Krzysztof Wołowicz Dyrektor Departamentu Analiz DM TMS Brokers S.A. Najważniejsze wydarzenia polityczne roku i ich wpływ na rynki finansowe Warszawa, 5 listopada 2012 r.
Rok 2012 jest rokiem wyborów prezydenckich w USA. Zmianie ulegnie również skład Izby Reprezentantów oraz Senatu. Harmonogram wydarzeń po wyborach 6 listopada Dzień wyborów, 17 grudnia Kolegium elektorów formalnie potwierdza wybór Prezydenta i Wiceprezydenta, 3 stycznia Inauguracyjne posiedzenie Kongresu, 6 stycznia Formalne liczenie głosów elektorskich przed połączoną sesją Kongresu, przewodniczący Senatu ogłasza wyniki elekcji, 20 stycznia Inauguracja Prezydentury, ŹRÓDŁO: BLOOMBERG, OBL. WŁASNE 2
2012-09-03 2012-09-05 2012-09-07 2012-09-09 2012-09-11 2012-09-13 2012-09-15 2012-09-17 2012-09-19 2012-09-21 2012-09-23 2012-09-25 2012-09-27 2012-09-29 2012-10-01 2012-10-03 2012-10-05 2012-10-07 2012-10-09 2012-10-11 2012-10-13 2012-10-15 2012-10-17 2012-10-19 2012-10-21 2012-10-23 Sondaże przeprowadzane przez Real Clear Politics w dn. 24 października wskazywały na niewielką przewagę kandydata Republikanów M.Romne ya. Sytuacja może jednak ulec zmianie. Najważniejszy jest zawsze ostatni tydzień przed wyborami. Sondaże RCP 51 50 49 48 47 46 45 44 43 42 Romney Obama ŹRÓDŁO: Dane RCP 3
Obecny układ sił daje przewagę Republikanom w Izbie Reprezentantów, a Demokratom w Senacie. Obecna sytuacja w Izbie Reprezentantów Obecna sytuacja w Senacie 194 241 Republikanie Demokraci 53 47 Republikanie Demokraci ŹRÓDŁO: Dane RCP 4
Wciąż jednak jest spory odsetek niezdecydowanych, co może ostatecznie istotnie wpłynąć na przyszły układ sił. Prognozowany skład Izby Reprezentantów Prognozowany skład Senatu 26 226 Republikanie Demokraci 11 43 Republikanie Demokraci 183 nie zdecydowani 46 ŹRÓDŁO: Dane RCP 5
Wybory prezydenckie zwykle przynoszą wzrost niepewności odnośnie przyszłej polityki ekonomicznej. Dlatego rynki finansowe bacznie je obserwują 300 Indeks niepewności polityki ekonomicznej 250 200 150 100 50 0 1985 1986 1987 1989 1990 1991 1993 1994 1995 1997 1998 1999 2001 2002 2003 2005 2006 2007 2009 2010 2011 ŹRÓDŁO: Economic Policy Uncertainty 6
Stan gospodarki amerykańskiej 7
Gospodarka amerykańska znajduje się obecnie poniżej swojego długoterminowego potencjału wzrostowego. Skutkuje to m.in. wysokim i długotrwałym bezrobociem. ŹRÓDŁO: Dane BEA 8
Współczynnik aktywności zawodowej znajduje się w trendzie spadkowym od 2000 r., jednak to dopiero ostatnia recesja spowodowała przyspieszenie spadku tego wskaźnika. ŹRÓDŁO: Dane BEA 9
Dzieje się tak pomimo wysokiego deficytu budżetu centralnego. ŹRÓDŁO: Dane Departamentu Skarbu USA 10
1970 1971 1972 1973 1974 1975 1976 1977 1978 1979 1980 1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 Systematycznie rośnie zadłużenie publiczne USA w relacji do PKB. 70,00 Dług/PKB (%) 60,00 50,00 40,00 30,00 20,00 10,00 0,00 ŹRÓDŁO: Dane BEA 11
