Śniadanie prasowe Warszawa, 1 lutego 2012 r. Problematyka opłaty interchange na rynku bezgotówkowych płatności kartowych w Polsce Adam Tochmański Dyrektor Departamentu Systemu Płatniczego NBP
Agenda 1. Rynek kart płatniczych w Polsce diagnoza 2. Rozwój sieci akceptacji kart płatniczych jako czynnik determinujący rozwój obrotu bezgotówkowego w Polsce 3. Dotychczasowe działania instytucji publicznych dotyczące opłaty interchange 4. Wysokość opłaty interchange w Polsce i pozostałych krajach UE 5. Ustalenia Rady ds. Systemu Płatniczego z dnia 3 października 2011 r. 6. Prace Zespołu Roboczego ds. Opłaty Interchange 7. Propozycja NBP kierunkowych rozwiązań w zakresie wysokości i struktury opłat interchange
Liczba wydanych kart płatniczych w Polsce w latach 2000 2011 karty debetowe karty obciążeniowe karty kredytowe 35 30 30,3 33,2 32,0 31,9 26,5 25 23,8 20 15 14,4 16,9 15,1 16,9 20,4 10 11,3 5 0 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 Dane za lata 2000-2010 dotyczą stanu na koniec roku, a dane za 2011 r. stanu na koniec września.
(1) Luksemburg 2,64 (2) Wielka Brytania 2,37 (3) Szwecja 2,15 (4) Portugalia (5) Holandia (6) Belgia (7) Słowenia (8) Cypr (9) Malta (10) Niemcy (11) Hiszpania EU (12) Dania (13) Estonia (14) Finlandia (15) Francja (16) Litwa (17) Austria (18) Grecja (19) Irlandia (20) Włochy (21) Łotwa (22) Bułgaria (23) Słowacja (24) Czechy (25) Węgry (26) Polska (27) Rumunia 0,59 1,35 1,34 1,32 1,31 1,30 1,28 1,26 1,25 1,16 1,08 1,01 0,94 0,90 0,89 0,84 1,85 1,82 1,79 1,73 1,71 1,64 1,56 1,55 1,45 3 2,5 2 1,5 1 0,5 0 Kraje Unii Europejskiej 2010 Liczba wydanych kart płatniczych w przeliczeniu na jednego mieszkańca (dane: EBC, Blue Book 2011) Średnia UE 1,45
mln 900 800 700 600 500 400 300 200 100 0 Liczba transakcji bezgotówkowych dokonanych kartami płatniczymi w Polsce w latach 2000-2010 54 90 120 156 201 264 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 354 462 577 704 844
Liczba bezgotówkowych transakcji kartami płatniczymi w przeliczeniu na jednego mieszkańca w 2010 r. 6
Liczba akceptantów, punktów handlowo-usługowych wyposażonych w terminale POS oraz terminali POS w Polsce w latach 2000-2011 Akceptanci PHU Urządzenia 300 250 200 150 100 143 133 119 101 60 69 212 176 186 166 153 134 136 135 76 78 70 82 93 176 231 253 258 189 206 104 110 50 0 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 Dane za lata 2003-2010 dotyczą stanu na koniec roku, a dane za 2011 r. stanu na koniec września.
