ROZBUDOWA I PRZEBUDOWA PROKURATURY REJONOWEJ W BIAŁOGARDZIE

OBIEKT LOKALIZACJA INWESTOR NAZWA I ADRES JEDNOSTKI PROJEKTOWANIA RODZAJ OPRACOWANIA TEMAT OPRACOWANIA ZESPÓŁ PROJEKTOWY ROZBUDOWA I PRZEBUDOWA PROKURATURY REJONOWEJ W BIAŁOGARDZIE BIAŁOGARD UL. GEN. WŁADYSŁAWA SIKORSKIEGO DZ. NR 477/2 PROKURATURA OKRĘGOWA W KOSZALINIE 75-950 KOSZALIN UL. GEN. WŁ. ANDERSA 34a 60-367 POZNAŃ UL. WOLSZTYŃSKA 4 tel./fax (0-61) 867-17-35 PROJEKT WYKONAWCZY - INSTALACJE SANITARNE INSTALACJA CENTRALNEGO OGRZEWANIA I KOTŁOWNIA GAZOWA. CPV 45216112-2 PROJEKTANT: inż. Wiktor Dudzik upr.294/pw/92; 295/PW/92 SPRAWDZIŁ: Mgr inż. Anna Pikulik Jasiczak Upr. 37/P/96 MIEJSCE, DATA OPRAC. POZNAŃ, marzec 2006 r. Oświadczam, że niniejsza dokumentacja projektowa została wykonana zgodnie z umową, zasadami współczesnej wiedzy technicznej, obowiązującymi w tym zakresie przepisami i normami i że zostały wykonane w stanie kompletnym z punktu widzenia celu, któremu mają służyć....... PROJEKTANT SPRAWDZAJĄCY 1.0.Opis Techniczny

2 do projektu c.o. i kotłowni 1.1.Podstawa opracowania Podstawą opracowania jest projekt wykonawczy dla obiektu Prokuratury w Białogardzie Projekt wykonano zgodnie z obowiązującymi przepisami i wytycznymi. 1.2. Przedmiot opracowania. Przedmiotem opracowania jest instalacja centralnego ogrzewania i technologia kotłowni. 1.3.Zakres opracowania Zakres opracowania stanowi: Część opisowa: 1.0. Opis techniczny, 2.0. Opis projektowanej instalacji c.o. i kotłowni 2.1. Opis projektowanej instalacji c.o. 2.2. Technologia kotłowni. 2.3. Rurociągi i armatura 2.4. Wytyczne 3.0. Zestawienie urządzeń i materiałów. 4.0. Bezpieczeństwo i ochrona zdrowia (BIOZ) Część rysunkowa: - rys nr 1 rzut instalacji c.o. i kotłowni - piwnica skala 1:50

3 - rys nr 2 rzut instalacji c.o. i kotłowni - parter skala 1:50 - rys nr 3 rzut instalacji c.o., c.t. i kotłowni - I piętro skala 1:50 - rys nr 4 rzut instalacji c.o., c.t. i kotłowni - poddasze skala 1:50 - rys nr 5 rozwinięcie instalacji c.o. skala 1:100 - rys nr 6 schemat technologii kotłowni 2.0. Opis projektowanej instalacji c.o. i kotłowni. 2.1. Instalacja centralnego ogrzewania. W projekcie zaproponowano instalacja dwururowa, w układzie zamkniętym. Instalacja zasilana będzie z kotłowni wodnej zlokalizowanej w projektowanym budynku. Projektuje się instalację centralnego ogrzewania wykonaną z rur tworzywowych firmy KISAN prowadzonych w posadzce (w warstwie styropianu). Piony należy wykonać z rur stalowych czarnych wg wg PN-80/H-74200. Parametry zasilania instalacji wynoszą 80/60 0 C. Jako odbiorniki ciepła projektuje się grzejniki firmy VNH CosmoNova V, VNH Kontec KK oraz grzejniki łazienkowe z podejściem dolnym, wyposażone w zawory termostatyczne umożliwiające regulację instalacji. Instalacja zasila budynek modernizowany i budynek nowo projektowany, ponieważ prace będą wykonywane w dwóch etapach, pomiędzy budynkami należy zamontować zawory odcinające zlokalizowane zgodnie z częścią rysunkowo rys. nr 2 Przejście instalacji pomiędzy budynkiem istniejącym a nowo projektowanym należy wykonać z rur preizolowanych dn 20 (minimalne zagłębienie rurociągu pod posadzką powinno wynosi 40 cm. Główne rozprowadzenie instalacji prowadzić w posadzce w warstwie izolacji zgodnie z wytycznymi producenta rur. Przewody zlokalizowane w posadzce prowadzić w peszlu