Sprzyja temu ponowny spadek dynamiki wzrostu amerykańskiego PKB 5,0 4,0 3,0 2,0 1,0 PKB 0,0-1,0-2,0 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 Pierwsza połowa 2012-3,0-4,0 ŹRÓDŁO: Dane BEA 12
W krótkim okresie największym problemem stojącym przed gospodarką amerykańską jest tzw. klif fiskalny. Klif fiskalny to : wygasające ulgi podatkowe, cięcia w wydatkach na ochronę zdrowia, wygasanie dodatkowych zasiłków dla bezrobotnych, Całość tych posunięć szacowana jest na 665 mld USD, czyli ok. 4% PKB 13
Stany Zjednoczone między młotem a kowadłem Konsolidacja fiskalna spowoduje osłabienie tempa wzrostu gospodarczego I. Biuro Budżetowe Kongresu (CBO) szacuje realny wzrost PKB niższy o 2,1% w 2013 r. Oznaczałoby to recesję!!! Brak konsolidacji fiskalnej I. Dalszy wzrost zadłużenia USA, wg. CBO do 200% PKB w 2037 r. II. Prawdopodobne obniżenie ratingu USA 14
Alternatywy przed jakimi stoi polityka fiskalna pokazuje projekcja CBO Deficyt budżetu do PKB (%) Scenariusz bazowy Przedłużenie ulg Zaniechanie cięć wydatków Dodatkowe odsetki 8,0 7,0 6,0 5,0 4,0 3,0 2,0 1,0 0,0 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 ŹRÓDŁO: Biuro Budżetowe Kongresu 15
1940 1942 1944 1946 1948 1950 1952 1954 1956 1958 1960 1962 1964 1966 1968 1970 1972 1974 1976 1978 1980 1982 1984 1986 1988 1990 1992 1994 1996 1998 2000 2002 2004 2006 2008 2010 2012 2014 2016 2018 2020 2022 Podobnie sytuacja wygląda w przypadku długu publicznego do PKB 120,00 Dług publiczny do PKB (%) i projekcje 100,00 80,00 60,00 40,00 20,00 0,00 scenariusz pełnego klifu scenariusz alternatywny braku klifu ŹRÓDŁO: Biuro Budżetowe Kongresu 16
2000Q1 2000Q3 2001Q1 2001Q3 2002Q1 2002Q3 2003Q1 2003Q3 2004Q1 2004Q3 2005Q1 2005Q3 2006Q1 2006Q3 2007Q1 2007Q3 2008Q1 2008Q3 2009Q1 2009Q3 2010Q1 2010Q3 2011Q1 2011Q3 2012Q1 2012Q3 2013Q1 2013Q3 2014Q1 2014Q3 2015Q1 2015Q3 2016Q1 2016Q3 2017Q1 2017Q3 2018Q1 2018Q3 2019Q1 2019Q3 2020Q1 2020Q3 2021Q1 2021Q3 2022Q1 2022Q3 oraz stopy bezrobocia Stopa bezrobocia (%) 12,0 10,0 8,0 6,0 4,0 2,0 0,0 scenariusz pełnego klifu scenariusz alternatywny braku klifu 17
Co proponują kandydaci? 18
Podatki osobiste Podatki od nieruchomości Programy federalne W kwestii podatków: Barack Obama Zwiększenie przychodu przez wzrost krańcowych stawek podatkowych dla bogatych. Cięcia podatków dla biedniejszych gospodarstw domowych. Najwyższa stawka równa 45 proc. Działania zmniejszające koszt Medicare i Medicaid. Mitt Romney Zmiana systemu podatkowego, która będzie neutralna dla budżetu - spadkowi stawek podatkowych, towarzyszyć będzie rozszerzenie bazy podatkowej (mniej ulg). Zniesienie podatku. Zmniejszenie roli Medicare i Medicaid. 19
Stawki podatkowe: Stawka podatkowa (w proc.) Obecnie Barack Obama Mitt Romney Dochody z pracy 35 39,6 28 Podatek od odsetek 35 43,4 28 (dla dochodów powyżej 200 tys. USD rocznie) Dywidendy 15 43,4 15 (dla dochodów powyżej 200 tys. USD rocznie) Zyski kapitałowe 15 20 15 (dla dochodów powyżej 200 tys. USD rocznie) Nieruchomości 35 45 0 20
Czyje zwycięstwo rynki mogą ocenić bardziej pozytywnie? 21
