty prawne: Dyrektywa Rady 92/42/EWG z 21 maja 1992 r. w sprawie wymogów sprawności dla nowych kotłów wody gorącej opalanych paliwem płynnym lub gazowym; Dyrektywa Rady nr 89/106/EWG z 21 grudnia 1988 r. w sprawie zbliŝenia przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych państw członkowskich odnoszących się do wyrobów budowlanych; Dyrektywa Rady 93/68/EWG z 22 lipca 1993 r. zmieniająca m.in. Dyrektywę 89/106/EWG.

3 5. Etykietowanie efektywności energetycznej: urządzeń AGD oraz biurowych [3] Zgodnie z regulacjami wspólnotowymi, wszystkie nowe sprzęty gospodarstwa domowego muszą być opatrzone etykietą energetyczną. Etykiety te są bardzo przydatne, kiedy szukamy nowych sprzętów gospodarstwa domowego, pomagają bowiem nam w podjęciu właściwej decyzji. Dla róŝnego rodzaju urządzeń AGD brane są pod uwagę odmienne kryteria, jednakŝe standardem na wszystkich etykietach są symbole: wydajność energetyczna (skala od A najbardziej efektywny do G najmniej efektywny) oraz zuŝycie energii. Ponadto etykiety pralek i zmywarek informują o zuŝyciu wody i pojemności urządzenia, natomiast w przypadku Ŝarówek oprócz skali efektywności, etykiety mówią o długości ich działania w godzinach, a takŝe informują o ich mocach. Ilość wymienionych poniŝej dyrektyw ilustruje unijny dorobek legislacyjny w tej sprawie: Dyrektywa Komisji 2003/66/WE z 3 czerwca 2003 r. zmieniająca Dyrektywę 94/2/WE wykonującą Dyrektywę Rady 92/75/EWG w zakresie etykiet efektywności energetycznej chłodziarek, chłodziarko-zamraŝarek, zamraŝarek Dyrektywa Komisji 2002/40/WE z 8 maja 2002 r. wykonująca Dyrektywę Rady 92/75/EWG w sprawie etykiet efektywności energetycznej piekarników elektrycznych Dyrektywa Komisji 2002/31/WE z 22 marca 2002 r. wykonująca Dyrektywę Rady 92/75/EWG w sprawie etykiet efektywności energetycznej urządzeń klimatyzacyjnych Dyrektywa Komisji 1999/9/WE z 26 lutego 1999 r. zmieniająca dyrektywę 97/17/WE wykonującą Dyrektywę Rady 92/75/EWG w odniesieniu do etykiet efektywności energetycznej zmywarek bębnowych Dyrektywa Komisji 98/11/WE z 27 stycznia 1998 r. wykonująca Dyrektywę Rady 92/75/EWG w zakresie etykietowania energii lamp gospodarstwa domowego; Dyrektywa Komisji 2002/31/WE z 22 marca 2002 r. wykonująca Dyrektywę Rady 92/75/EWG w sprawie etykiet efektywności energetycznej urządzeń klimatyzacyjnych Dyrektywa Komisji 1999/9/WE z 26 lutego 1999 r. zmieniająca Dyrektywę 97/17/WE wykonującą Dyrektywę Rady 92/75/EWG w odniesieniu do etykiet efektywności energetycznej zmywarek bębnowych Dyrektywa Komisji 98/11/WE z 27 stycznia 1998 r. wykonująca Dyrektywę Rady 92/75/EWG w zakresie etykietowania energii lamp gospodarstwa domowego; Dyrektywa Komisji 97/17/WE z 16 kwietnia 1997 r. wykonująca Dyrektywę Rady 92/75/EWG w zakresie etykiet efektywności energetycznej zmywarek bębnowych typu domowego;