4 ochronnym. Piony i gałązki do grzejników należy prowadzić w bruzdach ściennych. Przewody prowadzone w bruzdach ściennych zaizolować pianką polietylenową przeznaczoną do instalacji w bruzdach ściennych np. Thermaflex S gr. 6mm. Przejścia przez przegrody budowlane należy wykonywać w tulejach ochronnych, umożliwiających swobodne przemieszczanie przewodu w przegrodzie. W obszarze tulei nie może być wykonane żadne połączenie na przewodzie. Należy tez zagwarantować, aby rury nie uległy uszkodzeniu pod wpływem ewentualnych uderzeń bądź wstrząsów. Ze względu na występowanie wydłużeń termicznych należy zapewnić kompensację przewodów wykorzystując w tym celu naturalne załamania tras przewodów (zapewni to samokompensację) oraz kompensatory U-kształtne zgodnie ze średnicą danego odcinka. Odpowietrzenie instalacji obywać się będzie za pomocą odpowietrzników automatycznych 3/8 umieszczonych w najwyższych punktach pionu i za pomocą odpowietrzników zamontowanych w grzejnikach. W najniższych punktach instalacji zmontować zawory spustowe dn 15. Przewody prowadzić z minimalnym spadkiem 3 w kierunku od najdalszych pionów lub odbiorników do spustów. Jako odbiorniki ciepła projektuje się grzejniki firmy VNH CosmoNova V, VNH Kontec KK oraz grzejniki łazienkowe z podejściem dolnym. Wszystkie grzejniki wyposażone będą w zawory termostatyczne Danfoss. Wszystkie zawory termostatyczne posiadają nastawę wstępną umożliwiającą wyregulowanie hydrauliczne instalacji. Regulacje poszczególnych obiegów przez grzejniki zapewnią zawory termostatyczne z nastawą wstępną. Grzejniki opisane nastawami np. 6,0W wyposażyć w wkładki zaworowe 013G0361, pozostałe grzejniki w wkładki 013G0360 Instalację poddać próbie ciśnieniowej na ciśnienie 1,5 x p r gdzie: p r ciśnienie robocze, 3 bar 2.1.1. Obliczenia strat ciepła.

5 Obliczenia strat ciepła wykonane zostały w programie VNH- OZC. Przyjęte w obliczeniach zapotrzebowania ciepła współczynniki przenikania ciepła przez przegrody budowlane zewnętrzne wynoszą: ściany zewnętrzne U = 0,29 W/m 2 K stropodach U = 0,3 W/m 2 K okno U = 2,0 W/m 2 K podłoga I U = 0,47 W/m 2 K podłoga II U = 0,37 W/m 2 K ściana przy gruncie U = 0,61 W/m 2 K 2.1.2. Obliczenia hydrauliczne instalacji c.o.. Obliczenia hydrauliczne instalacji c.o. wykonano w programie VNH-GREDI. Ciśnienie dyspozycyjne na instalacji c.o. wynosi 14,4 kpa. Nastawy na zaworach podano w części rysunkowe rozwinięcie instalacji c.o. rys. nr 5 2.2. Technologia kotłowni. Bilans mocy: Całkowita moc kotłowni wynosi 54 kw Dla budynku istniejącego zapotrzebowanie na moc cieplną wynosi: 21,5 kw Dla budynku nowoprojektowanego zapotrzebowanie na moc cieplną wynosi 32,5 kw 2.4.1. Dobór urządzeń.

6 2.4.1.1. Dobór kotła. Dobrano kocioł wodny niskoparametrowy firmy BUDERUS o następującym typie: - G 215 o mocy 55 kw, Kocioł należy wyposażyć w palnik gazowy dwustopniowy firmy Riello typ BS 2Dz ścieżką gazową MBD/2 407 G. 2.4.1.2. Zabezpieczenie układu. a) Dobór naczynia wzbiorczego - obliczenie zgodne z PN-99/B02414 - ciśnienie max. 3,0 bar, - ciśnienie statyczne instalacji - p st = 1,3 bara - pojemność instalacji c.o. V = 800 dm 3, - temperatura wody instalacyjnej t z = 80 o C Zabezpieczenie instalacji c.o. stanowić będzie naczynie wzbiorcze Reflex typu N100. - Pojemność całkowita naczynia 100 litrów, - Ciśnienie robocze max 6,0 bar, - Ciśnienie wstępne 1,5 bar, - Przyłącze Dn 20. b) Dobór zaworu bezpieczeństwa Wymagana przepustowość zaworu bezpieczeństwa powinna wynosić: N m 3600 [kg/h] r gdzie: m przepustowość zaworu bezpieczeństwa N największa trwała moc kotła, N=53 kw r ciepło parowania wody przy nadciśnieniu przed zaworem

