Henryk BEDNARCZYK, Małgorzata SZPILSKA Institute for Sustainable Technologies National Research Institute Work Pedagogy of Innovative Economy Centre Technologie informatyczne, dostęp do dobrej edukacji przeciw wykluczeniu społecznemu. Wprowadzenie Wykluczenie cyfrowe dzisiaj jest głównym elementem, czynnikiem, sprawcą wykluczenia społecznego. Ważne programy ukierunkowane na przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu odnajdujemy w aktualnej Strategii Europa 2020. Obok priorytetów rozwoju inteligentnego i rozwoju zrównoważonego akcentowany jest rozwój sprzyjający włączeniu społecznemu. Dla realizacji ww. priorytetów Komisja UE przedstawia siedem projektów przewodnich: unia innowacji, młodzież w drodze, europejska agenda cyfrowa, Europa efektywnie korzystająca z zasobów, polityka przemysłowa w erze globalizacji, europejski program walki z ubóstwem, program na rzecz nowych umiejętności i zatrudnienia. Przedstawiamy realną współpracę międzynarodową Work Pedagogy of Innovative Economy Centre of the Institute for Sustainable Technologies National Research Institute in Radom, Poland, w projektach europejskich w zakresie 4 grup tematycznych: 1. Technologie informatyczne innowacyjność kształcenia Projekty znajdujące się w tej grupie dotyczą wsparcia osób o niskich kwalifikacjach, zagrożonych bezrobociem i wykluczeniem społecznym. Podjęte prace dotyczyły wykorzystania technologii informacyjno-komunikacyjnych w celu podniesienia lub zmiany kwalifikacji osób dorosłych, a tym samym podniesienia ich szans na rynku pracy oraz zwiększania uznawalności kwalifikacji uzyskanych na drodze nieformalnej i pozaformalnej. Globalisation and opportunities vocational education for transnational careers (Globalizacja a możliwości kształcenie zawodowe dla kreowania międzynarodowych karier); www.transmigranteducation.eu Celem projektu realizowanego w latach 2009 2011 była identyfikacja form kształcenia oraz możliwości budowania kariery zawodowej wśród migrantów na międzynarodowym rynku pracy. Dokonano analizy problemów związanych ze zjawiskiem migracji w państwach partnerskich, w tym barier uczestnictwa w kształceniu zawodowym oraz pełnej i świadomej aktywności w społeczeństwie wiedzy. Przygotowano i wydano pod redakcją M. Gag, K. Sławińskiej i M. Sołtysiak publikację Globalisation and Opportunities: Vocational Education for Transnational Careers. Partnerstwo projektu tworzyły: Frankfurt University, Passage ggmbh (Niemcy), Akdeniz University (Turcja); Sinnos Soc. Cooperativa Sociale-ONLUS (Włochy); Nasc, the Irish Immigrant Support Centre (Irlandia), L&G Business Services Ltd., (Rumunia) oraz Akses (Czechy). 1
European Outpalcement Framework Vocational Support for People with Difficulties on Employment Access (Europejskie Ramy Outplacementu Wsparcie dla Osób Poszukujących lub Zmieniających Zatrudnienie), www.eu-eof.net Celem projektu było doskonalenie procesu poszukiwania zatrudnienia oraz optymalizacja procesów dostosowywania kwalifikacji osób poszukujących pracy do potrzeb przedsiębiorców. Opracowano i pilotażowo przetestowano w sześciu krajach model szkoleń podnoszących kompetencje tutorów (pracowników instytucji edukacyjnych) i mentorów (pracowników przedsiębiorstw) uczestniczących w procesach szkoleń zawodowych na stanowisku pracy, świadcząc tzw. usługi outplacementu. Opracowano przewodnik metodologiczny dla mentorów i tutorów 1. Projekt zrealizowano w latach 2010 2011, w partnerstwie siedmiu krajów europejskich: Austrii (Schulungszentrum Fohnsdorf), Polski (ITeE PIB), Grecji (Dimitra Institute), Danii (Randers Bo-Og Erhvervstraening), Słowenii (School Center Ptuj i Univerzitetni Rehabilitacijski Instytut Republike Slovenije), Słowacji (Coop Institute of Education) i Portugalii (CESIS). Supporting system for nonformal and informal learning for low-skilled workers (System wsparcia uczenia się pozaformalnego i nieformalnego