4 Dyrektywa Komisji 96/89/WE z 17 grudnia 1996 r. zmieniająca Dyrektywę 95/12/WE wykonującą Dyrektywę Rady 92/75/EWG w zakresie etykiet efektywności energetycznej pralek bębnowych Dyrektywa Komisji 96/60/WE z 19 września 1996 r. wykonująca Dyrektywę Rady 92/75/EWG w zakresie etykiet efektywności energetycznej pralko-suszarek bębnowych Dyrektywa Komisji 95/13/WE z 23 maja 1995 r. wykonująca Dyrektywę Rady 92/75/EWG w zakresie etykiet efektywności energetycznej suszarek bębnowych Dyrektywa Komisji 95/12/WE z 23 maja 1995 r. wykonująca Dyrektywę Rady 92/75/EWG w zakresie etykiet efektywności energetycznej pralek bębnowych Dyrektywa Komisji 94/2/WE z 21 stycznia 1994 r. wykonująca Dyrektywę Rady 92/75/EWG w zakresie etykiet efektywności energetycznej chłodziarek, chłodziarkozamraŝarek i zamraŝarek Dyrektywa Rady 92/75/EWG z 22 września 1992 r. w sprawie wskazania poprzez etykietowanie oraz standardowe informacje o produkcie, zuŝycia energii oraz innych zasobów przez urządzenia gospodarstwa domowego. * * * W prawodawstwie wspólnotowym są równieŝ dyrektywy pośrednio związane z problematyką efektywności energetycznej, np. Dyrektywa 96/61/WE (IPPC) z 24 września 1996 r. dotycząca zintegrowanego zapobiegania zanieczyszczeniom i ich kontroli; Dyrektywa 2001/80/WE (LCP) Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 października 2001 r. w sprawie ograniczenia emisji niektórych zanieczyszczeń do powietrza z duŝych obiektów energetycznego spalania; Dyrektywa 2001/81/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 października 2001 r. w sprawie krajowych poziomów emisji dla niektórych rodzajów zanieczyszczenia powietrza; Dyrektywa 2003/87/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 13 października 2003 r. ustanawiająca system handlu przydziałami emisji gazów cieplarnianych w UE oraz zmieniająca dyrektywę Rady 96/61/WE. Efektywność energetyczna w krajowym porządku prawnym Podstawowe zagadnienia odnoszące się do efektywności energetycznej zapisane zostały w ustawie Prawo energetyczne z 10 kwietnia 1997 r. z późniejszymi zmianami (Dz. U. z 2006 r. Nr 89, poz. 625, Nr 104, poz. 708, Nr 158, poz i Nr 170, poz. 1217), w następujących artykułach: Art. 9a Artykuł ten ustanawia pewne preferencje dla energii elektrycznej i ciepła wytworzonych w odnawialnych źródłach energii oraz dla energii elektrycznej wytwarzanej w skojarzeniu z ciepłem, promuje on tym samym pro-efektywnościowe technologie wytwórcze. Preferencje te polegają na nałoŝeniu na: - przedsiębiorstwa zajmujące się wytwarzaniem lub obrotem energią elektryczną i sprzedające tę energię odbiorcom końcowym obowiązku uzyskania i umorzenia świadectw pochodzenia,

5 - sprzedawcę z urzędu obowiązku zakupu energii elektrycznej wytworzonej w źródłach odnawialnych, - przedsiębiorstwa zajmujące się obrotem ciepłem i sprzedające to ciepło obowiązku zakupu ciepła wytworzonego w źródłach odnawialnych, - przedsiębiorstwa zajmujące się wytwarzaniem lub obrotem energią elektryczną i sprzedające tę energię odbiorcom końcowym obowiązku zakupu energii elektrycznej wytworzonej w skojarzeniu z ciepłem. Art. 13 i art. 14 Artykuły te umieszczają efektywność energetyczną pośród innych waŝnych celów polityki energetycznej państwa. Art. 16 ust. 3 pkt 3 Artykuł wprowadzając przedsięwzięcia racjonalizujące zuŝycie paliw i energii u odbiorców do planów rozwoju przedsiębiorstw sieciowych, stwarza podstawy do uznania przez regulatora nakładów poniesionych na ww. cel za koszty uzasadnione, w procesie zatwierdzania taryf (tychŝe przedsiębiorstw sieciowych). Art. 23 ust. 2 Zapisy tego artykułu umiejscawiają róŝne obowiązki związane z szeroko rozumianym pomiarem, kontrolowaniem i rozpowszechnianiem informacji nt. poprawy efektywności energetycznej w zakresie działania Prezesa URE. Art. 45 Artykuł pozwala na uwzględnienie nakładów inwestycyjnych poniesionych przez elektroenergetyczne przedsiębiorstwa sieciowe na m.in. poprawę efektywności wytwarzania energii elektrycznej w latach , w kosztach uzasadnionych działalności tychŝe przedsiębiorstw. Stwarza on takŝe moŝliwość uwzględnienia w taryfach dla paliw gazowych, energii elektrycznej i ciepła kosztów współfinansowania przez przedsiębiorstwa energetyczne przedsięwzięć i usług zmierzających do zmniejszenia zuŝycia paliw i energii u odbiorców. Art. 46 Zapisy artykułu 46 nakładają na ministra właściwego ds. gospodarki obowiązek wydania rozporządzeń określających szczegółowe zasady kształtowania i kalkulacji taryf dla paliw gazowych, energii elektrycznej i ciepła wraz ze szczegółowymi zasadami rozliczeń w obrocie tymi nośnikami energii. W świetle tego artykułu wymienione wcześniej rozporządzenia uwzględniać muszą m.in. zapisy o poprawie efektywności dostarczania i wykorzystywania paliw gazowych, energii elektrycznej i ciepła. Art. 52 Artykuł ten nakłada na producentów i importerów wprowadzanych do obrotu urządzeń obowiązek zamieszczania informacji o efektywności energetycznej tychŝe na etykiecie i w charakterystyce technicznej. Akty wykonawcze do ustawy Prawo energetyczne regulujące poszczególne zagadnienia z obszaru efektywności: Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z 20 maja 2005 r. w sprawie wymagań dotyczących dokumentacji technicznej, stosowania etykiet i charakterystyk technicznych oraz wzorów etykiet dla urządzeń (Dz. U. z 6 czerwca 2005 r.), Rozporządzenia taryfowe z 2004 r.,

