GRUPA ENERGETYCZNA CZEGO NALEŻY OCZEKIWAĆ NA RYNKACH ENERGII? Nowy raport Ernst & Young Piotr Piela, Jarosław Wajer
W POGONI ZA WSPÓLNYM RYNKIEM! Unia Europejska wdraża dyrektywy: mające na celu rozdział pionowo zintegrowanych przedsiębiorstw mające na celu zwiększenie konkurencyjności! Do tej pory nie udało się stworzyć wspólnego, europejskiego rynku energetycznego, a także jednolitego pola dla walki konkurencyjnej: Na rynku energetycznym brak jednolitości w kwestiach otwarcia, konkurencyjności, regulacji czy własności Europejskie rynki energetyczne (elektroenergetyczny, jak i gazowy) charakteryzują się wieloma poważnymi wadami Strona 2
GŁÓWNE DYREKTYWY ROZWÓJ WYMOGÓW (1) 19 Gru 1996! 96/92/EC (Pierwsza Dyrektywa Elektroenergetyczna)! Obowiązek wydzielenia księgowego 22 Cze 1998! 98/30/EC (Pierwsza Dyrektywa Gazowa)! Obowiązek wydzielenia księgowego 26 Cze 2003! 2003/55/EC (Druga Dyrektywa Gazowa)! 2003/54/EC (Druga Dyrektywa Elektroenergetyczna)! Obowiązek wydzielenia prawnego, funkcjonalnego i informacyjnego! Brak obowiązku wydzielenia własnościowego 10 Sty 2007! Energy Sector Competition Inquiry Final Report! Wniosek: Obecny poziom wydzielenia uniemożliwia rozwiązanie konfliktów interesów! Wydzielenie własnościowe widziane jako główny filar pakietu rozwiązań 07 Lut 2007 Rozdział własnościowy jako preferowane podejście potwierdzone w przemówieniu Komisarza ds. Energetyki KE Piebalga Wspomnienie, że drugą opcją może być podejście ISO 1996 1998 2003 2007 15 Lut 2007! Spotkanie Rady Europy! Ministrowie EU ds. Energetyki nie udzielają poparcia propozycji rozdzielenia własnościowego! KE przyznaje, że alternatywne rozwiązania będą rozważane (Independent System Operator ISO) 04 Mar 2007! Przed spotkaniem Rady Europy! Prezydent Komisji Europejskiej stwierdza, że opozycja Krajów Członkowskich nie zatrzyma harmonogramu liberalizacji! KE będzie działać, jeśli Kraje Członkowskie nie wprowadzą programu 06 Mar 2007! Konferencja prasowa przed spotkaniem Rady Europy: Kanclerz Angela Merkel : Nie sądzę, że kwestię konkurencyjności można sprowadzać jedynie do wydzielenia własności sieci. Pozbawienie producentów energii ich sieci dystrybucyjnych i przesyłowych nie gwarantuje zwiększenia konkurencyjności. 08+09 Mar 2007! Spotkanie Rady Europy! Wydaje się, że wydzielenie własnościowe jest poza harmonogramem! Rada stwierdza potrzebę istnienia efektywnego rozdzielenia obrotu i produkcji od działalności sieciowej.! Liderzy europejscy uzgodnili, że system energetyczny powinien być oparty na prowadzonym niezależnie i odpowiednio regulowanym OSP, który gwarantuje równy dostęp do infrastruktury transportowej i niezależne decyzje dotyczące inwestycji w tę infrastrukturę. 16 Mar 2007! Plan działań Rady Europy (2007-2009)! Zapewnienie zgodnego z harmonogramem, pełnego wdrożenia ducha istniejących aktów prawnych dotyczących otwarcia rynków energii elektrycznej i gazu! Efektywne rozdzielenie obrotu i produkcji energii od działalności sieciowej, opartej na prowadzonym niezależnie i odpowiednio regulowanym OSP, który gwarantuje równy dostęp do infrastruktury transportowej i niezależne decyzje dotyczące inwestycji w tę infrastrukturę. Strona 3