republikanie demokraci republikanie demokraci republikanie demokraci Indeks dolara ważony do głównych walut Spadek wartości indeksu TWI oznacza osłabienie USD Wzrost wartości indeksu TWI oznacza umocnienie USD 150,0 TWI USD, marzec 1973 =100 140,0 130,0 120,0 110,0 100,0 90,0 80,0 70,0 60,0 sty 73 sty 78 sty 83 sty 88 sty 93 sty 98 sty 03 sty 08 ŹRÓDŁO: Fed St.Louis 22
Intuicyjnie na podstawie wcześniejszego wykresu wydaje się, iż rządy Republikanów sprzyjają osłabieniu dolara, a rządy Demokratów jego umocnieniu. Prezydent Partia Średni poziom indeksu TWI Nixon Republikanie 100,97 Ford Republikanie 104,28 Carter Demokraci 98,33 Reagan Republikanie 112,53 Bush sr. Republikanie 89,93 Clinton Demokraci 92,64 Bush jr. Republikanie 88,72 Obama Demokraci 74,25 ŹRÓDŁO: Obliczenia własne 23
Jednak szczegółowa analiza danych przeczy takiej tezie- jest dokładnie na odwrót!!! Średni poziom indeksu TWI w latach 1973-2012 102 97 92 87 99,29 82 88,41 77 Republikanie Demokraci ŹRÓDŁO: Obliczenia własne 24
A jak reagowały giełdy? Zbadaliśmy zachowanie indeksu Dow Jones Industrial Average w okresie od początku ubiegłego wieku do dnia dzisiejszego. W tym czasie na Republikanów przypadło 16 kadencji, a na Demokratów 13. Demokraci ; 13 Republikanie; 16 ŹRÓDŁO: Obliczenia własne 25
Stworzyliśmy indeks dla każdej kadencji przyjmując początek kadencji = 100. Następnie obliczyliśmy średni poziom indeksu dla poszczególnych kadencji. Im wyższy poziom osiągał indeks tym wyższy był średni poziom DJIA w odniesieniu do początku kadencji. Średnie poziomy indeksu dla DJIA 200 180 160 140 120 100 80 60 40 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 Republikanie Demokraci średnia Republikanów średnia Deomkratów ŹRÓDŁO: Obliczenia własne 26
Okazuje się, iż za kadencji Republikanów średni poziom indeksu DJIA w stosunku do początku każdej kadencji wzrósł o 13,9 %. Za kadencji Demokratów wzrost wyniósł 18,6 % Republikanie Demokraci 113,89 118,60 ŹRÓDŁO: Obliczenia własne 27
Spodziewana reakcja rynków finansowych na wynik wyborów: Scenariusz Obligacje rządu USA USD Ceny ropy naftowej Rynki akcji Brak zmian Prezydent Obama Neutralne Pozytywne Neutralne/Negatyw ne Izba Republikanie Reprezentantów Senat Demokraci Neutralne/Negatyw ne Wygrywa Romney Prezydent Romney Negatywne Neutralne/negatyw ne Izba Republikanie Reprezentantów Senat Wygrywa Romney/ podział w IR i S Republikanie Pozytywne Pozytywne Prezydent Romney Neutralne Pozytywne Neutralne/ Pozytywne Neutralne/Negatywne Izba Reprezentantów Senat Republikanie Demokraci ŹRÓDŁO: Obliczenia własne 28
Zmiana władzy w Chinach 29
8 listopada rozpoczyna się XVIII Zjazd Komunistycznej Partii Chin ŹRÓDŁO: Lonely planet 30
Zjazd KPCh odbywa się co 5 lat, a raz na dekadę następuje zmiana przywództwa i wymiana 2/3 stanowisk rządowych. Obecnie widomo już, iż przyszłym prezydentem zostanie Xi Jinping, a premierem Li Keqiang. 31
Struktura organizacyjna KPCh ŹRÓDŁO: KPCh 32