7 bezpieczeństwa, dla p 1 = 3,3 bary r = 2130 kj/kg m = 3600*53 2130 = 89,6 kg/h Przyjęto zawór bezpieczeństwa SYR 1915 ¾ d o = 14mm gdzie: m z = 10 * α * K 1 * K 2 * ( Π * d o 2 /4 ) * ( p 1 + 0,1 ) p 1 ciśnienie zrzutowe, p 1 = 0,33 MPa, p 2 ciśnienie odpływowe, p 2 = 0 ( wpływ do atmosfery ) K 1 współczynnik poprawkowy uwzględniający właściwości czynnika roboczego i jego parametry przed zaworem, K 1 = 0,535 K 2 współczynnik poprawkowy uwzględniający wpływ stosunku ciśnienia przed i za zaworem. K 2 = 1 α - współczynnik wypływu zaworu bezpieczeństwa dla pary i gazów, α=0,55 m z = 10*0,55*0,535*1* ( 3,14*14 2 /4 )* (0,33+0,1 ) = 195 kg/h m z > m 195 kg/h > 90 kg/h Dobrano zawór bezpieczeństwa typu SYR 1915 wielkość ¾, d o = 14 mm o ciśnieniu początku otwarcia 3 bar 2.4.1.3. Uzdatnianie wody W celu przedłużenia żywotności i spełnienia wymagań producenta kotłów, woda do napełniania instalacji będzie uzdatniana. Projektuje się: stację uzdatniana firmy COSMOWATER typ Standard. filtr ochronny mechaniczny typ FF06-1AA, 2.4.1.4. Instalacja kominowa.

8 Zaprojektowano komin dwuścienny wykonany z blachy kwasoodpornej firmy MK, typ MKS o średnicy φ150 Komin posiada z atest p.poż. w klasie 60 min. odporności ogniowej. 2.4.1.5. Wentylacja kotłowni. Jako nawiew powietrza do kotłowni zaprojektowano kanał nawiewny typu,,z o przekroju 200x160 z kratkę nawiewną o wym. 200x200, umieszczoną 0,2 m od posadzki Natomiast wywiew odbywać się będzie spod sufitu kotłowni za pomocą komina wentylacyjnego ceramicznego o wymiarach 150x150, wyprowadzonego ponad dach. 2.4.1.6. Obliczenia zużycia gazu ziemnego Roczne zużycie gazu ziemnego: y * 24 * Q h * S d * a B = -------------------------- W * η k * η i * (t w - t z ) gdzie: y - Współczynnik zmniejszający uwzględniający niejednoczesne występowanie najniekorzystniejszych warunków dla danego budynku oraz sposób eksploatacji urządzenia (założono wariant pracy bez przerwy lub z osłabieniem nocnym) y = 0,95 Q h - Straty ciepła, kw S d - liczba stopniodni okresu ogrzewania dla danej miejscowości, S d = 4000 a - współczynnik zwiększający stosowany w pierwszych okresach ogrzewania ze względu na dodatkowe zużycie ciepła do suszenia budynku i pokrycia strat wynikających z ewentualnego braku tynków zewnętrznych, a = 1,05 W - Wartość opałowa danego paliwa, kwh/m 3, gaz GZ35 EL: W = 6,81 kwh/m 3

