Analiza poziomu wynagrodzeń w województwie opolskim

Projekt realizowany w ramach Priorytetu 2 Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego i budżetu państwa Kompleksowe badanie zapotrzebowania rynku pracy kadr kwalifikowanych województwa opolskiego w celu dostosowania oferty edukacyjnej i szkoleniowej do jego potrzeb Temat 1: RYNEK PRACY WOJEWÓDZTWA OPOLSKIEGO DO ROKU 2013 NA TLE ROZWOJU GOSPODARKI Część 4 Analiza poziomu wynagrodzeń w województwie opolskim OPOLE 2007 Wyższa Szkoła Zarządzania i Administracji w Opolu Biuro Projektu: 1 Maja 13/2, 45-068 Opole, tel./faks 077/ 423 08 91

Jednym z problemów, jakim zajmują się ekonomiści jest kształtowanie się wynagrodzeń tak na poziomie gospodarki całego kraju, poszczególnych jej regionów jak i przedsiębiorstw. Ekonomiści w swoich teoriach starają się wytłumaczyć, od czego zależy poziom płac, jak się on zmienia, dlaczego się zmienia, a także jak dany poziom płac wpływa na inne wielkości ekonomiczne. Informacjami na temat rynku wynagrodzeń zainteresowani są nie tylko pracownicy i pracodawcy, ale również samorządowcy, politycy, związki zawodowe. To szerokie spektrum potencjalnych odbiorców powoduje, iż temat wynagrodzeń podlega ciągłym badaniom. Poniższy raport poświecony jest zmianom wysokości wynagrodzeń w województwie opolskim w latach 2000-2005. Przeprowadzona w nim analiza uwzględnia nie tylko czynnik czasu, ale także płeć osób zatrudnionych, rodzaj działalności 1 oraz przynależność do danej grupy zawodowej (wykonywany zawód) 2. Stosunek Polaków do własnych wynagrodzeń to nie tylko oczekiwania, co do wysokości, ale także zmienne definicje sprawiedliwości społecznej, akceptacja nierówności. To także uczenie się nowej roli uczestnika rynku pracy a zatem twarda lekcja realizmu. Oceniając wynagrodzenie trzeba jednak pamiętać, że nie w każdych dziedzinach naszej gospodarki wynagrodzenia kształtuje tylko swobodna gra rynkowa popytu i podaży. W pewnym zakresie wynagradzanie regulowane są poprzez przepisy ustawowe, które w podmiotach gospodarczych ustalają np.: sposób kształtowania środków na wynagrodzenia, limity przyrostów, limity zatrudnienia i wynagrodzeń 3. Odgórne regulacje wynagrodzeń i licencjonowanie niektórych zawodów są stałym tematem polemik ekonomistów. Należy podkreślić, że zmienność i zróżnicowanie wynagrodzeń to nieodłączny aspekt gospodarki wolnorynkowej. Do jej zasad dojrzewają zarówno instytucje, jak i całe społeczeństwa, które uczą się reguł nowej gospodarki, w której rządzi pieniądz, konkurencja, a praca to usługa nabywana za wynagrodzenie. Bardziej zróżnicowane płace ( niż w gospodarce centralnie sterowanej) w lepszym stopniu odzwierciedlają różnice w wydajności pracy, gdyż reagują na relacje podaży i popytu na daną kategorię pracowników. 1 Dane prezentuje się w układzie Polskiej Klasyfikacji Działalności (PKD). 2 Według Klasyfikacji zawodów i specjalności 3 Struktura wynagrodzeń według zawodów w październiku 2004 r. Główny Urząd Statystyczny.Warszawa 2005 2

Na przestrzeni badanego okresu - wynagrodzenia charakteryzowały się znaczną zmiennością i zróżnicowaniem w ramach poszczególnych grup zawodowych. Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto 4 na przestrzeni lat 2000-2005 w województwie opolskim wzrosło o 22,8%(tab1). Tab1.Dynamika zmian przeciętnych wynagrodzeń w latach 2000-2005 Dynamika przeciętnych wynagrodzeń w % lata Województwa 2001/2000 2002/2001 2003/2002 2004/2003 2005/2004 2005/2000 Polska 107,99 102,58 104,16 104,05 103,83 124,65 Dolnośląskie 108,96 102,57 104,08 105,37 104,96 128,64 Kujawsko-pomorskie 107,55 102,75 103,47 104,15 102,94 122,60 Lubelskie 107,06 102,19 103,90 104,83 103,83 123,73 Lubuskie 107,12 102,01 103,88 103,78 103,33 121,71 Łódzkie 106,84 103,17 103,96 104,23 102,99 123,02 Małopolskie 107,05 103,48 103,54 104,87 103,77 124,80 Mazowieckie 108,59 100,75 104,46 103,09 104,03 122,57 Opolskie 107,73 102,40 103,84 104,27 102,82 122,80 Podkarpackie 107,07 101,88 104,97 103,39 103,15 122,10 Podlaskie 106,67 102,95 105,08 103,70 103,99 124,43 Pomorskie 109,00 102,15 104,34 105,16 105,34 128,68 Śląskie 107,16 102,95 104,31 104,26 103,80 124,54 Świętokrzyskie 105,66 102,05 103,23 104,15 102,55 118,89 Warmińskomazurskie 107,55 102,99 103,83 102,36 102,48 120,63 Wielkopolskie 107,14 101,65 104,81 103,61 102,63 121,36 Zachodniopomorskie 108,94 100,76 104,16 103,92 103,50 122,98 Źródło: Opracowanie własne na podstawie z Roczników Statystycznych Rzeczypospolitej Polskiej za lata 2000-2005. W roku 2000 województwo opolskie znajdowało się na 8 pozycji spośród 16 województw z wynagrodzeniem w wysokości 1731,36 zł. brutto. Podczas gdy średnia krajowa wynosiła 1893,74 zł. W roku 2005 kwota średniej płacy brutto w wysokości 2 126,53 zł wypłacana w województwie opolskim plasowała nas w dalszym ciągu na 8 pozycji, przy średniej krajowej 2 360,62 zł(tab2). Tab.2. Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto wg województw w latach 2000-2005 Przeciętne miesięczne wynagrodzenia brutto Województwa lata 2000 2001 2002 2003 2004 2005 Polska 1 893,74 2 045,11 2 097,83 2 185,02 2 273,44 2 360,62 Dolnośląskie 1 811,21 1 973,44 2 024,25 2 106,82 2 219,91 2 329,93 4 Miesięczne wynagrodzenia brutto ujmują : wynagrodzenia osobowe ( w tym m.in. wynagrodzenie zasadnicze, za pracę w godzinach nadliczbowych, dodatki funkcyjne czy za staż pracy), honoraria wypłacone pracownikom własnym na podstawie umów o pracę. 3

Kujawsko-pomorskie 1 668,92 1 794,92 1 844,35 1 908,44 1 987,62 2 046,09 Lubelskie 1 678,50 1 797,02 1 836,32 1 907,96 2 000,18 2 076,81 Lubuskie 1 670,36 1 789,27 1 825,20 1 895,96 1 967,56 2 032,99 Łódzkie 1 668,76 1 782,98 1 839,55 1 912,45 1 993,31 2 052,90 Małopolskie 1 744,42 1 867,35 1 932,26 2 000,61 2 097,97 2 177,02 Mazowieckie 2 469,59 2 681,85 2 701,94 2 822,50 2 909,67 3 027,00 Opolskie 1 731,65 1 865,48 1 910,22 1 983,58 2 068,27 2 126,53 Podkarpackie 1 639,28 1 755,11 1 788,08 1 876,93 1 940,50 2 001,53 Podlaskie 1 675,71 1 787,42 1 840,21 1 933,63 2 005,14 2 085,12 Pomorskie 1 826,36 1 990,66 2 033,37 2 121,60 2 231,05 2 350,25 Śląskie 1 954,41 2 094,39 2 156,19 2 249,17 2 344,91 2 433,95 Świętokrzyskie 1 717,85 1 815,12 1 852,35 1 912,25 1 991,63 2 042,43 Warmińsko-mazurskie 1 671,17 1 797,27 1 851,02 1 921,95 1 967,23 2 015,99 Wielkopolskie 1 771,86 1 898,35 1 929,60 2 022,36 2 095,33 2 150,38 Zachodniopomorskie 1 741,06 1 896,67 1 911,13 1 990,70 2 068,66 2 141,09 Źródło: Jak w tab.1. Jeżeli dokładnie przyjrzymy się przeciętnym zarobkom w poszczególnych województwach to nasuwa się jeden zasadniczy wniosek- niekwestionowanym liderem w zarobkach jest województwo mazowieckie. W roku 2000 średnia płaca wynosiła tam 2469,59 zł. a w roku 2005 3027,- zł. Zjawisko to nie jest odosobnione w skali Polski w większości państw na świecie są regiony, gdzie zarabia się więcej niż przeciętnie. Zwraca jednak uwagę fakt, iż różnice w płacach pomiędzy tym województwem a pozostałą częścią kraju są znaczne(mapka1-5). W drugim na liście województwie śląskim średnia płaca w roku 2000 wynosiła 1954,41 zł. a w roku 2005-2433,95 zł. Stwierdzić również należy, iż przeciętnie mieszkaniec województwa opolskiego zarabiał 70% wynagrodzenia mieszkańca województwa mazowieckiego/ w roku 2000-70,12%, w roku 2005-70,25%/(tab3.). 4