dla osób o niskich kwalifikacjach), www.skillsup.eu Nadrzędnym celem realizowanego projektu jest aktywizacja pracowników o niskich kwalifikacjach oraz opracowanie i przetestowanie zasad, sposobów uznawania wyników uczenia się nieformalnego i pozaformalnego. W projekcie opracowane zostaną interaktywne kursy w zakresie budownictwa, które mogą być umieszczone na nośniku elektronicznym (wersja off-line) lub platformie informatycznej IT (wersja online). Prace w ramach dwuletniego projektu (2010 2012) koordynuje zespół Ośrodka Pedagogiki Pracy Innowacyjnej Gospodarki ITeE PIB. W skład partnerstwa wchodzą ponadto: TNOiK Oddział w Gdańsku, Polskie Stowarzyszenie Gipsu (Polska), Ente ACLI Istruzione e formazione Professionale Friuli Venezia Giulia (Włochy) oraz Universitatea Dunarea de Jos din Galati (Rumunia). Mobility in Building Construction Sector through ECVET (ECVET-BUD) (Mobilność w sektorze budownictwa poprzez system ECVET) http://ecvetbud.eu Głównym celem projektu jest promocja elastyczności i uznawania efektów uczenia się uzyskiwanych na drodze nieformalnej i pozaformalnej. ECVET-BUD wspiera implementację europejskiego systemu transferu osiągnięć w kształceniu i szkoleniu zawodowym (ECVET) w sektorze budownictwa oraz promuje transfer umiejętności, kompetencji i kwalifikacji, a także mobilność pracowników. Projekt zakłada zaprojektowanie modelu przyznawania, akumulacji i uznawania punktów ECVET dla ocenionych i zwalidowanych kompetencji zawodowych przypisanych do odpowiednich jednostek efektów uczenia się. 1 J. Religa (red.) (2011), Przewodnik metodologiczny dla tutorów i mentorów, Radom, ITeE PIB. 2
Partnerstwo projektu: Towarzystwo Naukowe Organizacji i Kierownictwa TNOiK (lider, Polska), Training 2000 (Włochy), ENAIP (Włochy), Stiftung ECAP Schweiz (Szwajcaria), Instytut Technologii Eksploatacji PIB (Polska), Związek Zawodowy Budowlani (Polska). 2. Kształcenie dla umiejętności cyfrowych Grupa ta obejmuje projekty w sposób szczególny dotyczące nowych metod i jakości pracy instytucji edukacji zawodowej celem wsparcia rozwoju umiejętności informatycznych w procesie nauczania i uczenia się. Wymienione projekty dotyczą najnowszych międzynarodowych przedsięwzięć Work Pedagogy of Innovative Economy Centre, ITeE PIB: Innovation Laboratories for the Quality Assurance of Vocational Education and Training (Laboratoria Innowacji dla zapewnienia jakości kształcenia i szkolenia zawodowego), i-lab2 Koncepcja projektu i-lab2 powstała w Ośrodku na bazie rezultatów uzyskanych w ramach projektu i-lab1 European i-lab Competence Development Programme, zrealizowanego w międzynarodowym partnerstwie: Wielka Brytania (University of Essex, CamProf), Polska (ITeE PIB), Rumunia (Executive Agency for Higher Education and Research Funding), Turcja (BCD), Grecja (IDEC) w latach 2006 2009. Przyniósł on między innymi uruchomienie w Work Pedagogy of Innovative Economy Centre, ITeE PIB w Radomiu pierwszego w Polsce laboratorium innowacji. Ideą nowego przedsięwzięcia jest zapewnienie jakości edukacji i szkoleń zawodowych, realizowanych w krajach UE poprzez wykorzystanie laboratoriów innowacji w procesach dydaktycznych. Uruchomione zostaną trzy nowe i-laby w instytucjach partnerskich, opracowana nowa wersja językowa specjalistycznego programowania komputerowego VBS wspierającego pracę w laboratoriach. Zaplanowano też rozwój kompetencji nauczycieli i trenerów kształcenia zawodowego nowo powstałych laboratoriów, w zakresie moderowania sesji warsztatowych oraz obsługi innowacyjnego oprogramowania komputerowego (zgodnie z opracowanym w ramach pierwszej edycji projektu i-lab1 standardem kwalifikacji zawodowych moderatora sesji i-lab). Dzięki różnorodności profilu działalności instytucji partnerskich zidentyfikowane zostaną nowe zastosowania laboratoriów innowacji w edukacji i szkoleniach zawodowych, które wzbogacą Przewodnik Dobrych Praktyk 