9 η k - sprawność kotła 90% η i - sprawność instalacji 95% t w - średnia temperatura wewnętrzna 20*C t z - najniższa temperatura powietrza -16*C zatem: 0,95 * 24 * 54 * 4000 * 1,05 B = ------------------------------------------- = 22 930 m3/rok 6,81 * 0,92 * (20-(-16)) 2.5. Rurociągi i armatura Dla rurociągów i armatury projektowane ciśnienie robocze wynosi 6 bar. Rurociągi instalacji c.o. należy wykonać z rur tworzywowych oraz stalowych wg PN-80/H- 74200 ZABEZPIECZENIE ANTYKOROZYJNE I IZOLACJA TERMICZNA Rurociągi stalowe należy oczyścić mechanicznie do II czystości oraz zabezpieczyć antykorozyjnie przez nałożenie: - jednej warstwy podkładu ftalowego modyfikowanego UNIKOR, schnącego na powietrzu - dwóch warstw emalii ftalowej ogólnego stosowania Izolację termiczną rurociągów w instalacji c.o. i kotłowni należy wykonać z polietylenu spienionego, np. Thermaflex o grubości 30mm. Dodatkowo w kotłowni izolację należy pokryć folią PCW, natomiast rurociągi prowadzone na dachu zaizolować płaszczem z blachy aluminiowej.

10 2.6. WYTYCZNE: 2.6.1Wytyczne budowlane Z zakresu prac budowlanych należy wykonać następujące czynności: osadzić drzwi w pomieszczeniu kotłowni, stalowe, ognioszczelne w odpowiedniej klasie odporności ogniowej, otwierane na zewnątrz, wykonać płytę fundamentową pod kocioł o wysokości 10 cm, wykonać fundament dla komina, 2.6.2Wytyczne p.poż. Ze względów p.poż. główny wyłącznik elektryczny należy zlokalizować przy drzwiach wejściowych. Pomieszczenie kotłowni należy wyposażyć w gaśnicę proszkową 6 kg, koc gaśniczy oraz instrukcję p.poż. kotłowni. Powyższy komplet umieścić należy również przy drzwiach wejściowych, zgodnie z wytycznymi służb p.poż. System zabezpieczenia instalacji gazowej - wg wytycznych instalacji gazowej. 2.6.3 Wytyczne dla instalacji wod. kan. w kotłowni przewidzieć zawór czerpalny ze złączką do węża. W kotłowni przewidzieć umywalkę 3.0.ZESTAWIENIE URZĄDZEŃ I MATERIAŁÓW

11 3.1. ZESTAWIENIE URZĄDZEŃ DLA INSTALACJI C.O. Poz. Ilość mb/szt. Nazwa 1 mb KATALOG KISAN (Pex-Al-Pex) zaprasowywany 575 16 180 20 25 25 15 32 Uwagi 2 mb Rury stalowe średnie PN-74200 7 20 9 25 5 32 8 40 3 3,4 Rura preizolowana podwójna ze szwem φ42,3x2,6 STAR PIPE szt 4 7 Zawór RTD-N dn10 prosty std. z gł.rtd firmy Danfoss 5 1 Zawór RTD-N dn 10 kątowy std. z gł.rtd firmy Danfoss 6 2 Zawory odcinające gwintowane dn 20 7 szt Grzejniki płytowe firmy VNH CosmoNova V z zaworem 2 21KV/300/1200 2 33KV/300/920 7 11KV/600/720 4 11KV/600/800 7 11KV/600/400

12 0 11KV/600/520 3 11KV/600/600 9 21KV/600/720 7 21KV/600/800 10 21KV/600/600 2 21KV/600/920 3 21KV/600/520 2 21KV/600/1200 3 22KV/600/1000 7 22KV/600/920 1 22KV/600/720 1 33KV/600/1000 8 szt Grzejniki płytowe firmy VNH CosmoNova 1 33K/600/720 9 szt Grzejniki firmy VNH konwektory Kontec KK 6 KK 23/70/90 10 szt Grzejnik łazienkowy firmy VNH 1 A_ART_700/750 11 69 Zestaw przyłączeniowy do grzejnika, kątowy z możliwością odcięcia i spuszczenia wody 12 4 Odpowietrznik automatyczny Flexvent 3/8 firmy Flamco 3.2. TECHNOLOGIA KOTŁOWNI