pomorskie warmińsko-mazurskie zachodniopomorskie kujawsko -pomorskie mazowieckie podlaskie wielkopolskie lubuskie łódzkie lubelskie dolnośląskie opolskie świętokrzyskie śląskie podkarpackie małopolskie Legenda 1600-1700 złotych 1701-1800 złotych 1801-1900 złotych 1901-2000złotych 2001-2400 złotych Powyżej 2400 złotych Mapa1.Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto w 2000 roku. Źródło: Opracowanie własne na podstawie z tabeli 3. 5

pomorskie warmińsko-mazurskie zachodniopomorskie kujawsko -pomorskie mazowieckie podlaskie wielkopolskie lubuskie łódzkie lubelskie dolnośląskie opolskie świętokrzyskie śląskie podkarpackie małopolskie Legenda 1600-1700 złotych 1701-1800 złotych 1801-1900 złotych 1901-2000 złotych 2001-2400 złotych Powyżej 2400 złotych Mapa 2. Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto w 2001 roku. Źródło: Opracowanie własne na podstawie z tabeli 3. 6

pomorskie warmińsko-mazurskie zachodniopomorskie kujawsko -pomorskie mazowieckie podlaskie wielkopolskie lubuskie łódzkie lubelskie dolnośląskie opolskie świętokrzyskie śląskie podkarpackie małopolskie Legenda 1600-1700 złotych 1701-1800 złotych 1801-1900 złotych 1901-2000 złotych 2001-2400 złotych Powyżej 2400 złotych Mapa 3. Przeciętne miesięczne wynagrodzenie w 2002 roku. Źródło: Opracowanie własne na podstawie z tabeli 3. 7

pomorskie warmińsko-mazurskie zachodniopomorskie kujawsko -pomorskie mazowieckie podlaskie wielkopolskie lubuskie łódzkie lubelskie dolnośląskie opolskie świętokrzyskie śląskie podkarpackie małopolskie Legenda 1600-1700 złotych 1701-1800 złotych 1801-1900 złotych 1901-2000 złotych 2001-2400 złotych Powyżej 2400 złotych Mapa 3. Przeciętne wynagrodzenie brutto w 2003 roku. Źródło: Opracowanie własne na podstawie z tabeli 3. 8

pomorskie warmińsko-mazurskie zachodniopomorskie kujawsko -pomorskie mazowieckie podlaskie wielkopolskie lubuskie łódzkie lubelskie dolnośląskie opolskie śląskie świętokrzyskie małopolskie podkarpackie Legenda 1600-1700 złotych 1701-1800 złotych 1801-1900 złotych 1901-2000 złotych 2001-2400 złotych Powyżej 2400 złotych Mapa 4. Przeciętne miesięczne wynagrodzenie w 2004 roku. Źródło: Opracowanie własne na podstawie z tabeli 3. 9

pomorskie warmińsko-mazurskie zachodniopomorskie kujawsko -pomorskie mazowieckie podlaskie wielkopolskie lubuskie łódzkie lubelskie dolnośląskie opolskie świętokrzyskie śląskie podkarpackie małopolskie Legenda 1600-1700 złotych 1701-1800 złotych 1801-1900 złotych 1901-2000 złotych 2001-2400 złotych Powyżej 2400 złotych Mapa 5.Przeciętne miesięczne wynagrodzenie w Polsce w 2005 roku. Źródło: Opracowanie własne na podstawie z tabeli 3. 10

Tab.3. Procentowy udział przeciętnego wynagrodzenia w województwie w przeciętnym wynagrodzeniu dla gospodarki narodowej w latach 2000-2005. Województwa Procentowy udział wynagrodzeń lata 2001 2000 2002 2003 2004 2005 Polska 100,00 100,00 100,00 100,00 100,00 100,00 Dolnośląskie 96,50 95,64 96,49 96,42 97,65 98,70 Kujawsko-pomorskie 87,77 88,13 87,92 87,34 87,43 86,68 Lubelskie 87,87 88,63 87,53 87,32 87,98 87,98 Lubuskie 87,49 88,20 87,00 86,77 86,55 86,12 Łódzkie 87,19 88,12 87,69 87,53 87,68 86,96 Małopolskie 91,31 92,12 92,11 91,56 92,28 92,22 Mazowieckie 131,14 130,41 128,80 129,18 127,99 128,23 Opolskie 91,22 91,44 91,06 90,78 90,98 90,08 Podkarpackie 85,82 86,56 85,23 85,90 85,36 84,79 Podlaskie 87,40 88,49 87,72 88,49 88,20 88,33 Pomorskie 97,34 96,44 96,93 97,10 98,14 99,56 Śląskie 102,42 103,20 102,78 102,94 103,14 103,11 Świętokrzyskie 88,76 90,71 88,30 87,52 87,60 86,52 Warmińsko-mazurskie 87,89 88,25 88,23 87,96 86,53 85,40 Wielkopolskie 92,83 93,56 91,98 92,56 92,17 91,09 Zachodniopomorskie 92,75 91,94 91,10 91,11 90,99 90,70 Źródło; oprocentowanie własne Jak w tab.1. Znacznie lepiej aczkolwiek nie zadowalająco przedstawiają się porównania do województw ościennych i tak w roku 2001 przeciętna płaca mieszkańca Opolszczyzny wynosiła 88,6% średniej płacy w województwie śląskim i 95,60 % średniej płacy w województwie dolnośląskim. W roku 2005 relacje te uległy jeszcze nieznacznemu pogorszeniu zarabialiśmy 87,37 % średniej płacy w województwie śląskim i analogicznie 91,3 % w województwie dolnośląskim. Analiza byłaby niepełna gdyby nie odniosło się do województw, w których średnie wynagrodzenie brutto kształtowało się na najniższym poziomie. Województwami tymi w badanym okresie były: w roku 2000 województwo podkarpackie przy średniej płacy w wysokości 1639,28 zł. i województwo łódzkie przy średniej płacy w wysokości 1668,76 zł.. Natomiast w roku 2005 województwo podkarpackie ze średnim wynagrodzeniem brutto 2001,53 zł. i województwo warmińskie ze średnimi zarobkami brutto 2015,99 zł. W tych samych okresach mieszkaniec województwa opolskiego otrzymywał średnie wynagrodzenie o 4,48% wyższe w roku 2000 i o 5,54% wyższe w roku 2005. Analiza tabeli nr 1 wskazuje na ogólny trend zwiększenia wartości średniego wynagrodzenia w Polsce. W latach 2000-2005 średnie zarobki wzrosły o 24,6%. Tak, więc dynamika wzrostu średniej płacy brutto w województwie opolskim w wysokości 122,80 w badanym okresie jest 11

praktycznie porównywalna w skali całego kraju. Przykładowo w województwie mazowieckim nastąpił wzrost średniej płacy w badany okresie o 22,54%. Niemniej jednak i tu można zauważyć różnice występujące w Polsce - najwyższą dynamikę wzrostu średniej płacy zarejestrowano w województwach: dolnośląskim 128,64 i pomorskim 128,68. Zwraca również uwagę fakt, iż najwyższy wzrost płac zanotowano w roku 2001 gdzie w porównaniu do roku 2000 dynamika wzrostu średniej płacy w Polsce wynosiła 107,9. W późniejszych latach badanego okresu dynamika wzrostu płac kształtowała się już w niższych granicach rysunek1. Rysunek 1 Dynamika zmian przeciętnego wynagrodzenia wg województw w latach 2000-2005 110,00 108,00 dynamika zmian 106,00 104,00 102,00 100,00 2001 / 2000 2002 /2001 2003 / 2002 2004 / 2003 2005 / 2004 98,00 96,00 Polska Dolnośląskie Kujawsko-pomorskie Lubelskie Lubuskie Łódzkie Małopolskie Mazowieckie Opolskie Podkarpackie Podlaskie Pomorskie Śląskie Świętokrzyskie Warmińsko-mazurskie Wielkopolskie Zachodniopomorskie województwa Źródło; Opracowanie własne na podstawie statystycznych. Kluczowym problemem metodologicznym w badaniu rynku wynagrodzeń jest określenie rodzaju rynku 5. Poszczególne branże rządzą się swoimi prawami i w wielu wypadkach znacznie różnicują poziom wynagrodzeń. W przedmiotowej analizie problem wynagrodzeń w latach 2000-2005 rozważano biorąc pod uwagę n/w branże gospodarki narodowej: Rolnictwo, łowiectwo, leśnictwo- gdzie zaobserwowano wzrost o 36,99% w skali kraju i 30,07% w skali województwa (tab.4), 5 Marta Juchnowicz. Badanie rynku wynagrodzeń. Problemy metodologiczne. IPiSS.Warszawa 2001 str.17 12