6 Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z 9 grudnia 2004 r. w sprawie szczegółowego zakresu obowiązku zakupu energii elektrycznej wytwarzanej w skojarzeniu z wytwarzaniem ciepła (Dz. U. z 17 grudnia 2004 r.), Rozporządzenie Ministra Gospodarki z 19 grudnia 2005 r. w sprawie szczegółowego zakresu obowiązków uzyskania i przedstawienia do umorzenia świadectw pochodzenia, uiszczenia opłaty zastępczej oraz zakupu energii elektrycznej i ciepła wytworzonych w odnawialnych źródłach energii (Dz. U. z 29 grudnia 2005 r.). Ustawa o wspieraniu przedsięwzięć termomodernizacyjnych z 18 grudnia 1998 r. (Dz. U. z 1998 r. Nr 162, poz z 30 grudnia 1998 r.). Celem ustawy jest: - wspieranie przedsięwzięć termomodernizacyjnych nakierowanych na: a) zmniejszenie zuŝycia energii dostarczanej do budynków mieszkalnych, budynków zbiorowego zamieszkania i budynków słuŝących do wykonywania przez jednostki samorządu terytorialnego zadań publicznych na potrzeby ogrzewania oraz podgrzewania wody uŝytkowej; b) zmniejszenie strat energii w lokalnych sieciach ciepłowniczych oraz zasilających je lokalnych źródłach ciepła, jeŝeli budynki wymienione w lit. a), do których dostarczana jest z tych sieci energia, spełniają wymagania w zakresie oszczędności energii określone obowiązującymi przepisami lub zostały podjęte działania mające na celu zmniejszenie zuŝycia energii dostarczanej do tych budynków; c) całkowitą lub częściową zamianę konwencjonalnych źródeł energii na źródła niekonwencjonalne, w tym źródła odnawialne, - stworzenie Funduszu Termomodernizacji i dysponowanie jego środkami. Akty wykonawcze do powyŝszej ustawy regulujące zagadnienia przeprowadzania i weryfikacji audytu energetycznego: Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z 15 stycznia 2002 r. w sprawie szczegółowego zakresu i formy audytu energetycznego. (Dz. U. z 15 lutego 2002 r.), Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z 15 stycznia 2002 r. w sprawie weryfikacji audytu energetycznego. (Dz. U. z 15 lutego 2002 r.). Ustawa o ratyfikacji Traktatu Karty Energetycznej oraz Protokołu Karty Energetycznej dotyczącego efektywności energetycznej i odnośnych aspektów ochrony środowiska z 26 maja 2000 r. (Dz. U. z 2000 r. Nr 53, poz. 636 z 7 lipca 2000 r.) jest aktem o charakterze ideowym oraz wyraŝającym wolę polityczną wdroŝenia do krajowego porządku prawnego zapisów dotyczących między innymi efektywności energetycznej.

7 [1] Tocząca się od kilku lat dyskusja nad poprawą funkcjonowania wewnętrznego rynku Unii Europejskiej zaowocowała przygotowaniem przez Komisję Europejską i przedstawieniem w grudniu 2003 r. pakietu projektów aktów prawnych w skład którego wszedł m.in. projekt ww. dyrektywy (patrz: Biuletyn URE Nr 2/2005). [2] Więcej na temat tej dyrektywy w art. Małgorzaty Kozak pt. Kogeneracja w Unii Europejskiej nowe regulacje, Biuletyn URE Nr 4/2004. [3] Na podstawie porozumienia z grudnia 2000 r. Stany Zjednoczone oraz Unia Europejska wspólnie koordynują program Energy Star, który promuje na obu rynkach urządzenia sprzętu biurowego, które charakteryzują się efektywnym zuŝyciem energii. Producenci sprzętu biurowego mogą dobrowolnie umieszczać na swoich produktach logo Energy Star zyskując tym samym uznanie, Ŝe ich produkt spełnia najwyŝsze kryteria efektywnościowe. Negocjacje w sprawie kontynuacji programu zakończyły się w czerwcu 2006 r. i spodziewane jest podpisanie drugiego porozumienia na przełomie 2006/2007 r.