GŁÓWNE DYREKTYWY ROZWÓJ WYMOGÓW (2) 20 Mar 2007! Komisarz ds. Konkurencji Neelie Kroes podczas przemówienia do Komisji Parlamentu Europejskiego ds. Ekonomicznych potwierdził skupienie się KE na unbundlingu, ale dodał istnieją inne opcje, które będą wymagały szczegółowej i kompleksowej regulacji i mogą powodować większe utrudnienia dla przedsiębiorstw. 26 Mar 2007! Neelie Kroes: Wydzielenie prawne nie rozwiązało problemu. Dlatego Komisja uważa, że wydzielenie własnościowe jest opcją najbardziej efektywną, prowadzącą do rozwiązania problemu dyskryminacji oraz zachęt do inwestowania. 24 Maj 2007! Komisjarz ds. Energetyki Piebalgs UE zamierza szybko rozwiązać kwestie zwiększenia konkurencyjności na rynku energetycznym, bez zmuszania spółek do sprzedaży sieci energetycznych! Znalezienie miłego i szybkiego rozwiązania może zaoszczędzić lat batalii prawnych! Chcemy osiągnąć przyjacielskie rozwiązanie powiedział. To może zagwarantować rozdzielenie transportu energii od innych działalności.! Piebalgs uważa za dopuszczalną prawnie sprzedaż sieci przez spółki energetyczne jako część wysiłków UE mających na celu zwiększenie konkurencyjności. 1996 1998 2003 2007 6 Cze 2007! Komisarz ds. Energetyki Piebalgs przyznaje się do porażki podczas wymiany opinii na spotkaniu Rady ds. Energetyki, któa miała miejsce w Luxembourgu, 6 czerwca. Piebalgs miał nadzieję, że opozycja będzie słabsza. 1 Lip 2007! Data otwarcia rynków energetycznych w Unii Europejskiej. 19 Wrz 2007! Publikacja wstępnej wersji Trzeciej Dyrektywy Rady i Parlamentu Europejskiego zmieniająca Dyrektywy 2003/54/EC i 2003/55/EC! Propozycja ustanowienia Urzędu Współpracy pomiędzy Regulatorami (Agency for the Cooperation of Energy Regulators). Strona 4
NIESPÓJNA GŁĘBOKOŚĆ WYDZIELENIA (1) KRAJOBRAZ OPERATORÓW SYSTEMÓW PRZESYŁOWYCH - 1 LIPCA 2007 Elektroenergetyczna sieć przesyłowa Gazowa sieć przesyłowa Strona 5 Księgowe Prawne Własnościowe Kombinacja Księgowe, funkcjonalne i prawne Brak wydzielenia Niezależny Operator Przesyłowy (ISO)
NIESPÓJNA GŁĘBOKOŚĆ WYDZIELENIA (2) KRAJOBRAZ ELEKTROENERGETYCZNY - 1 LIPCA 2007 Elektroenergetyczna sieć przesyłowa Elektroenergetyczna sieć dystrybucyjna Strona 6 Księgowe Prawne Własnościowe Kombinacja Księgowe, funkcjonalne i prawne Brak wydzielenia Niezależny Operator Przesyłowy (ISO)
NIESPÓJNA GŁĘBOKOŚĆ WYDZIELENIA (3) KRAJOBRAZ RYNKU GAZOWEGO - 1 LIPCA 2007 Gazowa sieć przesyłowa Gazowa sieć dystrybucyjna Księgowe Prawne Własnościowe Kombinacja Księgowe, funkcjonalne i prawne Brak wydzielenia Strona 7 roku
KE ZIDENTYFIKOWAŁA ISTOTNE WADY RYNKU! Raport z działań KE, dotyczący postępów we wdrażaniu wspólnego europejskiego rynku energetycznego pokazał poważne wady zarówno na rynku energii elektrycznej, jak i gazu! Jedną z istotnych kwestii jest zapewnienie niedyskryminującego dostępu do sieci energetycznych poprzez unbundling! Obecne regulacje, dotyczące wydzielenia prawnego, nie są dla Komisji Europejskiej wystarczające: Nie zapewniono niedyskryminującego dostępu do wrażliwych informacji, Obecne wymogi nie wyeliminowały zachęt do dyskryminacyjnych zachowań, dotyczących dostępu stron trzecich do sieci Pionowo zintegrowane przedsiębiorstwa nie mają zachęt do rozwoju sieci, robionym w ogólnym interesie rynkowym Strona 8
KE PRZYGOTOWAŁA TRZECIĄ DYREKTYWĘ Zgodnie z jej wstępną wersją:! Te same osoby nie mogą mieć kontroli nad producentami lub spółkami obrotu i jednocześnie posiadać w nich udziałów. Nie mogą też kontrolować operatora systemu przesyłowego lub mieć kontroli w samym systemie przesyłowym! Przedsiębiorstwa zintegrowane pionowo mają wybór: pełne wydzielenie własnościowe lub utworzenie operatora niezależnego od wytwórców i spółek obrotu! Regulator rynku energetycznego musi być niezależny! Regulator rynku energetycznego powinien mieć zdolność do wydawania wiążących decyzji! Kraje Członkowskie powinny zachęcać do integracji krajowych rynków energetycznych Strona 9
