Wznowienie postępowania Nadzwyczajny środek prawny Dr Ewa Pierzchała Uniwersytet Opolski
Trwałość decyzji Każda decyzja administracyjna wydana w sprawie z zakresu administracji publicznej przez uprawniony do tego organ administracji, działający w granicach prawa, korzysta z domniemania prawidłowości. Jeżeli decyzja taka jest jednocześnie decyzją ostateczną, korzysta ponadto z ochrony wynikającej z art. 16 k.p.a., co oznacza, że jej wzruszenie może nastąpić jedynie w przypadkach przewidzianych w k.p.a. lub w ustawach szczególnych. Cz. Martysz
W zależności od stopnia tej wadliwości stosuje się odpowiednie nadzwyczajne środki prawne usuwające te wady czy wręcz eliminujące obarczone nimi decyzje z obrotu prawnego. Jedną z takich możliwości stwarza instytucja wznowienia postępowania administracyjnego (art. 145-153 k.p.a.).
W literaturze istnieje utrwalony pogląd, że wznowienie postępowania jest instytucją procesową mającą "na celu stworzenie prawnej możliwości przeprowadzenia ponownego postępowania wyjaśniającego i ponownego rozstrzygnięcia sprawy administracyjnej, w której została już wydana decyzja ostateczna. W. Dawidowicz
Fakt ponownego rozpatrzenia i rozstrzygnięcia merytorycznie sprawy wskazuje na podobieństwo tej instytucji do odwołania, jednak zasadnicza różnica pomiędzy tymi środkami prawnymi polega na tym, że wznowienie postępowania może mieć zastosowanie wyłącznie w odniesieniu do decyzji ostatecznych.
Przedmiotem wznowienia postępowania administracyjnego jest ostateczna decyzja lub właściwe, ostateczne postanowienie.
Trybu tego nie można jednak zastosować w tych przypadkach, gdy wyraźnie przeciwstawia się temu przepis szczególny. Przypadki takiego wyłączenia nie są w polskim prawodawstwie liczne, niemniej przewidują go np.: art. 82 ust. 1 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. Nr 50, poz. 331)
Art. 82. 1. Od decyzji Prezesa Urzędu stronie nie przysługują środki prawne wzruszenia decyzji przewidziane w Kodeksie postępowania administracyjnego, dotyczące wznowienia postępowania, uchylenia, zmiany lub stwierdzenia nieważności decyzji. 2. Przepis ust. 1 stosuje się odpowiednio do postanowień Prezesa Urzędu.
Są również przepisy wyraźnie wskazujące na możliwość stosowania nadzwyczajnych środków prawnych z k.p.a. Regulację taką zawiera np. art. 37 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz. U. Nr 173, poz. 1807 z późn. zm.),
3. Wpis do ewidencji podlega wykreśleniu, także w przypadku gdy organ ewidencyjny dokonał go z naruszeniem prawa. W tym przypadku stosuje się odpowiednio przepisy o postępowaniu administracyjnym dotyczące wznowienia postępowania albo stwierdzenia nieważności decyzji.
Przesłanki wznowienia postępowania Można przyjąć za B. Adamiak, że wszczęcie postępowania w tej sprawie uzależnione jest od wystąpienia dwóch przesłanek: załatwienie sprawy decyzją ostateczną, wystąpienie co najmniej jednej z wyczerpująco wymienionych w art. 145 1 oraz art. 145a k.p.a. wad decyzji administracyjnych lub postanowień.
Wg. J. Borkowskiego istnieją dwie kategorie przesłanek wznowienia postępowania brak obiektywności organu i brak dostatecznych informacji w sprawie.
Katalog przyczyn określonych w art. 145 1 i art. 145a k.p.a., ma charakter zamknięty, co oznacza, że wznowienie postępowania nie jest dozwolone z jakichkolwiek innych przyczyn. Wyjątek od tej zasady mogłaby wprowadzić jedynie przepisy szczególne.
Stosując inne kryteria, można podzielić przesłanki do wznowienia postępowania na: powstałe przed wydaniem ostatecznej decyzji oraz powstałe po jej wydaniu, jak również na: mające swe źródło w przestępstwie i na związane z brakiem istotnych informacji w toku postępowania w trybie zwykłym.
Wystąpienie przesłanek zobowiązuje do wznowienia postępowania bez względu na to, czy miały one wpływ na treść decyzji. Stopień, zakres, jak i skutki ewentualnego wpływu na treść danej decyzji określa się dopiero po wznowieniu postępowania.
Przesłanki pozytywne 1) dowody, na których podstawie ustalono istotne dla sprawy okoliczności faktyczne, okazały się fałszywe, 2) decyzja wydana została w wyniku przestępstwa, 3) decyzja wydana została przez pracownika lub organ administracji publicznej, który podlega wyłączeniu stosownie do art. 24, 25 i 27, 4) strona bez własnej winy nie brała udziału w postępowaniu, 5) wyjdą na jaw istotne dla sprawy nowe okoliczności faktyczne lub nowe dowody istniejące w dniu wydania decyzji, nie znane organowi, który wydał decyzję, 6) decyzja wydana została bez uzyskania wymaganego prawem stanowiska innego organu, 7) zagadnienie wstępne zostało rozstrzygnięte przez właściwy organ lub sąd odmiennie od oceny przyjętej przy wydaniu decyzji (art. 100 2), 8) decyzja została wydana w oparciu o inną decyzję lub orzeczenie sądu, które zostało następnie uchylone lub zmienione. (art.. 145 k.p.a.)