2. W nowej edycji projektu i-lab do współpracy zaproszono: Uniwersytet Rzeszowski, School Center Ptuj (Słowenia), Sächsische Bildungsgesellschaft für Umweltschutz und Chemieberufe Dresden mbh (Niemcy), IDEC (Grecja) oraz Uniwersytet w Galati (Rumunia). Integrated e-training & e-stage for People with Physical Disabilities to Work at Home as Call Center Representatives (IT-Call) (Zintegrowane e-szkolenia i e-staże dla osób z fizyczną niepełnosprawnością do pracy w domu jako operatorzy telecentrów) IT-Call 2 J. Religa, M. Kacprzak (2008), Laboratorium innowacji przewodnik dobrych praktyk, ITeE PIB Radom. 3
Ten nowy projekt ma na celu budowę platformy internetowej i opracowanie pakietu innowacyjnych materiałów edukacyjnych dla osób z fizyczną niepełnosprawnością w celu podniesienia ich szans na rynku pracy i przygotowania ich do pracy w telecentrach. Głównym celem projektu jest przygotowanie osób z fizyczną niepełnosprawnością do pracy w domu jako operatorzy telecentrów. Projekt przewiduje opracowanie kursu składającego się z 7 modułów w zidentyfikowanych obszarach potrzeb szkoleniowych. Materiały szkoleniowe zostaną udostępnione w wygodnej formie e-learningowej. Dodatkowe wsparcie stanowić będą filmy instruktażowe i ścieżki dźwiękowe umożliwiające e-praktyki między uczestnikami szkoleń. Partnerstwo projektu: POINT Project Construction & Engineering Trading LLC (lider, Turcja), Berufsfoerderungswerk (Niemcy), Instituto de Formacion Integral, S.L.U.(Hiszpania), Centro Internazionale per la Promozione dell`educazione (Włochy), Nadacia Mojmir (Słowacja), Instytut Technologii Eksploatacji-PIB (Polska); TAKIDD (Turcja). Economic Literacy in Education (Umiejętności ekonomiczne w edukacji), ww.imre.ro/elite Celem projektu realizowanego w ramach programu Grundtvig w latach 2009 2011 było promowanie wśród osób dorosłych umiejętności, pozwalających na zrozumienie głównych czynników ekonomicznych wywierających wpływ na ich życie i umożliwiających im lepsze podejmowanie decyzji oraz uczestniczenie w życiu lokalnych środowisk. Na podstawie przeprowadzonych badań diagnostycznych opracowano innowacyjny program szkoleniowy promujący podstawową wiedzę ekonomiczną przydatną w życiu codziennym. Dwuletni projekt realizowało w latach 2009 2011 międzynarodowe partnerstwo koordynowane przez Enfield Council (Wielka Brytania), w składzie: Federacion De Empresarios Del Metal De La Provincia De Alicante (Hiszpania); Institut de Formation et d Apui aux initiatives de Développment (Francja), Prometeo (Włochy), Espace Formation Pme (Belgia); Fundatia Institutul Multimedio Romano (Rumunia), Schulungszentrum Fuhnsdorf (Austria), Instytut Technologii Eksploatacji PIB (Polska). Jako rezultat współpracy, wydano między innymi publikację zwartą Economic Literacy in Education pod redakcją B. Charles, E. Kozieł, K. Sławińskiej. 3. Edukacja środowiskowa Grupa ta obejmuje projekty dotyczące innowacyjnych przedsięwzięć edukacji informatycznej w środowisku lokalnym, w tym edukacji międzypokoleniowej, społecznej sieci komputerowej, budowaniu partnerstwa dla społeczeństwa informacyjnego w celu przeciwdziałaniu wykluczeniu cyfrowemu w powiecie zwoleńskim. esycyna Społeczna sieć komputerowa w powiecie zwoleńskim Celem projektu była budowa lokalnej sieci komputerowej ogólnodostępnej dla dzieci, młodzieży i dorosłych. Powstały: Gminne Centra Informacji w gminie Zwoleń i w gminie Kazanów granty Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej w ramach programu Aktywizacji Zawodowej Absolwentów Pierwsza Praca. Otrzymaliśmy istotną pomoc od Niemieckiego Związku Uniwersytetów 4