WYDZIELENIE WŁASNOŚCIOWE VS MODEL ISO W przypadku modelu ISO:! Rozdzielenie Własności aktywów (TO) Operatora Systemu (SO)! VIU* pozostaje właścicielem aktywów sieciowych! Operator Systemu jest niezależny TSO* wytwarzanie, dystrybucja, obrót ISO TO wytwarzanie, dystrybucja, obrót W przypadku rozdziału własnościowego:! TO oraz SO będą całkowicie rozdzielone od VIU* TSO wytwarzanie, dystrybucja, obrót TSO wytwarzanie, dystrybucja, obrót * TSO = Transmission System Operator (Operator Systemu Przesyłowego) / VIU Vertically Integrated Utility (Przedsiębiorstwo Zintegrowane Pionowo) Strona 10
WYDZIELENIE WŁASNOŚCIOWE KWESTIE! Jak zapewnić niezależność Operatora Systemu? Czy kryterium kontroli, przyjęte przez Komisję Europejską, jest prawidłowe?! Jaki poziom własności gwarantuje niezależność?! Jak zapewnić niezależność w przypadku przedsiębiorstw należących do Skarbu Państwa?! W jaki sposób wydzielenie własnościowe poprawia konkurencyjność?! Przedsiębiorstwa Zintegrowane Pionowo (VIUs), spółki spoza UE i fundusze państwowe nie będą mogły inwestować w przedsiębiorstwa sieciowe kto więc będzie mógł?! Jak rozwiązać problem wywłaszczenia w przypadku prywatnych przedsiębiorstw? Czy UE będzie płaciła odszkodowanie, w przypadku gdy wartość aktywów będzie niższa niż oczekiwania inwestorów? Kolejne koszty osierocone? Strona 11
KLUCZOWI GRACZE KTO SKORZYSTA? regulowane nieregulowane Regulowane sieci (regulowany przesył i dystrybucja z nieistotną działalnością nieregulowaną) Regulowane - zintegrowane (regulowane wytwarzanie, sieci i obrót, z nieistotną działalnością nieregulowaną) Zintegrowany przesył i dystrybucja (nieregulowane wytwarzanie i obrót) Zintegrowana dystrybucja (nieregulowane wytwarzanie i obrót) Przedsiębiorstwa nieregulowane Zintegrowane przedsiębiorstwa elektroenergetyczne i gazowe National Grid EnBW, E.ON, RWE Iberdrola, Essent, Nuon Centrica Przedsiębiorstwa elektroenergetyczne Red Electrica, Terna EDP, PPC, UESR EDF, Verbund, Vattenfall Endesa, Enel, CEZ, Fortum Atel, Suez 1, Statkraft Przedsiębiorstwa gazowe SNAM Rete Gas GDF ENI 1 Nieistotna działalność gazowa w Belgii Potencjalni zwycięzcy Potencjalni przegrani Strona 12
RÓŻNE SPOJRZENIA NA KWESTIE WYDZIELENIA Własność Operatora Systemu Przesyłowego Elektroenergetycznego Opinie nt. wydzielenia własnościowego (energia elektryczna) wewnątrz Krajów Członkowskich UE Przedsiębiorstwa zintegrowane pionowo (VIU) VIU posiada udziały w TSO Pełne wydzielenie właścicielskie Strona 13 Skarb Państwa jest właścicielem TSO i posiada udziały w istotnych spółkach obrotu i wytwarzania Niezależny Operator Systemu (ISO) Oponenci wydzielenia własnościowego Neutralni Wspierający wydzielenie własnościowe
DOSTĘP DO SIECI PODEJŚCIE KOMPLEKSOWE! Poważnym problemem w Europie jest niedyskryminacyjny dostęp do sieci. Chcąc poprawić sytuację Europa potrzebuje zharmonizowania: Głębokości i poziomu sposobów wydzielenia OSP i OSD Ponadregionalnej współpracy pomiędzy OSP Środowiska regulacyjnego (systemu regulacji, siły regulatora, jawności / publikacji zasad)! Inne czynniki wpływające na niedysryminacyjny dostęp do sieci: Praktyczne wdrożenie Dyrektyw Unijnych Poziom monitorowania wymogów związanych z wydzieleniem operatorów Prawo własności OSP oraz innych spółek energetycznych, poziom zaangażowania rządu Strona 14