Liczba urządzeń akceptujących elektroniczne instrumenty płatnicze (terminali POS oraz imprinterów) na milion mieszkańców w 2010 r. 8
Dynamika wzrostu sieci akceptacji oraz liczby kart i transakcji bezgotówkowych w latach 2003-2010 (rok 2003 = 100%)
Sieć akceptacji kart płatniczych jako istotny czynnik rozwoju płatności kartowych Możliwość akceptacji karty płatniczej Posiadanie rachunku bankowego Posiadanie karty płatniczej Wykorzystanie karty płatniczej Wzrost liczby płatności bezgotówkowych So\ MS
Stopień nasycenia rynku polskiego punktami akceptującymi płatności kartami według ekspertów wielkość całego rynku podmiotów handlowo-usługowych funkcjonujących w Polsce może wahać się w przedziale od 500 tys. aż do 1 mln placówek, liczba punktów handlowo-usługowych przystosowanych do akceptacji płatności kartami stanowi zaledwie od 19 do 38% ogółu ww. punktów
Waga czynników wpływających na decyzję o rozpoczęciu akceptowania metod płatności Badanie M. Polasika, K. Maciejewskiego Innowacyjne usługi płatnicze w Polsce i na świecie, 2009 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 5,2% 4,5% 5,3% 5,0% 2,9% 5,7% 3,5% 4,1% 6,1% 2,2% 6,1% 6,6% 6,6% 8,3% 6,9% 9,9% 37,2% 10,0% 11,6% 17,1% Odsetek innych sklepów z Państwa branży, które akceptują tą metodę płatności Koszty połączeń telekomunikacyjnych zależnych od liczby akceptowanych transakcji Kompatybilność nowej metody płatności z posiadanym wcześniej systemem Łatwość obsługi płatności przez pracownika sklepu Szybkość rozliczenia płatności Automatyczne przekazanie środków po dokonaniu płatności na rachunek bankowy sklepu Szybkość akceptowania płatności Rozpowszechnienie danej metody wśród mieszkańców Polski Bezpieczeństwo transakcji 20% Koszty stałe akceptowania danej metody płatności 10% 0% 14,9% super- lub hipermarket [N=30] 18,0% podmiot dodatkowo dobrany [N=111] Wysokość prowizji naliczanej od wartości akceptowanych transakcji inne
Definicja opłaty interchange Opłata interchange jest to prowizja pobierana od akceptanta i wypłacana przez agenta rozliczeniowego na rzecz banku wydawcy karty płatniczej od każdej bezgotówkowej transakcji u akceptanta realizowanej przy użyciu karty płatniczej. Opłata ta stanowi charakterystyczny element systemów czterostronnych (otwartych), w ramach których wydawanie kart i rozliczanie transakcji może być realizowane przez odrębne, niezależne od siebie podmioty, tj. wydawców i agentów rozliczeniowych. Opłata interchange jest głównym składnikiem opłaty akceptanta (MSC - Merchant Service Charge), pobieranej przez agenta rozliczeniowego od sprzedaży za każdą zaakceptowaną transakcję dokonaną kartą płatniczą. Na MSC, poza opłatą interchange, składa się dodatkowo: opłata dodatkowa przekazywana do organizacji płatniczej (Assessment Fee) oraz marża agenta rozliczeniowego.
Model biznesowy czterostronnego systemu kart płatniczych Opłaty w tradycyjnej transakcji płatniczej Opłaty w ramach całego systemu
Dotychczasowe działania instytucji publicznych dotyczące opłaty interchange Postępowanie antymonopolowe dotyczące opłaty interchange toczące się od 20 kwietnia 2001 r. na wniosek Polskiej Organizacji Handlu i Dystrybucji (POHiD) przed Urzędem Ochrony Konkurencji i Konsumentów, zakończone decyzją Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z dnia 29 grudnia 2006 r. Po odwołaniu od decyzji i kolejnych rozpatrzeniach odwołania, sprawa wydaje się daleka do rozstrzygnięcia. Raport NBP o opłacie interchange w 2007 r. (niepublikowany) Program rozwoju obrotu bezgotówkowego w Polsce na lata 2010 2013 Prace parlamentarne związane z ustawą o usługach płatniczych Przygotowanie przez NBP nowego raportu o opłacie interchange w 2011 r. (publikacja w styczniu 2012 r.) Ustalenia Rady ds. Systemu Płatniczego z dnia 3 października 2011 r.