13 Poz. Ilość szt. Nazwa 1 1 Kocioł firmy BUDERUS typ G 215 o mocy 55kW, wraz z tablicą sterowniczą kotła KSF EC, pogodowym regulatorem kotła obiegu z mieszaczem R 2107 M oraz czujnikami temperatury wg schematu rys. nr 1 1a 1 Palnik gazowy dwustopniowy, zakres mocy 35/40-91 kw ze ścieżką gazową na 8,3 Nm 3 /h gazu, ciśnienie gazu 13mbar ( GZ 35 ) - palnik gazowy BS 2 D + rampa gazowa MBD/2 407 G - przedłużenie głowicy - połączenie antywibracyjne Uwaga: Przed kupnem palnika należy potwierdzić parametry gazu ( ciśnienie i typ ) 2 1 Filtrodmulnik firmy Aulin typ FOM-Aulin Dn 40 3 1 Pompa firmy WILO typ Star-RS 25/2 ClassicStar V = 1,3 m 3 /h ; Δp = 10,0 kpa; N S = 0,05 kw; 230 V 4 1 Pompa firmy WILO typ TOP-E 25/1-7 LON V = 2,3 m 3 /h; Δp = 32,0 kpa; Uwagi Dystrybutor: BUDERUS Dystrybutor: Riello Polska Dystrybutor: BIMS Plus Dystrybucja WILO Polska Oddział Poznań 60-527 Poznań ul.staszica 2 tel./fax 0-61 847-29-86, kom.0602-559-030 Dystrybucja WILO Polska N S = 0,2 kw; 230 V 5 1 Zawór bezpieczeństwa membranowy SYR ¾, BIMS Plus ciśnienie otwarcia 3,0 bar 6 1 Czujnik poziomu wody w kotle do montażu na kotle BIMS Plus 7 1 Zawór trójdrogowy firmy SIEMENS typ VXG 44.25- BIMS Plus 10, k vs = 10 m 3 /h, z siłownikiem SQS65, 24 V, sygnał ciągły 0-10V oraz śrubunki połączeniowe

14 8 1 Naczynie wzbiorcze Reflex typ N100 z szybkozłączką, ciśnienie wstępne 1,5 bar 9 3 Odpowietrznik automatyczny firmy Flamco typ flexvent Dn15 BIMS Plus BIMS Plus 10 5 Zawór kulowy Dn 40 BIMS Plus 11 2 Zawór kulowy Dn 25 BIMS Plus 12 1 Zawór kulowy Dn 20 BIMS Plus 13 2 Zawór kulowy ze złączką do węża Dn25 oraz kołpakiem zabezpieczającym przed przypadkowym otwarciem 14 4 Zawór kulowy ze złączką do węża Dn15 oraz kołpakiem zabezpieczającym przed przypadkowym otwarciem BIMS Plus BIMS Plus 15 1 Zawór zwrotny typ SOCLA 601 1 BIMS Plus 16 1 Zawór zwrotny typ SOCLA 601 ¾ BIMS Plus 17 2 Termomanometr tarczowy o średnicy 100mm, zakres 0 120 C i 0 0,5 [MPa] 18 2 Manometr tarczowy, o średnicy 100 mm z kurkiem manometrycznym Dn15 i,,fi-rurką zakres 0 0,5 [MPa] 19 1 Manometr kontaktowy z kurkiem manometrycznym Dn15 i,,fi-rurką podłączyć do systemu sygnalizacji awarii Rura stalowa czarna ze szwem wg PN-80/H-74219 w izolacji termicznej Dn 40; l 10,0 m, Dn 25; l 6,0 m, Dn 20; l 0,5 m, Dn15; l 1,0 m, BIMS Plus BIMS Plus BIMS Plus Instalacja po stronie wody zimnej 1w 1 Stacja uzdatniania wody firmy Cosmowater typ Standard, Ne = 0,1 kw, 230V Dystrybutor: BIMS Plus 2w 1 Filtr mechaniczny typ FF06-1AA BIMS Plus

15 3w 4 Zawór kulowy Dn 25 BIMS Plus 4w 1 Zawór kulowy ze złączką do węża Dn25 oraz kołpakiem zabezpieczającym przed przypadkowym otwarciem 5w 1 Zawór kulowy ze złączką do węża Dn15 oraz kołpakiem zabezpieczającym przed przypadkowym otwarciem BIMS Plus BIMS Plus

