Roczniki Akademii Rolniczej w Poznaniu CCCLXXXIII (2007) BOŻENA MATYSIAK, GRZEGORZ FALKOWSKI UPRAWA AZALII JAPOŃSKIEJ, BRUKENTALII, DABECJI I GOLTERII NA STOŁACH ZALEWOWYCH Z Instytutu Sadownictwa i Kwiaciarstwa w Skierniewicach ABSTRACT. The ericaceous chamaephytes as Bruckenthalia spiculifolia Balkan Rose, Daboecia cantabrica Alba, Gaultheria mucronata and Rhododendron Melina can be successfully cultivated on ebb-and-flow benches when fertilized with Kristalon (Yara) 20:5:10:2 (N:P 2 O 5 :K 2 O:MgO) + microelements at concentrations 0.5 g NaCl dm -3. Higher concentration of nutrient solution resulted in an increase of salt accumulation in growing medium. Key words: ebb-and-flow benches, ericaceous plants, recycling, subirrigation Wstęp W rodzinie wrzosowatych można znaleźć niskie, obficie kwitnące krzewinki o regularnym pokroju i atrakcyjnym ulistnieniu. Można je stosować jako rośliny pojemnikowe, służące do dekoracji balkonów, tarasów, terenów użyteczności publicznej oraz mieszkań (Czekalski 2003). Szczególną uwagę warto zwrócić na azalie japońskie, brukentalię ostrolistną, dabecję kantabryjską oraz golterię chilijską. Okres kwitnienia azalii i golterii przypada na maj-czerwiec, brukentalia kwitnie w czerwcu-lipcu, a dabecja od lipca do września. Gatunki te świetnie uzupełniają okres kwitnienia wrzośców (wiosna) i wrzosów (jesień) i mają dużą wartość dekoracyjną. Wielkim walorem golterii są kuliste owoce (białe do purpurowych), utrzymujące się na roślinach przez całą zimę (Woodell 1958). Ulepszenie technologii produkcji pozwoli zwiększyć asortyment i podaż tych krzewinek. Nawadnianie za pomocą deszczowni powoduje znaczne straty wody i zwiększa ryzyko infekcji roślin przez grzyby chorobotwórcze z rodzajów Botrytis, Cylindrocladium i Colletotrichum, na które rośliny wrzosowate są bardzo wrażliwe (Hutchinson 1997). Nawadnianie podsiąkowe znacznie zmniejsza ryzyko infekcji oraz zużycie pestycydów i zapewnia oszczędność wody (do 70% w porównaniu z deszczowaniem). Rocz. AR Pozn. CCCLXXXIII, Ogrodn. 41: 129-133 Wydawnictwo Akademii Rolniczej im. Augusta Cieszkowskiego w Poznaniu, Poznań 2007 PL ISSN 0137-1738
130 B. Matysiak, G. Falkowski Celem badań było poznanie wpływu stężenia pożywki na wzrost i jakość czterech gatunków krzewinek z rodziny wrzosowatych, uprawianych na stołach zalewowych pod osłonami, oraz określenie akumulacji w podłożu soli i ph w zależności od stężenia użytej pożywki. Materiał i metody W doświadczeniu uprawiano: azalię japońską Melina (Rhododendron, grupa Kurume), brukentalię ostrolistną Balkan Rose (Bruckenthalia spiculifolia (Salisb.) Reichenb, syn. Erica spiculifolia), dabecję kantabryjską Alba (Daboecia cantabrica K. Koch) oraz golterię chilijską (Gaultheria mucronata (L.f.) Hook. et Arn., syn. Pernettya mucronata) na stołach zalewowych w tunelu foliowym. Jednoroczne rośliny posadzono 19 maja 2006 roku do doniczek o objętości 0,78 dm 3 i przycięto. Podłożem była mieszanina torfu wysokiego z kompostowaną korą sosnową 2:1 = v:v wzbogacona wieloskładnikowym nawozem PG-Mix (N:P 2 O 5 :K 2 O:MgO = 15:10:20:4 + mikroelementy) w dawce 1 g dm -3. Po miesiącu uprawy rozpoczęto fertygację roślin nawozem Kristalon Błękitny (N:P 2 O 5 :K 2 O:MgO = 20:5:10:2 + mikroelementy, producent Yara) o koncentracji 0,5; 0,75 i. Pod koniec września określono liczbę martwych roślin (%), a u pozostałych zmierzono wysokość i średnicę oraz policzono pędy zakończone widocznymi pąkami kwiatostanowymi. Oznaczono także zasolenie (NaCl g dm -3 ) oraz ph w dolnej, środkowej i górnej warstwie podłoża w