Bartosz Kicki SPRAWA ROTMISTRZA PILECKIEGO 1. GŁÓWNE ZAGADNIENIA LEKCJI Podczas lekcji uczniowie poznają postać i motywacje działania rotmistrza Witolda Pileckiego. Dokonują teŝ próby oceny zarówno bohatera zajęć, jak i jego prześladowców. 2. CELE LEKCJI Po zakończeniu lekcji uczeń powinien: znać główne dokonania rotmistrza Pileckiego zdefiniować cele i wartości, którymi Witold Pilecki kierował się w swoim postępowaniu scharakteryzować i ocenić postawę Pileckiego podczas wojny i po jej zakończeniu wskazać motywacje funkcjonariuszy władzy w postępowaniu wobec Pileckiego i całego podziemia niepodległościowego oraz ocenić to postępowanie. Podczas zajęć rozwijane są umiejętności: rzeczowej argumentacji współpracy w zespole kulturalnej dyskusji 3. UWAGI DOTYCZĄCE REALIZACJI LEKCJI Zajęcia powinny zostać przeprowadzone przez nauczyciela historii, nawet jeśli ich realizację zaplanowano w ramach godziny wychowawczej. Podczas lekcji wykorzystywana jest technika drzewa decyzyjnego. Uczniowie rekonstruują postawę i motywacje zarówno Witolda Pileckiego, jak funkcjonariuszy komunistycznej władzy. Lekcja powinna być poprzedzona obejrzeniem przedstawienia Teatru TV Śmierć rotmistrza Pileckiego. Do jej przeprowadzenia przydatne moŝe być portfolio rotmistrza. Czas: 45 minut. 4. ŚRODKI DYDAKTYCZNE Materiał nr 1: tekst Polska 1944-1948 (dla nauczyciela) Materiał nr 2: biogram Witolda Pileckiego Materiał nr 3: schemat drzewa decyzyjnego Papier, markery 5. POJĘCIA wywiad szpiegostwo patriotyzm Auschwitz powstanie warszawskie Rząd RP na Uchodźstwie legitymizacja władzy STRONA 1
6. PRZEBIEG LEKCJI SPRAWA ROTMISTRZA PILECKIEGO Wprowadzenie Przedstaw temat i sposób pracy na lekcji. Wyjaśnij, Ŝe głównym celem zajęć jest poznanie motywacji działania zarówno rotmistrza Pileckiego, jak i komunistycznego sądu. ZastrzeŜ, Ŝe w drugim przypadku nie chodzi o usprawiedliwianie zbrodni, ale o zrozumienie jej motywów. W formie mini-wykładu przedstaw sytuację polityczną w Polsce w pierwszych latach powojennych. MoŜesz wykorzystać informacje zawarte w materiale nr 1. Zaakcentuj sposób legitymizowania się nowej władzy poprzez kwestionowanie legalności władz RP na Uchodźstwie i Konstytucji Kwietniowej, będącej prawną podstawą ich działania. Rozdaj uczniom materiał nr 2. Nawiązując do obejrzanego wcześniej przez nich spektaklu, przypomnij główne fakty świadczące o wyjątkowości postawy Ŝyciowej Witolda Pileckiego, w tym przedostanie się do obozu w Auschwitz w celu stworzenia konspiracji obozowej i powrót do kraju po wojnie. Rozwinięcie Podziel klasę na cztery zespoły: dwa analizujące motywacje rotmistrza Pileckiego i dwa badające argumenty sądu. Rozdaj zespołom arkusze drzewa decyzyjnego i wyjaśnij procedurę: 1. Ustalenie głównych celów i wartości właściwych dla danej postaci lub grupy. Uwaga wyjaśnij, Ŝe chodzi o wartości nadrzędne, którymi mogli oni kierować się w swoim postępowaniu. Dlatego nie moŝna za takie uznać np. odpowiedzi zabić Pileckiego, ani podjąć współpracę z komunistami to są ewentualne decyzje wynikające z celów i wartości ogólnych, np. wzmocnić władzę czy zachować godność. Wskazanych celów i wartości powinno być jak najwięcej. 