16 3.3. INSTALACJA ODPROWADZENIA SPALIN - SYSTEM MKS φ150 Dobrano komin ze stali nierdzewnej, izolowany termicznie w klasie odporności ogniowej 60 minut, system MKS firmy MK Żary. Dystrybucja firma MK Puszczykowo k/poznania, ul. Klasztorna 2A, tel. (061) 893-39-50. Poz. Ilość szt. Nazwa Uwagi 1 1 Kolano o kącie 0-90 z rewizją; typ ŁKR 2 1 Odcinek prosty typ RP, L= 1000 3 1 Odskraplacz ze spustem kondensatu typ ODZ 4 1 Odcinek prosty typ RP, L= 250 5 1 Wyczystka typ KPR 6 1 Przedłużenie wyczystki typ Z 7 1 Drzwiczki typ DR 8 1 Trójnik 87 o, typ TR90 9 14 Odcinek prosty typ RP, L= 1000 10 1 Płyta dachowa typ DR 11 1 Odcinek prosty typ RP, L= 500 12 1 Zakończenie komina Parasol typ A 13 4 Obejma mocująca komin do muru; typ OBM Uwagi: 1) Wszystkie pionowe elementy komina połączyć za pomocą elementów OB. 2) Na etapie zamówienia należy potwierdzić w konsultacji z producentem specyfikację elementów i system zamocowań.

17. 3.4. WENTYLACJA KOTŁOWNI Poz. Ilość szt. Nazwa Uwagi Linia nawiewna Z1 1 1 Kanał 200x160, l=400 uzupełniający wlot zabezpieczony siatką 2 1 Kolano 160x200, r=70, e=f=30 3 1 Kanał 200x160, l=1800 4 1 Trójnik 160x200/160x200/200x200, l=300 zaślepiony na końcu wylot zabezpieczony siatką Uwaga: 1 o Poz. 1 5 izolować wełną mineralną grubości 6 cm w płaszczu z blachy aluminiowej

18 4.0. BEZPIECZEŃSTWO I OCHRONA ZDROWIA (BIOZ) 4.1. Przewidywany zakres prac budowlanych 4.2. Obiekty istniejące podlegające adaptacji lub rozbiórce 4.3. Elementy zagospodarowania działki mogące stwarzać zagrożenie bezpieczeństwa i zdrowia ludzi 4.4. Informacje dotyczące przewidywanych zagrożeń występujących podczas realizacji robót budowlanych 4.5. Informacje o wydzieleniu i oznakowaniu miejsca prowadzenia robót budowlanych, stosowanie do rodzaju zagrożenia 4.6. Informacje o sposobie prowadzenia instruktażu pracowników przed przystąpieniem do realizacji robót szczególnie niebezpiecznych 4.7. Określenie sposobu przechowywania i przemieszczania materiałów, wyrobów, substancji oraz preparatów niebezpiecznych na terenie budowy 4.8. Wskazanie środków technicznych i organizacyjnych, zapobiegających niebezpieczeństwom wynikającym z wykonywania robót budowlanych w strefach szczególnego zagrożenia zdrowia lub w ich sąsiedztwie, w tym zapewniających bezpieczną i sprawną komunikację, umożliwiającą szybką ewakuację na wypadek pożaru, awarii i innych zagrożeń. 4.9. Wskazanie miejsca przechowywania dokumentacji budowy oraz dokumentów niezbędnych do prawidłowej eksploatacji maszyn i innych urządzeń technicznych

19 4.1. Przewidywany zakres prac budowlanych W ramach niniejszej inwestycji przewiduje się następujące prace budowlane: wykonanie bruzd instalacyjnych do ułożenia instalacji c.o., wykonanie przekuć w ścianach i stropach, 4.2. Obiekty istniejące podlegające adaptacji lub rozbiórce Na terenie objętym inwestycją są obiekty kubaturowych podlegających adaptacji i rozbudowie. 4.3. Elementy zagospodarowania działki mogące stwarzać zagrożenie bezpieczeństwa i zdrowia ludzi Istniejące i projektowane elementy zagospodarowania działki zarówno w trakcie prowadzenia robót jak i po ich zakończeniu nie stwarzają zagrożenia bezpieczeństwa i zdrowia ludzi. 4.4. Informacje dotyczące przewidywanych zagrożeń występujących podczas realizacji robót budowlanych 4.4.1. Istnieje ryzyko powstania zagrożenia bezpieczeństwa i zdrowia ludzi podczas wykonywania robót, przy których występuje ryzyko upadku z wysokości ponad 5,0 m. Podczas wykonywania robót należy zwrócić szczególną uwagę na następujące aspekty: na powierzchniach wzniesionych powyżej 1,0m nad poziomem podłogi lub ziemi powinny być zainstalowane balustrady na wys. 1,1m i krawężniki na wysokości co najmniej 0,15m, pomiędzy poręczą i krawężnikiem powinna być umieszczona w połowie wysokości poprzeczka uniemożliwiająca wypadnięcie osób, jeżeli ze względu na rodzaj i warunki wykonywanej pracy nie możliwe jest