Stawki opłat interchange w ujęciu procentowym dla transakcji typu EMV Chip w Polsce i UE karty debetowe VISA wydawane dla klientów indywidualnych Finlandia Szwecja Malta Węgry Belgia Holandia Luksemburg Dania Wielka Brytania Bułgaria Irlandia Łotwa Francja Włochy Słowacja UE Portugal Litwa Rumunia Estonia Czechy Austria Grecja Słowenia Hiszpania Cypr Niemcy Polska 0,19% 0,21% 0,21% 0,21% 0,21% 0,25% 0,25% 0,30% 0,37% 0,40% 0,41% 0,55% 0,63% 0,66% 0,70% 0,72% 0,90% 0,90% 1,00% 1,00% 1,00% 1,00% 1,05% 1,10% 1,42% 1,50% 1,58% 1,60% 0,00% 0,20% 0,40% 0,60% 0,80% 1,00% 1,20% 1,40% 1,60% 1,80%
Stawki opłat interchange w ujęciu procentowym dla transakcji typu EMV Chip w Polsce i UE karty kredytowe i obciążeniowe VISA wydawane dla klientów indywidualnych Bułgaria Szwecja Holandia Malta Luksemburg Włochy Irlandia Węgry Finlandia Belgia Francja Słowacja Dania Wielka Brytania UE Łotwa Grecja Hiszpania Litwa Rumunia Estonia Czechy Austria Słowenia Polska Portugal Cypr Niemcy 0,40% 0,55% 0,55% 0,55% 0,55% 0,55% 0,55% 0,55% 0,55% 0,55% 0,63% 0,70% 0,75% 0,77% 0,84% 0,85% 0,85% 0,88% 0,90% 1,00% 1,00% 1,00% 1,00% 1,10% 1,45% 1,50% 1,50% 1,58% 0,00% 0,20% 0,40% 0,60% 0,80% 1,00% 1,20% 1,40% 1,60% 1,80%
Stawki opłat interchange dla kart Debit MasterCard w Polsce i UE klienci indywidualni Finlandia Szwecja Wielka Brytania Irlandia Łotwa Grecja UE Litwa Estonia Czechy Węgry Polska 0,23% 0,36% 0,37% 0,41% 0,60% 0,75% 0,77% 0,85% 1,05% 1,10% 1,16% 1,64% 0,00% 0,50% 1,00% 1,50% 2,00%
Stawki opłat interchange dla kart Maestro w Polsce i UE klienci indywidualni Holandia Belgia Irlandia Luksemburg Łotwa Włochy Szwecja Słowenia Malta Litwa Grecja Francja Finlandia Węgry UE Czechy Polska Wielka Brytania 0,14% 0,23% 0,28% 0,30% 0,50% 0,55% 0,60% 0,60% 0,60% 0,60% 0,60% 0,60% 0,60% 0,68% 0,73% 1,10% 1,64% 2,74% 0,00% 0,50% 1,00% 1,50% 2,00% 2,50% 3,00%
Stawki opłat interchange dla kart MasterCard Consumer klienci indywidualni Francja Włochy Łotwa Wielka Brytania Szwecja Słowenia Holandia Malta Luksemburg Irlandia Estonia Belgia UE Czechy Węgry Grecja Polska 0,67% 0,70% 0,73% 0,80% 0,80% 0,80% 0,80% 0,80% 0,80% 0,80% 0,80% 0,80% 0,89% 1,10% 1,16% 1,20% 1,50% 0,00% 0,20% 0,40% 0,60% 0,80% 1,00% 1,20% 1,40% 1,60%
Opłaty interchange dla kart debetowych Visa i MasterCard w Polsce Ujęcie procentowe dla kwot od 1 zł do 50 zł Ujęcie w zależności od kwoty transakcji
Analiza funkcjonowania opłaty interchange w transakcjach bezgotówkowych na rynku polskim Rozdział 1. Charakterystyka rynku kart płatniczych Rozdział 2. Rozwój rynku kart płatniczych w Polsce na tle innych krajów Rozdział 3. Uwarunkowania rozwoju rynku kart płatniczych w Polsce Rozdział 4. Charakterystyka opłaty interchange Rozdział 5. Wysokość opłat interchange i innych opłat występujących na rynku polskim Rozdział 6. Problematyka opłaty interchange w Polsce Rozdział 7. Przykłady krajów, w których dokonano zmian w zakresie wysokości lub sposobu ustalania opłaty interchange Rozdział 8. Scenariusze rozwoju rynku kart płatniczych w Polsce w kontekście obniżenia stawek opłat interchange Podsumowanie
Poziom opłat akceptanta w Polsce w latach 2004-2011 w transakcjach terminalowych 2004 2006 2008 2010 2011 1,63% - 2,21% 1,53% - 1,87% 1,59% - 1,85% 1,56% - 1,93% 1,55% - 1,89% Źródło: Wyniki badania ankietowego wśród agentów rozliczeniowych przeprowadzonego w 2011 r.
Udział opłaty interchange w opłacie akceptanta w transakcjach terminalowych w Polsce w latach 2008-2010 ROK 2008 ROK 2009 ROK 2010 79,0% 80,7% 84,9% Źródło: Wyniki badania ankietowego wśród agentów rozliczeniowych przeprowadzonego w 2011 r.