2. Zapisanie sytuacji wymagającej podjęcia decyzji. Dla grup analizujących postać rotmistrza jest to: Jak po aresztowaniu zachować się wobec komunistycznej władzy?, a dla grup analizujących działanie sądu: Jak potraktować oskarŝonego Pileckiego? 3. Wskazanie moŝliwych rozwiązań. Dla grup zajmujących się Witoldem Pileckim warianty te to: 1) podjąć współpracę, ratując Ŝycie; 2) pozostać niezłomnym, ryzykując karę śmierci. Dla grup zajmujących się postępowaniem sądu: 1) skazać na śmierć; 2) skazać na niŝszy wyrok; 3) uniewinnić. 4. Wypełnienie pnia drzewa, czyli wskazać dobre i złe strony kaŝdego z moŝliwych rozwiązań. Uwaga podkreśl, Ŝe chodzi o zalety i wady tylko z perspektywy przydzielonej postaci lub grupy i Ŝe głównym kryterium są ustalone wcześniej ich cele i wartości; podczas pracy z drzewem decyzyjnym uczniowie nie powinni reprezentować własnych poglądów. 5. Podjecie przez zespoły decyzji, które z moŝliwych rozwiazań jest dla przydzielonej grupy lub postaci najkorzystniejsze. Podsumowanie Poleć zespołom wywieszenie plakatów z drzewami decyzyjnymi i poproś o krótką relację z pracy. Razem z uczniami zastanówcie się, na ile moŝliwe było, ze właśnie taką STRONA 2
analizę zysków i strat przeprowadzał rotmistrz Pilecki i komunistyczni sędziowie. Zwróć uwagę, Ŝe nawet jeśli tak było, to ani argumenty, ani wnioski nie musiały być identyczne jak dziś (dowodem mogą być róŝnice w rezultatach pracy poszczególnych zespołów). Ponadto w przypadku sadu trudno mówić o całkowicie samodzielnym podejmowaniu decyzji. Zwróć uwagę na dylematy sędziego, przedstawione w spektaklu. Poproś uczniów o ich własną ocenę postepowania rotmistrza Pileckiego i sądu. MoŜliwości kontynuacji Problem kolaboracja czy niezłomność moŝna kontynuować takŝe podczas innych zajęć. Szczególnie polecam zastosowanie metody dyskusji punktowanej i debaty oksfordzkiej. Jako dodatkowe materiały mogą słuŝyć takŝe filmy fabularne, np. Przesłuchanie Ryszarda Bugajskiego (uwaga na ograniczenia wiekowe!) czy serial Ekipa Agnieszki Holland (wątek 1968 roku). Wiecej informacji o zalecanych metodach znajduje się na stronie www.wcdn.wroc.pl. W razie potrzeby proszę o kontakt mailowy: b.kicki@wcdn.wroc.pl. 7. PRZYDATNE PUBLIKACJE W.J.Wysocki, Rotmistrz Pilecki, Warszawa 1994 podstawowa publikacja biograficzna www.pilecki.ipn.gov.pl serwis poswiecony postaci Witolda Pileckiego: dokładna biografia z podziałem na etapy Ŝycia, wiele zdjęć i dokumentów www.historycy.org publikacje uzupełniające www.takdlapileckiego.pl strona wrocławskiej inicjatywy na rzecz uczczenia postaci rotmistrza Pileckiego STRONA 3
MATERIAŁ NR 1: TEKST POLSKA 1944-1948 Źródło: W Roszkowski, Półwiecze. Historia polityczna świata po 1945 roku, Warszawa 2002, s. 44-45 Fragment rozdziału 1 Świat podzielony : STRONA 4
MATERIAŁ NR 2: BIOGRAM WITOLDA PILECKIEGO Źródło: Wielka Encyklopedia PWN, t. 21, Warszawa 2004, s. 51 STRONA 5
MATERIAŁ NR 3: SCHEMAT DRZEWA DECYZYJNEGO STRONA 6