20 zainstalowanie balustrad, należy stosować inne skuteczne środki ochrony pracowników przed upadkiem z wysokości odpowiednie do rodzaju wykonywanych prac, prace na wysokościach powinny być tak organizowane aby nie zmuszać pracownika do wychylania się poza obrys urządzenia na którym stoi, przy pracach wykonywanych na rusztowaniach przy wysokości powyżej 2,0 m, należy w szczególności zapewnić bezpieczeństwo przy komunikacji pionowej i dojścia do stanowiska pracy, zapewnić stabilność rusztowania i odpowiednią ich wytrzymałość, należy zapewnić stosowanie przez pracowników odpowiedniego do rodzaju wykonywanych prac, sprzętu chroniącego przed upadkiem z wysokości, należy zapewnić stosowanie przez pracowników hełmów ochronnych przeznaczonych do pracy na wysokościach. 4.4.2. Istnieje ryzyko powstania zagrożenia bezpieczeństwa i zdrowia ludzi podczas wykonywania robót przy prowadzeniu, których występują działania substancji szkodliwych materiały niebezpieczne należy przechowywać w miejscach i opakowaniach przeznaczonych do tego celu i odpowiednio oznakowanych, w czasie transportu, składowania i stosowania materiałów niebezpiecznych należy stosować odpowiednie środki ochrony zbiorowej i indywidualnej chroniące pracowników przed szkodliwym lub niebezpiecznym działaniem tych materiałów. 4.5. Informacje o wydzieleniu i oznakowaniu miejsca prowadzenia robót budowlanych, stosowanie do rodzaju zagrożenia Miejsca w których występują zagrożenia dla pracowników, powinny być oznakowane widocznymi barwami i/lub znakami bezpieczeństwa, zgodnie z PN. Znaki bezpieczeństwa

21 powinny być umieszczone odpowiednio do linii wzroku w miejscu lub w najbliższym otoczeniu określonego zagrożenia. Jeżeli takie oznakowanie nie jest wystarczające miejsca niebezpieczne powinny być wyłączone z użytkowania poprzez ich odpowiednie wygrodzenie. 4.6. Informacje o sposobie prowadzenia instruktażu pracowników przed przystąpieniem do realizacji robót szczególnie niebezpiecznych Instruktaż powinien określać przede wszystkim: zasady postępowania w przypadku wystąpienia zagrożenia, konieczność stosowania przez pracowników środków ochrony indywidualnej, zabezpieczającej przed skutkami zagrożeń, zasady bezpośredniego nadzoru nad pracami szczególnie niebezpiecznymi przez wyznaczone w tym celu osoby, imienny podział pracy, kolejność wykonywania zadań, wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy przy poszczególnych czynnościach. Przed rozpoczęciem robót osoba kierująca robotami powinna ustalić w podpisanym przez pracowników protokole szczegółowe warunki bezpieczeństwa i higieny pracy, z podziałem obowiązków w tym zakresie. O prowadzonych robotach oraz o niezbędnych środkach bezpieczeństwa, jakie należy stosować w czasie trwania prac, osoba kierująca robotami powinna poinformować pracowników przebywających lub mogących przebywać na terenie prowadzenia robót albo w jego sąsiedztwie. 4.7. Określenie sposobu przechowywania i przemieszczania materiałów, wyrobów, substancji oraz preparatów niebezpiecznych na terenie budowy materiały niebezpieczne należy przechowywać w miejscach i opakowaniach