Przemysł - w którym dynamika wzrostu płac wynosiła w województwie 120,12 i była porównywalna do średniej krajowej122,32 (tab.5), Budownictwo gdzie nastąpił wzrost o11,77% w skali kraju i o 6,06% w skali województwa. Dział ten wykazał najniższą dynamikę wzrostu płac w badanym okresie (tab6), Handel i naprawy w którym przyrost płac na przestrzeni badanego okresu był niski i wynosił na Opolszczyźnie 20,45% a w Polsce 20,88% (tab7). Hotele i restauracje- w tym dziale nastąpił spadek wynagrodzeń o 4,86% w skali kraju i 11,51 % w naszym województwie. Dynamika płac w tym dziale była ujemna(tab8). Transport, gospodarka magazynowa i łączność-gdzie zanotowano jeden z najniższych przyrostów średniej płacy na przestrzeni lat 2000 2005 zarówno w naszym regionie wzrost o 12,17 % jak i w skali całego kraju wzrost o 20,87% (tab9). Pośrednictwo finansowe - w którym zaobserwowano dynamikę wzrostu płac 130,29 w skali kraju i nieznacznie niższą 123,16 w województwie (tab.10). Obsługa nieruchomości i firm - w której w skali kraju odnotowano wzrost o 16,43% i o 12,12% w skali województwa (tab.11). Przyrost wynagrodzeń w tej dziedzinie był stosunkowo niski i na przestrzeni lat 2000-2005 wyniósł w regionie opolskim 12,12% a w Polsce 16,43%. Administracja publiczna i obrona narodowa; obowiązkowe ubezpieczenia społeczne i zdrowotne gdzie wzrost wyniósł 25,78% w kraju i 23,36% w województwie, przy czym dysproporcje w tym dziale pomiędzy poszczególnymi regionami kraju aczkolwiek duże, nie są już jednak tak wyraziste jak w przypadku pośrednictwa finansowego ( tab.12). Edukacja gdzie w badanym okresie zaobserwowano wzrost o 34,66% w kraju i o 31,75% w województwie (tab.13), 13

Ochrona zdrowia i pomoc społeczna - w której wzrost wyniósł o 32,04% w kraju i o 33,04% w województwie (tab.14), Działalność usługowa, społeczna i indywidualna komunalna, społeczna i indywidualna.- w której odnotowano wzrost o 20,72 % w kraju i o 17,98% w województwie (tab.15). Tab.4.Dynamika zmian przeciętnych wynagrodzeń brutto w rolnictwie, łowiectwie, leśnictwie wg województw w latach 2000-2005. Wyszczególnienie Dynamika przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia 2001/2000 2002/2001 2003/2002 2004/2003 2005/2004 2005/2000 Polska 108,74 105,24 101,25 107,58 109,90 136,99 Dolnośląskie 110,70 105,23 99,14 108,77 110,80 139,20 Kujawsko-pomorskie 111,31 101,89 101,90 109,27 108,91 137,54 Lubelskie 110,55 107,03 102,11 106,85 114,25 147,48 Lubuskie 111,51 108,20 97,65 106,02 113,83 142,20 Łódzkie 111,47 105,32 103,26 108,91 108,24 142,91 Małopolskie 108,93 104,77 101,54 109,21 107,75 136,37 Mazowieckie 95,96 103,99 105,48 104,38 103,21 113,41 Opolskie 108,66 101,63 101,09 106,47 109,43 130,07 Podkarpackie 113,05 107,05 100,75 106,63 115,57 150,25 Podlaskie 109,93 105,63 100,16 110,59 113,92 146,54 Pomorskie 109,33 104,13 105,13 107,27 110,93 142,41 Śląskie 107,58 106,31 99,41 109,48 109,59 136,41 Świętokrzyskie 110,24 110,57 100,26 111,09 109,40 148,52 Warmińsko-mazurskie 110,62 108,57 101,39 106,88 112,95 147,00 Wielkopolskie 107,16 104,56 99,55 105,84 108,56 128,16 Zachodniopomorskie 112,81 104,98 100,32 110,92 109,35 144,09 Źródło: Jak w tab.1. lata 14

Tab.5. Dynamika zmian przeciętnych wynagrodzeń brutto w przemyśle wg województw w latach 2000-2005. Województwa Dynamika przeciętnego wynagrodzenia w przemyśle w latach 2001/2000 2002/2001 2003/2002 2004/2003 2005/2004 2005/2000 Polska 106,82 103,24 103,02 103,91 103,62 122,32 Dolnośląskie 108,05 103,88 104,02 105,96 105,64 130,69 Kujawsko-pomorskie 106,83 103,55 102,66 103,18 102,57 120,19 Lubelskie 106,31 102,80 102,42 104,32 103,66 121,04 Lubuskie 105,35 103,47 102,29 104,90 103,89 121,51 Łódzkie 106,89 104,13 102,79 105,05 102,41 123,08 Małopolskie 105,60 103,78 101,74 105,15 104,29 122,28 Mazowieckie 108,68 102,98 103,08 102,31 103,84 122,56 Opolskie 107,21 103,61 102,68 103,84 101,42 120,12 Podkarpackie 105,61 102,11 104,35 102,84 102,88 119,06 Podlaskie 105,46 103,83 104,44 101,79 104,73 121,92 Pomorskie 107,76 102,39 103,36 105,66 105,90 127,63 Śląskie 106,98 104,01 102,80 104,95 104,27 125,19 Świętokrzyskie 104,66 101,61 100,35 105,36 101,80 114,46 Warmińsko-mazurskie 105,79 103,60 102,31 98,17 100,27 110,38 Wielkopolskie 105,78 102,41 105,44 103,74 101,87 120,72 Zachodniopomorskie 107,47 99,24 103,59 102,83 102,33 116,26 Źródło: Jak w tab.1. Tab.6. Dynamika zmian przeciętnych wynagrodzeń brutto w budownictwie wg województw w latach 2000-2005. Województwa Dynamika przeciętnego wynagrodzenia w budownictwie lata 2001/2000 2002/2001 2003/2002 2004/2003 2005/2004 2005/2000 Polska 102,32 100,86 102,82 101,90 103,36 111,77 Dolnośląskie 104,05 100,21 101,64 103,52 104,30 114,43 Kujawsko-pomorskie 102,95 101,65 99,41 103,02 103,93 111,38 Lubelskie 101,06 100,26 104,16 101,56 104,59 112,10 Lubuskie 102,53 97,61 103,34 99,86 100,62 103,91 Łódzkie 99,77 103,68 102,24 102,73 103,35 112,29 Małopolskie 100,50 101,19 102,67 101,34 102,75 108,71 Mazowieckie 104,26 101,67 102,42 102,87 103,31 115,38 Opolskie 99,30 99,46 102,07 101,77 103,38 106,06 Podkarpackie 100,16 100,59 103,71 101,08 102,56 108,34 Podlaskie 100,64 99,32 105,87 105,70 107,51 120,26 Pomorskie 105,78 101,14 100,62 99,42 106,08 113,53 Śląskie 101,62 101,63 102,54 101,17 105,40 112,93 Świętokrzyskie 97,33 100,70 100,07 104,24 90,56 92,58 Warmińsko-mazurskie 102,54 100,61 104,57 101,56 101,99 111,74 Wielkopolskie 100,86 98,69 104,31 100,04 100,94 104,85 Zachodniopomorskie 101,68 99,43 101,66 102,21 103,02 108,23 Źródło: Jak w tab.1. 15