Przesłanka pozytywna Można żądać wznowienia postępowania również w przypadku, gdy Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności aktu normatywnego z Konstytucją, umową międzynarodową lub z ustawą, na podstawie którego została wydana decyzja. (art. 145a)
Przepis ten został dodany ustawą z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643 z późn. zm.; art. 82 pkt 1). Jest on wykonaniem art. 190 ust. 4 Konstytucji RP mówiącego, że: "Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego o niezgodności z Konstytucją, umową międzynarodową lub z ustawą aktu normatywnego, na podstawie którego zostało wydane prawomocne orzeczenie sądowe, ostateczna decyzja administracyjna lub rozstrzygnięcie w innych sprawach stanowi podstawę do wznowienia postępowania, uchylenia decyzji lub innego rozstrzygnięcia na zasadach i w trybie określonych w przepisach właściwych dla danego postępowania".
Przesłanki negatywne 1. Uchylenie decyzji z przyczyn określonych w art. 145 1 pkt 1 i 2 nie może nastąpić, jeżeli od dnia doręczenia lub ogłoszenia decyzji upłynęło dziesięć lat, zaś z przyczyn określonych w art. 145 1 pkt 3-8 oraz w art. 145a, jeżeli od dnia doręczenia lub ogłoszenia decyzji upłynęło pięć lat. 2. Nie uchyla się decyzji także w przypadku, jeżeli w wyniku wznowienia postępowania mogłaby zapaść wyłącznie decyzja odpowiadająca w swej istocie decyzji dotychczasowej.
Tryb wznowienia postępowania Wznowienie postępowania następuje z urzędu lub na żądanie strony. Wznowienie postępowania z przyczyny określonej w art. 145 1 pkt 4 oraz w art. 145a następuje tylko na żądanie strony.
Tryb wznowienia postępowania Podanie o wznowienie postępowania wnosi się do organu administracji publicznej, który wydał w sprawie decyzję w pierwszej instancji, w terminie jednego miesiąca od dnia, w którym strona dowiedziała się o okoliczności stanowiącej podstawę do wznowienia postępowania. Termin do złożenia podania o wznowienie postępowania z przyczyny określonej w art. 145 1 pkt 4 biegnie od dnia, w którym strona dowiedziała się o decyzji.
Tryb wznowienia postępowania Art. 149. 1.Wznowienie postępowania następuje w drodze postanowienia. 2. Postanowienie stanowi podstawę do przeprowadzenia przez właściwy organ postępowania co do przyczyn wznowienia oraz co do rozstrzygnięcia istoty sprawy. 3. Odmowa wznowienia postępowania następuje w drodze decyzji.
II SA/Go 25/08 wyrok wsa 2008.04.09 w Gorzowie Wielkopolskim Postanowienie o wszczęciu postępowania wznowieniowego jest aktem procesowym, nie rozstrzygającym sprawy wznowienia postępowania, a jedynie otwierającym dalsze postępowanie w tej sprawie, i nie może zawierać innych treści poza wskazaniem przesłanek uzasadniających zastosowanie tej instytucji procesowej.
Właściwość organu Art. 150. 1. Organem administracji publicznej właściwym w sprawach wymienionych w art. 149 jest organ, który wydał w sprawie decyzję w ostatniej instancji. 2. Jeżeli przyczyną wznowienia postępowania jest działalność organu wymienionego w 1, o wznowieniu postępowania rozstrzyga organ wyższego stopnia, który równocześnie wyznacza organ właściwy w sprawach wymienionych w art. 149 2.
Rozstrzygnięcia organu Organ odmawia uchylenia decyzji dotychczasowej, gdy stwierdzi brak podstaw do jej uchylenia na podstawie art. 145 1 lub art. 145a, albo Organ uchyla decyzję dotychczasową, gdy stwierdzi istnienie podstaw do jej uchylenia na podstawie art. 145 1 lub art. 145a, i wydaje nową decyzję rozstrzygającą o istocie sprawy.
Zbieg trybów weryfikacyjnych Na system weryfikacji decyzji na drodze administracyjnej składa się kilka trybów, które oparte są na zasadzie niekonkurencyjności, co oznacza, że "poszczególne tryby nadzwyczajne mają na celu usunięcie tylko określonego rodzaju wadliwości decyzji i nie mogą być stosowane zamiennie. Naruszenie wyłączności stosowania określonego trybu nadzwyczajnego weryfikacji decyzji stanowi rażące naruszenie prawa, będące podstawą stwierdzenia nieważności decyzji" B. Adamiak.
Zgodnie z utrwalonym w literaturze poglądzie, jeżeli dojdzie do zbiegu tych trybów, należy stosować tryb najdalej idący, a więc np. stwierdzenie nieważności przed wznowieniem postępowania.
Źródła: Małgorzata Jaśkowska, Andrzej Wróbel, komentarz, LEX/el. 2010 Barbara Adamiak, Janusz Borkowski, Postępowanie administracyjne i sądowoadministracyjne, Warszawa 2010 Jan Jendrośka, Ogólne postępowanie administracyjne i sądowoadministracyjne, Wrocław 2007 Krzysztof Sobieralski, Nadzwyczajne tryby postępowania administracyjnego, Wrocław 2009 Ustawa z dnia 14 czerwca 1960r. Kodeks postępowania administracyjnego (t.j. Dz.U. z 2000r, Nr 98, poz. 1071 z późn. zm.)