Założenia planu 5-letniego na lata 2011-2015 Cel Inicjatywa polityczna Środki Konsumpcja Tworzenie miejsc pracy Stworzenie 45 mln nowych miejsc pracy, plus 40 mln dla migrujących pracowników; stopa bezrobocia < 5% Konsolidacja i modernizacja przemysłu Urbanizacja Wzrost bezpieczeństwa socjalnego Dystrybucja dochodów Promocja sektora usług Rozwój sektorów strategicznych Wzrost stopy urbanizacji z 47,5% w 2010 r. do 51,5% w 2015 r. Poprawa dostępu do usług publicznych Objęcie systemu ubezpieczeń emerytalnych mieszkańców miast do 375 mln osób. Objęcie ubezpieczeniem emerytalnym mieszkańców wsi. Zwiększenie wydatków publicznych na edukację do 4 % PKB. Rozwój budownictwa publicznego. Wzrost dochodów rozporządzalnych ludności miast per capita >7% p.a. Wzrost dochodów gotówkowych ludności wiejskiej >7% p.a. wzrost minimalnych wynagrodzeń o ponad 13% p.a. Wzrost udziału usług w PKB z 43 % obecnie do 47% w 2015 r. Utworzenie specjalnego funduszu inwestycyjnego dla rozwoju inwestycji w sektory strategiczne. Inwestycje w infrastrukturę Rozwój czystych energii, w tym energii jądrowej, budowa elektrowni wodnych, rozbudowa sieci autostrad do 83 tys. km, szybkich kolei do 45 tys. km. Budowa nowego portu lotniczego w Pekinie do końca 2015 r. ŹRÓDŁO: KPCh 33
Wyzwania stojące przed Chinami 34
2000-12-01 2001-04-01 2001-08-01 2001-12-01 2002-04-01 2002-08-01 2002-12-01 2003-04-01 2003-08-01 2003-12-01 2004-04-01 2004-08-01 2004-12-01 2005-04-01 2005-08-01 2005-12-01 2006-04-01 2006-08-01 2006-12-01 2007-04-01 2007-08-01 2007-12-01 2008-04-01 2008-08-01 2008-12-01 2009-04-01 2009-08-01 2009-12-01 2010-04-01 2010-08-01 2010-12-01 2011-04-01 2011-08-01 2011-12-01 2012-04-01 2012-08-01 PKB w II kw. br. osiągnął najwolniejsze tempo wzrostu od 3 lat z powodu spadku popytu zagranicznego i osłabienia krajowych inwestycji. 14,00 PKB r/r 12,00 10,00 8,00 6,00 4,00 2,00 0,00 ŹRÓDŁO: Bloomberg 35
2005-03-01 2005-06-01 2005-09-01 2005-12-01 2006-03-01 2006-06-01 2006-09-01 2006-12-01 2007-03-01 2007-06-01 2007-09-01 2007-12-01 2008-03-01 2008-06-01 2008-09-01 2008-12-01 2009-03-01 2009-06-01 2009-09-01 2009-12-01 2010-03-01 2010-06-01 2010-09-01 2010-12-01 2011-03-01 2011-06-01 2011-09-01 2011-12-01 2012-03-01 2012-06-01 2012-09-01 Indeks PMI od 5 miesięcy znajduje się poniżej granicy 50 pkt. oddzielającej rozwój od stagnacji. PMI w sektorze przemysłowym -średnia 3 miesięczna 54,00 52,00 50,00 48,00 46,00 44,00 42,00 ŹRÓDŁO: Bloomberg 36
2008-01-01 2008-03-01 2008-05-01 2008-07-01 2008-09-01 2008-11-01 2009-01-01 2009-03-01 2009-05-01 2009-07-01 2009-09-01 2009-11-01 2010-01-01 2010-03-01 2010-05-01 2010-07-01 2010-09-01 2010-11-01 2011-01-01 2011-03-01 2011-05-01 2011-07-01 2011-09-01 2011-11-01 2012-01-01 2012-03-01 2012-05-01 2012-07-01 2012-09-01 Wartość udzielanych kredytów bankowych nie wzrasta 2000 1800 1600 1400 1200 1000 800 600 400 Kredyty w mld RMB 200 ŹRÓDŁO: Bloomberg 37
Jakie reformy wprowadzi nowe kierownictwo 38