pojemniku. Doświadczenie założono w czterech powtórzeniach, po 30 roślin w każdym. Wyniki opracowano statystycznie metodą analizy wariancji, a podziału na średnie jednorodne dokonano na podstawie testu t-duncana na poziomie istotności α = 0,05. Wyniki i dyskusja Zwiększanie stężenia pożywki przygotowanej na bazie nawozu Kristalon Błękitny wpłynęło negatywnie na wzrost brukentalii ostrolistnej, dabecji kantabryjskiej i golterii chilijskiej uprawianych na stołach zalewowych (tab. 1). Najbardziej wrażliwe na duże stężenie pożywki okazały się golteria (63 i 68% roślin martwych, stężenia odpowiednio 0,75 i ) i dabecja (35 i 64% roślin martwych, stężenia odpowiednio 0,75 i 1,0 g dm -3 ). Przy największym stężeniu pożywki ( ) śmiertelność brukentalii wyniosła 7%, zamieranie roślin azalii japońskiej (0-5,7%) nie zależało od stężenia użytej pożywki. Gdy stężenie pożywki było najmniejsze ( ), rośliny badanych gatunków nie zamierały i były w dobrej kondycji, odnotowano jedynie niewielką liczbę martwych roślin golterii (4,5%). Brukentalia, dabecja i golteria miały najmniejszą średnicę, gdy były zasilane pożywką o największym stężeniu ( ), a ponadto dabecja była najniższa. Nie wykazano większych różnic we wzroście roślin, gdy stężenie pożywki wynosiło 0,5 i 0,75 g dm -3. Koncentracja nawozu nie miała istotnego wpływu na wzrost azalii japońskiej. Nie zaobserwowano znaczącego wpływu stężenia pożywki na liczbę pędów kwiatostanowych u badanych gatunków (nie oceniano tej cechy u golterii). Otrzymane wyniki
Uprawa azalii japońskiej, brukentalii, dabecji i golterii... 131 Tabela 1 Porównanie cech morfologicznych roślin wrzosowatych uprawianych na stołach zalewowych w zależności od stężenia pożywki Comparison of morphological traits of some ericaceous plants cultivated on ebb-and-flow benches as affected by nutrient solution concentration Stężenie pożywki Nutrient solution concentration Śmiertelność Mortality (%) Wysokość roślin Height of plants (cm) Średnica roślin Diameter of plants (cm) Bruckenthalia spiculifolia Balkan Rose 0,6 ab 7,5 b 34,7 b 64,3 b 4,5 a 63,4 b 68,5 b 3,8 a 5,7 a 8,9 a 9,0 a 8,2 a Daboecia cantabrica Alba 42,4 b 42,1 b 34,6 a Gaultheria mucronata 19,9 a 20,5 a 15,9 a Rhododendron Melina 8,3 a 8,1 a 7,9 a 17,9 ab 18,3 b 16,8 a 49,1 b 51,9 b 39,8 a 16,9 b 17,8 b 9,2 a 13,8 a 13,9 a 12,8 a Liczba pędów kwiatostanowych na roślinie Number of inflorescence shoots per plant 6,5 a 4,8 a 5,0 a 22,4 a 18,8 a 18,2 a 10,2 a 10,1 a 9,1 a Średnie oznaczone tymi samymi literami nie różnią się istotnie według testu t-duncana, α = 0,05. Mean values followed by the same letters do not differ significantly at α = 0.05 according to Duncan s multiple range test. pozwalają uznać najmniejsze stężenie pożywki ( ) za wystarczające do uzyskania dobrego wzrostu i odpowiedniej jakości azalii japońskiej, brukentalii, dabecji i golterii, co potwierdzają wyniki wcześniejszych badań nad uprawą roślin wrzosowatych na stołach zalewowych (Matysiak i in. 2001). Rośliny wrzosowate wymagają niskiego odczynu podłoża, są również wrażliwe na dużą zawartość soli w podłożu. Optymalne wartości ph mieszczą się w zakresie od 3,8 do 4,7 (Hutchinson 1997). W przeprowadzonych badaniach ph podłoża (średnie wartości dla danej warstwy ze wszystkich gatunków) wynosiło 3,7-4,6 (tab. 2). Uzyskane