Wartość transakcji bezgotówkowych (w mld zł) dokonywanych w Polsce w okresie 2004 2010 oraz prognozy w tym zakresie na lata 2011-2016 160,0 140,0 120,0 100,0 80,0 60,0 40,0 20,0 23,6 30,6 39,5 51,3 63,1 72,6 83,9 95,1 145,6 135,2 124,9 114,5 104,2 0,0
Szacowane przychody banków z tytułu opłat interchange w Polsce w latach 2004-2016 przy założeniu utrzymania poziomu opłat na średnim poziomie 1,50%
Postanowienia przyjęte na posiedzeniu Rady ds. Systemu Płatniczego w dniu 3 października 2011 r. Powołanie Zespołu roboczego, który przeprowadzi analizę możliwości dokonania zmian w zakresie struktury i wysokości opłaty interchange. W skład Zespołu wejdą przedstawiciele wszystkich zainteresowanych stron, w tym: - akceptantów, - wydawców kart płatniczych, - organizacji kartowych - agentów rozliczeniowych, - przedstawiciele instytucji rządowych (m.in. UOKiK) i NBP. Prace Zespołu będzie koordynował NBP. Przedstawienie wyników prac Zespołu na pierwszym posiedzeniu Rady ds. Systemu Płatniczego w 2012 r., tj. w marcu 2012 roku. Przygotowanie przez organizacje kartowe harmonogramu działań mających na celu dojście do oczekiwanej struktury i wielkości opłat interchange oraz zaprezentowanie go na posiedzeniu Rady ds. Systemu Płatniczego w czerwcu 2012 r.
Podmioty reprezentowane w Zespole Roboczym ds. Opłaty Interchange 1. 5 banków wydawców kart płatniczych 2. 5 agentów rozliczeniowych 3. 5 organizacji reprezentujących akceptantów oraz Fundacja Rozwoju Obrotu Bezgotówkowego 4. 2 organizacje konsumentów 5. 1 organizacja płatnicza 6. Związek Banków Polskich 7. 3 instytucje rządowe (MF, KNF, UOKiK) 8. Narodowy Bank Polski
Prace Zespołu Roboczego ds. Opłaty Interchange Spotkania: 21 listopada 2011 r. prezentacja problematyki interchange, sprawy organizacyjne, przedstawienie pierwszych stanowisk członków Zespołu 14 grudnia 2011 r. prezentacje wybranych zagadnień metodologicznych dotyczących liczenia kosztów i przychodów związanych z płaceniem kartą i gotówką przez przedstawicieli akceptantów, agentów rozliczeniowych i organizację płatniczą oraz dyskusja nad tymi zagadnieniami, 31 stycznia 2012 r. prezentacja analizy prawnej dotyczącej opłaty surcharge, przedstawienie propozycji NBP dotyczącej kierunków zmian w zakresie opłaty interchange w Polsce oraz dyskusja nad nimi 13 marca 2012 r. planowane przyjęcie raportu końcowego z prac Zespołu
Badanie ankietowe dotyczące opłaty interchange Badanie przygotowane i wykonane przez DSP NBP Badanie skierowane do członków ZRIF Kwestionariusz badania wysłany w dniu 3 stycznia 2012 r. Zwrotność odpowiedzi: 18 podmiotów z 23 podmiotów (4 banki, 3 agentów rozliczeniowych, 5 organizacji reprezentujących akceptantów, 2 organizacje płatnicze i bankowe, 1 organizacja reprezentująca konsumentów, 3 instytucje rządowe) Cel badania: - poznanie opinii członków ZRIF co do zakresu i sposobu przeprowadzenia zmian w zakresie struktury i wysokości opłaty interchange w Polsce - otrzymane informacje stanowiły jedną z przesłanek do opracowania przez NBP propozycji kierunków zmian w odniesieniu do tej opłaty na rynku polskim. 30
Wyciąg z komunikatu z trzeciego spotkania Zespołu Roboczego ds. Opłaty Interchange w dniu 31 stycznia 2012 r. Narodowy Bank Polski przedstawił propozycje kierunków zmian w zakresie opłaty interchange na rynku kart płatniczych w Polsce, w tym główne założenia Programu obniżek opłat interchange dla Polski. Podstawowym elementem propozycji NBP jest stopniowe obniżanie stawek opłaty interchange w Polsce w celu osiągnięcia poziomu średniego krajowych opłat w Unii Europejskiej w 2016 r. NBP zaproponował, jako rozwiązanie preferowane, zawarcie porozumienia między wszystkimi stronami systemu kart płatniczych w Polsce, które określałoby w szczególności zakres i sposób realizacji zaproponowanego rozwiązania oraz sposób jego monitorowania. NBP poinformował, że oczekuje deklaracji organizacji płatniczych na temat przyjęcia zaproponowanego rozwiązania do czerwca 2012 r. W przypadku braku takich deklaracji NBP zapowiedział poparcie stosownych rozwiązań regulacyjnych. Członkowie Zespołu zapoznali się z propozycją NBP i zostali poproszeni o przekazanie opinii do przedstawionego rozwiązania do dnia 10 lutego 2012 r.
Dziękuję za uwagę! Adam Tochmański Dyrektor Departamentu Systemu Płatniczego NBP