Reforma systemu finansowania w celu poprawy alokacji kapitałów. Zwiększenie udziału sektora finansowego w PKB do 5% z 4,4% w ostatnich dwóch dekadach. Udział sektora finansowego w PKB w ciągu ostatnich 10 lat (%) 9,00 8,00 8,0 7,00 6,5 6,00 5,00 4,4 4,00 3,00 2,00 1,00 0,00 Chiny Japonia USA ŹRÓDŁO: Bloomberg 39
1996-05-01 1996-11-01 1997-05-01 1997-11-01 1998-05-01 1998-11-01 1999-05-01 1999-11-01 2000-05-01 2000-11-01 2001-05-01 2001-11-01 2002-05-01 2002-11-01 2003-05-01 2003-11-01 2004-05-01 2004-11-01 2005-05-01 2005-11-01 2006-05-01 2006-11-01 2007-05-01 2007-11-01 2008-05-01 2008-11-01 2009-05-01 2009-11-01 2010-05-01 2010-11-01 2011-05-01 2011-11-01 2012-05-01 Liberalizacja polityki stóp procentowych. Obecnie bank centralny wyznacza górny pułap dla depozytów bankowych i dolny dla oprocentowania kredytów. Bank centralny pozostawi bankom więcej swobody w kształtowaniu oprocentowania kredytów. Pełna liberalizacja polityki stóp procentowych powinna zostać zakończona w ciągu 3 lat. 12,00 10,00 8,00 6,00 4,00 2,00 0,00 Stopy procentowe stopa procentowa dla kredytów stopa procentowa dla depozytów ŹRÓDŁO: Bloomberg 40
1995-11-01 1996-05-01 1996-11-01 1997-05-01 1997-11-01 1998-05-01 1998-11-01 1999-05-01 1999-11-01 2000-05-01 2000-11-01 2001-05-01 2001-11-01 2002-05-01 2002-11-01 2003-05-01 2003-11-01 2004-05-01 2004-11-01 2005-05-01 2005-11-01 2006-05-01 2006-11-01 2007-05-01 2007-11-01 2008-05-01 2008-11-01 2009-05-01 2009-11-01 2010-05-01 2010-11-01 2011-05-01 2011-11-01 2012-05-01 Pełna wymienialność RMB (juana). W kwietniu został rozszerzony zakres wahań do 1% z 0,5% -oznacza to, iż zmiany pójdą w kierunku bardziej elastycznego i rynkowego systemu walutowego. Kurs USDCNY 8,50 8,00 7,50 7,00 6,50 6,00 ŹRÓDŁO: Bloomberg 41
2001-12-01 2002-04-01 2002-08-01 2002-12-01 2003-04-01 2003-08-01 2003-12-01 2004-04-01 2004-08-01 2004-12-01 2005-04-01 2005-08-01 2005-12-01 2006-04-01 2006-08-01 2006-12-01 2007-04-01 2007-08-01 2007-12-01 2008-04-01 2008-08-01 2008-12-01 2009-04-01 2009-08-01 2009-12-01 2010-04-01 2010-08-01 2010-12-01 2011-04-01 2011-08-01 2011-12-01 2012-04-01 2012-08-01 Wzrost konsumpcji wewnętrznej. Władze chińskie dążą do wzrostu udziału konsumpcji w PKB. W tym celu rozbudowują popyt konsumpcyjny, przyspieszają urbanizację, zamierzają zwiększać zatrudnienie, przeprowadzić reformy dotyczące dystrybucji dochodów oraz usprawnić system zabezpieczeń społecznych. Wzrost dochodów zwiększa konsumpcję 30,00 25,00 25,00 20,00 15,00 21,00 17,00 13,00 9,00 10,00 5,00 wynagrodzenia % r/r - lewa oś sprzedaż detaliczna % r/r - prawa oś ŹRÓDŁO: Bloomberg 42
Wnioski Zmiana struktury gospodarki tak aby osiągnąć bardziej zrównoważony rozwój. Bardziej sprawiedliwy podział dochodów. Uwolnienie kursu walutowego i wprowadzenie bardziej liberalnych mechanizmów w polityce pieniężnej. Efekty raczej w długim okresie. 43
Krzysztof Wołowicz Dyrektor Departamentu Analiz DM TMS Brokers S.A. Dziękuję za uwagę Warszawa, 5 listopada 2012 r.