132 B. Matysiak, G. Falkowski Tabela 2 Stężenie soli (g NaCl dm -3 ) i ph dolnej, środkowej i górnej warstwy podłoża w zależności od stężenia pożywki (wartości średnie ze wszystkich badanych gatunków) Total soluble salts (g NaCl dm -3 ) and the ph of lower, medium and upper growing medium as affected by nutrient solution concentration (mean values of all tested species) Stężenie pożywki Nutrient solution concentration Warstwa podłoża Layer of growing medium dolna lower środkowa medium górna upper dolna lower środkowa medium górna upper dolna lower środkowa medium górna upper Objaśnienia jak w tabeli 1. Explanations see Table 1. Zasolenie podłoża Total soluble salts (g dm -3 ) 1,29 a 1,53 ab 5,32 d 1,87 ab 2,23 b 9,06 e 3,20 c 3,59 c 9,66 e ph 4,6 c 4,5 c 4,5 c 4,2 b 3,8 a 3,7 a wyniki wskazują, że wraz ze wzrostem stężenia pożywki malało ph podłoża. Najmniejsze wartości ph podłoża, szczególnie jego środkowej i górnej warstwy, odnotowano, gdy stężenie pożywki było największe. Efekt ten można tłumaczyć fizjologicznie kwaśnym odczynem użytego nawozu Kristalon Błękitny. Odczyn dolnej, środkowej i górnej warstwy podłoża w pojemnikach był na ogół jednakowy dla danego stężenia pożywki, jedynie w dolnej warstwie był większy, gdy stężenie pożywki wynosiło. Przyczyną wysokiej śmiertelności i słabego wzrostu brukentalii, dabecji i golterii zasilanych pożywką o największym stężeniu ( ) mogła być ich wrażliwość na duże zasolenie. Im większe było bowiem stężenie pożywki, tym większe było stężenie soli w podłożu (tab. 2). Górne warstwy podłoża, niezależnie od stężenia pożywki, akumulowały największe ilości soli, co było związane z dużą ewaporacją podłoża z jednoczesnym brakiem nawodnienia od góry. Zasolenie dolnej i środkowej warstwy podłoża nawożonego pożywką o stężeniu 0,5 i wynosiło 1,29-2,23 g NaCl dm -3. W uprawie szklarniowej optymalny zakres stężenia soli w podłożu dla azalii doniczkowych i wrzosów wynosi 1,2-2,0, a dla wrzośców 1,8-2,5 g KCl dm -3 (Strojny 1993). Wnioski 1. Azalia japońska Melina, brukentalia ostrolistna Balkan Rose, dabecja kantabryjska Alba i golteria chilijska mogą być uprawiane na stołach zalewowych z zasto-
Uprawa azalii japońskiej, brukentalii, dabecji i golterii... 133 sowaniem pożywki przygotowanej na bazie nawozu Kristalon Błękitny (N:P 2 O 5 :K 2 O: MgO = 20:5:10:2 + mikroelementy) o małym stężeniu ( ). 2. Zbyt duża koncentracja nawozu ( ) negatywnie wpływa na wzrost brukentalii ostrolistnej Balkan Rose, dabecji kantabryjskiej Alba i golterii chilijskiej. Literatura Czekalski M. (2003): Możliwości różnorodnego zastosowania roślin wrzosowatych. Erica Polonica 14: 45-60. Hutchinson D. (1997): Growing heaths and heathers in Great Britain. W: IPPS Conference Propagation of Horticultural Plants. Warsaw Agric. Univ., Warsaw 15th March: 33-35. Matysiak B., Bielenin M., Marosz A. (2001): The effect of nutrient solution concentration on the growth and nutrient state of Calluna vulgaris cultivated on ebb-and-flow benches. Folia Hortic. 13, 1: 83-90. Strojny Z. (1993): Nawożenie roślin ozdobnych pod osłonami. Centrum Ogrodnicze, Skierniewice. Woodell S.R.J. (1958): Biological flora of the British Isles. J. Ecol. 46: 205-216. THE CULTIVATION OF BRUCKENTHALIA SPICULIFOLIA, DABOECIA CANTABRICA, GAULTHERIA MUCRONATA AND RHODODENDRON ON EBB-AND-FLOW BENCHES Summary The effect of concentration of nutrient solution on the growth of ericaceous small shrubs as Bruckenthalia spiculifolia Balkan Rose, Daboecia cantabrica Alba, Gaultheria mucronata and Rhododendron Melina cultivated on ebb-and-flow benches was investigated. Fertilizer Kristalon 20:5:10:2 = (N:P 2 O 5 :K 2 O:MgO) + microelements was used at tree concentrations i.e. 0.5; 0.75 and 1.0 g dm -3. The best growth of all the tested ericaceous plants was noted at the lowest nutrient solution concentration.