Tab.7. Dynamika zmian przeciętnych wynagrodzeń brutto w handlu i naprawach wg województw w latach 2000-2005. Województwa Dynamika przeciętnego wynagrodzenia -handel i naprawach lata 2001/2000 2002/2001 2003/2002 2004/2003 2005/2004 2005/2000 Polska 108,35 100,23 106,06 102,37 102,52 120,88 Dolnośląskie 109,11 100,22 105,78 103,26 103,44 123,55 Kujawsko-pomorskie 105,54 101,89 105,51 103,53 102,75 120,69 Lubelskie 105,77 100,59 105,33 101,26 102,43 116,23 Lubuskie 106,13 99,74 104,10 102,75 101,40 114,81 Łódzkie 106,01 100,08 106,77 101,32 102,62 117,78 Małopolskie 107,39 100,27 105,50 102,74 100,62 117,45 Mazowieckie 109,96 100,51 107,19 100,72 102,11 121,83 Opolskie 106,35 100,94 106,12 102,54 103,11 120,45 Podkarpackie 104,96 101,53 105,88 102,72 102,37 118,65 Podlaskie 105,32 101,74 108,99 103,14 101,62 122,40 Pomorskie 112,16 98,71 105,09 103,52 103,26 124,36 Śląskie 106,14 99,11 105,50 102,96 101,55 116,05 Świętokrzyskie 101,83 101,06 107,02 99,65 102,91 112,94 Warmińsko-mazurskie 105,30 99,73 105,30 101,92 100,86 113,67 Wielkopolskie 106,74 101,92 104,36 102,91 102,87 120,18 Zachodniopomorskie 108,64 97,02 106,72 101,13 103,42 117,65 Źródło: Jak w tab.1. Tab.8.Dynamika zmian przeciętnych wynagrodzeń brutto w hotelach i restauracjach wg województw w latach 2000-2005. Województwa Dynamika przeciętnego wynagrodzenia hotele i restauracje 2001/2000 2002/2001 2003/2002 2004/2003 2005/2004 2005/2000 Polska 85,22 101,18 106,29 101,09 102,68 95,14 Dolnośląskie 98,85 104,99 102,88 98,27 103,04 108,10 Kujawsko-pomorskie 87,81 97,26 110,90 98,92 106,55 99,83 Lubelskie 90,81 95,23 113,44 100,04 101,64 99,76 Lubuskie 83,57 102,03 109,42 100,03 102,61 95,75 Łódzkie 83,86 110,07 105,50 108,02 100,82 106,05 Małopolskie 84,55 103,28 106,35 100,67 107,62 100,62 Mazowieckie 82,33 99,79 103,25 99,94 101,39 85,96 Opolskie 79,26 99,98 107,57 99,59 104,24 88,49 Podkarpackie 87,91 99,86 112,50 99,53 102,33 100,58 Podlaskie 82,82 99,86 112,75 102,83 103,60 99,34 Pomorskie 80,99 103,05 106,68 105,42 100,04 93,88 Śląskie 77,62 98,90 109,06 99,30 103,79 86,30 Świętokrzyskie 82,24 100,69 114,34 96,19 107,74 98,12 Warmińsko-mazurskie 104,71 98,76 104,40 111,23 104,44 125,42 Wielkopolskie 80,65 99,55 107,95 99,20 101,93 87,64 Zachodniopomorskie 86,57 100,77 111,23 98,60 105,32 100,76 Źródło: Jak w tab.1. lata 16

Tab.9. Dynamika zmian przeciętnych wynagrodzeń brutto w transporcie, gospodarce magazynowej i łączności wg województw w latach 2000-2005. Województwa Dynamika przeciętnego wynagrodzenia transport, gospodarka magazynowa i łączność lata 2001/2000 2002/2001 2003/2002 2004/2003 2005/2004 2005/2000 Polska 109,51 104,70 100,92 102,36 102,05 120,87 Dolnośląskie 109,21 106,34 97,75 101,62 101,74 117,36 Kujawsko-pomorskie 109,12 106,27 97,03 97,64 101,51 111,52 Lubelskie 109,28 104,06 94,82 98,97 100,06 106,78 Lubuskie 106,83 106,95 97,31 98,27 97,01 105,99 Łódzkie 107,84 106,11 95,17 98,26 100,74 107,79 Małopolskie 109,44 108,41 97,67 101,29 100,23 117,65 Mazowieckie 105,29 89,69 104,35 104,78 103,28 106,64 Opolskie 108,52 107,94 97,77 99,46 98,48 112,17 Podkarpackie 108,85 101,89 97,08 98,90 100,59 107,12 Podlaskie 109,05 103,77 96,08 98,34 101,49 108,52 Pomorskie 109,50 106,68 100,74 101,77 103,66 124,15 Śląskie 106,33 105,66 99,89 100,99 102,14 115,77 Świętokrzyskie 105,99 108,29 97,85 95,59 96,57 103,67 Warmińsko-mazurskie 109,06 110,89 97,47 100,94 99,75 118,70 Wielkopolskie 110,53 103,56 99,05 99,71 99,32 112,29 Zachodniopomorskie 109,14 104,99 97,85 100,58 102,40 115,48 Źródło: Jak w tab.1. Tab.10.Dynamika zmian przeciętnych wynagrodzeń brutto pośrednictwo finansowe wg województw w latach 2000-2005. Województwa Dynamika przeciętnego wynagrodzenia pośrednictwo finansowe lata 2001/2000 2002/2001 2003/2002 2004/2003 2005/2004 2005/2000 Polska 111,86 104,77 102,57 104,60 103,61 130,29 Dolnośląskie 114,22 106,79 108,17 106,30 105,46 147,91 Kujawsko-pomorskie 113,45 104,39 103,04 102,96 96,34 121,04 Lubelskie 107,73 105,13 101,03 100,79 102,90 118,68 Lubuskie 115,35 100,26 106,27 109,45 98,51 132,50 Łódzkie 112,54 102,18 100,97 102,71 104,12 124,16 Małopolskie 105,25 111,48 101,25 100,83 105,01 125,78 Mazowieckie 108,56 104,02 99,80 105,29 100,96 119,81 Opolskie 110,12 103,96 103,60 106,16 97,82 123,16 Podkarpackie 110,19 108,27 98,16 105,08 101,69 125,15 Podlaskie 108,23 103,57 100,80 103,17 98,84 115,22 Pomorskie 111,92 103,98 103,20 107,87 107,27 138,95 Śląskie 114,27 103,62 101,28 106,88 99,17 127,10 Świętokrzyskie 116,98 103,12 104,84 99,92 98,60 124,59 Warmińsko-mazurskie 109,02 105,87 104,38 103,72 102,43 127,99 Wielkopolskie 109,51 100,70 104,51 102,64 106,35 125,80 Zachodniopomorskie 113,39 102,36 103,23 103,27 103,69 128,29 Źródło: Jak w tab.1. 17

Tab.11.Dynamika zmian przeciętnych wynagrodzeń brutto obsługa nieruchomości i firm wg województw w latach 2000-2005. Wyszczególnienie Dynamika przeciętnego wynagrodzenia brutto-obsługa nieruchomości i firm Lata 2001/2000 2002/2001 2003/2002 2004/2003 2005/2004 2005/2000 Polska 108,87 96,04 102,18 103,72 105,07 116,43 Dolnośląskie 107,20 96,71 98,24 106,04 105,23 113,64 Źródło: Jak w tab.1. Tab.12.Dynamika zmian przeciętnych wynagrodzeń brutto administracja publiczna i obrona narodowa wg województw w latach 2000-2005. Kujawskopomorskie 106,21 96,30 103,33 107,64 104,22 118,57 Lubelskie 107,84 96,04 103,73 109,10 104,74 122,75 Lubuskie 108,30 95,34 103,69 105,61 106,57 120,50 Łódzkie 108,17 97,76 102,21 105,37 103,57 117,96 Małopolskie 108,08 97,34 102,75 107,55 103,80 120,69 Mazowieckie 109,90 96,61 102,32 100,33 104,33 113,71 Opolskie 104,57 96,02 100,41 102,79 108,19 112,12 Podkarpackie 105,51 96,07 104,52 104,91 100,81 112,05 Podlaskie 103,52 97,03 98,69 105,17 103,58 107,99 Pomorskie 110,56 96,92 100,96 106,37 105,27 121,13 Śląskie 107,81 99,11 105,40 98,13 105,01 116,05 Świętokrzyskie 107,39 95,59 103,13 103,76 103,46 113,65 Warmińskomazurskie 104,09 97,55 104,48 107,44 103,01 117,41 Wielkopolskie 108,31 94,07 103,98 103,66 102,39 112,44 Zachodniopomorsk ie 111,82 95,20 102,04 107,09 103,46 120,35 wyszczególnienie Dynamika przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia-administracja publiczna i obrona narodowa lata 2001/2000 2002/2001 2003/2002 2004/2003 2005/2004 2005/2000 Polska 108,51 102,96 102,60 104,95 104,60 125,83 Dolnośląskie 110,49 101,86 102,77 105,96 104,14 127,64 Kujawsko-pomorskie 108,88 102,16 100,90 105,73 103,14 122,38 Lubelskie 107,36 107,36 103,40 105,60 104,58 131,62 Lubuskie 108,33 99,11 103,64 103,91 104,46 120,78 Łódzkie 105,31 105,15 103,76 103,60 104,75 124,70 Małopolskie 108,58 102,12 103,27 104,30 105,00 125,39 Mazowieckie 109,62 101,56 102,14 103,67 104,72 123,45 Opolskie 108,59 101,21 102,51 104,49 105,02 123,63 Podkarpackie 108,68 103,09 103,58 106,13 105,04 129,38 Podlaskie 108,96 103,53 103,14 105,79 104,66 128,83 Pomorskie 109,37 102,99 102,86 105,71 104,36 127,81 Śląskie 106,74 104,47 102,91 105,54 104,46 126,52 Świętokrzyskie 107,11 103,88 101,36 105,39 103,57 123,10 Warmińsko- 114,38 98,43 100,17 106,98 105,70 127,52 mazurskie Wielkopolskie 108,03 101,97 103,60 104,07 103,68 123,13 Zachodniopomorskie 108,73 104,97 101,20 106,06 104,95 128,56 Źródło: Jak w tab.1. 18