WYDZIELENIE WŁASNOŚCIOWE? SAMO WYDZIELENIE WŁASNOŚCIOWE NIE STWORZY WSPÓLNEGO, EUROPEJSKIEGO RYNKU ENERGETYCZNEGO!! Wydzielenie własnościowe jest tylko jednym z kroków w stronę poprawy konkurencyjności, a jego efektywność jest ograniczona! Chcąc stworzyć wspólny rynek UE powinna koncentrować się na: Harmonizacji wdrożenia Dyrektyw Unijnych Zdefiniowaniu jasnych kryteriów niezależności Wypracowaniu wspólnych zasad dla prywatnych i państwowych spółek Publikacji wspólnych zasad monitorowania wymogów związanych z wydzieleniem OSP i OSD w Europie Oddaniu odpowiedzialności za monitoring tych zasad neutralnej i niezależnej instytucji Strona 15
ERNST & YOUNG I ENERGETYKA (1) Od wielu lat Ernst & Young bierze udział we wszystkich, największych przedsięwzięciach na polskim i światowym rynku energetycznym Ernst & Young stworzył multidyscyplinarną Grupę Energetyczną, wyspecjalizowaną w pracach na rzecz przedsiębiorstw działających na rynku energetycznym Konsultanci Ernst & Young przygotowują specjalistyczne periodyki dla klientów z branży energetycznej (przykłady poniżej). Strona 16 Warszawa, 1 grudnia 2007
ERNST & YOUNG I ENERGETYKA (2) Ernst & Young przeanalizował sytuację na rynkach europejskich, po procesach wydzielenia OSD. Wnioski z analiz zostały ujęte w raporcie Will Ownership unbundling deliver? Strona 17
ERNST & YOUNG I ENERGETYKA (3) Polscy eksperci Ernst & Young mają dostęp do światowych zasobów wiedzy Ernst & Young Global (przykładowe bazy intranetowe poniżej) Strona 18
DZIĘKUJEMY ZA UWAGĘ CZAS NA PYTANIA Piotr Piela Partner, Warszawa Ernst Ernst & & Young Young Business Business Advisory Advisory ul. ul. Rondo Rondo ONZ ONZ 1 1 00-124, 00-124, Warszawa Warszawa Polska Polska Tel: Tel: 557 557 75 75 80 80 Mobile: Mobile: 505 505 106 106 060 060 Fax: Fax: 557 557 70 70 01 01 E-mail: E-mail: piotr.piela@pl.ey.com piotr.piela@pl.ey.com Jarosław Wajer Senior Manager, Warszawa Ernst Ernst & & Young Young Business Business Advisory Advisory ul. ul. Rondo Rondo ONZ ONZ 1 1 00-124, 00-124, Warszawa Warszawa Polska Polska Tel: Tel: 557 557 71 71 63 63 Mobile: Mobile: 660 660 440 440 010 010 Fax: Fax: 557 557 70 70 01 01 E-mail: E-mail: jaroslaw.wajer@pl.ey.com jaroslaw.wajer@pl.ey.com Strona 19
Ernst & Young www.ey.com/pl O Ernst & Young Ernst &Young to globalny lider usług audytowo doradczych. 130 000 osób w ponad 140 krajach przestrzega zasad uczciwości i profesjonalizmu w pracy dla klientów. Świadczymy najwyższej jakości kompleksowe usługi w ramach naszych najważniejszych kompetencji: audytu, rachunkowości, doradztwa podatkowego, biznesowego i transakcyjnego. Uwagi Niniejsza publikacja została sporządzona z należytą starannością, jednak z konieczności pewne informacje zostały podane w skróconej formie. W związku z tym publikacja ma charakter wyłącznie orientacyjny, a zawarte w niej dane nie powinny zastąpić szczegółowej analizy problemu lub profesjonalnego osądu. Ernst & Young nie ponosi odpowiedzialności za jakiekolwiek straty powstałe w wyniku czynności podjętych lub zaniechanych na podstawie niniejszej publikacji. Zalecamy, by wszelkie przedmiotowe kwestie były konsultowane z właściwym doradcą. Strona 20 Warszawa, dnia 11 grudnia 2007 roku