Powszechnych. Dzisiaj sieć to 81 komputerów w 51 epunktach w 44 miejscowościach. Codziennie w naszej sieci przed komputerami zasiada 500 700 osób, głównie dzieci, młodzieży rzadziej dorośli. Prowadzone są zajęcia dla ok. 50 70 dzieci i młodzieży z udziałem rodziców i dziadków w formie Wakacji z komputerem i nie tylko oraz Pikniki integracyjne. Od 2000 roku trwa intensywna edukacja informatyczna. Odbyło się XXXVI kursów, które ukończyło 1412 słuchaczy. Kilkudziesięciu słuchaczy ukończyło studia podyplomowe, powstały 2 prace doktorskie. Dziedzictwo i rozwój LEADER (2005 2013) Program Rozwoju Obszarów Wiejskich W wyniku integrowania środowiska lokalnego e-aktywizacji powstały Lokalne Grupy Działania najpierw w jednej gminie potem w 6 gminach.. W projekcie Leader realizowany jest kolejny III etap projektu Wdrażanie lokalnej strategii rozwoju już w 11 okolicznych gminach: Ciepielów, Gózd, Iłża, Jastrzębia, Jedlnia-Letnisko, Kazanów, Pionki, Policzna, Przyłęk, Tczów i Zwoleń. (2009 2015). Zrealizowano kilka projektów odnowy wsi, kilkanaście małych projektów, głównie w rozwoju działalności kulturalnej i turystyki. Brak jest zgłoszeń w komponentach projektu: różnicowania działalności nierolniczej oraz tworzenia i rozwoju mikroprzedsiębiorstw. @ktywna Wieś Praca dla Aktywnych (2010) Program Operacyjny Kapitał Ludzki Celem projektu było wsparcie aktywizacji zawodowej, poprawa zdolności do zatrudnienia mieszkańców 5 gmin powiatu zwoleńskiego poprzez zastosowanie technologii informatycznych w doradztwie zawodowym na odległość. W projekcie uczestniczyły 64 osoby dorosłe z minimalnym przygotowaniem zawodowym do 34. roku życia, w tym nieposiadające doświadczeń zawodowych osoby w niemobilnym wieku zawodowym (po 45. roku życia), mające trudności z dostosowaniem się do wymogów współczesnej gospodarki rynkowej oraz długotrwałe bezrobotni, rolnicy, małżonkowie rolników, domownicy, którzy chcą podjąć zatrudnienie poza sektorem rolnym. Rezultaty projektu: kursy informatyczne ukończyło 81 osób, wdrożono doradztwo zawodowe on-line, opracowano 61 indywidualnych planów działania, czasowe zatrudnienie znalazło 13 osób a 12 osób skierowano na szkolenia. Integracja lokalna e-aktywizacja (2010) Program Operacyjny Kapitał Ludzki Celem projektu było stworzenie warunków do pełnej integracji społecznej w aspekcie międzypokoleniowym i aktywizacja społeczna mieszkańców wsi powiatu zwoleńskiego poprzez wspólne uczenie się i nabycie umiejętności komunikowania się za pośrednictwem Internetu w 10 miejscowościach. Uruchomiono epunkty integracyjne: Barycz, Jasieniec, Sycyna, Zielonka, Czarnolas, Policzna, Kazanów, Przyłęk, Tczów, Zwoleń. Rezultaty projektu: 10 pikników integracyjnych, warsztaty obsługi komputera i technologii informatycznych, integracyjne wakacje. W projekcie (kursach) uczestniczyło 81 mieszkańców z 10 wsi powiatu zwoleńskiego w wieku od 7 do 80 lat. Edukacja międzypokoleniowa Living Memory, MEVA (2006 2007) Program Leonardo da Vinci 5
Cel projektu: promowanie znajomości technologii cyfrowych wśród osób starszych zamieszkujących tereny wiejskie poprzez nowoczesne metody ICT do międzypokoleniowego kształcenia osób powyżej 50. roku życia zamieszkujących tereny wiejskie, którzy mają utrudniony dostęp do nowoczesnych technologii z powodu sytuacji społecznej, ekonomicznej lub geograficznej. Partnerstwo projektu: Departament of Education Diputació de Barcelona (Spain), Institute for Sustainable Technologies National Research Institute (Poland), Schulungszentrum Fohnsdorf (Austria), Nova Distance (Sweden). Partnerstwo dla społeczeństwa informacyjnego przeciwdziałanie wykluczeniu cyfrowemu w gminach powiatu zwoleńskiego (einclusion 2010 2011) Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka Celem projektu było przeciwdziałanie wykluczeniu cyfrowemu 180 gospodarstw domowych ze względu na niepełnosprawność członka rodziny bądź niekorzystną sytuację materialną uczniów gimanzjum poprzez zapewnienie rodzinie sprzętu komputerowego, dostępu do Internetu, doradztwa i szkoleń. Partnerstwo: Powiat Zwoleński zarządzający projektem (gospodarstwa domowe z niepełnosprawnymi, rodziny zastępcze, uczniowie szkół ponadgimnazjalnych), Gmina