Tab.13. Dynamika zmian przeciętnych wynagrodzeń brutto edukacja wg województw w latach 2000-2005. Województwa Dynamika przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia-edukacja lata 2001/2000 2002/2001 2003/2002 2004/2003 2005/2004 2005/2000 Polska 108,03 104,56 105,90 107,01 105,20 134,66 Dolnośląskie 108,14 105,95 105,34 107,85 105,86 137,80 Kujawsko-pomorskie 106,81 104,64 106,87 105,02 103,82 130,24 Lubelskie 107,67 103,01 105,91 105,82 105,52 131,17 Lubuskie 106,84 103,63 104,67 104,70 103,66 125,78 Łódzkie 108,35 104,31 104,70 106,30 105,70 132,97 Małopolskie 108,17 105,92 106,05 108,01 106,03 139,13 Mazowieckie 108,78 104,69 105,35 108,53 106,20 138,30 Opolskie 108,43 103,04 105,74 107,21 104,02 131,75 Podkarpackie 107,59 102,97 106,98 105,38 104,80 130,89 Podlaskie 107,21 104,38 107,42 105,64 105,71 134,24 Pomorskie 107,65 104,30 108,49 107,45 104,59 136,89 Śląskie 108,97 104,85 105,15 107,10 104,01 133,84 Świętokrzyskie 105,74 103,73 107,68 105,89 106,95 133,76 Warmińsko-mazurskie 105,87 106,03 106,23 105,66 103,76 130,73 Wielkopolskie 108,35 104,58 105,24 108,07 104,86 135,15 Zachodniopomorskie 108,36 103,39 105,67 107,14 104,67 132,76 Źródło: Jak w tab.1. Tab.14.Dynamika zmian przeciętnych wynagrodzeń brutto ochrona zdrowia i pomoc społeczna wg województw w latach 2000-2005. Województwa Dynamika przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia-ochrona zdrowia i pomoc społeczna lata 2001/2000 2002/2001 2003/2002 2004/2003 2005/2004 2005/2000 Polska 110,94 104,59 105,07 103,43 104,71 132,05 Dolnośląskie 111,53 101,96 106,08 103,96 105,67 132,51 Kujawsko-pomorskie 109,87 104,14 103,32 103,03 104,80 127,64 Lubelskie 107,89 102,65 103,60 107,75 103,26 127,66 Lubuskie 111,17 105,54 104,72 105,67 106,38 138,11 Łódzkie 110,56 104,98 108,70 102,62 101,82 131,84 Małopolskie 112,01 104,71 103,74 103,39 107,01 134,63 Mazowieckie 110,72 106,93 105,03 104,53 104,66 136,03 Opolskie 112,96 101,86 103,74 106,00 105,15 133,04 Podkarpackie 113,15 102,73 107,49 100,62 102,79 129,23 Podlaskie 106,62 105,80 108,54 100,60 103,11 127,01 Pomorskie 111,54 104,44 106,00 102,66 107,47 136,22 Śląskie 108,17 108,04 104,50 103,23 105,48 132,97 Świętokrzyskie 110,94 105,01 104,45 105,25 106,92 136,95 Warmińsko-mazurskie 113,70 103,32 104,56 100,62 104,11 128,68 Wielkopolskie 110,69 104,76 103,93 101,86 103,40 126,93 Zachodniopomorskie 111,00 103,63 104,08 101,73 103,36 125,89 Źródło: Jak w tab.1. 19

Tab.15. Dynamika zmian przeciętnych wynagrodzeń brutto pozostała działalność usługowa komunalna, społeczna i indywidualna wg województw w latach 2000-2005. Dynamika przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia-pozostała wyszczególnienie działalność usługowa komunalna, społeczna i indywidualna lata 2002/2001 2003/2002 2004/2003 2005/2004 2005 / 2001 Polska 99,51 114,47 102,46 103,44 120,72 Dolnośląskie 99,46 116,19 102,10 102,57 121,01 Kujawsko-pomorskie 99,69 114,82 101,07 105,29 121,80 Lubelskie 99,85 120,18 103,80 105,53 131,46 Lubuskie 100,48 113,86 102,10 103,09 120,42 Łódzkie 100,59 115,50 101,57 101,98 120,33 Małopolskie 100,19 116,46 102,75 102,14 122,46 Mazowieckie 99,20 111,75 102,86 103,92 118,50 Opolskie 100,54 110,69 102,46 103,46 117,98 Podkarpackie 100,44 119,62 101,10 103,03 125,15 Podlaskie 102,65 117,17 102,90 101,78 125,97 Pomorskie 99,87 115,71 102,77 103,72 123,18 Śląskie 100,86 117,52 101,01 102,09 122,23 Świętokrzyskie 101,35 111,98 103,83 105,88 124,78 Warmińsko-mazurskie 100,08 116,98 103,04 103,29 124,59 Wielkopolskie 98,21 115,38 100,06 102,85 116,61 Zachodniopomorskie 100,40 114,46 101,62 103,64 121,03 Źródło: Jak w tab.1. W ba obszarach w 2005 roku, mieszkańcy województwa opolskiego, najwyższe wynagrodzenia uzyskali w branżach (rys.2): 1. pośrednictwa finansowego 3 229, 01zł. 2. administracji publicznej, obronie narodowej, ubezpieczeniach społecznych 2892,74 zł. 3. edukacji 2415,27 zł. Rysunek 2 Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto według działów gospodarki w województwie opolskim w 2005 roku 3500 przeciętne wynagrodzenie 3000 2500 2000 1500 1000 500 0 działy gospodarki Rolnictwo,łowiectwo,leśnictwo Przemysł Budownictwo Handel i naprawy Hotele i restauracje Transport,gospodarka magazynowa i łączność Pośrednictwo finansowe Obsługa nieruchomości i firm Administracja publiczna i obrona narodowa Edukacja Ochrona zdrowia i pomoc społeczna Działalność usługowa,komunalna,społeczna i indywidualna,pozostała działy gospodarki Źródło: Jak w rys.1 20

W roku 2000 pracujący na Opolszczyźnie najwyższe płace otrzymywali w działach (rys.3): 1. pośrednictwa finansowego 2 621,92 zł. 2. administracji publicznej, obronie narodowej, ubezpieczeniach społecznych 2339,92 zł., 3. transporcie, gospodarce magazynowej, i łączności 1901,54 zł. Rysunek 3 Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto w poszczególnych działach gospodarki wjewództwa opolskiego w 2000roku 3 000,00 przeciętne wynagrodzenie 2 500,00 2 000,00 1 500,00 1 000,00 500,00 0,00 Administracja publiczna i obrona narodowa Budownictwo Działalność usługowa,komunalna,społeczna i indywidualna,pozostała Edukacja Handel i naprawy Hotele i restauracje Obsługa nieruchomości i firm Ochrona zdrowia i pomoc społeczna Pośrednictwo finansowe Przemysł Rolnictwo,łowiectwo,leśnictwo Transport,gospodarka magazynowa i łączność działy gospodarki Źródło: Jak w rys.1 Natomiast najniższe wynagrodzenia w roku 2005 otrzymywali pracujący w (tab16): 1. hotelach i restauracjach 1187,86 zł. 2. handlu i usługach 1568,07 zł. 3. budownictwie 1625,33 zł.. Porównywalnie, w roku 2000 najniższe średnie płace na Opolszczyźnie występowały w branżach (tab16): 1. hotele i restauracje 1342,30 zł. 2. handel i usługi 1342,30 zł. 3. ochrona zdrowia i opieka społeczna 1466,05 zł. 21