22 przeznaczonych do tego celu i odpowiednio oznakowanych, w czasie transportu, składowania i stosowania materiałów niebezpiecznych należy stosować odpowiednie środki ochrony zbiorowej i indywidualnej chroniące pracowników przed szkodliwym lub niebezpiecznym działaniem tych materiałów, pakowanie, składowanie, załadunek i transport materiałów niebezpiecznych z innymi materiałami stwarzającymi dodatkowe zagrożenie na skutek wzajemnego oddziaływania tych materiałów w przypadku uszkodzenia opakowania jest niedopuszczalne, w magazynach powinny być wywieszone instrukcje określające sposób składowania, pakowania, załadunku i transportu materiałów niebezpiecznych, pomieszczenia przeznaczone do składowania lub stosowania materiałów niebezpiecznych pod względem pożarowym lub wybuchowym oraz w których istnieje niebezpieczeństwo wydzielania się substancji trujących albo tworzących z powietrzem mieszaniny wybuchowe powinny być wyposażone w urządzenia zapewniające sygnalizację o zagrożeniach oraz odpowiednią wentylację. Ponadto powinny być wyposażone w sprzęt i środki gaśnicze, środki neutralizujące, apteczki oraz środki ochrony zbiorowej i indywidualnej, stosowanie do występujących zagrożeń. Sposób składowania i stosowania materiałów niebezpiecznych powinien zapewnić: zachowanie temperatury, wilgotności względnej i ochronę przed nasłonecznieniem stosownie do rodzaju materiałów i ich właściwości, przestrzeganie ograniczeń dotyczących wspólnego składowania i stosowania materiałów, ograniczenie ilości jednocześnie składowanych materiałów do ilości dopuszczalnej dla danego materiału i danego pomieszczenia, przestrzegania zasad rotacji z zachowaniem dopuszczalnego czasu składowania poszczególnych materiałów, zachowanie dodatkowych wymagań specyficznych dla składowania materiałów i ich stosowania, rozmieszczenie materiałów w sposób umożliwiający prowadzenie kontroli składowania

23 materiałów. 4.8. Wskazanie środków technicznych i organizacyjnych, zapobiegających niebezpieczeństwom wynikającym z wykonywania robót budowlanych w strefach szczególnego zagrożenia zdrowia lub w ich sąsiedztwie, w tym zapewniających bezpieczną i sprawną komunikację, umożliwiającą szybką ewakuację na wypadek pożaru, awarii i innych zagrożeń. stanowiska pracy powinny być urządzone stosownie do rodzaju wykonywanych na nich czynności, przy czym wymiary wolnej powierzchni stanowiska pracy powinny zapewnić pracownikom swobodę ruchu wystarczającą do wykonywania pracy w sposób bezpieczny, z uwzględnieniem wymagań ergonomii, stanowiska pracy, na których występuje ryzyko pożaru, wybuchu, upadku lub wyrzucenia przedmiotów albo wydzielenia się substancji szkodliwych dla zdrowia lub niebezpiecznych, powinny być zaopatrzone w urządzenia ochronne zapewniające ochronę pracowników przed skutkami tego ryzyka, stanowiska pracy, na których wykonywane prace powodują występowanie czynników szkodliwych dla zdrowia lub niebezpiecznych, powinny być tak usytuowane i zorganizowane, aby pracownicy zatrudnieniu na innych stanowiskach nie byli narażeni na te czynniki, na stanowiskach pracy należy zapewnić wynikającą z technologii powierzchnię oraz odpowiednie urządzenia pomocnicze przeznaczone na składowanie materiałów, wyrobów, narzędzi i odpadów, drogi i przejścia powinny posiadać wymiary odpowiednie do liczby potencjalnych użytkowników oraz rodzajów i wielkości stosowanych urządzeń transportowych i przemieszczanych ładunków. Minimalne wymiary dróg i przejść określa PN, nawierzchnia dróg, placów manewrowych, postojowych i składowych, dojazdów pożarowych i przejść powinna być równa i twarda lub utwardzona oraz posiadać nośność

24 odpowiednią do obciążenia wynikającego ze stosowanych środków transportowych i składowanych materiałów, na drogach w miejscach, w których możliwe jest niespodziewane wtargnięcie pieszych, należy ustawić barierki lub zastosować inne skuteczne urządzenia ochronne, dróg, przejść i dojazdów pożarowych nie wolno zastawiać materiałami, środkami transportu, sprzętem i innymi przedmiotami, osoba kierująca robotami jest obowiązana zapewnić drogi ewakuacyjne ze wszystkich miejsc, w których mogą przebywać pracownicy, umożliwiające szybkie wydostanie się pracowników na otwartą przestrzeń, osoba kierująca robotami zobowiązana jest zapewnić ochronę obiektów budowlanych i urządzeń technicznych przed gromadzeniem się ładunków i wyładowaniami elektryczności statycznej stwarzającymi zagrożenie w środowisku pracy. 4.9. Wskazanie miejsca przechowywania dokumentacji budowy oraz dokumentów niezbędnych do prawidłowej eksploatacji maszyn i innych urządzeń technicznych Dokumentacje budowy, dokumenty niezbędne do prawidłowej eksploatacji maszyn i innych urządzeń technicznych należy przechowywać w miejscu zabezpieczonym, dostępnym tylko dla osób upoważnionych np.: w pomieszczeniu kierownika budowy.