Zwoleń (gospodarstwa domowe z uczniami gimnazjów), Stowarzyszenie Oświatowe Sycyna (grupa uzdolnionej młodzieży Talenty, szkolenia, doradztwo edukacyjne i informatyczne, w tym on-line, ewaluacja projektu). Educate Generation Edukacja międzypokoleniowa GRUNDTVIG 2 (LLP) 2009-20011 Idea, cele projektu: wymiana doświadczeń nauczania technologii informatycznych dorosłych, wypracowanie interdyscyplinarnego podejścia do nauczania ICT dorosłych. Rezultaty projektu: strona internetowa, strona S.O. Sycyna, e-book poradnik międzypokoleniowej edukacji informatycznej dobre praktyki: programy kursów, materiały dydaktyczne. W warsztatach w 6 krajach uczestniczyło 18 osób (w tym 4 dorosłe osoby uczące się). Partnerstwo projektu: Adult Education Centres of the Ministry of Education and Culture, (Cyprus), Second Chance School of Serres SCS, (Greece), Sycyna Educational Society, (Poland), Centre of lifelong learning Triana, (Spain), Polo Europeo della Conoscenza IC Lorenzi, Fumane-Verona, (Italy), Inspectorate of Correction Region of Klaipeda, (Lithuania), State Probation Service Daugavpils District, (Latvia), Regional Chamber of Craft and Small Business, Sežana (Slovenia), Regionalas Attistibas Atbalsta Centrs Ritums, Liepaja, (Latvia). (Bednarczyk, 2011) 4. Identyfikacja kompetencji zawodowych uzyskiwanych w procesie pracy Najnowsze przedsięwzięcie ITeE-PIB (realizowane od grudnia 2012r.), które prowadzi do lepszego poznania i zrozumienia potrzeb pracodawców. Projekt Rozwijanie zbioru krajowych standardów kompetencji zawodowych wymaganych przez pracodawców, na zlecenie Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej. Głównym rezultatem 6
projektu będą - opracowane przy udziale partnerów społecznych opisy 300 zawodów i specjalności pozaszkolnych oraz przyporządkowane im kompetencje w układzie: wiedza, umiejętności i inne wymagania, w tym kompetencje społeczne. Standardy kompetencji będą rekomendowane urzędom pracy do stosowania. Opisy zadań zawodowych i wymaganych kompetencji usprawniają komunikacje między pracodawcami a poszukującymi pracy. Są narzędziem do projektowania szkoleń w oparciu zdiagnozowane luki kompetencyjne. Stanowią podstawę dla tworzenia wiarygodnego, alternatywnego do formalnego systemu uczenia się i potwierdzania nabytych umiejętności i ułatwią znalezienie zatrudnienia. Podsumowanie Doświadczenia Work Pedagogy of Innovative Economy Centre, ITeE-PIB w projektach europejskich, członkostwo w sieciach współpracy, współpraca z wiodącymi uniwersytetami i instytucjami świata sprzyja zamierzeniom modernizacji polskiego systemu ustawicznej edukacji zawodowej i dyskusji nad kształtem edukacji zawodowej w przyszłości. Ośrodek jest także przygotowany do pracy nad opracowywaniem i wdrażaniem europejskich ram kwalifikacji i oferuje współpracę w realizacji projektów krajowych i międzynarodowych w zakresie innowacyjnej ustawicznej edukacji zawodowej oraz upowszechniania rezultatów badań w uznanym i wydawanym przez nas czasopiśmie Edukacja Ustawiczna Dorosłych Polish Journal of Continuing Education. Literatura 1. Bednarczyk H. (2008), W środowisku naukowym pedagogiki pracy i europejskiej przestrzeni badań i edukacji, Pedagogika Pracy nr 50, s. 98 107. 2. Charles B., Kozieł E., Sławińska K. (2011), Economic literacy in education, ITeE PIB, Radom. 3. EUROPA 2020, (2010), Strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu, Komunikat Komisji, KOM (2010) 2020, Bruksela. 4. Koprowska D., Religa J. (2012): Międzynarodowe projekty ustawicznej edukacji zawodowej. Edukacja Ustawiczna Dorosłych/Polish Journal of Continuing Education nr 3, s.29-40. 5. Koprowska D., Skoczylas K., Szpilska M., (2011), Ustawiczna edukacja zawodowa w międzynarodowej przestrzeni badań, Edukacja Ustawiczna Dorosłych 4, s. 64-73. 6. Schelten A., (2005), Grundlagen der Arbeitspädagogik/Podstawy pedagogiki pracy, Frenz Steiner Verlag GmbH. 7