Tab.16. Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto w poszczególnych działach gospodarki w województwie opolskim w latach 2000-2005 wyszczególnienie Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto lata 2000 2005 Rolnictwo, łowiectwo, leśnictwo 1 650,41 2 146,72 Przemysł 1 813,17 2 177,98 Budownictwo 1 532,51 1 625,33 Handel i naprawy 1 342,30 1 616,82 Hotele i restauracje 1 342,30 1 187,86 Transport, gospodarka magazynowa i 1 901,54 2 133,01 łączność Pośrednictwo finansowe 2 621,92 3 229,09 Obsługa nieruchomości i firm 1 664,91 1 866,75 Administracja publiczna i obrona narodowa 2 339,92 2 892,74 Edukacja 1 833,26 2 415,27 Ochrona zdrowia i pomoc społeczna 1 466,05 1 950,38 Działalność usługowa, komunalna, społeczna,indywidualna i pozostała 2054,49 Źródło: Jak w tab.1. W skali kraju powyższy ranking przedstawiał się następująco (rys.4): W roku 2005 najwyższe średnie wynagrodzenie pobierali pracownicy zatrudnieni w działach; 1. pośrednictwo finansowe 4244,57 zł. 2. administracji publicznej, obrony narodowej, ubezpieczeniach społecznych - 3 060,70 zł. 3. transportu, gospodarki magazynowej i łączności 2 591,93 zł. Rysunek 4 Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto w poszczególnych działach gospodarki kraju w 2005 roku 4 500,00 4 000,00 przecietne wynagrodzenie 3 500,00 3 000,00 2 500,00 2 000,00 1 500,00 1 000,00 500,00 0,00 Hotele i restauracje Budownictwo Handel i naprawy Ochrona zdrowia i pomoc społeczna Działalność usługowa,komunalna,społeczna i indywidualna,pozostała Rolnictwo,łowiectwo,leśnictwo Przemysł Edukacja Obsługa nieruchomości i firm Transport,gospodarka magazynowa i łączność Administracja publiczna i obrona narodowa Pośrednictwo finansowe działy gospodarki Źródło: Jak w rys.1. 22

W roku 2000 najlepiej zarabiano w działach (rys.5): 1. pośrednictwo finansowe 3 229,36 zł. 2. administracji publicznej, obrony narodowej, ubezpieczeniach społecznych 2432,44 zł. 3. transportu, gospodarki magazynowej i łączności 2144,35 zł. Rysunek 5 Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto w poszczególnych działach gospodarki kraju w 2000 roku przeciętne wynagrodzenie 3 500,00 3 000,00 2 500,00 2 000,00 1 500,00 1 000,00 500,00 0,00 Ochrona zdrowia i pomoc społeczna Handel i naprawy Hotele i restauracje Budownictwo Rolnictwo,łowiectwo,leśnictwo Edukacja Przemysł Obsługa nieruchomości i firm Administracja publiczna i obrona narodowa Transport,gospodarka magazynowa i łączność Pośrednictwo finansowe Działalność usługowa,komunalna,społeczna i indywidualna,pozostała działy gospodarki Źródło: Jak w rys.1. Najniższe wynagrodzenia w Polsce otrzymywały osoby zatrudnione w roku 2005 w działach: 1. ochrony zdrowia i pomocy społecznej 1479,88 zł. 2. hotele i restauracje 1589,92 zł. 3. handel i usługi 1589,92 zł. Natomiast w roku 2000 w : 1. handlu i usługach 1874,68 zł. 2. budownictwie 1906,52 zł. 3. ochronie zdrowia i pomocy społecznej 1954,12 zł. 23

Jak z powyższego wynika województwo opolskie cechują podobne tendencje w kształtowaniu się najwyższych wynagrodzeń do tych, które występują w skali całego kraju. Tak więc zarówno przeciętny Polak jak i przeciętny Opolanin najlepiej zarabiali w dziale pośrednictwa finansowego oraz w dziale administracji publicznej, obrony narodowej i ubezpieczeń społecznych. W obszarze najniższych średnich wynagrodzeń zaobserwować można już różnice pomiędzy przeciętnym Polakiem a przeciętnym mieszkańcem województwa opolskiego. Chociaż i tutaj na pierwszy plan wysuwają się działy handlu i usług oraz hoteli i restauracji, w których otrzymywano najniższe wynagrodzenia. Pozytywnie w skali 16 województw przedstawia się natomiast dział ochrony zdrowia i opieki społecznej. Płace wypłacane pracownikom w tym dziale gospodarki na Opolszczyźnie wzrosły o 33,04 % i był to wzrost porównywalny z wzrostem wynagrodzeń w Polsce o 32,04%. We wszystkich innych dziedzinach tempo wzrostu wynagrodzeń na Śląsku Opolskim było niższe od średniej krajowej. Na uwagę zasługuje tu jedynie dział Edukacji gdzie wzrost wynagrodzeń na przestrzeni lat 2000-2005 w województwie opolskim wyniósł 31,75% / w skali kraju 34,66%/. Szczegółowa analiza kształtowania się przeciętnych miesięcznych wynagrodzeń w województwie opolskim na przestrzeni lat 2000-2005 w poszczególnych działach gospodarki narodowej przedstawia się następująco: Dział pośrednictwa finansowego to dział, w którym zarobki na Opolszczyźnie kształtowały się na najwyższym poziomie. W roku 2005 opolanin zatrudniony w tym dziale zarabiał 3 229,-zł. ale dawało mu to dopiero 9 pozycję w kraju (rys.6). Mieszkaniec województwa mazowieckiego zatrudniony w tym dziale otrzymywał średnie wynagrodzenie w roku 2005 w wysokości 5672,45 zł. a więc o 75,67% więcej niż w województwie opolskim. 24

Rysunek 6 Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto-pośrednictwo finansowe w latach 2000-2005 6 000,00 5 000,00 przeciętne wynagrodzenie 4 000,00 3 000,00 2 000,00 1 000,00 2000 2001 2002 2003 2004 2005 0,00 Polska Dolnośląskie Kujawsko-pomorskie Lubelskie Lubuskie Łódzkie Małopolskie Mazowieckie Opolskie Podkarpackie Podlaskie Pomorskie Śląskie Świętokrzyskie Warmińsko-mazurskie Wielkopolskie Zachodniopomorskie województwa-kraj Źródło: Jak w rys.1. Dział administracji publicznej, obrony narodowej, ubezpieczeń społecznych i zdrowotnych - to druga pozycja w rankingu działów gospodarki narodowej, gdzie mieszkaniec Opolszczyzny mógł najwięcej zarobić. W roku 2005 wynagrodzenia w tym dziale wynosiły 2892,74 zł. i była to 9 pozycja w skali 16 województw. Najwięcej w tym dziale zarabiał mieszkaniec Mazowsza 3742,44 zł. a najmniej mieszkaniec województwa świętokrzyskiego 2724,23 zł. Dysproporcje w tym dziale pomiędzy poszczególnymi regionami kraju aczkolwiek duże nie są już jednak tak wyraziste jak w przypadku pośrednictwa finansowego (rys.7). 25

Rysunek 7 Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto- administracja publiczna i obrona narodowa w latach 2000-2005 4 000,00 3 500,00 przeciętne wynagrodzenia 3 000,00 2 500,00 2 000,00 1 500,00 1 000,00 500,00 2 000 2 001 2 002 2 003 2 004 2 005 0,00 Polska Dolnośląskie Kujawsko-pomorskie Lubelskie Lubuskie Łódzkie Małopolskie Mazowieckie Opolskie Podkarpackie Podlaskie Pomorskie Śląskie Świętokrzyskie Warmińsko-mazurskie Wielkopolskie Zachodniopomorskie województwa-kraj Źródło: Jak w rys.1. Dział edukacji to trzecia pozycja najwyższych zarobków na Opolszczyźnie. Będąc zatrudnionym w edukacji przeciętnie opolanin zarabiał 2415,27 zł. co dawało nam 8 pozycję w Polsce (rys.8). W przodującym w tym zakresie województwie mazowieckim otrzymywano średnie zarobki w wysokości 2768,62 zł. a w województwie podkarpackim, które zamykało listę w dziale edukacji 2299,77 zł. Przy analizie działu edukacji zwraca uwagę fakt, iż rozbieżności płacowe w poszczególnych regionach nie są tak znaczne jak w innych działach. Mieszkaniec Opolszczyzny zarabiał o 14,63 % mniej niż mieszkaniec Mazowsza. 26

Rysunek 8 Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto-edukacja w latach 2000-2005 3 000,00 2 500,00 przeciętne wynagrodzenia 2 000,00 1 500,00 1 000,00 500,00 2 000,00 2 001,00 2 002,00 2 003,00 2 004 2 005 0,00 Polska Dolnośląskie Kujawsko-pomorskie Lubelskie Lubuskie Łódzkie Małopolskie Mazowieckie Opolskie Podkarpackie Podlaskie Pomorskie Śląskie Świętokrzyskie Warmińsko-mazurskie Wielkopolskie Zachodniopomorskie województwa - kraj Źródło: Jak w rys.1. Dział przemysłu tu średnia płaca w województwie opolskim w roku 2005 wynosiła 2177,98 zł. W województwie śląskim liderze tego działu, wynagrodzenia w analogicznym okresie kształtowały się na poziomie 2884,10 zł. Najmniej płacono w województwie warmińsko mazurskim 1879,30 zł.. Zwraca uwagę fakt znacznej rozpiętości płac pomiędzy poszczególnymi województwami w tym dziale, jak również słabego tempa wzrostu płac w przemyśle w regionie opolskim na przestrzeni lat 2000-2005 (rys.9) 27

Rysunek 9 Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto w przemyśle w latach 2000-2005 3 500,00 przeciętne miesięczne wynagrodzenie 3 000,00 2 500,00 2 000,00 1 500,00 1 000,00 500,00 2 000 2 001 2 002 2 003 2 004 2 005 0,00 Polska Dolnośląskie Kujawsko-pomorskie Lubelskie Lubuskie Łódzkie Małopolskie Mazowieckie Opolskie Podkarpackie Podlaskie Pomorskie Śląskie Świętokrzyskie Warmińsko-mazurskie Wielkopolskie Zachodniopomorskie województwa-kraj Źródło: Jak w rys.1. Dział rolnictwa, łowiectwa, leśnictwa w roku 2005 średnie wynagrodzenie w tym dziale wynosiło w naszym regionie 2146,72 zł i dawało nam to dopiero 14 pozycję w Polsce (rys.10). Najwięcej w rolnictwie, leśnictwie i łowiectwie zarobić można było w województwie świętokrzyskim 2732,52 zł. a najmniej w województwie wielkopolskim 2059,43 zł. 28

Rysunek 10 Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto w rolnictwie,łowiectwie,leśnictwie w latach 2000-2005 3 000,00 2 500,00 przeciętne wynagrodzenie 2 000,00 1 500,00 1 000,00 500,00 2000 2001 2002 2003 2004 2005 0,00 Polska Dolnośląskie Kujawsko-pomorskie Lubelskie Lubuskie Łódzkie Małopolskie Mazowieckie Opolskie Podkarpackie Podlaskie Pomorskie Śląskie Świętokrzyskie Warmińsko-mazurskie Wielkopolskie Zachodniopomorskie województwa-kraj Źródło: Jak w rys.1. Dział transportu, gospodarki magazynowej i łączności w województwie wynagrodzenia w tym dziale w roku 2005 wynosiły 2133,01 zł. 10 pozycja w Polsce (rys.11). Największe w tym obszarze gospodarki wynagrodzenie w roku 2005 odnotowano w województwie mazowieckim 3067,26 zł. a najmniejsze w województwie świętokrzyskim 1948,58 zł. Dział ten zanotował jeden z najniższych przyrostów średniej płacy na przestrzeni lat 2000 2005, zarówno w naszym regionie gdzie odnotowano wzrost o 12,17 % jak i w skali całego kraju gdzie wynosił 20,87%. 29

Rysunek11 Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto-transport,gospodarka magazynowa i łączność w latach 2000-2005 3 500,00 3 000,00 przeciętne wynagrodzenie 2 500,00 2 000,00 1 500,00 1 000,00 500,00 2 000 2 001 2 002 2 003 2 004 2 005 0,00 Polska Dolnośląskie Kujawsko-pomorskie Lubelskie Lubuskie Łódzkie Małopolskie Mazowieckie Opolskie Podkarpackie Podlaskie Pomorskie Śląskie Świętokrzyskie Warmińsko-mazurskie Wielkopolskie Zachodniopomorskie województwa-kraj Źródło: Jak w rys.1. Dział ochrony zdrowia i opieki społecznej w roku 2005 w województwie opolskim średnie zarobki wynosiły 1950,38 zł. co dało nam 6 pozycję w skali kraju Najwięcej w ochronie zdrowia i opiece społecznej zarabiali mieszkańcy województwa mazowieckiego 2161,96 zł a najmniej mieszkańcy województwa lubelskiego 1 837,49. Jak wynika z przedstawionych liczb różnice płacowe w tym dziale w skali kraju są niewielkie (rys.12). 30

Rysunek 12 Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto-ochrona zdrowia i pomoc społeczna w latach 2000-2005 2 500,00 przeciętne wynagrodzenia 2 000,00 1 500,00 1 000,00 500,00 2000 2001 2002 2003 2004 2005 0,00 Polska Dolnośląskie Kujawsko-pomorskie Lubelskie Lubuskie Łódzkie Małopolskie Mazowieckie Opolskie Podkarpackie Podlaskie Pomorskie Śląskie Świętokrzyskie Warmińsko-mazurskie Wielkopolskie Zachodniopomorskie województwa-kraj Źródło: Jak w rys.1. Dział obsługi nieruchomości opolanie zatrudnieni w tym dziale w roku 2005 zarabiali średnio 1866,75 zł. co dawało województwu opolskiemu dopiero 15 pozycję spośród wszystkich województw (rys.13). Najwięcej zarabiano przy obsłudze nieruchomości w województwie mazowieckim 3361,26 zł. Rysunek 13 Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto-obsługa nieruchomości w latach 2000-2005 4 000,00 3 500,00 przeciętne wynagrodzenie 3 000,00 2 500,00 2 000,00 1 500,00 1 000,00 2000 2001 2002 2003 2004 2005 500,00 0,00 Polska Dolnośląskie Kujawsko-pomorskie Lubelskie Lubuskie Łódzkie Małopolskie Mazowieckie Opolskie Podkarpackie Podlaskie Pomorskie Śląskie Świętokrzyskie Warmińsko-mazurskie Wielkopolskie Zachodniopomorskie województwa-kraj Źródło: Jak w rys.1. 31

Dział budownictwo tu średnia płaca wynosiła w roku 2005-1625,33 zł i postawiło to województwo opolskie na 14 pozycji wśród polskich regionów (rys.14). Lider w tym dziale województwo mazowieckie osiągało średnie wynagrodzenie w budownictwie w wysokości 2483,79 zł. Różnice płacowe w tym dziale są znaczne w skali kraju. Mieszkańcy województwa zarabiali o 35 % mniej niż pracownicy budowlani województwa mazowieckiego. Rysunek 14 Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto w budownictwie w latach 2000-2005 3 000,00 2 500,00 przeciętne wynagrodzenie 2 000,00 1 500,00 1 000,00 500,00 2000 2001 2002 2003 2004 2005 0,00 Polska Dolnośląskie Kujawsko-pomorskie Lubelskie Lubuskie Łódzkie Małopolskie Mazowieckie Opolskie Podkarpackie Podlaskie Pomorskie Śląskie Świętokrzyskie Warmińsko-mazurskie Wielkopolskie Zachodniopomorskie województwa-kraj Źródło: Jak w rys.1. Dział handel i naprawy średnie zarobki na Opolszczyźnie kształtowały się na poziomie 1616,68 zł. Była to 8 pozycja wśród polskich województw (rys.15). Najwyższe wynagrodzenia zaobserwowano w regionie Mazowsza 2 788,88 zł, natomiast najmniejsze w regionie warmińsko-mazurskim 1449,71 zł. 32

Rysunek 15 Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto -handel i naprawy w latach 2000-2005 3 000,00 2 500,00 przeciętne wynagrodzenie 2 000,00 1 500,00 1 000,00 500,00 2000 2001 2002 2003 2004 2005 0,00 Polska Dolnośląskie Kujawsko-pomorskie Lubelskie Lubuskie Łódzkie Małopolskie Mazowieckie Opolskie Podkarpackie Podlaskie Pomorskie Śląskie Świętokrzyskie Warmińsko-mazurskie Wielkopolskie Zachodniopomorskie województwa-kraj Źródło: Jak w rys.1. Dział hoteli i restauracji w dziale tym mieszkańcy Opolszczyzny zarabiali najmniej średnia płaca brutto wyniosła w roku 2005 1187,86 zł. i stawiało to województwo opolskie na ostatnim miejscu w Polsce (rys16). Najwyższe wynagrodzenie w dziale hoteli i restauracji zaobserwowano w województwie mazowieckim -1967,71 zł. Rysunek 16 Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto-hotele i restauracje w latach 2000-2005 2 500,00 2 000,00 przeciętne wynagrodzenia 1 500,00 1 000,00 500,00 2000 2001 2002 2003 2004 2005 0,00 Polska Dolnośląskie Kujawsko-pomorskie Lubelskie Lubuskie Łódzkie Małopolskie Mazowieckie Opolskie Podkarpackie Podlaskie Pomorskie Śląskie Świętokrzyskie Warmińsko-mazurskie Wielkopolskie Zachodniopomorskie województwa-kraj Źródło: Jak w rys.1. 33

Pozostała działalność usługowa, komunalna, społeczna i indywidualna to dział w którym w 2005 roku wynagrodzenie w województwie wynosiło 2054,49 zł co stanowiło zaledwie 68,9% wynagrodzenia mieszkańca województwa mazowieckiego w tym dziale (rys.17). Rysunek 17 Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto-działalność usługowa,komunalna,społeczna i indywidualna,pozostała w latach 2000-2005 3500 3000 przeciętne wynagrodzenie 2500 2000 1500 1000 500 2000 2001 2002 2003 2004 2005 0 Polska Dolnośląskie Kujawsko-pomorskie Lubelskie Lubuskie Łódzkie Małopolskie Mazowieckie Opolskie Podkarpackie Podlaskie Pomorskie Śląskie Świętokrzyskie Warmińsko-mazurskie Wielkopolskie Zachodniopomorskie województwa-kraj Źródło: Jak w rys.1. Analiza struktury wynagrodzeń według zawodów została przeprowadzona w oparciu o Klasyfikację zawodów i specjalności wprowadzoną na podstawie Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 20 kwietnia 1995 r. w sprawie klasyfikacji zawodów i specjalności dla potrzeb rynku pracy oraz zakresu jej stosowania (DZ.U.Nr48,poz.253) 6. Dane zawarte w tab.17, uzupełnione ilustracją graficzną (rys.18, rys.19), wskazują na znaczne zróżnicowanie przeciętnych wynagrodzeń w poszczególnych grupach zawodowych, zarówno w 2002 jak i 2004 roku. 7 Wyższe od średniej krajowe, przeciętne wynagrodzenia zarówno w 2004 jak i 2002 roku, otrzymali pracownicy należący do następujących wielkich grup zawodowych (zaznaczonych w tabeli pogrubioną czcionką): wyższych urzędników i kierowników oraz 6 Struktura wynagrodzeń według zawodów w październiku 2002 r. Główny Urząd Statystyczny. Warszawa 2003,s.8 7 Analiza wynagrodzeń według zawodów zostanie uzupełniona o dane z 2006 roku, po opublikowaniu przez GUS-wrzesień 2007. 34

specjalistów. W 2002 roku także przeciętne wynagrodzenie osób należących do grupy technicy i inny średni personel kształtowało się nieco powyżej średniej. Należy zwrócić uwagę na fakt, że relacje te dotyczą zarówno województwa jak i całego kraju. Tab.17 Przeciętne wynagrodzenie brutto wg grup zawodowych. wyszczególnienie zawodów Przeciętne wynagrodzenie brutto w latach 2002 2004 kraj województwo kraj województwo OGÓŁEM (1) 2 229,80 2 163,03 2 368,52 2 221,84 PARLAMENTARZYŚCI,WYŻSI URZĘDNICY I KIEROWNICY (2) 5 191,62 5 016,07 5 482,11 4 661,42 KIEROWNICY WIELKICH ORGANIZACJI (3) 5 188,02 5 053,08 5 461,14 4 619,68 KIEROWNICY MAŁYCH ZAKŁADÓW PRACY(4) 3 529,45 2 863,04 3 299,51 2 304,87 SPECJALIŚCI (5) 2 972,29 2 664,21 3 180,32 2 859,08 SPECJALIŚCI NAUK FIZYCZNYCH,MATEMATYCZNYCH I 3 700,05 3 080,17 3 737,21 2 865,73 TECHNICZNYCH (6).SPECJALIŚCI NAUK PRZYRODNICZYCH I OCHRONY 2 871,24 3 018,02 2 864,24 2 944,32 ZDROWIA (7) NAUCZYCIELE (8) 2 398,97 2 378,41 2 793,47 2 738,61 POZOSTALI SPECJALIŚCI(9) 3 568,50 2 898,55 3 582,96 3 099,49 TECHNICY I INNY ŚREDNI PERSONEL(10) 2 275,73 2 228,50 2 342,55 2 131,82 ŚREDNI PERSONEL TECHNICZNY(11) 2 662,17 2 440,02 2 740,71 2 363,05 ŚREDNI PERSONEL ROLNICTWA I OCHRONY ZDROWIA(12) 1 620,10 1 612,00 1 722,44 1 724,32 NAUCZYCIELE PRAKTYCZNEJ NAUKI ZAWODU I 1 909,42 2 481,75 2 093,10 2 203,95 INSTRUKTORZY(13) PRACOWNICY POZOSTAŁYCH SPECJALNOŚCI (14) 2 448,48 2 470,63 2 470,71 2 243,65 PRACOWNICY BIUROWI(15) 1 992,55 1 933,80 2 021,06 1 848,71 PRACOWNICY OBSŁUGI BIUROWEJ (16) 1 999,57 1 940,28 2 053,85 1 860,07 PRACOWNICY OBROTU PIENIĘŻNEGO I OBSŁUGI 1 961,74 1 889,98 1 897,80 1 808,37 KLIENTÓW(17) PRACOWNICY USŁUG OSOBISTYCH I SPRZEDAWCY(18) 1 348,37 1 311,58 1 361,39 1 335,86 PRACOWNICY USŁUG OSOBISTYCH I OCHRONY(19) 1 377,92 1 366,01 1 412,34 1 456,01 MODELKI,SPRZEDAWCY I DEMONSTRATORZY(20) 1 316,80 1 233,17 1 323,89 1 198,18 ROLNICY,OGRODNICY,LEŚNICY I RYBACY(21) 1 489,60 1 365,36 1 614,98 1 788,49 ROBOTNICY PRZEMYSŁOWI I RZEMIEŚLNICY(22) 1 869,92 1 739,97 1 845,31 1 766,37 GÓRNICY I ROBOTNICY BUDOWLANI(23) 2 087,17 1 607,88 2 009,40 1 684,17 ROBOTNICY OBRÓBKI METALI I MECHANICY MASZYN I 2 144,51 2 003,14 2 153,23 2 011,75 URZĄDZEŃ (24) ROBOTNICY ZAWODÓW (25) 1 602,68 1 262,17 1 701,01 1 661,60 PRECYZYJNYCH,CERAMICY,WYTWÓRCY WYROBÓW GALANTERYJNYCH,ROBOTNICY POLIGRAFICZNI I POKREWNI POZOSTALI ROBOTNICY PRZEMYSŁOWI I RZEMIEŚLNICY(26) 1 297,58 1 402,11 1 331,89 1 375,62 OPERATORZY I MONTERZY MASZYN I URZĄDZEŃ (27) 1 983,29 2 030,47 2 002,88 1 966,13 OPERATORZY MASZYN I URZĄDZEŃ WYDOBYWCZYCH I 2 306,96 2 311,98 2 323,39 2 258,48 PRZETWÓRCZYCH (28) OPERATORZY I MONTERZY MASZYN (29) 1 817,09 1 811,88 1 829,55 1 635,70 KIEROWCY I OPERATORZY POJAZDÓW I MASZYN 1 966,46 2 043,30 1 990,27 2 034,71 SAMOJEZDNYCH (30) PRACOWNICY PRZY PRACACH PROSTYCH (31) 1 305,13 1 353,26 1 352,79 1 343,63 PRACOWNICY PRZY PRACACH PROSTYCH W HANDLU I 1 208,68 1 220,10 1 274,26 1 246,68 USŁUGACH (32) PRACOWNICY POMOCNICZY W 1 321,06 1 112,42 1 356,61 1 502,94 ROLNICTWIE,RYBOŁÓWSTWIE I POKREWNI (33) ROBOTNICY POMOCNICZY W GÓRNICTWIE,PRZEMYŚLE,BUDOWNICTWIE I TRANSPORCIE(34) 1 528,52 1 644,67 1 548,85 1 646,50 Źródło: Opracowanie własne na podstawie z: Tablic wynikowych opracowania sprawozdania Z-12 : Struktura wynagrodzeń wg zawodów za miesiąc październik 2002 rok Urząd Statystyczny w Opolu, Struktura wynagrodzeń wg zawodów za miesiąc październik 2004 Urząd Statystyczny w Opolu oraz Struktura wynagrodzeń według zawodów w październiku 2002 r. Główny Urząd Statystyczny, Warszawa 2003 i Struktura wynagrodzeń według zawodów w październiku 2004 r. Główny Urząd Statystyczny, Warszawa 2005. 35